Lögberg - 27.12.1900, Blaðsíða 4

4
LCttB&RU, MMTUlUjGmN *L QIW 190)0.
LÖGBERG
er ffefit? nt hvern flmtndfie af THE LÖGBERG
KINTIVG & PUBLI6HING CO . (1 fggi't), ad 309
lit'n Ave , N'inulpeg, Man. — Kostar $2 0*» um ório
‘á íelaudi 6 kr.j. Borgist f) rirlr«m, LiustoK nr 6c.
PnblGhei every ThurBday by THE LÖGBERG
VKINTING St PUBLlSHlNG COM liuorporntedat
y»V Elglu Ave., Winnipeg,Man — 8ub»cription price
$■‘<..(>0 per yeor. pnyablo lu advuuce. Siu^Iecopiee 6c
Ritstjóri (Editor): Sigtr. Jónasson.
Bupiness Manager: M. Paulson.
AlJbLYSINGAR: Smá-auglýsingar í elttflkifti2Sc
fyrir 30 ord eda 1 þml. dálkfllengdar, 76 cts um
mánadinn. A st»rri auglýslngnm um lengrí
tíma, afsláttur eflir eammngl.
BUSTAD\-SKIFTI kaupenda verdnr að tllkynna
skriflega og geta um f^rverhndi bti.taó jafnfram
Utanáskrirt tll afgreiáslnmofn oiadsine er:
Th« Logberg Printing & Publishing Co.
P. O.Box 1292
Wlnnlpeg.Man.
TtanUkrlplttllritiitjórans er:
Editor LSgberg,
P *0. Box 1292,
Winnipeg, Man.
---- Samkvœmt landslðgnm er nppsðgn kanpandn &
bUdíígild, nema hannfé skaldlans, þegar hann eeg
t npp.—Ef kaupandi,eem er í eknld vid bladid flytu
vistfbrinm, án þess að tilkynna beimilaekiptin, þá er
■ d fvrir ddmstdlnnnm álitln sýnileg sðnnnmfyrlr
prettvísnm tilgangi.
— FIMTUDAGINN, 27. DES. 1900. —
Suður-Afríku ófriðurimi.
Vér skýrðum frá því í hinum
útlendu fréttum í síðasti númeri
Lögbergs, aS í staðinn fyrir að ó
friðnum í Suður-Afríku væri nú
lokið, eins og búist var við fyrir 2
til 3 mánnðum að yrði fyrir lok
ársins, þá virtust liðsflokkar Búa nú
mannfleiri en þeir voru fyrir nokkru
síðan, og að það væri því alls ekki
séð fyrir endann á ófriðnum. í sömu
fréttagreininni gerðum vér grein
fyrir, hvernig á hinum aukna liðs-
afla Búanna stæði,—að margir Bóar
í Transvaal og Orange-nýlendunni,
sem gefist höfðu upp í sumar og
unnið eiða að því að bera ekki vopn
gegn Bretum, hefðu rofið þessa eiða
sína, og að allmargir Búar hefðu
kornið sunnan úr Cape-nýlendunni
(sem þvínær frá upphafi hefur verið
brezkt fylki), og gengið í liðsflokka
Búa nyrðra.
það má virðast nokkuð undar-
legt, að þegar Bretar höfðu yfirbug-
að meginheii Búa, bæði í Transvaal
og Orange-nýlendurmi, náð mest-
öllum herbúnaði þeirra og vistum,
tekið allar borgir þeirra ogjárn-
brautirnar í landinu, engin Búa-
stjórn var fiarnar til og forseti
Transvaal fariim til Evrépu, að liðs-
flokkar þeir,sem eftir voru,—þeir
gatu ekki framar kallast herir, voru
ekki nema 1 til 2 þúsund að tölu
hver, og voru í lauuinni ekki anuað
en ræningja-flokkar—.skyldi magn-
ast aftur og halda áfram þessum
gagnslansa vonleysis-ófriði. Vér
viljum því skýra þetta atriði stutt-
lega og sem bezt vér geturu, eftir
þeim upplýs ngum, sem fyrir hendi
eru.
Búa-lýðveldin höfðu umbo^s-
mann í Evröj u, er heitir dr. Leyds
og bendir alt til að hann hafi gefið
forsetum lýðveldanna, Kruger 02
Steyu, ekki einasta mjög sterkar
vonir, heldur þvínær fulla vissu
um, að ef Búa-lýðveldin færu í ófrið
við Breta, þá mundu ýms helztu
veldin f Evrópu skerast < leikinn og
ney^a Breta til að gefa Búa lýð-
veldin algerlega laus, og ef til vil
neyða Breta til að sleppa öllum
eignum sínum l Suður-Afrfku. það
hefur nú um mörg ár verið hugsjón
afkomenda Hollendinga (Búanna) í
Suður-Afriku, að reka Breta alger-
lega burt þaðan og setja þar á stofn
Búa-ríki < staðinn. þess vegna voru
forsetar Búa-lýðveldanna svo gjarn-
ir á að trúa sögum dr. Leyds um
styrk—hann taldi þeim trú um, að
öll helztu r<kin í Evrópu öfunduðu
og hötuðu Breta svo mikiö, að þau
væru reiðubúin til að taka höndum
saman og nota þetta tækifæri til að
fara í ófrið við þá og brjóta niður
veldi þeirra < heiminum—, og svo
þóttust forsetar Búa-lýðveldanna,
Kruger og Steyn, algerlega vissir
um, að allir Búar < Cape-nýlendunni
mundu rlsa upp, sem einn maður,
og snúast < lið með sér gegn Bret-
um. Enn fremur bendir ýmislegt
til, að Búar hafl átt von á mikilli
liðveizlu frá Bandarlkjunum, ef
ekki beinlínis frá stjórninni sjálfri,
þá að minsta kosti frá írum, þjóð-
verjum og ef til vill fleiri útlendum
þjóðflokkum þar. Og loks áttu þeir
vafalaust von á, að írland, Indland
og ef til vill Canada, Australia og
aðrar hinar miklu nýlendur Breta,
mundu snúast á móti þeim og nota
tækifærið til að rífa sig undan þeim.
Alt þetta átti sinn þátt í því, að
stjórnir Búa lýðveldanna gerðu sig
sekar < þeirri takmarkalausu heimsku
og ósvffni, að hóta Bretum—vold-
ugustu þjóð heimsins—ófriði, ef
þeir lentu nokkru liði, er var á leið-
inni til nýlendna þeirra í Suður-
Afríku, og flyttu ekki þvínær alt lið
sitt burt þaðan! Og þegar Bretar
gátu ekki orðið við þessum hæ-
versku? kröfuro hinna litlu, en o£-
metnaðarfullu, smáríkja < Suður-
Afriku—sem í mörg ár höfðu verið
að búa sig undir ófrið—þá óð hinn
sameinaði her þeirra tafarlaust inn i
fylki Breta, Natal og Cape-nýlend-
una, byrjaði að eyðileggja eignir
brezkra þegna þar, hvar sem tU
náði, og settist um ýmsar borgir og
bæi. En allar vonir Búa brugðust,
að undanteknu þvf, að^ nokkuð af
Búum í Cape-nýlendunni hóf upp-
reisn gegn Bretum og gekk í lið
með lýðveldunum, og nokkrar þús-
undir af æfintýrnmönnum frá
Bandartkjunum og ýmsum Evrðpu-
löndum fóru til Suður-Afríku, undir
fölsku yfirskyni, og laumuðist inn 1
Tiansvaal 1 gegnum laDdeignir
Portúgalsmanna á austurströndmni.
Stórveldin I Evrópu fengust ekki til
að blanda sér inn < ófriðinn, og <
staðinn fyrir að írland, Indland,
Canada, Anstralia og New Zealand
risu upp á móti brezka veldinu, þa
lögðu lönd þessi til ágæta hermeni
og sýndu svo roikla hollustu, að
tieimurinn varð forviða—og skildi
betur en áður hinn afarmikla styrk
brezka veldisins. Búar gerðu út
þrjá sendimenn til Bandarikjanna,
þegar < óefni var komið, til þess að
biðja stjórnina þar að reyna að
semja svo um sættir, að lýðveldi
þeirra (Báanna) fengju að halda
sjálfstæði s(nu, og leitaði stjórnin
hófanna við Breta um þetta efui, en
þeir afbáðu þær sáttaleitanir kurteis-
lega, en einbeittlega.
Nokkru síðar, eða þegar Krug-
er var flúinn burt úr höfuðstað
Transvaal, réðst það, að hann færi
til Evrópu, og var þá alment álitið,
að hann væri búinn að gefa upp alla
von og sæi fram á hver örlög sfn og
Búanna væru. En svo er það nú
komið upp úr köfunum, að dr.
Leyds hefur enn sem fyr afvega-
leitt hann og aðra leiðtoga Búanna
og talið þeim trú um, að ef hann
(Kruger) kæmi sjálfur til Evrópu,
þá mundi hann geta fengið stjórn-
endur helztu þjóðanna þar—og jafn-
vel páfann í Róm—til að skerast <
leikinn, svo að Búa-lýðveldin gðmlu
fengi að halda sjálfstæði sinu, þrátt
fyrir alt sem í skorist hafði. þetta
hefur einnig reynst tómt tál, þvi
þótt Frakkar gerðu heilmikin dyn
með karltetrið (Kruger), þá gaf for-
setinn eða stjórnin þar honum enga
von um að taka mál Búanna að sér,
og Yilhjálmur þýzkalands-keisari
neitaði Kruger um að tala við hann.
Kruger sér nú vafalanst, að hann
hefur farið algerða ónýtisför og er
mjög beiskur i orði. Hann gefur <
skyn, að hann hafi í höndum skjöl
sem sýni, að vissir stjórnendur <
Evrópu hafí heitið lýðveldunum lið
vsizlu, ef þau lentu I ófriði við
Breta, en enginn virðist taka mikið
mark á þessum orðum hans, né á
öfgum hans og ósannindum um að-
l'arir brezka liðsins < Suður- Afriku.
En það er euginn vafi á að þetta síð-
asta gabh dr. Leyds nm, að koma
Krugors til Evrópu mundi hafa
þann árangur að lýðveldin fengju
að halda sjálfstæði sínu, hefur gefið
leifunum af Búa hernurn i Suður-
Afríku nýjan hug og dug til að
halda áfram að berjast og haft það
í för með sér, að liðsflokkar þeirra
hafa aukist hinar síðustu vikur.
Qabb dr. Leyds hefur þannig orðið
orsök til enn meiri og gagnslausra
blóðsúthellinga, og til að auka og
lengja vandiæði fólksins í Suður
Afriku, sem búið var að liða nóg
harmkvæli útaf þessnm langa ófriði,
er stærilátir og fávfsir Búaleið-
togar höfðu stofnað þeim í.
í þýzka ríkisdeginum (þinginu)
var gerð fyrirspurn um það, hvers
vegna Vilhj ilmur keisari hefði ekki
leyft Kruger að finna sig og tala við
sig, og svaraði ríkiskanslari Bulow
-purningunum um þetta efni. Svar
hans er mjög fróðlegt, meðal annars
vegna þess, að það sýnir, að stjórn
þýzkalands hefur einmitt latt Búa-
lýðveldin frd að fara i ófrið. Yér
birtum þvi ágrip af svari Bulows
kanslara:
Hann sagði, að stjórn þýzka-
lands hefði gert alt, sem í hennnr
valdi stóð, til þess að hindra ófrið-
inn < Suður-Afríku, og að stjórnin
hefði farið svo Ijóst út < málið við
stjórnir Suður-Afríku lýðveldanna,
að þær hefðn ekki*getað verið i
neinum vafa um hvernig sakir stæðu
< Evrópu viðvikjandi þrætu lýð-
veldanna við Breta og að þýzka-
land léti hana hlutlausa. þegar út
leit fyrir, árið 1899, að ekki væri
ómögulegt, að þrætan yrði útkljáð
af gjörðarnefnd, þá hefði stjórn
þýzkalands ráðlagt Mr. Kruger að
láta útkljá hana á þann hátt. En
hann hefði álitið að tíminn til þess
væri enn ekki kominn. Og þegar
Mr. Kruger seinna hefði reynt að fá
stjórnir vissra Evrópu-landa til að
skerast < leikinn og koma á friði, þá
hefði skoðanir hans (Kruger’s) við-
víkjandi skilmálunum verið alt of
uppblásnar til þess, að stjórnir
þýzkalands og Hollands hefðu get-
að átt við málið. Hvað stjórn
þýzkalands snerti, þá væri það að
eins tímaspillir, að gefa Búunum
ráð. Að þýzka stjórnin væri sann-
færð um, að ef eitthvert af stórveld-
unum stígi spor í þessu uiáli sem
stæði, þá yrði það ekki einasta á-
rangurslaust, heldur gæti það ollað
vandræðum. „það er ekkert gagn
í því fyrir oss“, sagði Bulow kansl-
ari, „að klemma fingur vora rnilli
hurðarinnar og dyrastafsins“. Kansl-
arinn minti einnig á, að þegar
Bandaríkin hefðu gert mjög mjúk-
lega orðaða fyrirspurn um það til
Breta, hvernig þvl yrði tekið, ef þau
skyldu bjóða að ganga um sættir,
þá hefði stjórn Breta svarað em-
bættislega og afdr4ttarlausb neitað,
að taka nokkrum þvllíkum tilboð-
um. Að blanda sér inn í m'dið,
reyna að fara að miðla málum, hefði
getuð flækt það riki, er það gerði,
inn < ófrið. Um svar utanrfkisráð-
gjafa Fiakka, M. Delcasse’s, til Mr.
Kruger’s (þegar hann átti tal við
Mr. Delciisse í París um daginn),
f^rust Bulow kanslara þannig orð:
„Frakkland riður ekki á vaðið, en
mundi ekki setja sig á móti (nibla-
uiiðlun) þegar vissir hugsanlegir
lilutir yrðu kunnir, með því móti
samt, að þessir hlutir álitust að
verða Frakklandi til hagsmuna".
Síðan gerði Bulow kanslari þá at-
hugaseuid, að hann sjálfur hefði
ekki getað ráðið heppilegar fram úr
málefninu en M. Delosse g^rði.
Hann benti á, að ef Mr. Kruger
hefði verið tekið með fagaaðarlit-
um á þýzkalandi, þá hefði það ein-
ungis raskað afstöðu þjóðanua, en
hvorki gert Mr. Kruger né þýzka-
landi neitt gagn. Bulow kanslari
sagði enníremur, að þýzkaland væri
ekki einni hársbreidd meira bundið
Stórbretalandi en það væn bundið
þýzkalandi. En að leika Don
Quixote gagnvart Stórbretalandi
væri heimska, sem hann vildi ekki
bera ábyrgð af.
Berlinar blððin voru heldur vel
ánægð meS ræðu Bulow’s kanslara
hvað sneiti það atriði í henni, af
hvaða ástæðum keisariun hefði ekki
leyft Kruger að tala við sig, og
bendir þetta í þá átt, að viðureign
Breta og Búa sé ekkert æsingamsi
á þýzkalandi.
Að endingu prentum vér hér
þýðingu af mjög sanngjarnri og
skynsamlegri ritstjórnar-grein, sem
nýlega birtist í Chicago-blaðinu
„Journal“, um ófriðinn < Suður-Afr-
íku, eins og bann er ná. Greinin
hljóðar svo:
„Last vissra blaða um Kitchen-
er lávarð, útaf aðfeið hans í Trans-
voal-landinu, er bæði óskynsamlegt
og aulalegt. Kitchener lávarði
var falin á hendur yfirherstjórn í
Suður-Afríku I þv( augnamiði,að
binda enda á ófriðinn. Hann or að
gera það setn hann álítur skyldu
sína, sem hermaður og herstjóri.
Leifarnar af Búum, sem setja sig á
móti valdi Breta, halda uppi flótta-
manna- og ræningjaflokka-ófriði, og
er það hiu mest þreytandi og esp-
andi mótspyrna, sem nokkur yfir-
foringi getur átt við að striða.
Kitchener lávarður ber ábyrgð
gagnvart stjórn sinni og drotningu
hvað það snertir, hvort honum
hepnast eða mishepnast starf það, er
36Ö
hefur verið uppiýst, að Mr, Mitchel hafi eitt sinn
keypt nokkur þýðingarmikii skjöl að Rose Montal-
bon, borgað henni f>au 1 demöntum og vlsað henni til
sömu giaisteinakaupmannanna i Parfs, til að selja þi“.
„Ég gerOi það sumpart til að hafa hana bur. ár
landinu11, sagði Mr. Mitohel, „og sumpart til að geta
fengið demantana aftur, < gegnum k&upmennina, enda
tókst mér þ&ð“.
„Þeir skýrðu mér frá því“, sagði Mr. Birnes.
„pað var þegar hán tók & móti peningum slnum hj&
kaupmönnunum, að hún veitti Molitaire eftirtekt.
Það leið ekki langur tími frá þvf að konan fékk pen-
ingana par til siðara gimsteina-samkerfið var selt Mr.
M’tchel. Pessi skrifari, Molitaire, vissi náttúrlega
um gimsteinx-k&upin, þvl hann bjð um gimsteinana
þegar þeir voru sendir til flutninga-félagsins, er fttti
að aíhenda þft í Boston. Hann hlýtnr þft að hafa
feogið konuna til að fara með sér vestur yfir Atlantz.
hafið og verið búinn að brugga það, að stela gim-
steinunum frft Mr. Mitchel strax og hann tæki þ& út
af tollbúsinu. Að þessu er þannig varið sést greini-
lega ft því, að þremur dögum eftir að gimsteinarnir
voru afbentir flutninga-félaginu sagði Molitaire upp
vistinoi hjá kaupmönnunum, og frft þeim tlma hefur
enginn maður orðið var hvorki við hann né konuna í
París, og slóð þeirra hvarf gersamlega“.
„Af þessu dragið þér þ& ályktun, Mr. Barnes,
aft pau hafi fylgt gimsteinunum eftir yfir hafið?“
jgagCi MitcheL ,
360
maftur hinnar myrtu konu, hefur enga þýðingu útaf
fyrir sig. En þar sem ég náði 1 ljósmynd af þessum
Molitaire, mynd, sem hann hafði akilið eftir f óg&ti j
herbergjunum, er hann hsfði búið í; og þegar ég svo
þekki, að það er sami maðurinn sem Mr. Mitchel
hafði grunaðan um morðið, og sem hann narraði til
að ganga 1 þft gildru að stela rúblninum; og þegar
4g Svo, er ég kom til baka til New York frft Frakk-
landi, finn hinn stolna rúbín & manninum sj&lfum og
næ honum af honum,—þ& hefur maður nú sannanir f
höndum, sem hafa mikla þýðingu“.
„Hafið þér nftC rúbíninum?“ sagði Mr. Mitohel
forviða.
„Jft, hann er hérna“, sagði Mr. Barnes og rótti
Mr. Mitchel rúbíninn. Mr. Thauret belt sig f varirn-
ar, en hélt sjftlfum sór samt f skefjum með hinum
sterka vilja sínum.
„Mr. Barnes“, sagði Mr. Mitchel, „mér þykir
mjög mikið fyrir að verða að gera yður vonbrigði, eu
þetta et ekki rúbfninn minn“.
„Eruð þér viss um það?“ sagði leynilögreglu-
maðurinD, og það var gletnis-geisli í augum hans.
„J&“, svaraði Mr. Mitohel; „en þér eigið jafn
mikið hrós skilið eftir sem ftður, þvf þö þetta só ekki
rúbfninn, þft er þetta steinninn sem stolið var. Ég
ft eftirlfkingu úr ódýru efni af öllum gimsteinum
mínum, og þegar ég var að gera þessa litlu tilraun
viðvlkjandi ráðvendni nftungans, þft kæiði óg mig
ekki um að nota jafn dýrmætau gimsteín, eins og
m
að það, þótt hann reyndi það. Og að tlu mlnútum
liðnum var Thauret, eða Montalbon—hinn leikni
glæpamaður—liðið llk.
[BXDIB.].