Lögberg - 31.08.1905, Blaðsíða 4

4
LOGBERG FIMTUDAGINN 31. AGUST 1905
er gefið út hvern fimtndag a£ The Lögberg
pRINTING & PUBLISHING CO.. (löggilt), að
Cor. William Ave., og NenaSt. Winnipeg,
Man.—Kostar 82.00 um árið (á Islandi 6
(kr. Borgist fyrirfram. Einstök nr. 5 cts.
Published every Thursday by the Lög-
Derg Printing and Publishing Co. (Incorpor-
ated), at Cor. William Avenue & Nena St.,
Winnipeg, Man —Subscription price $2.00
per year, payable in advance. Single
cöpies 5 cts.
M. PAULSO.V, Editor,
,T. A.. DLONOAL, ITtis. M'inaget.
Auglí’singar. — Smá-auglýsingar í eitt-
skifti 25 cent fyrir 1 þml. A stærri auglýs-
ingum um lengri tíma, afsláttur eftir samn
ingi.
BdSTAÐASKiFTi kaupenda verður að til-
kynna skriflega og geta um fyrverandi bú-
stað jafnframt.
Utaná'skrift til afgreiðslustofu blaðsins er:
The I.ÖUBEHG PRINTING íi PCBL. Co.
P.O, Box 130., Wiuntpeg, Man.
lelephone 221.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Kditor l.Ogberg,
P.U.llox 130, Winnipe*. Man.
Samkvaemt landslögum er uppsögn kaups
anda á blaði ógild nema hann sé skuldiaus
þegar hann segir upp.-Ef kaupandi, sem
er í skuld við blaðið, flytur vistferlum án
þs ssað tilkynna heimilisskiftin, þá er það
fyrir dómstólnnum álitin sýnileg sönn-
un fyrir prettvíslegum tilgangi.
Nyju fylkin
Klukkan 12 á miðnætti á millí
31. Agúst og 1. September Iiættir
stjórn Norövesturlandsins tilveru
sinni og stjórnir nvju fvlkjanna—
Alberta og Saskatchewan — taka
viö. Á E. Forget, núverandi
landstjóri í Xorðvesturlandinu,
hefir verið skipaður fylkisstjóri í
Saskatchewan og .G H. \'. Bulyea
fylkisstjóri í Alberta. I>eir byrja
stjórnarskfpun fyikjanna með því
að fela einhverjum hæfum manni,
hvor í sinu fylki, á hendur að
rnynda ráðaneyti, og hafa stjórn-
arformenskuna á hendi. Og með
því Norðvesturlands þingið' leysiit
af sjálfu sér upp þegar stjórnin
deyr, þá verður tafarlaust efnt íil
þingmannakosninga í fylkjunum
báðum. Stjórnar-aösetur fylkj-
anna verður, til bráöabirgða að
minsta kosti, Edmonton í Alberta
og Regina í Saskatchewan. Há-
tíðleg innsetning stjómanna fer
fram í Edmonton 1. September og
i Regina þann 4. Verða þar \-ið-
staddir Grey lávarður landstjóri í
Canada, Sir \\ ilfrid Laurier og
niargir fieiri báttstandandi stjórn-
málamenn.
Þegar lietta er skrifað hefir ekki
verið gert hljóðbært hvaða mönn-
nm falið verður að mynda fvrstu
ráðaneyti fylkjanna eða úr hverj-
mn stjórnmálaflokknum þeir
verða. En svo mikið er víst. að
þingmannsefni verða þar valin af
báðum flokkum og þá eðlilega
stjómin flokksstjórn. Það getur
maður séð af flokksþingum þeim,
sem þegar hafa haldin verið. Þeir
sem ekki eru nógu æstir flokks-
menn til þess að láta flokksfVgi
sitja i fyrirrúmi fvrir öllu öðru,
halda því fram, og það réttilega.
að miður hyggilegt væri, eins og
nú stendur á, að láta fyrstu stjórn-
ir nýju fylkjanna vera andstæð-
inga Ottawa-stjórnarinnar. Margt
hlýtur að sjálfsögðu upp að koma
á fyxstu árunum, sem ekki verður
þjá komist að leita til Dominion-
stjómarinnar með, og þá, er ólijíí
þægilegra. þvi verður ekki neitað,
að 'gott samkomulag sé á milli
stjórnanna, og á milli fylkisstjórn-
anna og Dominion-þingmannanna.
sem flestir eru. stuðningsmenn
Laurier-stjórnarinnar. Sennilega
reka stjórnir nýju fylkjanna sig á
það, meöal annars, stð stjórnar-
skrárnar koma í smáatriðum í | stjórn nema fyrstu tiu milumar
bága við þarfirnar; slíkt er ekki
nema eðlilegt, Alt slíkt mtmdi
eðlilega betur ganga að fá lagað ef
j samkomulagið væri gott. heldur en
ef stjórnirnar væru í höndum
manna, sem á allan hátt reyna að
riða niður stjórnina í. Ottawa.
Þannig líta þeir á málin,sem meira
meta hag fylkjanna en pólitískt
flokksfylgi. Og al't bendir til þess,
aö frjálslyndi flokkurinn verði
stórkostlega ofan á- við kosning-
arnar. ',
| Leiðtogar frjálslynda . flokksins
log stjórnarformanna-efnin í nýju
| fylkjunurti eru: í Allærta, A. C.
| Rutherford frá Strathcona, og í
: Saskatchewan, YValter Scott Dom-
! inion-þingmaður fyrir AVest Ass-
iniboia. Hinn fymefndi er les-
suðtir frá Harbin, og að sá járn-
brautararmurinn, sem liggur eftir
Manchúriu. að norðan, -frá Harbin
til V'ladivostock yérði framvegis í
höndum Rússa, en kínverskir log-
regluþjónar verði settir í stað rúss_
neskra j árnbrautargæzlumanna,
Japansmenn taka að sér aö vernda
fjárhagsréttindi prívatmanna, sem
lagt hafa fé i járnbrautina. Að
Japansmenn fái að ;fiska með
ströndum fram á milli Vladivo-
stock og Berings-sutidsins.
En það, sein á milli ber er það,
að Rússar neita að greiða skaða-
bætur, neita að gefa eftir Saghalín
oýna og'skip þau, sem forðuðu sér
úr sjóorustum inn á útlendar hafn-
ir. Segjast Rússar aldrei í sög-
unni hafa inn á það gengið að
endum Lögbergs lítt kunnur og greiða neinum fé í skaðabætur eft-
skal því geta þess, að hánn er lög- jir ófrið og því heídur halda stríð-
maður í Strathcona, hefir búið þar j inu áfram. Saghalín eyna segj-
nálægt tíu árum og að undanförnu 1 ast þeir liafa fengið með samning-
j verið meðlimur Norðvesturlands-
j þingsins. Hann er talinn ræðu-
maður góður og frábærlega þægi-
j legur i viðkynni'ngu. Þykir þeim,
þ<
um frá Tapansmönnum. sem því
enga heimild hafi til að taka liana
aftur.' Segja Rússar friðarkostina
óþolandi harða og því líkasta. aö
j er hann þekkja, Alberta-menn floti Japansmanna lægi nú úti fyr-
hafa verið sérlega hepnir.í valinu. ir Pétursborg og landher þeirra
j \ ið Mr. Scott kannast margir og ; heföi tekið Moskva. En Rússar
j'vita um stjórnmálahæfileika hans.'jséu alls ekki yfirbugaðir jx;i þeir
i Þegar Mr. Sifton sagði sig úr hafi farið halloka í'stríðinu. Stæði
j stjórninni, bjuggust margir við, að ekki á ööru þá mundu Rússar láta
1 Scott mundi verða eftirmáðhr j af hendi skipin, sem þátt liafa tek-
I iians; en sennilega hafa vinir hans ið í striðinu og forðaö sér inn á
í*Saskatchewan þá verið búnir að útlendar hafnir.
fara þess á leit við hann að gefa
kost á sér sem fyrsti stjórnarfor-
maöur fvlkisins.
Á þriðjudaginn kemur sú fregn
frá Portsmouth, aö Japansmetin
muni ætla að slaka tii og sleppa
Núverandi stjórnarfonnanninn í öllum fébótakröfum, og ennfrem-
Norðvesturlandinu, F.W. G. Haul-
tain, hefir konservatív-flokkurinn í
Saskatchevvan kosið sem leiðtoga
sinn og jafnframt gert þá fárán-
legu yfirlýsingu, að hjá pólitískri
flokkaskifting verði sneitt viö
næstu kosningar. Geta allir skyn-
ur gefa Rússum eftir norðurhluta
Saghalín eyjunnar gegn þóknun.
sem uppkveðin sé með óvilh.. Jlum
gjöröadómi. R'eynist þdtta satt,
þá ferst Japansmönnum vel—bet-
ur en líkur eru til að Rússum hefði
farist ef þeir hefðu verið sigurveg-
samir menn séð óeinlægnina á bak ararnir. Og taki ekki Rússar til-
við slíka yfirlýsing og að hún er boðinu, þá mælist slíkt illa fyrir.
gerð í því skyni og engu öðru aö
fá liberala til þess að hjálpa kon-
servatívum til valda. Sumir af
leiðandi mönnum afturhaldsflokks-
ins cru aðferð þessari andvígir og
þy.kir hún löðurmannleg og miður
sæmileg.
Með vissu hefir enn þá ekki
frézt hver leiðtogi konservatíva
v’erður í Alberta.
Ekki er búist við að kosningar
fari fram fyr en seint á árinu.
Sáttafundurinn.
Þegar þetta er skrifað (á mánu-
dag) stendur sáttafundurinn í
Portsmouth enn yfir og er helzt út-
lit fyrir, að ekki gaiigi saman.
Roosevelt forseti hefir reynt af al-
efli að hafa sættaníli áhrif á báða
málsparta, en það virðist ekki
muni til hrökkva. Það sem hefir
að samkomulagi orðið er.að Rúss-
ar viðurkenni rétt Japansmanna
til þess að hafa eftirlit með Kóreu,
halda þar við friði og reglu og
vera í ráðum með keisaranum bæði
í hermálum og fjármálum, og að
Japansmenn láti Kóreu keisara-
dæmtð haldast óskert. Að Rússar
og Japansmenn verði samtímis á
burt úr Manchúriu með her sinn.
Að sja um að borgaraleg stjórn
Bændafundurinn
i Reykjavík.
frá
hafi
frá
alla
komist á í Manchúríu á þann liátt
sem Rússar -skuldbundu sig til í | en ritsíma og undirskriftarmálið,
Nýkomin íslandsblöð segja
því, að 1. Agúsi siðastl.
bændur á Suðurlandi, austan
Jökulsá á Sólheimasandi og
leið vestur að Hítará, haft með
sér fjölmennan fund í Reykjavík
til þess að lýsa óánægju sinni við
stjórnina yfir ritsíma og undir-
skriftarinálinu og jafnvel fleiri
májum og reyna að hafa áhrif á
þingmenn sína og ráðgjafann.
Sitt blaðið af hvorum stjórnmála-
flokknum,' sem frá tiðindunum
segja, liafa oss borist, og þó hér
sé um flokksmál að ræða, þá má
heita að þeim beri saman í öllum
aðalatriðunum. Mest og almenn-
ast er óánægjan yfir ritsimasamn-
ingnum stjórnarinnar.enda sýnlegt
að óánægja sú er ekkert smáræði
eða uppgerð þegar mörghundruðu
bændur takast svona langferð á
hendur um hábjargræðistímann
og upp á eigin reikning. Til
fundarstjóra kusu bændur séra
Jens Pálsson í Görðum og funda-
höldin höíðu farið vel fram þrátt
fyrir hfnn mikla mannfjölda —
um eöa yfir 600 manns.
Fundurinn kom sér saman um,
að taka ekki til meðferöar annað
samningunum frá 8. Apríl 1902,
og að þar haldist við verzlunar-
frelsi. Að Rússar afhendi Jap-
ansmönnum eignir sínar á og um-
ráð yfir Liao-Tung skaganum á-
samt Port Arthur og I)alny, og
þótt um ðeiri • stórmál gæti verið
að ræða, og í þeim tveimur mál-
um voru svo látandi tillögur sam-
þyktar:
ír ritsímamálinu:
„Bændafundurinn i Reykjavik
Blonde ogý Eliott eyjunum. Aö j skorar á alþingi mjög alvarlega að
suðurarmur jámbrautarinnar, sem j ;.afna algerlega ritsimasamningi
liggur frá Port Arthur, Dalny og j,cim> er ráðherra íslands gÍrði
Niuchvvang, verði undir japanskri síöastliðið haust við Stóra norræna
ritsímafélagið. Jafnframt skorar
fundurinn á þing og' stjóm, að
sinna tilboðum loftskeytafélaga um
loftskeytasamband milli íslantls og
útlanda og innanlands, eða fresta
málinu að öðrum kosti að skað-
lausu, og láta rjúfa þing og efna
til nýrra kosninga."
í undirskriftannálinu:
„Bændafundurinn í Reykjavík
skorar alvarlega á alþingi að 'af-
stýra þeim stjórnarfarslega voða,
sem sjálfstjórn hinnar íslenzku
þjóðar stendur af því, að forsætis-
ráðherra Dana undirskrifi skipun-
arbréf íslandsráöherrans.“
Að því búnu var kosin-nefnd —
einn maður úr hverju kjördæmi—
tiJ þess að leita undirtekta ráðherr-
ans; og aðrar nefndir til þess að
finna þingmennina að máli. En
undirtektirnar þóttu daufar. Ráð-
! herrann, sem annars tók nefndinni
I vel ,sagöi l«ð sannfæring sína, að
ritsími yrði bæöi ódýrari og á-
reiðanlegri en loftskeytasamband
! hann hefði enga vissu fvrir þvi, að
á bændafundinum kæmi fram vilji
‘ meirahluta þjóðarinnar. og með
því mótspyrnan gegn stefnu sinni
I í málinu stafaði af misskilningi þá
í sæi liaun enga ástæðu til að fresta
: þv) né rjúfa þing og efna til nýrra
1 kosninga. Þingmennirnir tóku
| elvki nefndinni jafn vel — þóttust
; ekki .skyldugir aö taka áskoranir
þeirra til greina vegna þess nefncl-
; annefin hefðu ekki greitt þeim at-
! kvæði viö síðustu kosningar. Þess
i konar afsökun mundi þykja létt-
| væg og ekki iieyrast vel hér í
| landi. Því að auðvitað á þíng-
maðurinn að vera fulltrúi allra
jafnt í kjördæmi sínu án minsta
j tillits til þess hvernig þeir greiddu
I atkvæði og hvort heldur þeir
greiddu nokkurt atkvæði eða ekki.
Þegar nefndin, sem send hafði
verið á ráðherrafund, kom fram
fyrir mannfjöldann og skýrði frá
málalokum, þá hrópaði mannsöfn-
! uðurinn;
„Niður með þá stjórn, sem ekki
vill lflýða þjóöviljanum! Niður
meö ráðherrann \“
Eins log í rauninni var við að
| búast hefir öll þess fyrirhöfn
bænda vist engin áhrif á ritsíma-
málið. Þegar stjórnin samdi'við
Stóra *rtorræna félagið, þá hefir
hún að öllum likindum jafnframt
trygt sér fylgi meirahluta þing-
manna, og þar við situr. Þannig
reyndist 'það í Manitoba þegar
Roblin-stjórnin gerði járnbrautar-
samningana sem verst léku fylkið.
Með fundahöldum, yfirlýsingum
og sendinefndum var reynt að
koma vitinu fyrir stjórnina og
þingmennina, en ekkert hreif, til
þess var of rammlega um alt búið.
Og við næstu kosningar voru
Manitoba-menn búnir að fýrirgefa
stjórninni þetta alt saman eða
gleyma því. Skyldi ekki fara svip-
að fyrir Sunnlendingum ?
Curzon lávarður
Curzon lávarður er landstjóri
Breta á Indlandi, en Kitchener lá-
yarður æðsti yfirmaður hersins
þar. Báðir eru þeir viðurkendir
mikilmenni og báðir uppáhaldsgoð
Breta. Borgaraleg stjórn á Ind-
landi hefir auðviíað verið í. hönd-
um hins fyrnefnda, en stjórn hers-
ius í höndum hins síðarnefnda.
Curzon vildi auka og útbreiða ríki
Breta þar eystra, en Kitchener
leggja á þjóðina nýjan kostnað
til þess að atika og bæta \ herinn.
Út af þessu varð ágreiningur á
milli þessara tveggjfe iryinna, er
lauk þannig, að Curzon neyddist
til að segja af sér landstjóraem-
bættinu — varð, með öðrum orð-
um, að lúta í lægra haldi.
Stjórnin a Englandi, sem bæði
landstjórinn og hershöfðinginn
eiga að lúta, hefir haldið taum
Kitcheners og verið þeirri tllögu
lians hlynt að auka herinn stór-
mikið og koma þar ú betra skipu-
lagi en að undanförnu hefir átt sér
stað. Hinsvegar hefir Curzon
mætt snuprum og óvirðing frá
hcndi heimastjórnarinnar þó ekki
væri nema í Tíbet-málinu, með því
aö viöurkenna ekk'i samningana.
sem Younghusband ofursti gerði
sem fulltrúi Curzons.
Kitcehener heldur því fram, að
Tndlandsherinn, eins og hann er
nú, sé langt frá því að vera fær
um að vernda eignir Breta þar
eystra ef bráða bættu bæri aö
hendi, og' vill fá heimild og fé til
þess að koma honum í æskilegt á-
sigkomulag. Inn á það hefir
heimastjórnin gengiö, jafnvel þó
þar sé eiginlega enga aðra að ótt-
ast en Rússa, og þeií hafi nú feng-
ið þann skell hjá Japansmönnum,
að úr þeirri átt verði litla hættu aö
óttast um mörg komandi ár, og
því ekki sjáanlega brýn nauðsyn
til að ofþyngja Indlandi með
sköttum í þessu skyni. Á Ipdlandi
livílir nú $1,064,975,000 skuld,
skattarnir háir, svo að segja árlega
viö luingursneyð og drepsóttir að
striða, svo stjórnin á einatt fult í
I fangi með — og tekst stundum
ekki — að láta tekjurnar mæta út-
gjöldunum. Arið sem leið var út-
gjaldabyrðin létt á hinum fátækari
með því að minka toll á salti um
20 prócent og hækka tekjuskatt-
inn að sama skapi.
En engum getur dulist það, að
álögurnar hljóta til muna aö auk-
ast þegar Ivitchener hefir komið
áfornli sínu í verk, og því mælist
þetta ekki vel fyrir. Hitt þykir
og ósamboðið brezkri stjórn að láta
borgaralegt vald þoka fyrir her-
valdinu eins og erfitt verður að
neita, að. hér hefir komiö fratu.
Og hafi Kitchener hingað til ver-
ið í meira uppáhaldi en Curzon, þá
vex nú hinn síðarnefndi i augum
brezku þjóðarinnar fyrir að leggja
heldur niður völclin en þola það,
að borgaralegu valdi væri misboðið
og alþýðu ofþyngt með álögum,
sem hæglega og öllum að skað-
lausu varð hjá komist.
Minto lávarður, sem næstur á
undan Grey lávarði var landstjóri
í Canada, hefir nú verið gerður að
landstjóra á Indlandi i stað Curz-
ons lávarðar. Minto er hermað-
ur — fremur það en nokkuð ann-
að að minstakosti, atkvæðalítill í
stjórnmálum og andlegt lítil-
menni, og mun hann við embættis
veiting þessa fremur liafa notið
þess en goldið. Mun Kitchener
niest ráðin eiga að hafa á Indlandi
framvegis, og landstjóraembættið
því verið fengið í hendur ósjálf-
stæðum og atkvæðalitlum manni.
Margir furði sig á því, að
Kitchener skyldi uá svo miklu
haldi á heimastjórninni, að hún
lét uppáhaldsgoðið, Curzon lá-
varð, lægja sig fyrir honum. Að
vísu kannast ínenn við það, að
ákafi Curzons viö að auka ríki
Breta hafi gengiö helet til langt
og qfvki verið með öllu hættulaus.
En ekki er það álitið hættuminna
að láta hervaldið ganga of lang(t
— eins langt og hér er gert.
Rjóðverjar í Atríku
r rá þrí í Janúarmánuði 1904
Jiefir verið uppihaldslaus ófrið-
ur í hinum svo nefnaiu nýlendum
Þjóðverja í Vestur-Afriku. Þ.eir
Hví skyldu menn
borga háa leigu inn í bænum.meö-
an hægt er aö fá land örskamt frá
bænum fyrir gjafviröi ?
Eg hefi til sölu landíSt. James
mílur frá pcsthúsinu, fram með
Portage avenue sporvagnabraut-.
sem menn geta eignast tneö $10
niöurborgun og $5 á mánuöi.
Ekran aö eins $150. Land þetta
er ágætt til garðræktar. Spor-
vagnar flytja mennjalla leið.
II.B. Harrison &Co.
Bakers Block, 470 Main st.
WlNNIPEG.
N.B.—Skrifstofa mín er í sam-
bandi við skrifstofu landayö-
ar, Páls M. Clemens, bygg-
ingarmeistara.
bjuggust við að geta bælt niður
uppreistina þar á skömmum tímá;
en hún er óbæld niður enn þá og
engar líkur til, að þeim takist að
brelajiana niður. Landið er mjög
örðugt yfirferðar mleö her og
hergögn og ekki unt að ,hafa
liéndur í hári svertingjanna á
ueinn hátt; og því er nú haidið
fram, að þeir geti. veitt Þjóð-
verjum árásir og varist þeim í
það óendanlega. Stríð þaö hefir
nú kostað Þjóðverja yfir sextíu
niiljón dollara; á aníiað þúsurtd
fallið af liði þeirra og fjöldi
mesti á spitölum særðir og sjúk-
ir. — Og nú bætist það hér við,
að upprerst er byrjuð í landeign-
um Þjóðverja í Austur-Afríku,
svo þeir eru alls ekki öfundsverðir
af ástandinu.
... \
Litt meðal annars leiðinlegt og
lúalegt í sambandi við uppreist
þessa er það, að blöðin á Þýzka-
landi, og það jafnvel helztu mál-
gögn stjórnarinnar, hafa haldiö
því fram og gera það enn, að
Bretar í Cape Colony og Rhodesíu
og svertingjar í bygðum Breta
styðji uppreistarmennina og blási
að kolunum til þess að halda upp-
reistinni viö. Auðvitað hafa á-
kærur þessar við ertgan sannleik
að styðjast, enda er engin tilraun
gerð til að rökstyðja þiær, held-
ur borið fram gamla viðkvæöiö,
að Bretar sitji ætíð á seiöi til
þess að vinna Þjoðverjum mein.
Eins og Rússar fyrirverða sig
að láta heiminn sjá það, að þeir
séu ekki menn á móti Japans-
mönnum, eins fyrirverða Þjóð-
verjar sig að láta það spyrjasit,
að þeir geti ekki bælt niður þessa
lítilsháttar itppreist í Afríku. Og
hvorirtveggja gripa svo til þess
óyndisúrræðis að skella skuldinni
á Breta, sem þó hvergi koma
nærri.
Skömmu eftir að uppreistin
hófst i Vestur-Afríku, eða þígar
Þjóðverjar sáu örðugleikana á
því að bæla hana niður, þá komu
þýzku blöðin upp með það, að
rangt væri af Bretum að rótta
þeim ekki hjálparhönd. Hvernig
Bretar hefðu getað slíkt án þess
að senda her inn í nýlendur Þjóð-
verja, er elqki ljóst, og hvernig
slikt hefði getað verið réttlætt er
ekki heldur ljóst. Bretar hafa
ætíð reynst svertingjunnm þar
syðra vel, og svertingjarnir bera
vinahug og traust til Breta. Það
hefði því ekki einasta verið óeðli-
legt, heldnr með öllu óafeakanlegt
af Bretum að taka þátt í deilum,
sem þteim komu alls elJkert við og
hlotiö heföi að léiða til almennra
óeirða og kveikja óvild til þeirra
og uppreistareld meðal svertingj-
anna í Gjörvallri Suður-Afríku.