Lögberg - 22.01.1903, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, 22. JANfJAR 1903.
er ceh8 (1t bvem fimtndag af THB LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co, OöBgiltL aö
Dor. Williau Avu. og Niva,Sr„ Wihnipbo.Man.
-- Kostar $2.00 om áriB (á ulaodi t kr.) Borgist
(yrir fram. Eiostök or. í cettL
Pnbllshtíd tíverv rhorsdav bf THB LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. (Ineorporated),
at Cor. Williak Avm. and N»a St., WlNNirEo
Ma» - Subscriotion prlca Hao por rsar. payabls
la advanco. Singlo copies 1 eents.
alTOTjáai (oasaor) : t
Maanus Paoloon.
sosrasss suun:
John A, Blondol,
At'GLÝSINGAR:—Smi-onglátlngor < eltt salftá
cent fyrir 30 or8 o6a I þurní. dálktlengdar. I!
rent um mftnuftinn. A gtærrf soglýilngtun nm
úngrl tima. afsláttur oftlr samrtingi.
BÖSTAÐA-SKÍFTI kaupendg verBnr sB tfk
kynna tkrifloga og gsta nm fyrvorandl búgtal
iafnframL
Utanágkrift til afgrelSgluatðfn blaflolna «1
The LoRberg Prtg, ds Pub, Oa
P. <X Boa 1282,
TaiapboM tn. _______ Wlrsnli—g.
Utanáskrift til rltatidrang gr:
Kdltor Logberg.
r O. Box 1282, Winntpes. Uan.
•» frASamVvæmt lai dslogum er nppsbgu kauoands
á bla&i égiid nema nann $é sknidiaus. þegat Bann
segirupp. -Ef kaupandi sem er < skuid viB bU&iS,
lytur vistfei luni án þesf a& ti'.kynna heimilisskift-
In. þá er þa& fyrir d&mstílunmTi álitin sýnileg
SOnnun fyrir prettvísleEum tilgangi
FIMTUDAGINN, 22. Jan., 190d.
Erfðaskrár.
SkyldutilíinnÍDg sá er orðin al-
menn að heita má meðal íslendinga
h^r í landinu að ráfstafa þannig
húsi sínu, eftir því sem hverjum ein
uin er gefið að geta, að ekk jur þeirra
og börn ekki þurfi að lenda í fjár-
þröng, að ekkjurnar geti að þeim
látnum búið við sem allra þægileg-
ust kjör og börnin fengið sómasam
legt uppeldi. Reglusömum og iðju-
BÖmum íslendingum hefir langt fram
ytír allar vonir hepnast að rækja
skyldu þessa síðan þeir fluttu hing-
að vestur. Margir hafa komið fyr-
ir sig góðum efnum í löndum og
lausum aurum, og bæði þeir og þó
einkum hinir fátækari hafa trygt
l f sitt með meiri og minni lífs-
ábyrgðarupphæðum. þetta er nú
orðin svo algild regla meðal íslend-
inga, að því nær hver einasti efna-
lítill tjölskyldumaður álítur það
sjalfsagða skyldu síua að kaupalifs-
áhyrgð. Og ekki einasta gera menn-
irnir þetta, heldur er það nú að verða
býsna-alment, að konurnar tryggja
einnig líf sitt manninum og börn-
unum til hjálpar að sér látnum. Alt
þetta er eins og það á að vera, mjög
hrósverð og ónægjuleg trygging fyr-
ir því, að efnahagur íslendinga hér í
lnndinu fari batnandi eftir því sem
tímarnir líða.
En það er eitt í þessu sambandi
sem þarf nauðsynlega að verða langt-
um almennara meðalíslendingaheld-
ur en enn þá er orðið, og sem hægt
er að koma á með sérlega lítilli fyr-
irhöfn eða kostnaði. Menn ættu að
sjá um, að þegar þeirra missir við,
kosti það ekki erfingjana óþarft
strið og kostnað að fá hönd yfir þvf,
sem þeim er eftirskilið, og slíkt
verður ekki gert með öðru en erfða-
skrá. Allir menn, sem nokkurar
eignir eiga—sérstaklega fasteignir—
ættu því að semja erfðaskrá og
drega það ekki þangað til þeir sjá
eða ÖDna þess merki, að þeir eru að
fram komnir, því að eins og raenn
vita getur dauðann boiið að hendi
þegar minst vaiir og án þess hann
sendi neina aðvarandi rödd á undan
sér; og þó aldrei nema rnafur fái a
þeunan hátt ruðstafað húsi sinu ft
banasænginni, þá er æfhdega hætt
við, að slíkar erfðaskrór geti oröiö
ónýttar vegna þtss erfitt er aö sanna,
að sjúklingur beri íult og óveiklað
skyn á gjörðir sínar rétt fyrir and-
lutið. það er því alvenja—þtíttekki
sé á meðal íslendinga—að þeirmenn
semja erfðaskrá strax á unga aldii,
sem eitthvað eiga, sérstaklega ef
þeir eiga fasteignir.
KostnaðurÍDn við erfðaskrá er
ekki teljandi þegar hann er borinn
saman við allan kostnaðinn, sem á
eignina fellur, þar sam engin erfða-
skrá er. í erfðaskránni er sam-
kvæmt Manitobalögum séð fyrir
skiftaráðanda og tjárhaldimanni eða
mönnurn handa börnunum. Eftir
að maðurinn er dáinn og erfðaskrá-
in hefir verið birt taka menn þessir
til start'a og þar með er því máli
lokið. þannig á hver maður kost á
að ráða því sjálfur áður en hann
deyr, hver lítur eftir eignunum, sér
um skiftin og annast hag barnanna.
Samkvæmt lögunum verður
einhver eða einhverjirað koma fram
sem umboðsmaður hins látna, sem
tekur að sér að líta eftir eignunum
og skifta þeim á milli erfingjanna ó
sínum t(ma. Umboðsmaður þessi
er tilr.efudur í erfðaskránni, og sé
engin erfðaskrá fyrir hendi þá er
hann skipaður af dómstólunum í
pví og þvi lögsagnarumdæmi. Vilji
ekkja hins látna, eð'a hver annar
sem er, láta dómstólana veita sér
umboð þetta, þá verður slíkt ekki
veitt ncma umsækjandi fái ábyrgð-
armenn, sem sameiginlega eiga helm-
ingi meiri skuldlausar eignir fram
yfir það, sem ekki verður af þeim
krafist samkvæmt lögum, en nemur
eignum dánarbösins. Fóist ekki
slíkir óbyrgðarmenn þá skipa dóm-
stólarnir eitthvert fjárráðai'élag
(trust company) til þess • að hafa
hönd yfir eigninni. það eru viss
félög, sem gera umboð dánarbúa að
starfi sínu og græða á því stórfé.
Umboðsmenn þessir eða umboðsfó-
lög^iafa þannig eftirlit með eignun-
urn og aðal-umráð þeirra þangað til
yngsti erfinginn er búinn að ná lög-
aldri, því að fyrri má ekki selja fast-
eignir dánarbúsins samkvæmt lög-
un». Geta má nærri, hvað rnikill ó-
þarfa kostnaður legst á eignina með
þessu lagi og hve óhagkvæmt og ó-
geðfelt fyrirkomulag þetta hlýtur
í mörgum tilfellum a& vera ekkj-
unni og öðrum hlutaðeigendum.
Fyrir öll þessi óþægindi og mik-
inn fjárútdrátt verður bygt með
erfðaskrá. Og með nákvæmri og
greinilegri erfðaskró verður það
einnig fyrirbygt, að flókin -erfðamál
rísi upp og viss hluti eignanna gangi
til þeirra, sem hinn dáni hefði ef til
vill sfzt viljað, eða f óþarfan móls-
kostnað. Með erfðaskrá getnr mað-
ur rfiðið því algerlega til hverra
eignir hans ganga að honum dánum,
hvað mikið hver fær og hvernig
skift er. Og virðist það vera eðli-
legasti gangur hlutanjia.
Á það er ef til vill rétt að benda
mönnum, að erfðaskrá þeirra er álls
ekki bindandi fyr en að þeim lótn-
um. þeir geta því breytt henni hve
nær sem þeim sýnist, ónýtt hana og
samið nýja erfðaskrá og yfir höfuð
meðhöndlað eignir sfnar eins og eng-
in erfðaskrá væri til. Síðasta erfða-
skrá hefir ætið forgangsrótt og ó-
nýtir allar hinar eldri, að því
leyti sem þær koma í bága við
hana.,
í erfðaskrá er nauðsynlegt að
nefndur sé skiftaráfandi og fjár-
haldsmaður eða fjárhaldsmenn ó-
myndugra barna; fin þess er erfða-
skróin ekki í góðu lagi.
það er sagt hér að ofan, að það
sé alvenja hér í landinu, að menn
ráðstafi eignum sínum í lifanda lífi
með erfðaskrá, frft þessu eru auð-
vitað margar undantekningar, enda
les maður svo sjaldnast blöðin, að
ekki beri fyrir augað um eitthvert
erfðamMaþras, sem erfðaskrfi hefði
koruið í veg fyrir. þannig eru dæm-
in deginum ljósari, að þar, sem eng-
in erfðaskrá er, gengur einatt mikið
—og æfinlega uokkuð—af efnum
þeim til m Ifærslumanna og annarra
óviðkomandi, sem maður hefir safn-
að sarnan i sveita síns andlits handa
ekkjunni sinni og öðrum nfinustu
aðstandendum og vinum.
Oss vitanlega er öðru nær en
það sé algengt meðal Islendinga að
fylgja þeirri viturlegu og þýðiugar-
miklu reglu að ráðstafa eignum sín-
um með erfðaskrfi; eu það ætti að
v^ra algengt og alment, þar sem um
nokkurar eignir er að ræða, og verð-
ur það vafalaust með timanum. það
eins ogannað, sem betur fer, munu
íslendingar taka upp eftir ensku-
mælandi meðborgurum slnum. Og
grein þessi er rituð í því skyni að
flýta þvf ef unt er.
Ný kvæðabók.
(Ritdómur eftir W. H Paulson).
Gudmundur Fhidjónsson:
Ur heimahögum. Kvæði.
Reykjavík. ísafoldarprent-
soiiðja. 1902.
Einif þátturinn í sögu Vestur-
íslendingá er barátta þeirra fyrir
viðhaldi íslenzkra bókmenta sín á
meðal. Sámvinnan fyrir þeirri
hugsjón hefir ekki tekist sem bezt;
ekki einu sinni meðal þeirra, sem
vilja því máli vel og lagt hafa fram
krafta sína því til eflingar. Sú
tvístran er sprottin af því, að stefna
þeirra í öðrum málum hefir verið
svo afar ólík. þeir hafa engu að
síður unnið málinu gagn, en það
hefði orðið enn meira ef um bróður-
lega samvinnu hefði þar verið að
ræða.
Nokkurar raddir hafa komið
fram, á ýmsum tíinurn, með þá kenn-
ingu, að viðhald íslenzkunnar myndi
hindra yngri kynslóðina og halda
henni aftur úr samborgurum s(num
af brezkum kynstofni. þær kenn-
ingar hafa nálega engan byr fengið
í almenningsílitinu og hafa aldrei
orðið langlifar.
Mótspyrnan öll gegn kirkju
félagi Islendinga í þessu landi hefir
vitanlega unnið máli þessu nokkurt
tjón, af þvl það hefir verið, eins Gg
það er enn, eitt af aðalmálum þess
félags. En mótspyrna gegn því fé-
lagi, sem 'bindur sig við ákveðið
trúarbragða-prógram, er svo sjálf-
sögð, að út á það er ekkert að setja,
og tjónið, sem sú mótspyrna hefir
þannig unnið því máli, sem ræðir
um, hefir því verið að eins óbein-
lfnis.
Mesta tjónið hafa þeir unnið ís-
lenzkum bókmentum í þessu landi,
sem, sökum óhreinlyndis og smjað-
ursnáttúru eða fyiir sakir heimsku
og fáftæði bafa tainið sór það að
hefja upp til skýjanna rneð ógeðs-
legri aðdáun mesta bókmeutalega
léttmetið, sein fram hefir verið bor-
ið hér og sem stöðugt er yerið að
ausa hér út og kallað er andleg
fæða, handa íslenzkum lesendum.
Tjónið, sem þessi fagurgali hefir
bakað bókmentum vorum hér i
landi, er mikið og margvíslegt.
Hugsum oss íslenzkan námsmann,
sem farinn er að bera skyn á ensk-
ar bókmentir, fara að kynna sór
þetta íslenzka góðgæti, sem sjerk-
ust og gífurlegust fær meðmælin.
þar væri hann einmitt liklegur til
að bera niður, til þess að vera viss
úm, að ekki væri valið af verri end-
anum. Hvernig myndi honum lít-
ast á? Hvernig myndi honum tínn-
ast það standast samanburðinn við
ensku bókmentirnar, sem hann er
farinn að þekkja? Myndi það skapa
hjá honuru virðingu fyrir íslenzk-
um bókmentum? Myndi hann á-
líta sínum dýrmæta námstlma byggi-
lega varið til þess að reyna að eign-
ast þvílíkan andans sjóð?
Svörin upp á þessar spurningar
eru augljós. Augljóst er þá lika,
hvernig þessi flaðurstefna elur upp
í fólki smekkleysi í bókmentalegum
efnum.
Ekki sleppa þeir heldur allir ó-
skemdir þessir mikilsvirtu höfund-
ar. „það þarf sterk bein til að þola
góða daga,“ segir máltækið. Og
þeir hafa fengið uóg af öllu hólinu
sutnir hverjir, sem enginn er heldur
kouiinu til að segja, hvað úr hefði
getað orðið ef þeir ekki með þessu
hefði verið gerftir að sjálfbirgingum.
Og svo ganga þynuiugarnir, í lest-
um allir á sama lagið; þeim þykir
svo notalegt að lata hæla sór. þeir
fara að renna hýi u auga fi „lárvið-
arkransinn," sem svo auðvelt er orð-
ið að nft. Og landið „rennur út“ í
þessum ósón a.
það lætur að vonum, að allir
þeir, sem 1 ita sér hugarhaldið um
íslenzkar bókmentir í þessu landi,
taki þess vegna með fögnuði og
feginleik hverju nýju innleggi, sem
lagt er fiam, ináli þessu til liðs. En
innlegg í það mál kalla eg hverja
nýja b'»k sem út kemur á íslenzkri
tungu, og sem nokkurt bókinenta-
legt gildi hetir. Sama er að segja
um hverja vel samda ritgerð og
hvert vel ort kvæði.
í þessari grein erum vér Islend-
ingar í þessu landi á eftir löndum
vorum heima. Vér höfum dregist
þar aftur úr. Vér lifum enn aftur á
leirburðar og eftirmælaöldinni, sem
á íslandi er liðia hjá. það heyrir
til undautekningum þar ef, til dæm-
is að taka, birt eru á prenti Ijóð-
mæli eða kvæði af líku tagi og hér
úir og gréir af. Leirburði er þar
ekki haropað, eins og gert er hér, og
það erý&r ekki heldur kallað per-
s 'muleg árás, eins og gert er hér, þó
þeir, sem betur hafa vit á, bendi á
vaosmíðin og smekkleysurnar í því,
sem út er gefið á prent og áskilur
sór bóktnentalega viðurkenningu,
Kritík eða gagnrýni á þar heima
fullan rétt á sé»\ Hún á það ekki
hér. Hún er þar talin nauðsynleg.
Hér er hún talin skaðleg. þessi
stefna þar hefir verið að hreinsa og
bæta bókmentirnar á íslandi ulla
síðastliðna hílfa öld. Stefnan, sem
hefir verið ríkjandi hér, hetír gert
hið gagnstæða. Skáld og aðrir rit-
höfundar á íslandi hafa liita í hald-
inu og hika sér við að koma með
svikinn varning út á bókmenta
markað þjóðarinnar, því glöggir og
djarfir eftirlitsmenn standa þarhver-
vetna á verði og aðvara þjóðina
hispurslaust ef varan er svikin.
Sönnun fyrir því, sem hér hefir
verið haldið fram, eru bækurnar,
sem við og við er verið að geta út
þar heima og síðast á uð minnast
kvæði Guðmundar Friðjónssonar,
sem bárust hingað vestur núna rótt
fyrir jólin.
Svo mikið þekki eg til þess höf-
undar, að eg veit honum geta verið
mislagðar hendur hvað skáldíþrótt-
ina snertir, en naumast verður það
séð á þessum ljóðum. því svo nálega
hnífjafnt er frá þeim gengið af hendi
skáldsins. Ekki er þar eitt einasta
kvæði og varla eitt erindi, sem ekki
ereinhver veigur f, annaðhvort að
hugsun eða þ:í, sem er langoftast, tið
mfili. Orðsnild Guðmundar og hag-
sýni við að setja íslenzka tungu í
ljóð er aðdáanleg. 1 því stendur
hann með þeim fremstu íslenzkra
skálda.
Efnið í þessúin Ijóðuin er ekki
stórslegið né laníít að sótt; hugmynd-
irnar hvorki hatíeygar né djúpar.
Ekki eru heldur ljóða textarnir
margbreyttir. Samt raðar höf.
kvæðum þessura, vandlega og skipu-
lega, niður í fjóra kafla. Sáfyrsti
er „Móðurminning,“ að eins tvö
kvæði, hvort öðru prýðilegra. Ur
því fyrra vil eg benda á þetta erindi:
,,Á degieinum presturinn kom og marg-
ir menn,
hve mér er stundir. sú í fersku minni.
í lokrekkjunni svörtu eg lít þig, mamma,
enn,
er læst var henni fyrsta og hinsta sinni."
Margir eiga, frá yngri árum,
einhverja líkkistu endurminningu í
huga, en fáum hefir tekist að mála
það atvik með trúrri dráttum. S;ðar
í kvæðinu stendur þetta:
„Frá dauðra manna gröfum í djúpri
grafarþró
menn draga ei’ andann sér til heilsuþri fa.
En höfuðkúpu mömmu eg held.ur kysti
Þó,
en hlftturvarir þeirra kvenna, er lifa. “
þessi samliking er enginn gam-
all húsgangur; hún er trumlegri en
hvað hún er geðsleg. En óneitan-
lega er hugsuninni um „lokrekkj-
una svörtu" framfylgt þar í það ítr-
asta.
Siðara kvæðið er mest rnegnis
hugleiðingar uiú anuað líf, sem end-
ut minningin um móðurina dtnu ger-
ir honum að áhugamáli. Von og
efi togast á í huga haus. Sínu máli
til sönnunar bendir vonin á 1 fið í
gjörvallri n'ttúrunni umhvertis.
Hún verður ofan á, svo niðurstaðan
verður þessi: „Hvervetna hreyfir sér
lífið, hilinn og ljósið, hvervetna á
himni og jörðu; þú hlýtur að vaka.“
Næst kemur kaflinu: „Muna
blóm.“ það er safn af tuttugu og
fjórum fistakvæðum. Aðal íþrótt
höf. heldur sór þar eins og annars-
staðar. þeiin Ijóðum til hróss má
ennfremur segja það, að þau eru
ekki væmin nó ógeðdeg, eins og
slíku efni hættir við að verða í
höndum margra; nema ef vera skyldi
að orðið „vina“ væri haft þar í of
miklum hávegum. það nafn á vin~
konu finst mér vera neyðarúrræði í
íslenzku máli, sem skáldum er lík-
lega örðugt að sneiða hjá í ásta-
kveðskap; en furðanlega er það þó
sjaldgæft hjá hinum stærri skfild-
um. það minnir mig á ó-
myndina: „Heiðruðu landarogföíwí-
ur,“ sem var móðins hér vestra um
tíma að ávarpa samkvæmi með. þaS
var ný útgáfa af sögunni um „Að
tyggja upp á dönsku.“
G F. finst víst annað en mér
um þetta „vinu“-nafn, því ljóðhagur
maður, eins og hann er, þarf ekki
að dragast með sér ógeðfeld orðatil-
tæki. En þetta er sjáanlega hans
uppihaldsorð, því í þessum ljóða-
kafla kemur hann með það ekki
sjaldnar en íjöi utíu og fjórum sinn-
um, jafnvel þrisvar sinnum í smá-
kvæði um konu sína og auk Jæss í
fyrirsögn fyrir eitt kvæðið.
Mörg vísan er smellin og vel
kveðin í þessum kafla. Sem sýnis-
horn bendi eg á þetta erindi:
, Lfittu alt af geisla glóa,
guö, í kringum vinu mína.
Liljur, rósir, lauka þína
láttu á vegum hennar gróa.
Sendu henni sunnanblæinn
seint á haustin, snemma á voriu,
Vinu minni veldu sporin.
Veginn ryddu sérhvern daginn,“
(Meira.)
Einn af vinutn vorum.
Flestir íslendingar í Winnipeg
og víðar hór í landi kannast við Mr.
T. E. Morden. Hann hefir lengi
verið fregnriti blaðsins Free Prcsa
hér í bænum. Og þegar hann hefir
verið að rita fréttir fyrir blaðið, hef-
ir hann haft augastað á íslendingum
ekki síður eu öðrum. Hann hefir
stöðugt leitast við að fræða hina
ensku-mælandi borgara bæjarins um
það, er þeir hafa fyrir stafni. Hann
hefir svo mikið haft fyrir þessu, að
hann hefir numið fslenzka tungu
svo, að ekkeit fréttnæmt, sem f ís-
lenzku blöðunum, er út koma hór í
Winnipeg, stendur, fer fram hjá
honum. Og það er aldrei misskilið,
heldur ftvalt tarið alveg rétt meB
það. Hann hefir lengi gert sór að
skyldu að ver'a á flestura meirihátt-
ar íslenzkum sau komum í bæ þess-
um, til þess að geta sagt rótt og
greinilega frá öllu í blaði sínu. það
mun óhætt að fullyrða, að hann só
eini innlendi maðurinn hér, sem
kann að rita islenzk mannanöfn rótt.
Hann gerir það stundum réttar og
betur en eigendurnir sjálfir.
Frá því fyrsta, að hann fór að
minnast Islendinga, hefir hann gert
það einstaklega hlýlega. það má
svo að orði kveða, að hann hafi aldrei
getið þeirra nema að góðu. Hann
hefir leiðrétt margan misskilning
innlendra manna á þjóðflokki vor-
uin. Hanu hefir sýnt fram á, hvern-
ig islenzkt fólk hér I Kanada hetír
barist áfram, numið enskt mál á
skömmum tima, komist smám sam-
an í nokkur efni, með sparsemi og
atorku, lcomist niður í og farið að
hugsa um og taka þátt I málum
fylkisins, en látið um leið myndast
sjálfstætt íslenzkt fólagslíf hér í
þéssum nýja heimkynnum með
skynsamlegri íhaklssemi og rækt við
vort eigið þjóðerni.