Lögberg - 11.01.1900, Blaðsíða 4

4
LÓGBEKG.
Gefið át að 309 Elgin Ave.,WiNNiPEG,MAN
af The Lögberg Print’g & Publising Co’y
(Incorporated May 27,1890) .
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Business Manager: M. Paulson.
aUGLÝSINGAR: Smá-auglýsingnr í eltt skifti 26c.
fyrlr 30 ord e<3a 1 þml. dálkslengdar, 75 cts um
mánndinn. A stærri auglýsingum um lengri
tírna, afalattur efiir sainuingi.
BÚSTAD 4-SK1FTI kaupenda veróur a<) tilkynna
sk^iflega-og geta.um fyrverandi bústat) jafnfram
Utanáskript til afgreiðalustofu blaásins er:
The Logberg Printing & Publishing Co.
P.O.Box 1202
Winnlpeg.Man.
Uianásk.ip ttií ritstjórans er:
Editor LAgherirf
P -O.Box 1292,
Wincipeg, Man.
__ Samkvæmt landslrtgnm er nppsAgn kanpenda á
oladldgild, nema hannsje skaldlans. þegar hann seg
r Jpp.— Kf kaupandi,8em er í skuld vid bladi<1 flytu
1-» rer!um,án þess aó tilkynna heimilaskiptin, þá er
þa * fyrir dómstólunum átitin sýnlleg sönnnmfyrr
rettvísumtilgangl.
K)WJVTrl)4G]>'N, II. .JAN. 1900.
Almanak Mr. Ó. S. Thor-
geirssonar fyrir árið
1900.
Útgefandinn hefur fyrir nokkru
sent oss'ofannefnt ahnanak og beðið
oss að segja álit vort um það—sér-
staklega um kaflann er nefnist
„Safn til landnámssögu Islendinga i
Vesturlieimi"—, en vér höfuin ekki
fengið tóm til þess fyr en nú.
Oss er sönn ánægja að minnast
á almanak Mr. Thorgeirssonar, því
vér álitum það lang-fróðlegasta og
gagnlegasta almanakið fyrir Vestur-
íslendinga, sem nokkurn tíma hefur
verið gefið út á íslenzku.—Mr. Thor-
geirsson hyrjaði á því fyrir fimm ár-
um síðan að gefa almanak sitt út, og
hefur það farið batnandi og stækk-
andi ár frá ári, þangað til nú, að það
er orðið miklu meir en helmingi
stærra en það var fyrsta árið, sem
það kom út.
Innihald alœanaksins fyrir
þetta ár (1900) er'í stuttu máli sem
fylgir :
1. Tímatalið sjálft. það er
sniðið eftir hinu garnla íslenzka al-
manaki að því leyti, að það heíur
fyrirsagnir guðspjallanna er tilheyra
hverjum sunnudegi í árinu (eins og
lög gera ráð fyrir í lútersku kirkj-
unni á íslandi), hin gömlu íslenzku
nöfn mánaðanna, sýnir vetrarvikur
og sumarvikur (eftir íslenzkum
reikningi), helztu íslenska hátíðis-
daga og nokkrar messur. En í
staðinn fyrir margar af hinum
LÖQBERO, FIMMTUDAGINN 11. JANUAK 1900.
gömlu messum, sem eru í a1rnan<>k-
um þeim er notuð eru á íslandi, hef-
ur það fæðingardaga og dánardaga
fjölda margra merkismanna í hinum
mentaða heimi, landafund og nokkra
aðra merkis-viðburði í sögunni. það
sýnir einnig tunglkomur o. s. frv.,
og ennfremur sólaruppkomu og
sólarlag á miðvikudegi í hverri vikn.
—þar að auki er í þessu almanaki
samandregið tímatal fyrir ngesta ár
(1901).
2. þ í er'falleg skáldsaga, „Val-
urinn“ (upprunalega úr rúsmesku,
en þýdd á íslenzku úr þýzku af J.
Runólfssyni), og nær hún yfir liðug-
ar 9 bla^síður.
3. þar næst er „Safn til land-
námssögu íslendinga í Vesturheimi",
og nær þessi kafli yfir 42 bls. af
almanakinu. Hann er, að vorum
dómi,lang-fróðlegasti katíinn í kver-
inu, og verður útgefanda þess ekki
nógsamlega þakkað fyrir, að hafa
verið sér úti um (auðvitað með all-
miklum kostnaði) hinar ágætu og
þýðingarmiklu ritgjörðir í þessum
kafla. Vér ætlum með f«um orðurn
að minnast á ritgjörðirnar um þetta
efni, hverja útaf fyrir sig. .
Fyrst er þá „Landnám íslend-
inga á Washington-eyjunni^ (í Wis-
consin í BaJidaríkjunum), og er
innihald þessarar ritgjörðar: Til
drög að íslenzkum útflutningum til
Vesturheims; íslenzkur útflutningur
byrjar; Stutt ferðasaga hinna fyrstu
Vesturfara frá Islandi; Æfisöguágrip
hinna fyrstu vesturfara; og Land-
námið á Washington-ey. Ilitgjörð
þessi er eftir Árna Guðmundsen. sem
er einn af hinum elztu landnáms-
inönnum á Washington-ey og býr
þar enn í dag. Ritgjörðin er sér-
lega fróðleg, meðal annars fyrir það,
að hún talar um hina fyrstu íslend
inga, sem fluttu til Ameríku, kjör
þeirra og bygð. Með ritgjörð þessari
eru myndir af hinum fjórum íslend-
ingum, er fyrstir tíuttu til Ameríku
(árið 1870), nefnilega: Jón Gíslason,
Guðmundur Guðmundsson, Árni
Guðrnundsson, og Jón Einarsson
]»ir er og nákvæm skrá yfir þá 20
landnámsmenn, sem búa á Wash-
ington-ey, og skýrt frá hvar þeir
eru upprunnir á íslandi.
Önnur ritgjörðin I þessum kafia
er „Landnárn íslendinga t Muskoka
(í Ontario,Canada)^og tildrög að því“.
Hún er eftir Ásgeir V. Baldvinsson,
einn af hinum fáu íslendÍDgum, sem
enn búa í þeirri nýlendu. Ritgjörð
þessi er meðal annars sérlega fróð-
leg fyrir það, að hún ræðir um hið
fyrsta íslenzka landnám í Canada
og að í henni eru taldir upp með
niifnum flestir af þeim sem komu til
Ameríku árið 1873 (í hinum fyrsta
stóra vestnrfara-hóp frá Islandi),
skýrt frá úr livaða s^’slu og frá
hvaða bæ á íslandi þeir voru, og
hvar rnargir þeirra eru nú niður
komnir hér í landi.
þriðja ritgjörðin hefur sem fyr-
irsögn: „þáttui' fslendinga í Nýja-
Skotlandi", og er hún eftir Sigurð
J. Jóhannesson, sem var einn af^ konungsríki, voru gefin, eða
þeim er bjó í nýlendu fslendinga þar fyrir þvínær ekkert, til forna.
og þeir og urngekst enga nerna þá í
tvö ár. Ritgerð þessi et- 20 hls , og
sérlega merkileg eins og bókin, sem
hún er samin u[>p úr.
þar næst er greinarkorn, með
fyrirsögn: „R'kmannlegar gjatir“,
um það, livernig landflæmi hér í
Ameríku, er jöfnuðust á við heil
seld
eystra á meðan hún var við lýði.
Hitgjörð þessi er fróðleg mjög eins
og liinar, þótt hygð íslendinga í honum.
þá er kafli með fyrirsögn: „Ym-
islegt", og er allmikill fróðleikur í
Nýja Skotlandi héldist ekki við til
Síðasti kaflinn heitir: , Helztu
lengdar, því ritgjörðin fræðir um viðhurðir og mannalát meðal íslend-
ástand þeirra, sem þar voru, hvað i inga í Vesturheimi". þar er hand-
flestir þeirra hétu, og, sem mest er
um vert, hvaðnn þeir voru af ís-
landi og hvert þeir fluttu frá Nýja-
Skotlandi.
Fjórða ritgjörðin heitir: „Land-
nám íslendinga í Minnesota“. Höf-
hæg skrá ytír þessa viðburði og
mannalát, frá 28. okt. 1898 til 22.
nóv. 1899.
Lesmálið í almanakinu fyrir
þetta ár er 106 hls. það er prentað
með smáu, ljómandi góðu letri, og
undur þessarar ritgjörðar er ekki pappír og allur frágangur er hið
nafDgreindur, en hún er fult svo hezta. Alidanakið er vel innheft
löng sem nokkur hinna (13 þétt- og í mjög fallegri og sterkri kápu.
prentaðar bls.), enda er um mikið Framan á k^punni er ágæt mynd
efni að rita, því bygðir íslendinga í af (jallkonunni (ísland). Útgefand-
Minnesota (í Bandaríkjunum) eru inn hefur auðsjáanlega ekkert til
all-fjölmennar og með blómlegustu 1 sparað, að gera þessa árs almanak
bygðum íslendiiiga i Amoriku. Rit- J sitt sem bezt úr garði að öllu leyti,
gjörðin er eins fróðleg og vel rituð og ætti hver maður að kaupa það
sem hinar. I henni er nákvæmlega og eiga—sérílagi vegna safnsins til
skýrt fra bygðum íslendinga þar landnámssögu Vestur-íslendinga.—
syðra, og það er ekki einasta sagt Verðið er 25 cts, og finst oss það
frá sveitabygðunum, heldur skýrt lfigt þegar tillit er tekið til kostn-
frá hag íslendinga sem búa í bæjun- aðarins, er útgefandinn hlýtur að
um Minneota og Marshall. það er hafa haft við jafn stóra og vandaða
skýrt frá hver var hinn fyrsti land- útgáfu.
námsmaður í Minnesota (Gunnlaug- j ---------------------------
Stjórn Búanna í Transvaal.
(Niðurlag frA 2. bls.)
ur Pétursson, frá Hákonarstöðuin á
Jökuldal í Norðurmúlasýslu, og er
myud af honum og konu hans í rit-
gjörðinni); svo eru taldir uþp helztu
mennirnir, er fluttu til bygðannaá’ 11. Eftir prentlögunum, sem
hverju ári. Innihald ritgjörðarinn- lýst var yfir að samin væru til þess
ar skýrist nokkuð með fyrirsögnun- að undiroka hina útlendu nýlendu-
um, sem eru (eftir innganginn): menn, voru öll dagblöð og önnur
„Landnám"; „Búskapur og atvinnu- blöð getin á vald Kruger's forseta,
vegir“; og „Félagsskapur“. 'semgetur fyrirboðið útgáfu þeirra
Næst á eftir ritgjörðunum um hvenær sem honum þóknast.
laudnám er stutt grein, með fyrir-| 12. Með öðrum lögurn, sem gef-
s >gninni: „Telegraífinn", og er hún in voru út í sama augnamiði (til að
einkar fróðleg. f henni er skýrt undiroka útlendingana) eru allir
frá framförum í telegrafskeyta-send- fundir undir beru lofti, sem fleiri
ingu, og þar er yfirlit yfir helztu en 7 menn eru á, algerlega bannaðir,
telegraf-þræði í veröldinni.
„þá er fróðleg ritgerð, með fyr
irsögn: „Líf verkamannann", og er sundra hverskyns öðrum fundum,
hún samandreginn kafli úr nýrri inni í húsum, tafarlaust og fyrir-
bók eftir Bandaríkjamann nokkurn, varalaust, hvenær sem honum býður
Walter A Wyckoffað nafni. Höf- svo við að horfa.
undur bókarinnar, sem er mentaður j 13. Enn ein lögin voru gefln
og auðugur maður, lagði af stað út, sem algerlega banna sérhverjum
allslaus—hafði ekki eitt cent í pen- útlendingi svo mikið sem að koma
ingum með sér og einungis ein nær- fram með bænarskrá til að fá upp-
föt, auk þess er hann stóð uppi í — reisn mála sinna.
til að reyna sjálfur hvernig kjörj 14. þegar Mr. Kruger bauð
allslausra verkamanna væru, og útlenduin mönnum að taka sér ból-
hafði ofan af fyrir sér á sama hátt festu í Transvaal, J>á voru lögin þar
! og sórhverjum lögregluþjóni, sem
allir eru Búar, er gefið vald til að
þannig, að séhver hvítur ma?ur gat
fengiö fullkomin borgara-rettindi í
lýðveldinu eftir tveggja ára dvöl
þar. En eftir að útleDdir menn
höfðu notað sér tilboð Mr Kruger’s,
að taka sér bólfestu í lýðveldinu, þá
nam hann öll þegnréttarlög algerlega
úr gildi. Hann var nú samt þving-
aður til (af útlendu valdi) að endur-
nýja þegnréttarlög í landinu, en
gerði tíinabilið, sem útlendingar
urðu að búa I landiuu, áður en þeir
gætu fengið þar þegnréttindi, 14 ár
og setti þar að auki það ákvæði i
lögin að sórhver útlendingur, sem
æskti að verða þegn í Transvaal,
yrði að afsala sér allri vernd bæði frA
þeirri stjórn, sem hann htfði &ður
verið uudir, og einnig fr& Transvaal
stjórninni í 14 ár, er þýddi það, að
útlendingurinn á þessu 14 ára tíma-
bili var þegn einkis ríkis í veröld-
inni og liafði engin rettindi, sem
nokkur Búi þurfti að viðurkenna
eða óttast. En á þessu 14 ára
tímabili var útlendingurinn, sem
vildi gerast þegn í Transvaal, samt
skyldugur til að vera reiðubúinu til
að ganga í herþjónustu hjá Búum
með 12 klukkutíma fyrirvara, og
það var oft heimtað af honum, að
þjóna ( hernum kauplaust og án
þess að honum væri lagður til fatn-
aður eða jafnvel fæði.sem hann varð
að leggja sér til sjálfur. þegur
þessu 14 ára niðurlæingar- og auð-
mýkingar-tímabili var lokið, var
út'cndingnum ekki leyft að greiða
atkvæði í neinu máli sem var þess
virðiað greiða atkvæði um það.nema
með því móti að hin auðmjúka
bænarskrá hans um, að mega gera
það, væri samþykjfc af tveimur þriðju
af þeim Búutn sem bjuggu í ná-
grenni við hann.at' yfirherforingjan-
um í umdæminu, sem hann átti
boinm í, og loks af Mr. Kiuger
sjálfum. Og ennfremur var honum
ekki leyft að greiða atkvæði, eftir
alt þetta, nema að haDn væri orðinn
fullra 40 ára að aldii.
15. þrátt fyrir að næstum
tvcir þriðjungar af öllu fólkinu í
Transvaal kunni ekki að tala annað
en enska tungu, ©g minna en einn
þriðjungui íbúanna talaði eða skildi
hina ófullkomnu Búa-hollenzku, þá
heimtuðu Búarnir, að öll enskumæl-
andi börn skyldu fá skolamentun
sina eingÖDgu & þessu hollenzka
máli, eða málblendingi.
16. Kruger forseti setti sig í
mörg ár á inóti járnbrautalagning-
um í Transvaal, til þess að geta
neytt námamenn til að leigja fjölda
af flutninga-uxum, sem hann sjálfur
átti, fyrir afarhátt verð. þegar
hann loksins leyfði að legaja járn-
brautir, þá veitti hann þau hlunn-
292
gerði honum rangt til með grun mfnum. Ég lét
mér nægja að skipa honutn burt, og loks fór hann
slna leið í &ttina til porpsins. „Hamingjan veit“,
8»gði ég við sj&lfan mig, „að J>að er mesta raun, að
maður skuli hafa verið uppalian við göfugar lífs-
skoðanir“. t>ví [.að hefði verið undrunarlega band-
hægt, að lofa Demetri að skjóta & landstjórann með
bissunni sinni, eða stinga hann með langa hnlfnum,
Bem hann hafði verið að preifa & svo inrilega.
t>essi fundur okkar Demetri’s hafði eytt ffman-
um, er ég &tti að bíða, svo ég gekk dú til baka úl
hóssins. Pað var komið fast að miðnætti; pað var
bóið að slökkva ljósið í gluggunum & herbergi Mour-
aki’s; tveir hermenn voru á verði óti fyrir binum lok-
uðu dyrum; peir bleyptu mér inn, og læstu hurðinni
& eftir mér; pessi vörður var ekki baldinn mín vegna;
Mouraki vissi mjög vel, að ég hafði eDga Jöngun til
að fara burt af eynni. Phroso var fanginn og dýr-
gripurinr, sem landstjórinn bélt vörð yfir; J>að má
líka vera, að hann hafi baft veður af pví, að hann var
ekki vinsæll í Neopalia og að pað hefði ekki verið
hyggilegt af honum, að treysta hollustu eyjarbóa.
Fg var br&tt kominn inn í svæðið bakvið búsið.
Lað var búið að reisa stigann upp að hóspakinu;
Koites stóð. við hann. Enginn annar virtist vera &
ferli. L>að var eDn regn, og það var orðið svo hvast,
að vindurinn hvein f skóginum,
,,Hún bíður eftir yður“, bvíslaði Kortes að mér.
„Ilún veit alla r&ðagerðina, og liún er reiðubúin ti
*ð koma henni fram“.
301
„t>ér hafið breytt skoðunum yðar mjög snögg-
lega, Wheatley lávarður“.
, Ég pekki ekkert sem breytir skoðunum manns
eins SDðgglega eins og falleg stúlka“, svaraði ég.
„En 88 mt sem áður halda sumir menn trúnaðar-
eiða Blna“, sagði hann h&ðslega.
»Ó, j&, fáeinir, en mjög fáir nú & dögum“
ssgði ég.
„Og þér hugsið ekki svo hátt, að vera einn af
J>eim?“ sagði Mouraki.
»0, j&, ég hugsaði svo hfttt“, sagði ég hlæjandi.
„En ásetningur minn í J>& átt var ekki nógu sterkur
til f>ess, að ég gæti stsðist töfra-afl hennar Phroso“.
Að svo mæltu gekk ég nær Mouraki, huldi ó-
svffni mfna undir punDri hluttekningar dulu, og
sagði:
„Ég vona, að yður sé f raun og veru engin skap-
raun í J>essu?'f sagði ég. „Yður var auðvitað engin
alvara með J>að, sem pér gáfuð í skyn, viðvíkjandi
augnamiði sjálfs yðar? Ég áleit að f>ér væruð ein-
UDgis að spauga, eins og þér getið skilið. Ef yður
var alvara, f>á get ég fullvissað yður um f>að að mér
pykir fyrir. En sérhver inaður gerir sitt hið bezta til
i svona bardögum, eða er ekki svo?“
Hann var nú búinn að f>ola mér eins mikið og
hann hafði kraftana til. Hann stóð skyndilega á
fætur, og blótsyrði hraut fram af vörum hans.
„Þér skuluð ekki fá hana!“ sagði hann. „Dér
haldið, að J>ér get'ð gert gys að mér? Menn, sem
Imynda sér J>að, munu komast að rauu um villu BÍna“,
2ðé
J>ykt að verða konan mfr.; að þér ætlið að fara burt
héðan með mór undir varð/eizlu Kortesir og systur
hans, og að við giftum okkur við fyrsta tækifærí,
sem við fáum“.
„Ea haun veit um—um mærina sem J>ér elskið“,
sagði hún.
„Mouraki verður ekki forviða J>ótt hann fái að
heyra, að ég ætli mér að svfkja—mærina sem ég
eUka“, sagði ég.
„Nei“, sagði Phroso og passaði einbeittlega að
lfta ekki á m;g aftur. „Mouraki verður ekki forviða
á J>ví“.
„Máske enginn maður verði forviða á því“,
sagði ég.
Phroso gerði enga athugasemd við {>etta. Og á
sama augnablikinu, sem ég slepti orðinu, heyrði ég
rödd niðri í garðinum, rödd sem óg f>ekti mjög vel.
„Til hvers er pessi stígi hórna, vinur minn?-‘
spurði röddio.
„Til þess að maður geti fárið upp og ofan eftir
honum, l&varður minn“, svaraði hin h&tfðlega rödd
Kortesar, án J>ess að maður yrði var við hið minsta
skop í henni.
„I>að er Mouraki“, sagði Phroso ofur lágt. Á
hættustundinni litu augu hennar aftur í augu mín
og hún þokaði sér nær mér. „I>aÖ er Mouraki, lá-
varður minn“.
„Ég veit J>að“, sagði ég; „J>ví fer betur, að haon
er f>ama“.