Lögberg - 04.04.1901, Síða 4

LÖUB&KU, FIMTUUAUÍNN 4. AKI’IL iöOl
v
„r.
LÖGBERGr.
er'aeflð út hvern ðmtndaK ftf THE LÖGBERG
KfNTING & PUBLISHING CO.. (nugllt), að 309
Igin Ave , Winulpeg, Man. — Koetar $2.00 nm árid
Á falandi G kr.]. Borgist fyrirfram, Einstök nr Gc.
I’nblished every Thnrsday hy THE LÖGBERG
PRINTING tt PUBLISHING CO., (lncorporatedj, at
3i".i Elgin Ave., Winnipeg.Man — Subscription price
fv 00 per year. payable in advance. Singlecopies 5c
Kitstjóri (Editor); Siotr. JÓNASSON.
Bnsiness Manager: M. Paulson.
aUGLYSINGAK: Smá-anglýslngar i eltt skifti 25c
fyrir 30 ord eda 1 þml. dálkslengdar, 76 cts nm
mánudinn. A stærri anglýsingnm um lengri
tíma, afsláttur efiir samningt.
BUSTADA-SKIFTI kanpenda verður að tllkynna
skriðega ög geta nm íýrverandi bústað jafnfram
Utanáskrtpttil afgreldslustofubladsins er:
The Logberg Printlng & Publishlng Co.
P.O.Bo* 1298
Winnipeg.Man.
Uta íáskripntilri tstjírans er ■
Kditor Ltgberg,
t -O.Box 1898,
Winnipeg, Man.
— Samkvmmt landslðgnm er nppsðgn kanpanda á
iil'dlðgild.nema hannsé skuldlans, þegar hann seg
r npp—Ef kaupandl,sem er í sknld vld bladidflytu
viiilerlum, án þess ad tllkynna helmllaskiptin, þá er
i * lyrir dðmstðlunum álitln sýnileg sðnnnmfyrlr
prcttvisum tilgangi.
FIMTUDAOINN, 4. APRIL 1901. —
Mörður að iðju sinni.
Vér álítum rétt að lofa lesend-
um Lögbergs aS fá aS sjá eftirfylgj-
andi MarSar-grein, sem birtist í
durgslega Rvíkur-blaSinu „þjóSólfi'1
!ð. febrúar síSastl., og sem bljóðar
þannig:
„VESTURFLUTNINGAR. - And
mæli gbgn Dr. Brandes. — Séra Haf
hteinn Pétursson, sem nú er búsettur í
Tíaupmannahöfu, hefur í blaðinu ,Dan-
nebrog1 26. f. á. gert all-rsekilega at-
hugasemd við eitt mishermi í grein dr,
Georgs Brandesar í .Politiken' 19. nóv.,
sömu greininni, sem snarað var á ís-
lenzku af ,ísafoldar‘-dilknum ,Sunnan
fara', nú fyrir stuttu. H. P. byrjar á
því að þakka dr. Brandes fyrir hina
innilegu velvild til Islands og ís-
lenzkra bökmenta, er öll grein hans beri
vott um, og getur þess, að allir Islend-
ingar séu dr. Brandes mjög þakklátir
fyrir ummæli hans f þeirra garð. Svo
heldur höf. áfram: ,En dr. G. B. minn-
jst í grein sinni á eitt sögulegt atriði,
þar sem hann fer því miður algerlega
villur vegar, af því að hann þekkirekki,
hvorsu þessu í raun og veru er háttað.
í greininni er komist svo að orði, að
,óánægjan með dönsku stjórnina ha!i
smátt og smátt flæmt 20,000 íslendinga,
eða J—J hluta af öllum íbúum eyjarinn-
ar til Ameríku1, Að 20,000 íslendingar
séu í Bandaríkjunum og Canada er víst
rétt hermt- En .óánægjan með dönsku
t tjórnina' hefur ekki haft nein áhrif á
fólksflutninga frá íslandi til Ameríku.
Aðalsönnunin fyrir því er, að hið opin-
bera málgagn dönsku stjórnarinnar, sem
gefið er út í Reykjavík og ávalt hefur
vcrið mjög vinveitt Danmörku ogdönsku
stjórninni, sýnir sig nú af hagfræðileg-
ura ástæðum einkar hlvat útflutningi
frá Islandi til Canada. Þessi útflutn- því annars getur Canada- og Manitiba-
ingur frá íslandi á alls ekkert skylt við stjórn sett landsjóð íslands á höfuðið
hin pólitisku viðskifti íslands og Dan-
merkur.
Útflutningurinn frá ísland til Can-
með því að hrúga hingað sem póstflutn-
ingi nógu stórum haugum af samskonar
andlegri fæðu sem .Lögbergi1 og vestur-
ada er atvinna, sem rekin er af þegnum farapésunum. Villekki hinn, sanngjarni,
Canadastjórnar fyrir peninga frá henni. ' sanni ráðgjafi íslands,!!!), sem kjör-
1. Stjórn Cahada og stjórn Manito-1 inn er af æðra valdi(H) sem bardagamað-
ba-fylkis ver undir ýmsu yfirskyni stór- ur(!J hinna beztu hreifinga í þjóðlífi
fé til eflingar innflutningi frá Islandi til; voru‘að vitni séra Jónasar ritsnillings
Canada. Fyrir nokkurn hluta þess f jár Sigurðssonar leggjast á eitt með hinum
eru gefin út íslenzk innflutningablöð í | ráðgjafanum (hinum ósanna(!!):) í þessu
Winnipeg, sem á kostnað stjórnarinnar máli?“
er dreift út um alt Island til að æsa út- þaS fer vafalausfc ekki fram hjá
flutnings-löngun manna frá íslandi til le8endum Löebergs, aö afdankaSi
Ganarta. öamkvæmt opinberum skyrsl- ] 111/- , .
um frá Manitoba-stjórn, fékk eitt islenzkt: lja‘dbuSar-presturinn
Hafsteinn
innflutningsblað (,Lögberg‘) í Winni-
peg 2,500 dollara styrk eða yfir 9,000 kr,
árið 1899. Og auk þess fékk blaðið sama
árið styrk frá Canadastjórn.
2. Á hverju ári eru send mörg þús-
und dollarar frá Ameiíku til íslands til
að borga farareyri útflytjenda frá ís-
landi til Ameríku. Þessum peningum
safna agentar stjórnanna saman hjá ís-
lendingum í Ameríku og senda þá út-
flutningsagentunum á íslandi. Auk
þess senda stjórnirnar við og við fjár-
upphæðir til Islands, er agentarnir
verja til farareyris handa útflytjendum.
Þannig fór t. d. Manitobastjórn að árið
1898: hún tók úr ríkissjóði nokkur þús-
und dollara og varði þeirri upphæð til
Pétursson, hefur smí&aS sér tilefni
af fyrirlestri dr. Georgs Brandesar
til að koma inn í „Dannebrog“ óráðs-
dellu sinni viðvíkjandi vesturflutn-
ingum, sömu dellunni, sem hann
hefur áður verið með í hinu óum-
rœðilega málgagni sínu hér, „Hkr.“,
í „Tjaldbúðar“-bæklingum sínum og
í „þjóðólfi“, og að hann japlar upp
sömu ósannindin, bullið og fjarstæð-
urnar, sem hann er búinn að gera
sig bæði hlægilegan og fyrirlitlegan
fyrir í augum allra skynsamra
manna. Flestu af ósannindum og
að borga farmiða fyrir íslenzka útflytj-. bul]i j,essa geggjaða mannræfils hef-
endur til Canada. Árið eftir fékk stjóm- j,
in hjá þinginu í Winnipeg veitingar- Ur venð fynr longU SÍðan,
heimild fyrir þessari upphæð, þótt að-1 en það er eins og að skvetta vatni á
ferð stjórnarinnar væri ólögleg eftircan ! gæs, hann bara jórtrar rugl sitt upp
adiskum lögum og eflaust ótilhlýðileg j aftur 0g aftur. Afdankaði prest-
gagnvart hinu danska ríki.
Q n , ... ( ,,. ... . Jrænllinn kemur í þessu tram sem
3. Canadastjorn og fylkisstjórmn 11 r
Manitoba senda hér um bil á hverju | mó'fiómaniak eða óvandaður götu-
ári tvo eða fleiri ,agenta‘ til íslands til strákur, en ekki sem maður með
að vinna að útflutningi til Canada. Laun heilbrigðri skynsemi eða mentaður
-720 kr. um mánuðinn. Auk þess eru °S VandaSur maður Hann stagasfc
stundum sendir til íslands ,ageutar‘, | ú sama ruglinu um „innflutninga-
, blöð“,
þeirri
um „agenta“ o. s. frv., með
einu tilbreytingu, að bann
er ekki hafa stimpil stjórnarinnar (loyni-
agentar). Þeir fá minni þóknun (um
720 kr.) fyrir ferðina fram og aftur. , , . , , ,
m . ,,, . . . . , ,. eykur dálítið við lygi ssna í hvert
Tveir shkir .agentav voru t. d. sendir
til íslands 1899. Þótt þeir væru ekki skifti sem hann endurtekur hana
löglegir agentar, stuðluðu hinar áhrifa- eins og allir ólæknandi lygarar eru
miklu fortölur þeirra mjög að hinum vanir að gera.
mikla útflutningi frá íslandi til Canada
sumarið 1900, eftir því sem islenzk blöð Það er 8ani^ eút nytt atnði í
skýra frá. síðustu dellu Marðar prest, það at-
Útflutningurinn frá íslandi til Ca;: riði nefnil. sem hann læzt vera að
ada er ekki að kenna .óánægjunni með mótmæla hjá dr. Brandes, að útflutn-
dönsku stjórnina', heldur aðmestu leyti j ffá íslan(]i ha{i átt rót 8Ína a8
ákofum undirróðn frá Canada, sem nu ® ... . . . . .
hefur fengið ötulan formælanda i Rvík, rekjatil óánægju með dönsku stjórn-
! Þess vegna hafa vesturflutningar frá ina. þó undarlegt megi virðast, þá
[ íslandi aukizt síðustu árin'. er dr. Brandes betur heima í þessu
Þannig farast séra Hafsteini orð, og utriði en Mörður.eða þá að hann segir
munu flestir kannast við, að hann hafi ó>aU móti betri vitund { þessu efni
her alveg rétt að mæla, enda er hann ‘ . . ..
flestum km.nugri í þessum efnum, sem 9em oSrua)- ÞaS er Óhrekjandl
j margra ára prestur hjá íslendingum sannleikur, að hin langa og árang-
i vestra. Það sem nú er brýnasta nauð- urslitla barátta Islendinga við Dani
syn fyrir oss hér heima er að sporna e8a döusku stjórnina útaf réttind-
gegn þvi, að jafn ósvifið æsmgablað og , . .„
jafn fjandsamlegt landi vovu, sem Lög- um Þel,n- er Þelr (U;) ho£Su venS
( berg fái ótakmarkað að vinna að verki ræntir og fe, er Danir höfðu rang-
sinnar köllunar hjá almenningi hér, sem iega dregið undir sig, átti mikinn
leigutól stjói nanna yestra Það er held- >áu j ats í8lendingar fóru að flýja
ur þokkalegt fyrir landsjóð Islands að ! , ... , ? , ... *
hljóta að verja mörgumlhundruðum.jafn- laud 81tt-alveg ems og barátta 1»
vel þúsundum króna árlega til að flytja Breta heíur átt mikinu þátt i
annan eins óhroða út um landið, að ó- hinum stórkostlegu litflutningum
gleymdum gyllingarritunum nafnlausu ua8an| sem hafa gert það að verk-
að vestan, sem send eru þaðan á hvern „ ,, . . , , . ,
einasta bæ hér á landi (eftir jarðabók- um, að íbúatalan á Irlandi mmkaði
inni!!). Það verður á einhvern hátt að 8V0 miljónum skifti á síðastl. öld,
taka fyrir kverkarnar á slíkum ófögnuði, þótfc fóik fjölgaði á Englandi og
Skotlandi þr tt fyrir hinn mikla úfc-
fiutning þaðaD.
Eins og allir upplýstir menn—
nema Mörður—vita, þá hófst út-
flutninga-hreitíngin á íslaudi á
sjötta áratug s’ðastl. (19.) aldar; þí
fóru tveir e’ía þrír smáhópar til
Brasilíu. þessir liópar voru af þeim
hluta landsins er vér átfcuin heima í,
og sumt af fólkinu úr sömu sveit-
inni. þótfc vér værum þá unglingur
munum vér glögt eftir, að þeir sem
fóru, og voru að hugsa um að flytja
til Brasiliu, t. d. Einar sál. Ás-
mundsson f Nesi, géfa það sem aðal-
ásfcæðu fyrir burtför sinni og burfc-
fararhug, að það væri ekki búandi
undir kúgun dönsku stjórnarinnar.
Útfiutningar frá íslandi t‘l Norður-
Ameríku hófust eiginlega með byrj-
un hins 7. áratugar síðustu aldar.
Árin 1870, 71 og 72 fluttu smáhópar
til Wisconsin-rlkis. Og árið 1878
lagði hinn fyrsti stóri vesturfura-
hópur (180 manns) á stað frá íslandi
og nam sfcaðar í Onfcario-fylki.
Næsta ár (1874), þjóðhátíðar-árið,
lagði annar sfcór hópur af vesturför-
um (365 manns) á stað frá íslandi
og nam einnig staðar í Canada. Oss
er vel kunnugt um hver aðal-ástæð-
an var, sem þetta fólk gaf fyrir að
það væri að flýja ísland, hin sama
sem Brasiiíu-fararnir gáfu. Vér
(ritstj. Lögbergs) fórum alfarinn
frá íslandi árið 1872 og settumst að
í Canada. Ekki vissum vér til að
nein fslenzk „innflutninga-blöð'' eða
„agentar" væru hér þá til að „æsa
útflutnings löngun manna frá ís-
landi til Canada", og þó komust
færri en vildu burt af íslandi næstu
árin fyrir og eftir. Vér segjum það
eins og er, að aðalástæðan fyrir að
vór yfirgáfum ísland, sem tvítugur
unglingur, var „óánægja með döusku
stjórnina" og vonleysi um, að viðun-
■ anlegt stjórnarfyrirkomulag fengist.
Og vér höfum átt tal við hundruð
af mönuum, er fluttu hingað til
lands næstu ár á effcir, sem gáfu
sömu aðalástæðu fyrir burtflufcn-
ingi sínum, óánægja með dönsku
sfcjórnina var þannig aðalorsökin til
að fólk fór að flytja burt frá íslandi
til Ameríku, og fólkið, sem þannig
flutti burt, dró ættingja sína og vini
á eftir sér, eins og hver maður skil-
ur og veit. Dr. Brandes hefur því í
ranninni algerlega rétt fyrir sér, en
Mörður fermeð rangt mél og ósann-
indi, eins og vant er.
Afdankaði Tjaldbúðar-presfcur-
inn fór anðvitað ekki til Ameríku
af eins göfugri og eðlilegri orsök
eins og fjöldi annara íslendinga,
Hann rauk hingað vestur í fússi —
eftir að hafa dregið Argyle-söfnuð-
ina á eyrunum í heilfc ár—af því
hann fékk ekki fínasta prestsem-
bættið á íslandi, dómkirkju-embætt-
ið. Hann hljóp frá Argyie söfnuð-
unum i þeirri von að liann gæti orð-
svo gotfc sem dómkirkjuprestur
hér f WinDÍpeg, orðið forseti kirkju-
fólagsins o.s.frv. Og at' því þetta
urðu einnig vonbrigði fyrir hann,
sveik hann kírkjufólagið í trygðum,
vann með undirferli að myndun
„Tjaldbúðar'‘-safnaðar—launaður af
1. lút. söfnuði—og hefur síðan unn-
ið af sfnum veika mætti að því að
sverta 1. lút. söfnuð, kirkjufélagið,
presta þess og meðlimfí Hann gerð-
isfc „agent“ lygiunarog höfundarlyg-
innar, og er í þeirri „agent3“-stöðu
enn, Hvaða laun hann fær vitum
vér ekki, en afdrif hans verða vafa-
laust hin sömu og Júdasar og
Fausts, sem seldu sig sama valdinu
og hann. Hann vildi vera aiger-
lega einvaldur yfir „Tjaldbúðar"-
söfnuði, og af þv[ honum hepnaðist
það ekki, hljóp hann frá honum í
vonzku til Khafnar, og iðja hans er
nú að skrifa skammir um eftirmann
sinn f „Tjaldbúðinni“ og unga út
þessum lygaþvættingi, sem birzt hef-
ur í „Hkr.“, „Tjaldbúðar“-bækling-
unum alræmdu og í „þjóðólfi". það
sem eiginlega hefur gengið að mann-
ræflinum frá upphafi er það sem
Danskurinn nefnir „Storheds Van-
vid“ (mefcorða brjálsemi), og von-
brigðin hafa verkaö svo á hann, að
hann hefur fengið þennan andlega
gailspýting, sem kemur fram í rit-
gutli hans. Og hin sérstaka ástæða
fynr að afdankaði „Tjaldbúðar"-
presturinn hatar oss (ritsfcj. Lögb.)
svo innilega—og þar af leiðandi
blað vort—er sú, að vér gerðum
uppástungu um það á safnaðarfundi,
að 1. lút. söfnuður þægi ekki upp-
sögr> Jóns Bjarnasonar, en við
þu ', ' -ii uppástunga var samþykt,
hin glæsilega vona-höll H.
Póturssonar.
Vér förum ekki frekar út í
delluafdankaða „Tjaldbúðar“-prests-
ins 1 þetfca sinn, en tökum hana dá-
lítið frekar fcil íhugunar í næsta
númeri blaðs vors. þá munum vór
og taka dálftið ofan í lurginn á
„þjóðölfs“-durgnum, fyrir rús’nu
hans neðan við Marðar-delluna.
Löjgspeki ,,Hkringlu“.
í því númeri af ,.óumræðilega“
ísi. Roblin-m&lgagniuu sem út kom
28. f. m., birtist oftirfylgjandi fröð-
leikur:
„Spurningar og svök,
Sp.: Hefur sreitarstjörn vald til ad
j leggja skatt á gjaldendur sveitarinnar
! án þeirra samþykkis, vissa upphæð til
að borga tveim mönnum, sem ráðgert er
122
segir, að sérhver maffur hah tekið pann rétt 1 erfðir, að
verja sj&lfan BÍg. Detta lögmál gildir jafnt fyrir
hinn siðferðislega líkpráa mann, sem fyrir hina 6
tiekkuðu mey. Með pvi hann hefur penna rétt, þá
ætti hann að útvega sér meðulin til þcss að verja sig,
lAtum hann fyrst f& peknirgu; vizku veraldarinnar;
lærdóm þann sem felst f bðkum; en urnfram alt, að
læra að pekkja sj&lfan sig. L&tum hann vera vara-
saman í þvl, hvernig hann drýgir glæpi. Ef hann
neyðist til að bjóða lögunum byrginn, og það er
Óhj4kvæmilegt að hann geri pað, f>& l&tum hann
hugsa r&ð sitt vandlega fyrirfram, vera polinmóðan
og varkáran, kænan og slægan, svo að þeger hanu
Isstur eftir fýsn sinni að drýgja glæp, pegar hann
getur ekki lengur staðið & móti, að hann p& geti
komist bj& að verða uppvfs og sloppið við þ& begn-
ingu, sem blind réttvlsi mundi úthluta honum. í
stuttu máli, lálum hann lifa eins og eg lifi—glæps.
maður fyrir atí meðfæddrar spilliingar og veiklaðra
•iðferðis-tilfinDÍaga, fæddur glæpamaður, en sem
samt fremur glæpi svo sjaldan, svo varlegs, svo kær
log’, að bana sleppur ekki einung:s við hegningu,
heldur jafnvel við grun. En umfram alt, l&tum hann
uppfylla hina stærstu skyldu iíts sfns. L&tum hann
ekki geta af sér eða gerast faðir annara glæpamanna.
Litum löst hans deyja með honum. Og guð sé þvf.
lfkum mönnum n&ðugur, þótt mennirnir séu pað
ekki'*.
Jím prédikari hafði lokið ræðu sinni og pað
181
hvort nokkur s& sé & rneðal vor, sem mundi svikja
vin sinn fyrir peninga út f bönd ‘, sagði Jim prédik.
ari. „Skiljið þár mig? Svo að þegar þessi Mr.
Barnesar njósnarmaður, sem er slunginn n&ungi, s&,
að Samúel sleipi fékk grun & honum, þ& faldi hann
sig þangað til þið voruð komnir fyrir hornið, en þ&
veitti hann ykkur eftirför mjög kænlega. En okkar
maður er lika slingur, svo konum hepnaðist vel að
hafa gætur & ykkur öllum þremur, þangað til þið
Sam skilduð. D& veitti hann yður eftirför heim að
húsi yðar, og útvegaði sér miklar upplýsingar um
yður, sem eg férk allar áður en langt var liðið. Það
var ekki erfitt að komast að þvf, að Sam ætlaði sér
að koma með yður hingað & b&tinn I kvöld, svo að
við vissum & hverju von var“.
„Þér meinið þó ekki, að þér hafið veitt þessar
upplýsingar upp úr Sam sj&lfum?,í sagði Mitchel.
„Hann virðist vera alt of kænn til þess“.
„Hann er slunginn4', sagði Jim prédikari, „eu
fyrirkomulag okkar er honum ofjarl. Daö var mjög
létt, að fá að vita þetta, eins og þér skuluð f& að
heyra. Hann gat ekki komið með yður hingað nema
með þvl móti að fá aðgöngumiða handa tveimur.
Áður en bann gat feDgið miðana, varð hann að gefa
greinilega skýrslu um manniriD, senc hann vildi f&
aðgöngumiða fyrir. Degar hann var búinn að því,
var ekki erfitt fyrir okkur—með því að bera það,
sera hann sagði, saman við þær upplýsingar er við
höfðuro þegar fengið—að taka jiið létta ro&l Rf Jress.
120
kannast við andlit roanna aftur“, sagði Mr. Mitohel
þýðlega, „að þegar einhver yrðir & mig með nafni,
þ& finst mér sj&lfsagt að við böfum hitzt &ður, jafn.
vel þó það sé liðið úr minni mfnu. Og þetta hefur
avo oft komið fyrir mig, að eg verð sjaldan forviða
& því“.
„En við höfum aldrei hitzt &ður“, s&gði Jim pré.
dikari með sömu hótan f röddinni.
„Vissulega?*1 sagði Mitchel.
„Vissulega?'* endurtók hinn.
Mr. Mitchef gerði enga frekari athugasemd útaf
þessu, heldur staröi með mikilli eftirtekt & andlit
mannsins og beið eftir, að hann tæki til mftls. Þeg-
ar glæpamaðurinn s&, að hann var þannig neyddur til
að halda ftfram talinu, þ& þagði hann 1 nokkuraugna-
blib, til sð hugsa sig um hvað hann skyldi segja.
Dannig stóðu hinir tveir menn þegjandi augliti til
auglitis ( nokkur hættuleg augnablik.
Það var alhægt fyrir þennan mann að snúa sér
&ð kunningjum sfnum cg ekýra þeim frft, að njósDari
væri mitt & meðal þeirra, og hefði hann gert það er
eins Hklegt, að ferill hans í veröldÍDni hefði verið &
etida. Mr. Mitchel skildi fullvel hættuna, sem hann
var staddur í, en hann var einn af þessum mönnum
sem eru róleoastir 1 mestu hættunum, og þ&ð hlýtur
að hafa verið þetta algerða óttaleysi scm hafði áhrif
á hinn manninn, er ekki kunni sj&lfur að hræðast.
Loks rétti Jim prédikari Mitchel höndina og sagði,
með röddu er sýndi að hann hafði fleygt fr& sér öll-
uio fjandskap 1 br&ðiua &ð tuiuBta kosti;