Lögberg - 29.01.1903, Blaðsíða 4

4
LÖGBERa 29 JANÚAR 1903.
• Jögberg
rr fefiB fit hvern hmtodat aI THB LÖGBERO
PRINTING & PUBLISHING Co. (tógíilt). a8
laaaJST., WniNiPEO. M*a.
(á íalaadl « kr.) Borgial
Zer. William Av«. o« Neha
— Koetar ía.00 om ártB (á I
(prir Iram. Elnatak nr. i oant
Published everp Tboredap br THB LÖGBERG
PRINTING & PUBLISHING Co. (Inoorpcrated).
at Cor. Williau Avm. and Neea St., Winhipbo.
Man. — Subacriptlon prlce Hao per rear, payable
h advance. Single eopiea i eeota.
aiTaTjdal latneer) I ,
*? '
Mngnua Pnolaon.
aoeniEae uAnAenni
John A. BiondnL
AUGLÝSINGAR r—Smá-eeglfeingar ( eitt aldM
J eent fjrir jo orB e8a I þnmí dálkalengdar. TJ
aent nm mánubinn. A etaarrl inglfaingnn tun
iengrl tioa, alaláttnr aftir aamnlngi
BÖSTAÐA-SKIFTI kanpenda verfinr aS tiv
kjnna akrifiega og geu tua (marandl bðatal
lalnínunL
UtaaáakrUl tll algraiSalnatola blafialaa art
The Logbarg Prtg Aa Pnb, Oo.
P. O. Boa l'2J2,
Talapbona an. _______ WlEanJt»«.
Utaaiakrlh tll rUatidrana ar.
Edltor Loyfberg.
P O. Box 1282» Winnlp«« Uu.
tVSamkvæmt lar dslö«nm *r nppsdffii (umpnndx
4 biaði ígiid nemh haan sé «ku’dlaua. þegar hann
•eeir upp.—Ef kaupandi sem er f tkuld við blaðiðh
lytur vistfetlum én þes? að iilkynna heímilisskift*
In. þd er jþað fyrir dímstálunum álitin sýnileg
lönnun fyrir prettvísiegurn tilganjíi. **
FIMTUDAGINN, 29. JaD.t 1903.
Enn nrn kosningnlögin
hans Koblinu.
Fyrir skömnuu sífan var farið
n ikkuium orðum í blaði þessu um
kosniugalögin nýju hér í fylkinu og
með uiestu hógværð á það bent, hve
gjörsamlega öhafandi þau eru fyrir
alla nema Roblins eigin útvöldn
Menn voru ftmintir um það, að mef
því engina vissi.hve nær fylkiskosn-
ingar fara fiam á érinu þá væri
nauðsynlegt að byrja seir fyrst
heizt strax—að búa sig undir þa
sórstaklega væri þetta bráðnauðsyn-
legt fyrir ísleDdinga, sem veitt hafu
verið þegnréttindi í landinu með
borgarabréfi, með því hægt væri að
gera það að skrftsetningarskilyrði,
að þeir legði fram borgarabréf sín
Lögberg sýndi lesendum s;num enn-
fremur fram ó, tilgangur Robiins
með þetta borgarabréfsókvæði, sem
inn í kosningalögin var smeygt á
8iðasta þingi, geti ekki verið annar
en sá að nota það til þess að svifta
menn með því atkvæðisrétti.
„Heimskringla" segist ekki svara
þessu fyr en „þurfa þykir,“ en til
bráðabirgða færir hún fram þá af-
sökun fyrir lögunum, að þau hafi
verið samþykt „með vilja liberal-
flokksins’ a þingi. En sú vizka.
Auðvitað beygja frjólslyndu þing-
mennirnir, sem eru í miklum minni-
hluta ó þinginn, sig undir það, sem
stjórnarflokkurinn (meiri hlutinn)
gerir. Slikt er skylda þeirra; eða
ætlast „Heimskringla" til að minni
hlutinn hlaupi til vopna, eins og
forfeður vorir gerðu & alþingi, og
ailur þingheimur berjist?
Sé hægt að segja, að kosninga-
lög þessi og breytingin við þau hafi
verið samþykt „með vilja“ frjáls-
lyndu þingiuannanna, þá má með
sama rétti segja, að Roblin stjórnin
hafi gert jarnbrautarsamningana
„ineð vilja lrjólslynda flokksins;‘<
neitað Northern Paeitic jórnbrautar-
félaginu um að leggja jórnbrautir
innan fylkisins „með vilja“ hans;
eytt og sóað vcrði jórnbrautarland-
anna í Assiniboia „með vilja ' hans,
og þannig mætti halda ófram og
segja, að alt hatterni Roblin stjórn-
arinnar hafi verið „með vilja frjils-
lynda flokksins."
„þegar þurfa þykir,“ segist
„HeimskrÍDgla" minnast á lög þessi.
það dregst sennilega. Afturhalds-
fiokkurinn vill helzt, að sem minst
veiði um þbu talað til þess andstæð-
ingar hans kynni sér þau hóflega og
séu ekki við agnúunum búnir þegar
lil þarf að taka. þftð er listin.
En það er eingöngu og alger-
lega komið undir kjörskránum, sem
sanidar verða samkvæmt lögum
þessum, hvernig næstu kosningai
falþi, og því finnum vér hjá oss köll-
uu til að minnast frekar á þau.
Yer viljuin benda mönnuin á
það aftur að l!ta eftir því, hvort þeir
Iiafa borgarabréfin sín við hendina
Kf ekki, þá að leita þeirra eða fá
önnur ný. Geti þeir ekki sýnt
borgarabréfin á s'num tíma, þá mega
þeir búast við að verða sviftir at
kvæðisrétti'sínum; því að stjórnar-
þjónarnir geta neitað skrísetning óu
þeirra og enginn fær að greiða at
kvæði, sem ekki á nafn sitt á kjör
skrá.
Til þess að koma nafni sinu á
kjörskrá verfur maður, samkvæmt
þessum nýju lögum, að mæta sjálf
ur frammi fyrir skrásetjurunum og
sanna þar, að mafur eigi heimting ó
að vera skrósettur — og svo hafa
borgarabréfið við hendina sé þess
krafist. Enginn kemur nafni sfnu
á kjörskrá nema hann mæti þar
sjálfur. Sé manni einhverra hlutt
vegna ekki hægt að mæta, þó missir
hinn atkvæðisrétt sinn, hvað lengi
sem hann hefir búið í landinu, hvað
lengi sem hann hefir verið brezkur
þegn. þeir, sem búnir eru að vera
hálfa öld í landinu standa engu bt;t-
ur að vígi en aðrir, sem ekki hafa
búið í landinu neraa síðustu þrjú ár.
Allir starida jafnilla—jafn rangl t-
lega illa að vígi ef þeir ekki eru
inn undir hjá stjórninni,
Sigur eða ósigur við næstu
kosningar er undir því aðallega
kominn, hvort Roblin-stjórnini i
tekst að svifta nægilega marga and
stæðinga sinna atkvæðisrétti Við
næstu kosningar verða oiusturnar
tvær og sigurinn i siðari orustunni
er undir hinni fyrri kominn.
Allir frjálslyndir menn, allir,
sem óónægðir eru með núverandi
fylkisstjórn, verða að ókveða sig til
þess, þegar til kemur, sem óvist er
að langt verði að bíða, að leggja dó-
lítið ó sig, láta ekkert aftra sér fró
því að koma nafni sínu á kjörskrá,
hvað mörg ljón sem Roblin stjóruin ;
in setur á veg þeirra; og ekki
ið 1825 þegar Alaska heyrði Rússun
tiL Svona löguðum samningurn
óttu I rnuninni Bretar og Canada
menn kost ó fytri, enn eituðu þó
vegna þess meðal annars og að lík
indum aðallega, að enginn óháður
oddarnaður verður { nefndmni. þnð
m> búast við undir flestum eðlileir-
utn kringumstæðum, að nefndin
skiftist í tvo jafna flokka og þft geta
engir sarnningar orðið. þannig lft-
ur út fyrir, að Bandaríkjamenn vilji
alls ekkert eiga á hættu; geti ekki
Bandaríkjahluti nefndarinnar unnið
einhvern binna á sitt má),þá ið eiga
ekki úrslitin undir óviðkomandi
oddamanni. Sumir ímynda sér, að
verði ekki samkoniulag í nefndinni,
þi verði málið lótið ganga til Hague-
réttarins; en fyrir því er alls engin
tryggÍDg. Æskilegast af öllu væri
samkomulag í nefndinui jafnvel þó
Canada-menn aldrei nema yrði að
einhverju leyti að slá af til þess að
slíkt fáist. Nefndin á að koma sam-
an í London ó Englandi. í henDÍ
verða ugglaust lögfræðingar ein-
göngu: þiír frá Bandaríkjunum og
að líkindum tveir frá Canada og
einn Breti.
Ný kvæðabók.
(Ritdómur eftir W. H Paulson).
Gudmundur FrIDJÓNSSON:
Ur heimahögum. Kvæði.
Reykjavík. ísafoldarprent-
smiðja. 1902.
(Niðurl.)
Næsti kaflinn: „Dlna^dægur'1,
er flokkur fjórtón eftirmæla. Só
flokkur hetir, meðal annars, sér til
ftgætis það, að f honum er að tínua
bezt orta kvæðið í bókinni, nefnil.
„Ekkjan við ána.“ Höf. fer þar
ein-1 snildarlega með sitt efni og vík-
asta koma nafni sínu á kjörskr'%! ur þar hvergi frá. Engin tilgerð
heldur sjft um, að enginn nftgrann- \ né útúrdúr; enginn ónauðsynlegur
anna, 3em sömu skoðun hafa, sitji orðaleikur. Nálega hver einasta
heima og vanræki þessa þýðingar-
miklu skyldu.
Roblin stjórnin veit hún hefir
á
lína bregður upp nýrri mynd úr lífí
og heimilishag ekkjunnar.
Maður á ekki sérlega miklu að
ekkert annað að treysta við venjast hjá íslenzkum eftirmæla-
næstu kosningar en hlutdrægni og skáldum, eða manni verður að líta
rangindi við samning kjörskrónna, ( svo ft eftir að hafa lesið til dæniis
það er eina hugsanlega stráið fyrir \ að taka „In MemoriauT‘ eftir Tenny-
hana að halda sér uppi ó. En það son. Vinarmissirinn og söknuður-
! inu verður hjá því skáldi til að
strá svíkur hana. þó það kosti fyr-
irhöfn, sem stjórnin ætti að fyrir-
verða sig að leggja á mann að ó-
þörfu, þá eru frjálslyodir menn á-
tveðnir í því að komast allir á kjör-
skró, hvað sern það kostar. Upp á
>að er Roblin-stjórninni óhætt
breyta lögunum ft riæsta þingi
mýkja hjartað og efla mannúðina;
lyftir huga skáldsin9 upp, í trú, kær-
leika og göfugleik. þetta er ekki
andinn sem ræður í íslenzkum eftir-
mælum. Hér er að eins ótt við
að stefnuna, sem hjá fslenzkum skóld-
til um stendur mjög til bóta. Eg þarf
veira eða bvtra—það kemur alt fyr-
ir eitt.
Alankit landanierkja-
þrætan.
svo sem ekki að taka það fram, að
mörg fslenzk eftirmæli eru prýðisvel
ort. Hver myndi segja annað, t d.
um „SysturlH“ eftir Hannes Haf-
stein, „Hallgrímur Pétursson“ eftir
Matthías og „Sigurður mftlari1' eftir
Steingrím og margt og margt fleira,
Mörgum Canada-mönnum mun þg ag rUfífig yfirgnæfi í þeirri ljóða-
jykja það góðar fréttir, að samning- gerg_
ar hafa komist. ó milli Bandaríkja-I Á. eitt erindi vil eg benda úr
stjórnarinnar og Breta og Canada- J eftirmælunum eftir Jón frá Arnar-
manna, sem vonandi binda enda á nesj( gern druknaði í Hörgá.
Alaska landamerkjadeiluna. Ekki er svona:
af því þeir búist sérstaklega við að
núverandi landamæri Canada færist
það
út, heldur af því þeir álíta óftnægju-
legt og jafnvel hæltulegt að láta
mal þetta hanga yfir hvað sem fyrir
kann að koma. Auðvitað verður
efrideild congressins að staðfesta
3amningar.a, en ekki er talið hklegt
að á því standi.
ánægjulegt, að
„Mín ei skyldi hefndin hika
hefði ep: rðdd til guðs að kalla,
þurka mundi’ eg ána alla;
aldrei skyldi’ hún framar kvika,
samt þín væri’ ei hefrit að heldur
Hörgárengjar þó að brendi
norðanstormsins herská hendi
hlákaþeyr og sólareldur.
Ekki verður höf. réttilega líkt
Sérstaklega þykir við Bólu-Hjálmar, þvi þar ber nokk-
samningar þessirluð á milli hvað djúpskygni og and.
komist á nú þegar Sviður Ameríku ríki snertir, en óneitanlega kennir
ókyrrleikinn stendur yfir það þyk- kraft ir Hjalmars í þessari vísu.
ir sýna, að samkomulagið rnilli j Eins og eg hefi ‘ður bent ft ligg-
Breta og Banclaríkjamatna sé vin- ur íþrótt G. F. mest í meðferðá mal-
samlegt og f góðu lagi. j inu. Orðin eru vængjuð, en hug-
Samningarnir eru þess efnis, að, myndirnar ekki að sama skapi. En
Bandaríkin skipa þrjá menn og j fyrir vikið veít hann ætíð hvað
Bretar og Canada-menn aðra þrjá, hann er að fara og bregst aldrei að
og skulu svo þessir sex menn reyna láta aðra skilja það. Hann yrkir
að koma sér niður á sameiginlegan út af því efni, sem hann er hand-
skilning í landamerkja-samningum genginu og skilur. þess vegna skilja
Breta og Rússa, sen gerðir voru ár- aðrir hann svo vel. En efnið í sum-
um kvæðunum er 1 tið, þau eru að
gengileg og skerritileg fyrir orðava'
og form. Mælskan ber því efnið ft-
stundum ofnrliði, þar sem höf. leik-
ur sér til lengdar með sömu hugs
mina í nýjum og nýjum orðabún
ingi.
En jafnvel mælskan sjólf Eörl
ast honu u i lengstu eftirmælanum
þeim eftir Björn Sveinbjarnarson. í
því kvæði finnast þessar hendingar
og tnargar fleiri nauðalíkar:
„Yfir þínu leiði lftga
lín sín hafa bylgjur ofið.“
„Falda sína ótal öldur
ofið hafa í Ránarstofu,11
„ Þig til grafar brekar báru;
bylgjur hafa þitt nálín ofið.“
„Golfstraumurinn um þig leikur.
Yfir þér grátvot alda blánar.
Undir duldum Sölvafjöllum
þitt er lagá þönglavöllum.“
Lesarinn fer vafalaust að renna
grun f það áður en alt þetta er kom-
ið, að maður þessi hafi ekki hlotið
greftran í „vígðri mold“ svo óþarf.
lega oft virðist mér vera skýrt frá
því, hvar hann var niður kominn og
að bylgjurnar hafi verið að fást við
þennan nálína vefnað. þetta verður
að málalengingum eða mælgi, sem
maður unir illa, hjá slíkum höfundi.
Síðasti flokkurinn: „Úti og
inni,“ ef lengstur, enda kennir þar
flestra grasa. Of langt mál yrði
þetta ef eg færi að geta margra
kvæða þar sérstaklega, og hrósa því
sem á það skilið, því það er svo
margt.
Eg hefi bent á nokkur líti, þar
var hægt yfir sögu að fara. Og enn
skal eg leyfa mér að 'benda á tvær
smekkleysur, sem eg hefi rekið mig
á. í eftirmælunum eftir B. S., sem
fyr er getið um,er sagt, að hann hafi
verið „haginæltur til góðra Tnuna,"
og hatí því máske sýnst hafið „bjart-
ur geimur.“ Eg get nú ekki vel
skilið, hvernig hatið liefði átt að um
myndast fyrir sjónum rnannsins
fremur fyrir það, þó haun væri hag-
mæltur, og jafnvel þó það væri til
„góðra muna“.
í kvæðinu „Skammdegi" þykist
eg ekki þekkja Guðmundar hand-
bragð á hendingunni: „Ota náði eg
gönguteinum.“ Eg gat um þetta
tvent til þess að leiða athygli að þvf,
hve sárfatt líkt þessu er þar að
finna. í nálega sjötíu kvæðum, eft-
ir jafn ungan höfund, gegnir shk
vandvirkni furðu.
En eins og G. F. er sterkur i
formi og ytra frágangi þessara
kvæða, þá er hann engu minna á-
kveðinn og sjálfum sér samkvæmur
i andn og stefnu. það leyuir sér
ekki,hvað honum býr ríkast í huga.
það er hvortveggja, að hann er upp-
alinn i harfinda sveit, enda má svo
að orði kveða, að i gegnum flest.sem
hann yrkir, gangi einn illviðrabálk-
ur. Hin óblíða og hrjóstruga ís-
lands náttúra, og örðugleikar og
fótækt þeirra, sem við hana verða
að búa, þetta alt liggur honum víst
þyngra í huga en nokkuð annað.
Ymist verður honum þetta að aðal
yrkisefni, ellegar hann vefur það
inn í efnið og verða það þá víða
sverustu þættirnir. Um fegurð í
fslenzkri náttúru er auðvitað getið,
en það er alt saman í einhverri
fjarlægð. það er ekki „Sól i fangi
blóm við barm.“ það er fegurð sem
maður sér,eu nær ekki til; sæla, sem
maður veit af, en nýtur ekki. Tók
um til dætnis vfsuna:
„Sunnanvindur syngur ljðð,
sólskins myndir tekur,
þúsund linda unaðs öð
upp um rinda vekur.“
Ekki þarf nú að lappa upp á
hvernig iiér er lýst islenzku hlák-
unni. það uiinnist eg ekki að hata
heyrt jafn vel gert i svo fáum orð-
um, en unaðsóðurinn er „upp um
rinda“ og ekki er sagt frá neinum
áhrifum, setn hann né sólskins
myndirnar hafi á skáldið.
þá er önnur vísa, sem lýsir
mjög svo þýðlega hinni betri hlið á
nattúrunni, þessi:
„Gott er að hafa geislaböð
í grónum skógarleynum,
þegar golan bærir blöð
á birkiviðargreinum."
þetta veit Guðmundur um, en
ekki er þar með sagt, að hann hafi
tekið nein „geislaböð" sjálfur.
Mest er þar talað að um feikn
og far og líöandi þjóð. Fyrsta
kvæðið byrjar: „Við fólit bruna-
klungur" og það síðasta: „Frosin
saman láð og lögur!“ Alt þar á
milli er hálffrosið saman. Kvæðin
tvö til Jóns frá Múla byrja bæði á
því, að lýsa ótíðinni. Og yfir höfuð
stendur víst „barómetið” oftast frem-
ur lágt hjá Guðmundi. Innifyrir
býr þunglyndi og óánægja með lífið.
Eg gríp hér af handahófi, til sýnis,
tvö erindi, sitt úr hvoru kvæði:
„Fengna steina fyrir brauð,
flutti eg heim á veginn.
Enginn hlýleg orð mér bauð,
enginn varð mér feginn.11
Hin er svona:
„Eftir bata er engir sjá,
örbirg þörfin rýnir.
Illu veðri altaf spá,
allir draumar mínir.“
Óblandin gleði finst þar hvergi
nema í kvæðinu: „Samkomuvísur.“
Yfir þvf er léfcfc frá enda til enda, og
eg óskaði því strax inn f „Brenni-
vfns bókina.” En það kvæði eifcfc
nægir til að sýna, að höfundinum
lætur engu miður að slá strengi
gleðinnar, en þeir eru svo sárfáir á
hans nörpu. Grá hriðarkólgan vef-
ur sig utan um hvern heiðrfkjublett.
Jafnvel þegar hann minnist kon-
unnar sinnar með hlýju smákvæði,
þá verður hann að taka sótskúra-
þokuna við eldhússhlóðirnar á Sandi
raeð í reikninginn.
Ættjarðarást höfundarins lýsir
sér í óskum hans eftir betri frarntíð
fyrir hana. Vonin um betri fratn-
tíð eða trú á henni sýnist fremur
dauf. Ættjarðarást hans lýsir sér
líka í því, að hann vill ekki að
menn flytji burt af landinu, þótt
örðugt gangi. En það eru ekki
„bleikir akrar og slegin tún,“ engir
íslenzkir landkostir, sem liann bend-
ir á að ættu að halda manni þar fast-
ast, heldur ætti maður að finna sig
knúðan af einhverskonar með-
aumkun eða ræktarsemi 11 að yfir-
gefa ekki ,gömlu konuna gæfu-
snauða.“ „Sveitarsæla'1 virðist vera
af skornum skamti í hans „Heima-
högum.“ Vinna öll er þrældómur
og illa launuð og vanþökkuð „torf-
ristutök." það er ömurlegt strit,
sem kreppir hendurnar, beygir bak-
ið og þverhnýtir sinaruar. Á lík-
amlega vinnu virðist haun líta, sein
hörð örlög og neyðarúrræði, sem
enga nautn né lítVónægju liefir I för
með sér. Hann varar lika vin sinn,
sem hann telur af að fara til Amer-
íku, vlð því, að þar muni hann þurfa
að „slíta upp rót með hnýttum hönd-
nm.“ Muni verða að vinna. Og
til hvers er þá að fara?
Aldamótakvæðið er næstuni á-
takanlegt.en það er líka ósanngjarnt,
þar er engra framfara frá liðinni
öid minst, né fyrir neitt gott þakk-
að, sem þjóðinni hetír fallið í skaut
á því tímans skeiði. það eru tómir
harmstafir yfir neyð og böli, eymd
og áþján. Svona skilar gamla öldin
af sér. Framtííina, nýju öldina á-
varpar hann á þessa Ieið:
„Landið mitt með hraun og hjaru
horfð’ á út í sænum
sögu og ljóða broslaust barn
berfætt sitjaí snænum.
Er þú fóstru okkar sér
augun fljóta í tárum:
ströndin nakin, beina-ber,
bygðin öll í sárum.
Blóðlaus fleiðrin, bris og kaun
blöskra vitund þinni.
Þúsund ára þraut og raun
þjaka fóstru minni."
Mikill kostur við þessi kvæði,
tívæntur og allrar virðiugarverður,
er sá, að í þeim finst ekki neitt, sem
ljótt geti kallast; hvergi siðspillandi
orð né hugsun og eugin einasta per-
sónuleg illkvitni. því persónulega
illkvitni get eg ekki talið það, þó
haun leggi óþyrmilega í Bretaun fytv