Lögberg - 31.01.1901, Blaðsíða 2

2
io»BÆ3fcö, vm'tWDA&œx »1. JaNÍUH lftOÍ.
Australhi-sambandiO.
Vér böfum áður skýrt fr& mycd-
uu fylkjaanrohandsind 1 Australiu,meö
Iðfjurn er brezka psrlamentið aaro-
pybti 1 turoar sem leiö, og var hinn
fyrsti pýöingarmikli pólitiski viÖ-
buröur & tuttogustu öldinni s&, aö
petta rýja pjóöfélag—petta nýja ríki
i brezka veldinu—var formlega stofn.
a?' meÖ pvf, að fyrsti landstjórinn f
•iiiord saroeinuðu Australfu — Hope
town jarl—tók viö erobsstii & výárs-
dog 1901. Athöfnin fór fram f Syd-
uey — elztu borginm f Australiu og
böfufstaö New South Wales fylkisirs
—og voru mjög fthr ifamiklar seremón-
h/r haffar um hönd við petta t®ki-
færi, en hertoginr af York — sem nó
mun veröa priiz af Wales, og ernæsti
rfkiserfingi aföan faöir hans varð kon
ungur Breta — var viðstaddur, sero
perrónulrgur fulltrú’ drotningarinnar
a&lueu. (ömmu sinnar).
I>etta fylkjasamband er fivöxtur
inn af breifingu f pð átt, sem byrjaði
fyrir meira en b&lfri öld sfðnn. En
peasi sambands-hugmynd tók ekki ð
s'g verulegt eöa ékveðið gerfi fyr en
&rið 1886, að fulltrúar fr& hinum
/msu fylkjum komu saman f Hobsrt,
—höfufstað Tasmaniu-fy'kis, er &ður
nefndist Van Diemeri’e lard — til að
raeða um mfilið; pó varð enginn veru-
legur &;angur af peim fundi. Árið
1890 var búið til uppkast til grund
vallariaga fyrir fylkjasambandið, en
p& fékst ekki saropykki allra fylkj-
anna, svo að roftlið 1& í salti í nokkur
&r. En ftrið 1898 var m&lið vakið
upp aftur fyrir alvöru, og roættu pá
fulltrúar fr& hinum ýmsu fylkjum fi
fundi f Melbourne—höfuöstað Vict-
oria-fylkis—og samdi s& fundur upp-
kast af hinum núveranci grundvallar.
lögum, sem öll fylkin síðau sampyktu,
en brezka parlamentið staðfesti með
sérstökum lögum, eðaöllu heldur inn-
limaði f grundvallarlög pau, er pað
bjó til um sambands-myndunina.
Fylkjasamband petta innifelur í
sér allar Australfu-nylecdurnar eða
fylkin, nefnilega: New South Wales,
Viotoria (og Tasmania), Queensland,
5 >uth Australia, West Australia og
North Australia. Australia er að vfsu
eyland, en hún er talin fimta megin
Uid eða álfa veraldarinnar (hefur
venð skírð „Ey&Jfan“ & fslenzku), og
er fiatarm&l pessara nyju btezku
bandarlkja pvfnær jafnmikið og flat-
armál Bandarikjanna f Norður-Amei-
fku (að undantekinní Alaska og hin
um nyfenguu hj&lendum | eírra), og
lftið roinoa en flatarm&l ailrar Canada.
Tala hvítra fbúa f Australiu fylkjun-
unr til samans er um 4 miljÓDÍr.—
Samkvæmt grundvallarlögunum er
framkvaemdarvald Australfu samb. hj&
lapdstjóra (eins og f Canada), sem
brezka stjórnin setur, og hefur hann
ráðaneyt', er nefnist sambands-fram
kvemdarr&ö. bingið er samansett af
tveimur deildum: efri deild (senate).
sem f eru sex menn fr& hverju rfki
(hin gömlu fylki nefnast tiú rlki) og
eru peir kosnir til sex ára af fólkinu
sj&lfu (pað er öðruvísi en f Canada,
par sem senatórarnir eru útnefndir af
stjórninni —= konungkjörnir); og af
neðri deild, sem fólkið k/s meðlimina
t til priggj* 6ra, og er tala neðri
deildar pingmanna f hverju rfki sam
bandsins miðuð við hlutfall fólks-
fjölda, en ekkert rfki hafi færri en 5
fulltrúa í neðri deildinni. — Yfirrétt
ur hefur verið myndaður í pessu nýja
sambandi, og má áfrýja m&lum til
hans bæði fr& lægri sambsnds-dóm-
btólum og fr& yfiriétttum hinna ymsu
rfkjft* En svo rn& skjóta m&lum fiá
yfinétti sambaqdsins til hæstaréttar
brezka rfkisins — dómcefndar leycd-
an&ðsins & Englandi—„nema 1 mál-
efnum sem snerta grundvallarlög
Australíu“. Fyrirkomulag dómstól-
anna er pannig mjög svipað pvf sem
6 sér stað f Canada.—Stjórnin (með
saropykkf pingsins) & að velja höfuð-
stað (stjórnarsetur) fyrir sambandið,
og & bana að vera J béraði (distriot)
«r sé ób&ð hinum sérstöku rfkjum og
sem ekki sé minna en 100 ferhyrnings
mllur að stærð, og svo m& höfuðstað-
urinn ekki vera innan eilt hnndiað
iníJn* fjarlægðar fr& Sidney, Höfuð.
stnðurinn og héraðið umhverfis heyrir
urdir vald rarobar dsstjórnarinnar og
pingBÍns, og er petta fyrirkomulag
nuðvitað tekið eftir pvf sem & sér stað
í Bandaríkjum Norður-Ameifku við
vfkjandi stjórnaisetrinu par—Wash
ington og Columbia héraðinu— sem
ekki tilheyrir eða telst að vera f neinu
»f hinum einftöku rfPjnm sambands-
ins. I>títta er ólikt pví sem 6 sér staö
f Canada, pvf hófuðstaður fylkjasam
bandsins bér—Ottawa—er í Ontario-
fylki, rétt við tBkmörkin roilli pess og
Q íebfc fylkis.— Hvað snertir afttöðu
þesta nyja Australfu-pjóðfélags við
önDur ifki en Stórbretaland, p& er
fyrirkomulagið hið sama og f Canad’*
—samningar við önnur ifki úíheimta
staðfestingu brezku stjórnarinnar.
Australfu pjóðin er ybgst allra
pjóða f veröldinni, pvf hún er ekki
fullra 90 ára ennpfi. í figripi af hinni
stuttu fögu Australíu pjoðarinnar,
eftir Mr. Hugh H. Lusk, sem rylega
birtist f The North American Heviete
með fyrirsögu: „Hið cj*ja veldi f
Suður-Kyrrahafinu“ segir höf. meðal
annars:
,,Fyrir sjötíu árum síðan vav hún
(Australíu-þjóðiu) ekki annað en fáeinir
æfintýramenn, sem sett höfðu sift niður
viðhliðina á glæpamanna-bygð(Botany-
vík í New South Wales), sem um 20,000
óbótamenn (frá BretlandiJ höfðu verið
sendir til sem útlagar, til að afplána
misgerðir aínar gegn mannfélaginu.
Fyrir fimmtíu árum siðan var landið
einungis bygt hjarðmönnum, sem áttu
hjarðir á við og dreif á kögri á ókönnuðu
landi, er flestir álitu vera afarmikla ó-
byggilega eyðimörk, og sem jafnvel hinn
litli hópur af nýbyggjum í landinu
sjálfu áleit einungis hæft til að ala upp
á nautgripi og sauðfé, er mætti sveima
yfir binar viðáttumiklu sléttur þess eftir
vild sinni. Þjóðin er smá j-afnvel þann
dag í dag, þegar hún er borin saman við
stærð landsins, en fólkið er fjörmikið,
framtakssamt. duglegt og framgjarnt,
og þjóðin nú þegar orðin auðugri en
nokkur önnur þjóð befur orðið á jafn-
stuttum tíma- svo auðug, að fáar aðrar
þjóðir befur svo mikið sem dreymt um
að þær gæti orðið jafn auðugar. Þjóöin
hefur bygt á kögri þeim sem liggur utan
til á ey-meginlandi hennar, á strönd sem
er um átta þúsund mílur; hún hefur nú
þrengt sér inn í og kannað hinar raiklu
sléttur inni i landinu, svoað henni er nú
kunnugt hvernig landið er hvervetna;
hún hefur komið á fót akuryrkju sem á
við bið margvíslega loftslag landsins;
hún hefur uppgötvað og notað málma-
anðlegð landsins, sem er svo mikil, að
varla finst meiri annarsstaðar í ver-
öldinni; bún hefur bætt og búið til hafn-
ir sem nægja fyrir allan skipastól ver-
a'darinuar; hún hefur bygt borgir sem
standa jafnfætis borgum i elztu hlutum
veraldarinnar. Það eru engar ýkjur þó
maður segi, að framkvæmdir og þrek-
virki Australiu-þjóðarinnar á síðastliðn-
um sjötíu árum jafnist við framkvæmdir
nærri huaða annarar þjóðar sem er“.
Mr. Lusk staðhæfir ennfrerour í
jrrein síddí, að nfi, pegar hÍDar ymsu
cylendur Australiu mynduðu sam-
bandið, „sé pjóðin, mann fyrir manc,
auðugri en nokkur önnur pjóð í ver-
öldinni“. Arið sem leið nam afrakst-
ur eða framleiðsla Auftr*][u-Dýlend
anna til samans 550 miljónum dollata
að rerðbæð, eða 5137 & hvert höfuð
af íbúunum, „upphæð, sem að likind-
um er tvisvar sinnum meiii en meðal
tals-framleiðsla bj& nokkurri pjóð i
Evrópu“, segir Mr. Lusk,“ og að
m'nsta kosti helmingi meiri en fram-
leiðslan í Bandarikjunum i Norður-
Ameiiku er að jafnaði & mann. Ar-
legur arður eða vextir af fé pvi, sem
menn i móðurlandinu (Stóibretalandi)
hafa lagt í ýmialeg fyrirtæki í Austr
aliti, nemur 72 miljónum dollara.“
Auk pess er Australia „bezti kaupa-
nautur, sem England hefur fyrir varn-
ing sinn, og, að Indlandi einu undan-
teknu, leggur Australia Bretum til
meira af efni I varning paLn, er peir
búa til, en nokkur annar hluti af ný.
lendum peirra eða löndum“.
* *
a
Blöðin i Australiu hafa verið
pvinær Símm&la i, að heimta petta
samband milli hinna ýmsu nýlendna
eða fylkja par og mæla með grund-
vallarJögunum eins og pau voru sam-
pykt. Syduey-blaðið Morning Her-
ald s'aðbæfir, að „öll Australia hrópi
upp yfir sig af gleði“, og heimtar að
einhver minnisvarði fé reistur 1 til-
efni af myDdun sambandains.—Blað-
ið Weekly News, sem gefið er út i
Aucklaud, öðrum beizta bænttm i
N' w Zealand (n&búa-nýlendu Austr-
aliu), lýsir yfir pvt afdrf ttarlaust, að
New Zealand langi til aö ganga inn 1
Australiu sambandið. „Vér vildum
raiklu fremur“, segir blaðið, „vera
eitt af sambandsiikjum pessum, en
»ð drotna yfir Fiji-eyjunum.“—BlÖ*
in hér i Canada hafa krpt hvert vif
anDað með himÍDgju-óskir til handH
pe8su nýja pjóðfélagi og systurríki
voru, og sama hefur fjöldi af blöðun
i Bandarikjunum gert, um leið og
pau hafa l&tiö i ljósi aðdfiun sína yfir
viðgangi pessarar miklu brezku rý
lendu h’numegin fi hnettinum.—Jafn-
vel blöð i A8Íu hafa flutt greinar í til-
efni af myndun Australiu-sambandf-
ins, og birtum, vér hór f.ýnishom af
pvi sem blaðið The CeleUial Empire
(gefi út i Shanghai í Kína) segir:
hafa horn i siðu alls hins enskumæl-
andi he ms, par & með.l Bandarikj-
anna i Norður.Ameriku—einkum slð-
an fræodsemin fór að batna með peim
og Bretum. Þitta sóst m«ð l annars
af pvi sem eitt af peim blöðura &
rneginlandi Evrópu, er gerðu nokkrar
• thugasemdir útaf myndun A’istraliu.
•ambandsins, sagði. Þtð var Berlin-
ar-blaðið Kreuz Zeitung sem flutti
all-'anga ritstjó-nargrein um petta
efni og sagfi, m-.ð«i annars, i henni:
„Þaðer ekki óeðlilegt þótt margir
óttist. að það sera við Þjóðverjar nefn-
ura ,Amet icanismus', þ. e. fyrirlitning
fyrir sögulega grundvölluöum milli-
þjóða lögum og samningum, og einnig
það að auðvald brjótist inn í pólitík,
kunni að verða að víkja úr vegi fyrir
,Australianismus‘, sera er bara sami
hluturinn i enn magnaðri mynd“.
„Aldrei hafa hinar brezku nýlendur
veriðjafn nálægar hjarta móður sinnar
eins og þær eru einmitt nú. Þær hafa
barist fyrir hana. þeim hefur blætt fyrir
hana. Þær hafa gefið hina beztu og
göfugustu syni sina út i dauðann fyrir
hana, og hiðóslítandi ætternis-band hef-
uroiði'' þrefalt styrkara við úthelling
margra af þessum .rauðu dropum sem
verma' hjarta Englands og Australíu
jafnt".
S»ma blað bendir &, að pað geti
ekki hjfi pvi farið, að Australia hljóti
að r&ða mestu um framtfð Kyrrahafs-
landanna.
BT'ðin & Stórbretalandi eru a).
gerlega samróma i, að pað hafi verið
heppilegast fyrir Australíu-nýleDd-
urnar að ganga f samband og óska
hinu cýja sameinaða pjóðfélagi allrar
hamÍDgju. London Timet segir,með
al annars, i tilefni af myndun sam-
bandsins: „Aldrei hefur bandið, sem
tengir fólkið i Australiu við móður
lardið (B'etlaDd), verið sterkara en
nú; um leið og Australía byrjar nýtt
og viðtæksra pólitískt lif, byrjar hið
brezka veldi fisamt henni nýtt og
mikilfenglegra timabil i keisaraveldis
frampróuninni“.
Blöðin & meginlatdi Evrópu hafa
yfir böfuð l&tið sér cægja, að skýra
fr& royndun Australíu-sambaBdsins
sem frétt, án pe83 að gera nokkr-
ar athug&serodir í tilefni af henni
Ea pað er opinbert leyndarmál, að
sumum, ef ekki öllum, Evrópu pjó^-
unum befði pótt miklu vænna um að
binar miklu Austr.-nýl. hefðu verið að
gera uppreist og rifa sig undan yfir.
r&ðum Breta, en að pærskyldu ganga
í samband og leggja pannig grund-
völl undir enn eitt öflugt ríki í hinu
brezka 1 eisaraveldi, pví flestar Ev-
rópu-pjóðirnar ötunda Breta af ný-
Jeodum peiira og auðsæld—og hata
pá þees veyna. £>að er ekki m&lefni
mannúðarinoar sem er orsökin tiJ, að
Evrópu-blöðin skamma Breta útaf
Suður-Afriku ófriðnum og ljúga les.
endur sína fulla um pað m&lefni,held-
ur er pað bergm&l af öfundssýki og
hatri pjóðanna, sem eiga b.'öðin,
Evrópu-pjóðirnar hafa yfir höfuð ver-
ið að telja sj&lfum sér trú um pað að
undanförnu, sð Dýlendur Breta veiktu
einungis veldi peirra og mundu rifa
sig undan yfirr&ðum peirra pegar
tækifæri gæfist—og var óskin auðvit
að móðir peirrar bugsunar. t>að m&
>vi nærri geta hvílik skapraun pað
var fyrir pessar pjóðir, að vita Can-
ada, Australfu og New Ze> aland
keppa hvert við annað sð senda Bret-
um lið til Siður-Afriku og sýaa i öllu
að pær, pesaar aðal-nýlendur peirra,
kjósa ekkert fremur en að vera partur
af hinu brezka veldi og hj&lpa til að
byggja pað upp, halda pvi saman og
vernda pað Og pað bætti ekki
skapsmuni öfundarmanna Breta, að
sj& pess óræk merki, að vöskustu
hermennirnir í Suður-Afriku ófriðn-
um voru frá nýlendunum. Ef Evrópu.
pjóðirnar eru ekki blindar pá hljóta
pær nú að sjá, að aðal-nýlendur
Breta, Oanada og Australia— pessi
miklu ríki i hinu brezka keissraveldi
—, veiða innan fárra áratuga jafn-
voldugar hver um sig eins og meðal
pjóðirnar i Evrópu, að pær verða
ekki einasta færar um að verja sig
sj&lfar fyrir ár&sum, sem Evrópu lönd
kynnu að gera & pær, heldur geta
veitt, móðurlandinu—Bretlandi—afar-
mikinn styrk pegar & parf að balda.
En sumar Evrópu-þjóðir ganga
lengra en að hafa bornisiðu Breta; pær
Þetta eru ekki vingjarnleg um-
mæli, hvorki í garð B indarikjanna I
Norður-Amerlkn né A 'straliu sam-
bandsins. Ea r tatj. ICreus Zeitungs
virðist gleyma pv , að B'etar bera á-
byrgð af að milli pjóða lög séu hald-
in hvað Australiu snertir, eins og 1
hinum öðrum pörtum hins brezks
veldis. Og hvað snertir áhrif auð
válds f pólitfk, pfi er ósannað að pau
séu rainni & Þýzkalandi og öðrum
ríkjum & meginlandi Evrópu en hér í
Ameriku. Ea bvo hafa ríkin & meg-
'nlandi Evrópu annan ,ismus‘, sem
þjóðirnar par stynja undir og sem er
langtum skaðiegri en ,American:sm-
us‘, ,Australianismus‘ og ,Capitalism
us‘ (auðva:d). Þessi ,ismus‘ f Evrópu
— pessi Gl&mur, sem alt ætlar að
sliga par—er Militarismus (hervald),
og sýndi hann sig bezt & Frakklandi i
Dreyfus-raálinu alræmda. R tstjóra
Kreus Zeitungs væri nær að glíma
við Gl&m Evrópu-landanna, en að
vera að vekja upp draug í Amerlku
og Australfu til að glima við. Eo
pað er lfklega fvrir honum eins og
fleiri ritstjórum í Evrópu—t.d. ,.C>jóð-
Ólf8“-durgnum—að hann þorir ekki
að ráðas á heima.draugana — prent-
frelsið er par af skornum «<amt; —
og er pess vej;na að geita að vofum
sera hann pykist sj& í öðrum heims-
álfum.
* *
*
Fyrstu stórm&lin, sem hið nýja
sambandsping i Australfu verður að
taka til meðferðar og útkljá, pegar
pað kemur saman, er tollm&lið—pað
verður að búa til ný sameiginleg toll-
lög fyrir alla Australfu—, og spurs-
m&lið u-n hvar stjórnarsetrið—höfuð-
staður hinnar same nuðu Australíu —
skuli vera.
Mrs. Winslow't Soothing Syrup.
Kr gamftlt og »«ynt holisnhótnrlTf nem í melrn «n 60
ár h*“fnr vertd brnkad «f millfðnnm mi'edra handa
bórnnm þelrra á t«nnt 'kuskeidlnn. |>«0 gerlr barn.
|í róleet, mýkir tannholdld, dregnr fir bolmi. eyoir
anlda, lwknur oDphemhn, er þas ílegt á bni^d oe
hezta lækning vid Didnrgangi. Selt fóilum iyfjahá< .
nm í heimi. 26 cents flaakan. Biojfo nm Mra. WJn
slow’s Soothing 8yrop Bezta medalid e/ ra»onr
geta fengid handa bórunm á tanntóktím&nnm.
Allir~-—
VHja Spara Peninga.
Þegar bið i>urfl0 skó |>fi komiO op
verzliö r10 okkar. ViO hðfum allp
konar skófatnaö ogveröið hjá okk
ur er lægra ea nokkursstaOar
bænnra. — Viö höfum iglenzkar
verzlunarþjón, Spyriið eftir Mr.
Gillis.
The Kilgoup Himep Co„
Cor. Main &. James Sír.,
WINNPEG
BO YEARS'
EXPERIENOE
Trade Markb
Desiqn®
COPYRIQHTS AC.
Anyon® sendlng a aketoh and deacriptlon may
qulcklv usperfcalij our opinton free whethar an
tnvention ia probably patentable. pommnnteae
tlous strtotly confldenttaL Handbookon Patent*
scnt fre«. Oldest airency for secnrlngpatenti.
Patents taken throusrh Munn & Co. reeeiv*
pprciai notict, wtthouí charge, intbe
ScieniifJc Jfnterfcan.
A liandsomely illnstrated weekly. Largest olr-
oulatton of any solenttflc JournaL Terms, f8 a
year: four montbs, f i Sold by all newsdealers.
lyiUNN' &Co.36,Br«d-»NewYQrk
Srauuh töt f St.. Wíílll«OTii, Á C.
Til Nyja Islands.
Eins og’nDdanfarna vetur hef ég
& hendi fólksflutninga & milli Winni-
pp)? og íslendingafljóts. Ferðum
verður fyrst um sinn h&ttað & pessa
leið:
NORÐUR.
Fr& Winn;peg hvern sunnud. kl. 1 e.h
„ ðelkirk „ rn&nuj. „ 8 f.h
„ Gitnli „ priðjud. „ 8f.b.
Kemur til Islend flj. „ „ 6 e.h.
SUÐUR.
Frfi ísl.flj 'ti hvern fimtudag kl. 8 f.b.
„ Hnausa „ „ „ 0 f b.
„ Gimli ,, föttudag „ 8 f.h
„ Selkirk „ laugarda j „ 8 f.h
Kemur til Wpeg. „ „12&h.
Upphitaður sleði og allur útbún-
aður hton bezti. Mr. Kristj&n Sig-
valdason, sern hefur almennings orð
& sér fyrir dugnað og aðgætni, keyrir
sleðann og mun eins og að undan-
förnu l&ta sér ant um að gera ferðs.
fólki ferðina sem pægiiegasta. N&-
kvæmari upp’ýaingar f&st hj& Mr.
Valdason, 605 Ross ave., Winnipeg.
Daðan leggur sleðinn af stað klukkan
1 & hverjum sunnudegi. Komi sleð-
inn eiuhverra orsaka vegna ekki til
Winnipeg, þ& verða menn *ð fara
með austur brautinni til Selkirk síðari
hluta sunnudrgs og verður þ& sleð-
inn til staðar & j&rnbrautarstöðvunu m
East ReJkirk.
Ég hef einnig & hendi póst-
flutning & milli Selkirk og Winnipeg
og get flutt bæði fólk og flutning með
peim sleða, Pósturinn fer fr& búð Mr
G. Olafssonar kl- 2 e. h. & hverjum
rúmbelgum degi.
Geoge S. Dickiasou,
SELB.IEK, - - - MAN
Þe»»ir rokfear «ru
fipatlega smföaOlr.
Ilverjutn r o k k
‘ylgja 8 srældur.
HJéliOeriS feuml
agar í þvern&l.
Oeriö fyiiispurn
til jielrra rem selja
já.eOa Bkrlflö os».
0
Islenxkir Rokkar.
Þér þekkið kambana
eru mjiikir og kægllegir
og léttlr.ar, 23 !> -3?,
og 80. Sendir raeð
péeti fyrlr 81.00.
0
Muatað's
Ullarkambar.
5 hjörtu, nors kt
lag, baka vel og Jafnt-
Voflur eru h >llar,
öll ðnnur kðku-
mót, sem auglýst hafa
V“riö hér f blaðlna,
einnig til sölu. ''
Vöfluján.
Svensk sagarblöð.
Úr hinu nafnfrsega skegghnífastálí. 3
lengdir, ðll 2 þuml. á bre’dd, mjðg (>unni
bakkann, dr stiltu og klðkku stáli, brotDa
ekki, ábyrgst að vera hvorki of hðrO n&
of deig.
Bandarikja lengd 2% fet. verO 60c
Norsk „ 8M „ „ 75c
Sven»k » 4 „ „1.00
send, ogborgað undir |>au, til i>ess »em t>ér
verzlið viö.
BANDARÍKfA PANTANIR afgreiddai
í gegnum umboðsmenn vora eOa beint
frá Minneapolis.
CANADA^ANTANIR afgrelddar fr&
Winnipeg eöa í gegnnm oenadíska
verzlunarmenn.
SkriðO til MinDeapolis bannig:
A-lfi-o<l Andreeen & Oo„
The ’Vestern Importers.
1302 Washlngton Ave. 8., Minneapollt, Mlnn.
UmboðsmaOur vorí Canada:
J. H. Ashdown,
WHOliESALE & BF.TAII. HABDWABB,
WINNIPBO, - - - MAK