Lögberg - 07.05.1903, Qupperneq 2

2
LÖGERG 7. MAl 1903
Um kaffldrykkju.
Efrir dr. M, Halldórsson, Park River.
I>aB er eigi oröum aukiB, f>ótt
sapt sje, aB f>jóBflokkur vor hjer f
landi eyBi meira fje í kaffidrykkju en
1 nokkun'i annarri munaBarvOru, ecda
má mefl sanni segja, afl kafliB sje
Jíjóðdrykkur vor Islendinga. Jejf hef
farið vffla um cylendur landa hjer f
landi b»Bi & nóttu ojj degi, og aldrei
hef jejj komið svo að nokkuru h“im
ili, afl kaffiketillinn bafi eijyi verifl &
hlóðunum ogr afbragrfls kaffi & reiðum
hóndutn, enda held jegr, að jegr lfka
geti sagt með sönnu, að engin f>jóB-
flokkur taki íslendingum fram í að
búa til gott kaffi, ogr hefir f>etta orð
lengst af gengið af okkar kvennf>jóð.
En f>ó að nú svo sje, að meira kaffi er
tiltölulega drukkið vor 6 meðal og
betra tiibúið en meðal nokkurs ann-
ars f>jóðflokks, hefur lfkast til fáum
landanna komið til hugar sú spurn-
ing, hversvegna menn yfir höfuð
drekki kaffi, og sú spurning mfn ftn
efa pykja jafn hjftrasmileg og hje-
gómleg, eins og ef menn væru spurð-
ir um, hversvepna steinninn fjelli til
jarðar eða hvaðan vicdurinn bljesi og
bvert haDn fasri, eða p& hversvegna
menn aetu og drykkju. Frft blautu
barnsbeini hafa menn vaniat að sjft
kaffið framreitt og drukkið, svo mönn-
um kemur aldrei til hugar, að petta
gasti verið öðruvfsi, eða að oss detti í
hug, að einhver vits ftstasða sje td
pess, pó eigi vasri önnur en pesci:
vjer drekkum kaff 'iö af þvl oss þykir
það brayðyott oy hressandi og af þvl
að i þvl er viss »,oeringarefni.
Fyrir hjer um btl 300 ftrum pekktu
menn varla kaftið og notkun pess til
drykkjar var um heim allan ymsum
örðugleikum bucdin, og einungis
smftmsaman ruddi kaffið sjer til rúms,
prfttt fyrir öll lagaftkvasði, og nú, ept-
ir að eins tiitöluleg* stuttan tíma, er
kaffið algengftsd pjóðatdrykkur um
heim allan, og er hvivetna tekinn
tveim höndum pegar hacn er ft borð
borinn. í dag eru ]00 miljónir ir.anna
sem dagedaglega ceyta kaffidrykka
ics; peir neyta hans ft morgnana, er
peir vakna, um htdegið, ept'r mið
degisverðinn, um roiðaftansleytið og
ft kvöldin ftður en peir fara að hfttta.
Fyrir ffttæklii gunum er kaffið opt
avo dögum og vikum skiftir aðalfæð-
an, par sem aptur rfk’sbubbarnir Deyta
kaftísins aðeins sjer til sælgætis og
hressingar.—t>að er pvf eigi einungis
af óhófi eða vana, að menn neyta
kaffidrykksins; pað h'ytur að vera
einhver viss ftstæða, sem veldur pvf,
að kaffið ft stuttum tfma, hefur rutt
sév allstaðar veg, sem pjóðdrykkur.
pess vegna er alveg rjett, að grensl-
ast eptir, hversvegna roenn drekki
kaffið, og hvað hefur valdið pvf, að
paS sem almennur drykkur skipar
paau öcdvegis-sess í dag, sem pað
gjörir.
Vjer vitum allir að t. m. egg eru
e:nkar saðsöm og nærandi fæða, af
pví að pau inmbalda eggjahvftuefni,
aetn nauðsyDleg eru lfkama vorum til
proskunrr og próunar. Menn gætu
ætlað að ef menn reyndu að nærast af
'Ogsrjum eíngöngn eða efnum, sem
væru rfk af s-amskorar næringarfor'a
sem eggin, pft mundu menn spikfitna.
En það mur.di eigi svo fara; í fyrstu
muDdi að vlsu lfkaminn halda hold
nm en pft mundi hann taka að horast
aiður. Tilrsun I pessa fttt hefur ver
ið gjörð & bundum; þeim hefur verið
gefið kjöt einvörðu um nokkurn tlms;
hafa ps huDdarnir seyndar f fyrstu
haldið kröptum og kæti en síðar hor-
ast niður og loks dftið úr uppdrfttt>r-
veiki og hor. Pessar tilraunir hafa
synt og sannað, að eggjahvftuefni,
hveisu saðsöm sem pau kunna að
vera og nauðsynleg til lffsviðurhalds
og próunar, eru eigi e nhlít til að við-
halda lítínu og Ifkamaþroska. Menn
hafa enn gjört tilraunir með efni, sem
er alveg gagnstæð eggjahvftuefr um;
menn h&fa reynt að láta hunda lifa af
t. a. m. fitu, llnsterkjuefnum eða sykri
eingöngu, en úrslitin hafa orðið sörau
og ftður; hundarnir hafa ef til vill um
stund orfið feitlægnari, en hold og
vöðvar hafa sraf-msaman ryrnað, peir
hafa orö:ð mftttl&usir og loksius oltið
út af og dftið. Nei, pað sem vjer
böfum lært af tilraunum pessum er
hið sama og dagleg reynzla hefur
kent oss, að vjer verðum að blanda
fæðu vora, til pess að okkar lfkama
vegni vel, og petta gjörum við dags-
daglega með matartilbúningi vorum;
pví að við höfum veitt því eftirtekt
að bin ymsu næringarefni hafa ymsa
pýðingu fyrir llfsviðurhaldinu. I>ann
veg hafa fituefni og sykurefni pað
ætlunarverk einkum ft heDdur að við-
h&lda bitft og andardrætti, en aptur
eggjahvltuefnin, hvort heldur úr kjöti
eða eggjum eða pft úr korntegundun-
um, að viðhalda vef og vöðvum 1 k
amans, en ekkert &f þessum efnum
eitt út af fyrir sig næg r til lffsviður
halds og proskunar um lengii tfroa,
þau þurfa að blandast, til pess að
koma að tilætluðum notum.
Hverri tegund næaingaefna heyr-
ir nú kaffið til? Ef vjer efnisfræðis-
lega rannsökum efni pess, pft fionum
vjer hvortreggja efnin, bæði pau, sem
viðhalda hita lfkamana og andardrætt-
inum oy styðja hann, og þau, sem
myDda ho’d og vöðva lfkamans, en
par sð auki finnum við priðja efnið,
sem hægt er að greina efnisfræðislega
úr kaffiseyðinu og sem myndar hvítar
smftgjörfar Dftlsr og sem kallað er
kaffieitur (CifEeic) og sem er einmitt
efnið, sem framleiðir hinar einkenni-
legu verkaDÍr kaffisins. Efni, mjög
sviplík að öllum verkunum finnst í
teyrasinu og er kallað Thein og f
kokaóbaunlnni og er par nefnt theo-
brominn. Menn hafa orðið varir við,
að drykkir búnir til úr kaffi eða tei
kakaó, verka rojög ftífka & líkama
mannsios og menn hafa af reynslu
lært að hagnyta sjer bin sjerstöku
efni, sem fÍDnst í þessum drykkjum
og spurningin um, f hverju verkanir
þeirra er þá fólgÍD, verf ur þft líka úr-
lausn spurnÍDgarinnar, hversvegna
drekkum vjer kaffi? og pví þykir
okkur kaffisopinn góður?
t>að er til mubnmælasaga, mjö«>
gömul, um pað, hvernig stóð ft pví,
að fyrst var fsrið að drekka kaffi
Arablskur bjarðmaður h>ifði ve tt pvf
eptirtekt, að fjen&ður hans varð mjög
fjörugur og líflegur pegsr hann ét ft
vexti kaffitrjesins; hanu rjeði því ft-
bóta í klaustri einu í fjallshlíðinn’,
par sem hann var vanur »ð be ta fje
sínu, og sem bsfði opt kvaitað undan
pví, hvað roikill svefn sækti ft múnk-
ana & kvöldin svo nærri ómögulegt
væri að halda miðcætursmessu svo f
lagi færi, að gefa þeim & kvöldin seyði
af k&ffib&unum, og reyndi ftbóti petta
og pótti r&ðtð snjallt og gott. Svip-
aðan uppruna er sagt að tedrykkjan
hafi. Japanskur prestur Ðharma
s&fnaði eittsinc að næturlagi 1 must-
erinu, þar sem hann fttti að gegna
tfðir, af sorg og reiði yfir pessari miklu
yfirajón sinni, skar hann bæði augna-
lokin af sjer og varpaði þeim & jörðu
niður, en par setn þau fjellu, óx upp
terunnur; eru blöð haDs að lögun llk
augnalokum, og dtykkurinn sem af
peim er tilbúinn, er eins og kaffiseyð
ið mjög hiessandi og lffgaLdí. Dessa
munnmælasögur syna glögglega, að
meon snemma ft öldum, hafa veitt pví
athygl: að teið og kaffið hefði eig'
að e’ns þægileg örfandi og lífgandi
fthrif ft taugakerfið, heldur jsfnar og
þægilegar verkanir 4 öll líð-eri Ucam
ans og hjeldi við velliðan og vinnu
pol hins og rækl burtu svefndrunga
og tnók, alveg gagnstæðar vetkantr
vfnsins, sem aðeins er örfandi stut an
tíma, en p4 eykur svefn og m4ttleysi.
Menn gætu nú ætlað, að verkan-
ir kaffidiykksins yrðu með þvf n óti
að öll efnabreytingin, sem fer fram i
líkamanum, ætti sjer p'tim muu fljót
ar stað sem meira eða minna væri
neytt af kaffieitrinu eða með öðrum
or’um, að lfkatninn og lffíæri haDS, „ ,
, . I Kaupandinti var áuægður þegar hann
ö fist & þann h&tt, að hann A styttn ' mee fjölskyldu sinni flutti í eitt af Jack-
tíma en aonars, breyti eða brúki 80n & Bo s nýtízku húsum.
... u • _ •___ , - - DaKlaunamenniniir, smiðirnir og þeir
miklu tiein nænngarefni,- etns og er eflHd seldu voru einnig ánægðir þeg-
menn geta f gufukatli aukið gufu- ar þeir fengu fljótt og vel borgun fyrir
-- . ■ a-.,, . gitt. og félasið var ftnægt þegai það
magnið þeim mun fljótar, sem þau lagð; £ barikann ganngjarnan ftgóða af
efni sem kynnt er undir katlinum raeð verkinu.
eru eldfimari og hitameiri.—En petta j Við eram ,,A11 right Reyniðokkur.
The-JiictsonBuiltliiigCo.
þess pó að kcaptar hans rýrni; ánþess Cor. Main & Market Sts.
hann eyði ffeirri nœrinyarcfni fram-
leiðir lfkaminc sama kraptapol um
lengri tfma en ftður, eða maðurinn
verður þolbetri og vthaldsbetvi, et
hann neytir knffi.drykksins en ella,
Dessu til sönnunar hafa menn synt
frarn fi, að kaffi og tedrykkjan er mest
um hönd hðfð bæði þar sem lífið hefir
stærra verksvið og allt er þvf ft flugi
Og ferð, eins og t. a. ra. hjer f Vestur-
heimi og ft Englandt, og kröfurnar,
sem settar eru til einstakliogsins eru
pvf svo miklu meiri en í gömlu lönd-
unum, og því sje um að gjöra að
neyta lfkamskrap’aina sem bezt með
setri minstum till*o*tnaði, hafa sem
mest vinnvþol—og einn veg par, s«m
fæðan er lftil og ljefeg ojj tilbreyt-
ingalaus, en krafist ft hinn bóginn er
mikils vinnu- og starfsþols af ein-
staklingnum, eins og jrjört er í verk-
smiðjubæjum; ft í>j.óðverj&landi eða
heima & Fróni, p»r sem alis engin til-
breyting er raefl fæðuna, og hún bæði
Ijeleg og illa útilfttÍD. Kaffidrykkjan
meðal pjóðflokks vors hjer 1 landi
verður pft bæði arfur frft gamla land-
inu og nauðsynleg krafa nútimans og
pesa lífs sem vjer lifum.
Jee skal eigi reyna til, »ð fara
leDgra út I pesaa sftlma, að e-ns g«ta
pess »ð kaffieitrið með hinni alraennu
notkun kaffidrykksins er sett á bekk
með næring’&refnum, sem lfkaminn
eigi getur ftn verið ef hann ft að geta
fengið tíma til að vÍDna pað sem lífið
hðimtar af einstaklingnuro, og kaffið
hefur fest sjer þenna sess svo fljótt og
svo viða, að pað er naumast hugsan-
legt að ryma því paðan nokkru sinni.
Aður en almenningur gat dæmt um
hvort verkanir pess væru boilar eða
óhollar, var kotninn um beim allan ó-
afvitandi pörf ft kaffii, sem hefur hsld-
izt til pessa dags. Að menn drekka
enn kaffi. prátt fyrir allan kostnað, er
sönnun fyrir pví að nftttúran he?ur
lagt í hvers manns brjóst tilfinningu
fyrir pvf, að velja hin beztu og hent-
ugustu efni til lífsnæringar og Iffs-
viðurhalds;—værí sannarlega undar
legt ef ísleudingar væru eig: roeð
sama markinu brenndir. — Með pessu
hef jeg lfka svarað peirri spurntngu,
hvort kaftídrykkjan sje skaðleg og ó-
holl. Hún er pað eigi ef hófs er gætt,
en sem allt annað óhóf getur hún
skaðað; en reynzlan hefur einn veg
hjer kennt oss, að fyrirbyggja hin
skaðvænu afleiðingar af óhóflegum
kaffidrytkjum. Rjónrm eða mjólk-
in, sem við lfttum út 1 kaftið, dregur
einmitt úr skaðvænu verkunum, k»fF-
isins, ftn pess að draga úr næring&r-
giidi þess.
Blessnu fyrir börnin.
Sterk orð, en söon, og reynsls
rnóður, sem reynt h»-fir til fullnustu
ftgæti Baby’s Own Tablets Mrs. Geo,
Hardy frft Fourcbu, segir frft reynslu
sinni við brúkun þessa me>ala. Heont
farast þaoi ig orð: ,,Eg hefi uotað
Baby’s Own Tabl»“ts og hafa pær
reynst mér sönn b'essun fyrir börn,
og eg er ekki ftnægó nema eg bnft
ætfð bauk af peim ft h imilinu.1* Ta-
bl ts þess-ir læktia alla smftkvilla, sem
börn og unglingar eru undirorpin
Dær bafa fljóta og varanlega verkan,
og pað pr ftbyrgst að f peim eé ekkeit
af svef .lyfjum eða neinurn skaðvæn
um efnum Dær hafa ættð góð fthrif
— geta ekki gert skaða. Geðgóð.
hxilsuhraust börn finoast ætfð ft h»iro-
lhim þeim, p»r sem Bsby’s Owu T -
blets eru brúkaðar. Dér getiö fengið
Tiblets þessar f ölium lyfjabúðum
eða fengtð pær sendar með pó-ti ft 25
cents bankinn tneð þvl að skrifa eftir
þ--im ti Dr. Willianib’ Mcd cme Co,
Brcckville, Ont.
I>eir voru allir ánægðir
(Étnkumuu-otb bor
Vandaöar vörur- Ráövönd riðfftkifti.
Þau hafa geit oss mögulegt
að koraa á fót hinni stærstu verzl-
un af því tagi innan hins brezka
konungsríkis.
Ver höfum öll þau áhöld,, sem
bóndi þarfnast til jarðyrkju, alt
frá hjólbörunum upp til þreski
vélarinnar.
JHaoorg-^arrio Co.
4íldrkct íSquarc,.
■£Einntþt§r ^Ratt

VORID ER KOiniD
Er yfirhöfn þín slitin? Eru tötin þín léleg?
I>ú þarft nýjan hatt. Kom þú til okkar.
Karlmannna-föt.
Hin beztu og fallegustu Tweed föt.
sem hægt er ad fft, 10 dollara
virði. Þessaviku... $7..50
Hin b“ztu og fallegnstu fataeíni.
sem nokkurn tíma hafa sést. t>ér
Kosta #14. Fást nú fyrir.. $10
Þið munid eftir þessum vel gerðu
..Worsted” fötum, sem fara svo
vel, og eru verolögð á #20. Þ» u
fftst þessa viku á.... . $15
Viltu fft svðrt Prince Albert frakka-
föt eða af annari gerð? Við höi-
um sett þau niður úr #25 otr niö
ur í.................... $7.50
Komið og finnið okkur.
Drengjaföt.
Jæja, drengir góðir! Við mund-
um líka eftir ykkur. Sko til:
lírenga föt, #3 25 virði. eru
nú seld ft... ......... $2.15
Drengjaföt, #5 50 virði, eru nú
seld ft ...............
Smftdrengja föt, $5 25 virði, eru
nú seld ft............. $4.
Dre-'gjaföt. vandaður frágangur á
sautnaskapnum. #t>.50 vitði.
Seljum þau nú ft ... ..... $5'
Verið nvt vissir lum að koma hór,
ftður en þið kaupið annars staðar.
V or-yfirhafni r.
Aldrei voru yfirfrakkarnit faLlegri,
Þeir eru #12 50 virði. Nú em>
þeir seidir á... ........ $10
Nýir vatnsheldir yfirfrakkar, grá-
leitir og grænleitir, fara vel og
eru eDdingargóðir. Þið verðiö að
borga #16, $18 og #20 fyrir þá alls
staðar annars staöar. Okkar
verð er nú #10 og. .. . $14
Frakkarnir bíða ykkar.
Buxur.
Hér geturðu valið úr 5s000 pör-
um. Fallegar buxur á.. $1.50
Góðar 83 buxur.sem fara vel,
nú seldar á......... $2.00
Ágætar buxur, $5.00 virði,
eru nú á............ Ý3.50
Skoðið þessar vðrur. Komið
og finnið okkur.
Hattar! Hattar!
Þú manst eftir hattinum, sem við
seldum þér í fyrra vor? Það var
góð tegund. Við höfum aldrei
annað að bjóða. Harðir eða
linir; alls s.ags; á 5( c til $7.00
Hefirðu séð silkiliattana okkar?
Já, þeir eru nú sjáandi.
The Blue 5tore
452 Main Street, Winnipeg. |j
Móti Pósthúsinu........ j|j
Pöntunum með pó«sti sérstakur gaumur gefinn. ||
C. P. BANNING
D. D. S., L. D. S.
TANNLŒKNIR.
411 Mclatyre block, Winnifkg-
trlbxón 110.
OLE SIMONSON,
mælirmeð sinu nýja
Scandinaviao Hotel
718 Maijt Stbkbt
Fæðt #1.00 ft dftg.