Lögberg - 13.10.1898, Side 4

4
LÖGBERQ FIMMTUDAGINN 13. OKTOBEP 1898
LÖGBERG.
Gefiö út aö 309 Elgin Ave.,WiNNiPEG,MAN
aí The Lögberg Print’g & PubliSing Co’y
(Incorporuted M»y 27,1890) ,
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Busincss Manager: B, T. BjöRNSON.
\ iirlýsinpnr : Smá-nuglýpingar í eittskipti25
yrir 30 ord eda 1 þml. dálkalengdar, 75 cts um mán
dinn. Á stærri auglýsingum, eða auglýsingumum
lengritíma,afsláttur eptirsamningi.
iÍáNiaila-Kkipli kaupenda verður að tilkynna
ekriflega og geta um fyrverand* bústad jafnframt.
Utanánkript til afgreidslnstofubladsins er:
TUe jdgberg Prmting Sc Publish. €0
P. O. Box 5 83 ~
Winnipeg,Man.
riflUtanÁskriD ttil ritstjórans er:
Jbiditor Lögberg,
P O. Box 685,
Winnipeg, Man.
_ Samkvæmt landslögum er uppsögn kanpenda á
• ladi ógild, nema hano sje skaldlaus, þegar hann seg
ropp,--Ef kanpandi, sem er í sknld vid bladid flyto
t intferlum, án þess ad tilkynna heimilaskiptin, þá er
t'ftd fyrir dómstólunum álitín sýnileg sönnum fyrr
P -ettvísumtiJgangi.
FliIMTUDAGIUN, 13. OKT. 1898.
Til bráð'abyrgða.
Eíds og lesemlur vorir vita, höf
um vjer, litstjóri Lögbergs, þvínær
s Ö.Nigt verift 1 fei ftalsgi undanfarnar
5 vikur, og Jjví lítið sem ekkert skrif-
í blaðið sjálfur. Síðan vjer kom-
um heim, hefur mestur timinn gengið
í að sinna ýmav, blaðinu óviðkomandi
starii, sero safnast hefur fyrir á meðan
vjer voium burtu, og setja oss inn í
hvernig hin ýmsu mál standa, svo
vjer höfum hvorki feDgið tóm til að
s'crifa neittútsf ferðalagi voru nje um
hin ymsu pólitfsku mál, sem eru á
dagsskrá, en gerum pað í næstu blöð-
um. í f>etta sinn skulum vjer að eins
taka J>að fram, að íslendingar hafa
hvervetna tekið oss mætavel, J>ar sem
vjer höfum ferðast á meðal peirra, og
þökkum vjer J>eim hjer með alúðlega
fyrir hinar ágætu viðtökur, gestrisni
o ' vinahót, sem peir syndu oss.
* *
* '
Vjer tökum eptir pví, að ritstjór-
ar Hkr. hafa ekki gleymt oss, J>ó vjer
værnm ekki heima, en J>ví miður get-
u n vjer ekki sagt, að vjer höfum haft
J>i eins stöðugt í huga, kempurnar,
eins og peir virðast hafa haft oss. Ef
áitæða er til að afsaka, að vjer höfum
ekki borið pá mikið fyrir brjóstinu
p ssar síðustu vikur, pá er bezt að
s >gja eins og er, að vjer höfum hitt
B-’O marga göfuglyDdari menn og betri
d engi á ferðalagi voru, en ritstjóra-
B*<ej>nur Hkr. eru, að vjer höfum ekki
g^tað verið að hugsa um pær. En
vjer skulum hughreista veslÍDgana
m-íð pví, að vjer munum minnast
peirra og verka peirra framvegis, að
svo miklu leyti sem peir og pau verð-
skulda. Hinsvegar munum vjer hjer
eptir, eins og að undanförnu, eyða
sem minnstu rúmi í blaði voru í deilur
við pá, pví satt að segja finnst oss að
peir sjeu ekki pess verðir—og hið
sama segja flestallir íslendingar, sem
á annað borð minnast á mann-skepn-
urnar. Ritstjóra-skepnurnar verða
að gera sjer að góðu, pótt vjer hög-
um oss eptir pví sem vjer álftum bezt
við eiga, en ekki eptir óskum peirra.
t>eir eru auðvitað angistarfullir útaf
pví, að sverðið hangir svona yfir höfði
þeirra, og emja pví og væla.
Transvaal-lýðveldið.
(Eramh.).
Lengi framau af áttu n/lendu-
menn mjög örðugt uppdráttar; hung-
ursneyð og sjúkdóroar gengu hvað
eptir annað yfir byggðina og virtist
peim veita mjög örðugtog purfa lang-
an tíma til að venjast við hina nyju
lifnaðarhætti. Svo áttu þeir stöðugt
í vök að verjast fyrir Hottentottun-
um, sem par voru fyrir. Voru þeir
grimmir og illir viðfangs og ofurhugar
miklir. Eini mögulegleikinn til að
verja líf og eignir var góð samtök.
Lög nylendumanna voru mjög frum-
leg og eiukennileg. Fast lagaákvæði
var fyrir hjerum bil hverri einustu
hreifingu peirra. Með lögum var á-
kveðið,hvað margar ekrur hver maður
skyldi plægja, I hvað stóran blett
skyldi sá hverri korntegund, hvaða
iðnaður skyldi vera leyfilegur og
hverjir mættu stunda hann o. s. frv.
Varð stjórnarfyrirkoarmul. petta miög
margbrotið og stautsamt og skattarn-
ir, sem á nýlendumenn voru lagðir,
hlægilega háir, 1-5. til \ af allri upp-
skerunni. Snemma byrjuðu peir á
prælahaldi. Þeir tóku Hottentotta
og gerðu pá að þrælum, og peir
keyptu innflutta Negra. Meðferðin á
prælunum var fyrirskipuð með lög-
um. Vegna þess að nýlendumenn
höfðu sjálfir illu vanist, fóru peír
framúrskarandi illa með præla síaa.
Degar efnahagurinn batnaði og hætt-
unni fyrir árásum villimanna var lok-
ið, vildu nýlendumenn losast undan
allri stjóru og álögum. LöDgunin til
sjálfræðis varð svo roikil og óánægj-
an með lögin svo rótgróin, að peir
tóku sig upp með alla búslóð sína,
yfirgáfu hús og heimiii, og færðu
byggð slna norður á bóginn. Dar
lentu þeir I nýju stríði við villimenD,
en eins og fyr unnu þeir sigur yfir
peim. Degar hin nýja byggð var
komin í blóma myndaðist jafnframt
stjórn. Fór svo á sömu leið og áður,
að Búarnir felldu sig ekki við stjórn-
ina, og til að losast undan lögunum
færðu peir sig enn á ný norður og
vestur; pannig byggðistsuðurendinn &
Suður-Afriku af bollenzkum bænda-
lýð. Lærðu þeir allvel að hagnýta
sjer landkostina. Akuryrkja og kvik-
fjárrækt var í góðu lagi og vellíðan
talsverð, enda keyrðu bændur áfram
præla sína eins og skepnur og fóru
illa með pá í öllum greinum. Dekk-
ingarleysi á meðal bændanna var á-
takanlegt. Engir skólar og engin
minnsta ungdóms-uppfræðsla, nema
hvað einstöku menn kenndu bömum
sínum nægilega mikið að lesa í biblí-
unni til pess pau gaeti stafað sig fram
úr henni. Eina bókin, sem talin var
nokkurs virði, var biblían.
Árið 1680, þegar ofsóknin gegn
mótmælendatrúar-mönnum varð hvað
allra mest á Frakklandi, tíýðu „Huge-
onot“-arnir þúsundum saman úr landi.
Margir þeirra fluttu til Cape Colony
og settust að á meðal Búanna. Sam-
kvremt lögum Hollendiuga urðu þess-
ir frönsku innflytjendur að leggja
niður franska tungu og taka upp
tungumál Hollendinga, sem pá var
orðið skakkt og bjagað hjá nýlendu-
mönnum, eins og við mátti búast.
Engu síður kom pað fljótt í Ijós, að
Frakkar hafa haft allmikil áhrif I ný-
lendunni, og sjást leyfar pess allt
fram á pennan dag.
Franska stjórnarbyltingin hafði
pær verkanir á Búana, að peir sögðu
sig úr lögum við Hollendinga árið
1795. Eptir beiðni þingsins í Óran-
íu slógu pá Bretar eign sinni yfir ný-
lenduna, en afhentu Hollendingum
hana þó aptur árið 1802. Árið 1806
lá við borð, að Frakkar tæki nýlend-
una,en pá slógu Bretar eign sinni yfir
hana I öðru sinni, og hafa þeir haldið
henni síðan.
Allar hollenzku nýlendurnar urðu
síðan undir stjórn Breta. Yar sllkt
óumflýjanlegt, vegna stöðugra óeirða
4 milli nýlendumanna og villimanna
jafnóðum og byggðin færðist út.
Urðu Búarnir snemma óánægðir und-
ir stjórn Breta. Hið fyrsta, sem ó&-
nægju olli, var pað, að Bretar litu
jafDframt eptir pvl, að engum ólög-
um og rangindum væri beitt við villi-
mennina, og "felldu rjettlátia dóma I
öllum peim ágreiningsmálum, sem
upp komu. Engu síður háðu Bretar
5 eða 6 orustur við Kaffirana fyrir
hönd Dýlendum. Til pess að afstýra
vandræðum pessum og til pess að
gera brezka landstjóranum pægilegri
stjórn nýleDdumanna, hvöttu Bretar
sína eigin menn til pess að setjast að
I Cape Colony, og árið 1820 Jentu
4,000 brezkir innflytjendur í Port
Elizabeth. Um sama leyti hófst
brezkt trúboð á meðal Kaffiranna.
Varð pá opinbert, bæði af skýrslum
trúboðanna og sögum hinna brezku
nýlendumanna, hve miskunarlaust
Búarnir meðhöndluðu þræla sína.
Leiddi pað til pess, að árið 1834 var
þrælahald afnumið 1 Cape Coloný.
Búunum fannst ópolandi að mista
præla sína, og leit út fyrir algerða
uppreist um tíma, en Bretum tókst
pó að koma í veg fyrir slíkt.
Degar Búarnir sáu, að jafnvel þó
lög Breta væru að mörgu eða flestu
leyti betri en lög Hollendinga, pá
voru pau að pvl leyti lögum Hollend-
inga lík, að peim varð að blýða, og
að pví leyti verri, að nú máttu þeir
ekki hafa præla síua. Eptir fornri
venju gripu Búarnir pví til pess úr-
ræðis að flytja byggð sína. Fluttu
peir sig nú norður fyrir Orange-fljót-
ið og reistu par byggð. Dar gerðu
peir sjer von um að engin lög næðu
til þeirra, par gætu þeir haldið áfram
prælahaldi og meðhöndlað prælana
eptir eigin geðþótta og væru að engu
leyti neinum háðir. Hjelzt præla-
haldið við I Dýlendu pessari um 10—
12 ára tíraabil.
Nokkrir Búanna, undir forustu
Pjetur Rietz, keyptu skip og sigldu
norðaustur með landi fram, unz þeir
komu til Port Natal. Dar hittu peir
dálitla brezka nýlendu, leifarnar af
tveimur hópum Englendinga,er hrifn-
ir höfðu orðið af landinu og sezt par
að árin 2810 og 1820. Höfðu flestir
peirra fallið fyrir villimönnum, en
nokkrum tekist að verja sig og byggð
sína. Zulu-menn gerðu strax herferð
á móti hinum • nýkomnu Búum, en
með hjálp Bretanna, sem fyrir voru,
tókzt peim að reka pá af höndum ajer
eptir allmikið mannfall. Komst Pjet-
ur Rietz pá að samningum við Ding-
an Zulu-konung og fjekk hjá honum
alla Natal handa Búunum. Eptir að
samningar pessir höfðu verið full-
gerðir og undirskrifaðir, buðu Zulu-
menn Búunum til veizlu og þá
fjöldi peirra boðið, en þegar veizlan
Btóð sem hæst, rjeðust Zulu menn á
gesti sína og dr&pu pá alla. Degar
Búarnir, sem heima höfðu setið, og
brezku nýlendumennirnir sáu hverj-
um svikum beitt hafði verið, urðu
þeir svo æstir, að þeir lögðu pegar til
orustu gegn svikurunum og linntu
ekki fyr en þeir höfðu drepið þá alla,
yfir prjú púsund manna. En pegar
Búarnir fjölguðu og byggðin varð að
stækka til muna vestur & bóginn, pá
hittu peir par annan flokk herskárra
villimanna, sem kallaðir voru Basút-
ar. Hefði þá byggðin gersamlega
eyðilagst, ef Bretar ekki hefðu komið
nýlendumönnum til hjálpar og slegið
eignarhendi sinni yfir Natal árið 1845.
Nýlendumenn voru algerlega kvíaðir
inni & milli Zulumanna og Basútanna,
en Bretar sendu hermenn pangað, svó
nýlendumenn höfðu paðan af ekkert
að óttast. Hafa Bretar og Búarnir
runnið saman í eina þjóð í Natal, og
eining, velllðan og ánægja ríkti par
manna & meðal undir stjórn Breta.
Deim hluta Búanna, er fluttu sig
norður fyrir Orange-fljótið, farnaðist
miður. Ekki að eins misheppnaðist
peim að koma Zulumönnum par af
litid eitt
Skemmd
i Hvít og grá
Blankett
l Hjá
Vjer keyptum stórt vagnlilass*
af hvítum og gráum blankettum. (
Sum af þeim eru ofur lítið skemmd (
Þau eru það sem verksmiðjueig-'
endurnir kalla “Seconds”. Vjer(
fengum góð kaup á þeim og ætlum l
að selja þau öll fyrir minna en'
hálfvirði, Sum af þeim líta eins |
vel út og nokkur önnur blankett.
Sleppið ekki þessu tækifæri til (
að fá ódýr blanketti.
|TheN. B. Ppeston Co.,:
LIMITED.
524 & 526 MAIN ST.
höndum sjer, heldur kom upp flokka-
dráttur og sundurlyndi & meðal ný-
lendumanna sjálfra. Nokkrir brezkir
nýbyggjarar höfðu flutzt norður með
Búuuum, og þegar ílokkadr&tturinn
fór að verða lfttþolandi,leitaði flokkur
sá, er Bretarnir tilheyrðu, & náðir
brezku stjórnarinnar 1 Cape Colony.
Komu Bretar strax nýlendumönnum
til hjálpar og tóku við stjórninni í
öllu OraDge Free State árið 1848.
Þeir, sem ekki vildu beygja sig undir
stjórn Breta, tóku sig saman og hörf-
uðu yfir um Drakenburg-fjöllin.
Slógu þeir sjer siðan saman við Búa
þft I Natal, er einnig voru óánægðir,
og gerðu uppreist gegn Bretum; og
eptir að Bretar hö.Öu algerlega bælt
uppreÍ8tina niður, fluttu Búar pessir
sig norður yfir ána Vaal, undir hand-
leiðslu Pretórfusar, og reistu byggð f
suðurhluta hins vlöáttumikla lands,
sem nú er almennt kallað Transvaal,
en sem að rjettu lagi heitir Suður-
Afriku lýðveldið. Með samningum,
sem gerðir voru árið 1852, voru
Transvaal-menn leystu undan pegn-
skyldu við Breta, og árið 1854 slepptu
Bretar einnig hendi sinni af Orange
Free State og leyfðu nýlendumönnum
par að stofna lýðveldi. Nokkru síðar
vildu Orange Free State búar, að
Bretar tækju aptur við stjórninni;
pvl neituðu Bretar, en lofuðu að halda
2C0
sína af kappi, bh næstir peim gengu tveir trumbu-
alagarar í litklæðum. Uar.næst komu tuttugu og
sjö áburðarhestar, og voru á þeim tjalda-trje, tjalda-
klæði, aukavopD, sporar, fleygar, katlar, hestskór,
hestskónagla-pokar og hundruð af öðrum hlutum,
s *m reynslan hafði sýnt að nauðsynlegt væri að hafa
með sjer 1 landi, er útlendur her fór um og sem
lýðurinn í par að auki var óvinveittur hernum.
Sengurfatnaður, borðbúnaður og önnur pægindi, sem
tilheyrðu Sir Nigel sjálfuin Sjerstaklega, var flutt á
hvítum múia8na með lauðu reiðveri, og teymdi
pjónn einn múlasnann sjerstaklega. t>á komu aptur
fjörutíu bogamenn, tíu riddaraliðs-menn, og síðast
t ittugu bogamenn, er vernduðu fylkinguna að baki,
og var hinn stóri Hordle-Jón í fremstu röðinni af
pessum síðastnefnda flokk, en hinn æfði og reyndi
hermaður Aylward gekk við hlið iians, og stakk hin
alitna b-ynja, beyglaði bjálmur og velkta yfirhöfn
h»r s i stúf við hinar snjóhvítu yfirhafnir og björtu
herifgi fjelaga hans. Ýmsar spurningar og vestur-
sjxnesk sjiaugsyrði flaug frá einni röð hermannanna
t>l anDarar, eða á milli peirra og porjisbúanna meðfram
'sMgnum, par sem fylkingin hjelt leiðar sinnar.
„llolá, Gaffer Higginson!“ hrópaði Aylward
þegar hann sá hinn digra búk veitingamannsins í
j>orj>inu. „Nú fær maður ekki meira af hnotu-brúna
ölinu þínu. Við skiljum nú við pað“.
„Við sánkti Pál, nei! ‘ hrójiaði veitingamaður-
jnn. „t’fi feiö tneð GÚð með pjer. 1 ’jancliijn hafi
269
prisvar við mig sama daginn, milli sólaruppkoinu og
sólseturs, frú hans til mikillar gleði“.
„Og drápuð pjer hann einnig, lávarður minn?“
spurði Alleyne með mikilli lotningu.
„Jeg gat aldrei fengið að vita um það,“ svaraði
S.ir Nigel, „pvl hann var boainn inn fyrir múrana, og
par eð svo vildi til að jeg braut annan fótlegg minn,
pá atti jeg mjög bágt með að sitja á hestbaki og
standa. En fyrir náð himinsins og fyrirbænir hins
hrausta sánkti Georgs, þá gat jeg setið & hesti mínum
í bardaganum við Poictiers, sem átti sjer stað ekki
löngu seinna. En hver kemur parna? Mjög fögur
og göfug mær, ef mjer skjátlast ekki.“
Sú, sem mætti peim, var há og þrístin bónda-
stúlka, sem bar körfu fulla af spinats-blöðum á höfð-
inu og var með stórt stykki af reyktu svínsfleski
undir hendinni. Hún hneigði sig í flýti, óttaslegin,
þegar Sir Nigel heilsaði henni, tók ofan flauels-húfu
sína og stöðvaði hinn mikla stríðshest sinn.
„Guð sje með yður, fagra mær!“ sagði Sir
Nigel.
„Guð verndi yður, lávarður minn!“ sagði hún &
hinni breiðustu vest-saxnesku m&lisku og stóð feimin
á einum fæti á víxl.
„Óttist ekki, fagra mær“, sagði Sir Nigel, „en
segið mjer, livort vesæll og óverðugur riddari getur
á nokkurn hátt gert yður greiða. Ef svo kynni að
standa á, að illa hafi verið farið með yður á einhvern
h&tt, pá kynni jeg að gcta rjett hluta yðar.“
264
af öllum peim mörgu og þreytandi mtlum, seui
pú átt fyrir höndum“.
„Jæja, hjartað mitt, kondu p& d&lítið lengra
með mjer“, sagði hann. „En jeg verð að biðja pig
að gefa mjer glófa þinn, til að bera til minningar um
pig og sem riddari þinn. Dað liefur verið siður
minn, slðan jeg fyrst kynntist þjer, kæra mín, að
kunngera pað I peim herbúðum, vlggirtum stöðum
og bæjum, sem jeg hef komið til, að þar eð koDaa
mln sje hin fegursta og sætasta kona I allri kristninnit
pá álíti jeg pað mikinn heiður og lltillæti, ef einhver
riddari & staðnum vildi rlðast & við mig prj&r atrenn-
ur með beittu spjóti, ef hann eigi ástmey eða konu,
sem hann vill staðhæfa að jafnist við mína konu að
fegurð. Jeg bið þig pvl, fagra dúfan mln, að pú
gefir mjer annan dýrskinns-glófann pinn, til pess að
jeg geti borið haun sem minnismerki um hana, sem
jeg skal ætíð þjóna“.
„Æ, já, fyrir hina fegurstu og sætustu konu!“
hrópaði hún. ,.Jeg vildi fegin vera fögur og sæt
vegna pln, kæri maðurinn minn, en jeg er nú bæði
gömul og Ijót, svo riddararnir mundu hlæja að þjer
ef pú færir að beita spjóti mín vegna“.
„Heyrið mig, Edricson“, sagði Sir Nigel, „augu
yðar eru ung og skörp, en augu mín eru fremur
sjóndöpur. Ef pjer skylduð sjá nokkurn riddara
hlæja eða brosa, eða jafnvel sperra upp brýrnar eða
gera & sig totu, eða & nokkurn hátt láta i ljósi undr-
un sína yfir, að jeg skyldi halda lafði Mary fram fyrií