Lögberg - 23.11.1905, Blaðsíða 4

4
LOGBERG flMTUDAGINN 23. NOVEMBER 1905
er gefiS út hvern fimtudag af Tlie
Iiögberg Prlnting & Publishing Co.,
(löggilt), aS Cor. William Ave og
Nena St„ Winnipeg, Man. — Kostar
$2.00 um ,'triS (á. ísiandi 6 kr.) —
Borgist fyrirfram. Einstök nr. 5 cts.
Published every Thursday by The
Lögberg Printing and Publishing Co.
(Incorporated), at Cor.William Ave.
& Nena St., Winnipeg, Man. — Sub-
scription price $2.00 per year, pay-
able in advance. Single copies 5 cts.
S. BJÖRNSSON, Editor.
M. PAULSON, Bus. Manager.
Auglýsingar. — Smáauglýsingar í
eitt skifti 25 cent fyrir 1 þml.. Á
stærri auglýsingum um lengri tlma,
afs^áttur eftir samningi.
Bústaðaskifti kaupenda verSur aS
tilkynna skriflega og geta um fyr-
verandi bústaS jafnframt.
Utanáskrift til afgreiSslust. blaSs-
ins er:
The IiöGBERG PRTG. & PCBt. Co.
p. o. Box. 136, Wlnnipeg, Man.
Teleplione 221.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Editor Lögberg,
P. O. Box 136. Winnipeg, Man.
Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild nema hann
sé skuldlaus þegar hann segir upp.—
Ef kaupandi, sem er I skuld viS
blaðið, flytur vistferlum án þess a8
tilkynna heimilisskiftin, Þá er það
fyrir dómstólunum álitin sýniieg
sönnun fyrir prettvislegum tilgangi.
Noregur oK nýi konungurinn.
ÞaS má heita nær því eins
dæmi í hinni pólitísku heimssögu,
hve stjórnarbreytingin i Noregi
reiS liægt og hóglega af. Þjóðin
hjó af sér útlenda fjöturinn,blóSs-
úthellinga og bardagplaust, og
hefir þar gefiS ölltim mentuSum
kynslóSum ei'tt hið fegursta og
siSmennilegasta dæmi til eftir-
breytni1 á komandi tímum.
Eins og kunnugt er orSiS, hefir
þaS veriS ákveðiS, og af öllum
hlutaðeigendum samþykt, að
Danepri'nzinn Karl taki'við kon-
ungdómi í Noregi, og verður þá
breytt nafni hane, og heitit hann
eftir það, Hákon sjöundi, kon-
ungur Norðmanna.
Eigi hefir það verið ámælislaust
af öðrum þjóSum í Evrópu, að
Norömenu skyldu taka konung
yfir sig, að fengnu frelsinu. Eru
þnð einkttm Þjóðverjar og Frakk-
ar, sent þykir það furðtt sæta, að
Norðmenn skyldu eigi gripa tæki-
færið til að gerast lýðveldi, þar
sem þeint hafi það bersýnHega
vcrið i lófa lagið, án þess þó, að
óttast hefSi þurft afskifti annara
þjóða, út af þeirri stjórn^rstefnu.
Telja þýzk blöð Noreg hafa mist
þar svo gott sjálfstjórnar tæki-
færi, að þvílíkt muni ekki til boða
verða á þessari öld. Frönsk blöð
taka alveg í sama strenginn en
mikltt ákveðanara og skorin-
orðara, og er það ekki nema
í santræmi við stefnu og stjórnar-
skoðanir Frakka.
Aftur á nióti kvað Englands-
konungur ánægður yfir því að
dóttir hans komist á drotningar-
stól í Noregi. Sjálf er prinzessa
Mattd, kona prinz Karls, sögð að
hafa ógeS á þessu tignarsæti, en
vilja eigi styggja föðtir sinn né
tengdafólk með því að leggja
þvert nei fyrir tilboðið.
Mælt er, að Danir sétt hinir
státnii6tu }fir því, að konungsefn-
ið hafi verið sótt í hirðsali þeirra;
og hafa þeir við orð, að nú muni
trygð samheklni allra þriggja
skajidinavisktt landanna,, Svíþjóð-
ar, Noregs og Danmerkur; en
hætt er þó við, aö Svíþjóð standi
feti fjær því sambandi.eftif jætta,
en hingað til, þegar á skal herða,
enda itiun það síðar reynast.
Að Norðmenn sétt ámælisverðir
af konungstökunni virði'st töluvert
álitamál. Eigi verður borið á
móti því, aö sú stjórn verður þjóð
hverri hili happadrýgsta, aö ráðin
séu sent mest í ltennar eigin ltönd-
urti, en til þess þarf hún að hafa
reynd og þroska til að nota fnelsiö
sjálf sér til gagns og góða, sé hún
því efgi vaxin verður sjálfstjórn-
in henni að fótakefli, og endirinn
vanhefður og tjón lands og lýös.
Þar sem Noregur nú ttm lang-
an tírna liafði veriö útlendu v^ldi
háður, og þess vegna nýgræðing-
ttr á pólitíska leikvellinum, viröist
eigi nema hyggijegt og skynsam-
legt at' ríkiiui að taka einmitt
þessa stjórnarstefnu, um lei'ð og
það hefir trygt sér og sinni pólitík,
England, Evrópú-ljóni'S, sem allar
þjóðir óttast, og allir vilja hafa aö
bantlamanni. Enn fremur munu
Danir styrkja NorSmenn.ef óving-
ast tnundi með þeim og Svium.
Og þótt Danir séu og hafi löngum
þótt fremttr liðlétt þjóð, þá er fár
svo aumur, að eigi sé betra aS
hafa hann með én móti. — Bteztu
og atkvæðamestu menn Norö-
manna, t. d. Bjornstjerne Björn-
son, ltafa gert sitt t(l að styðja
þessa pólitik, og má að sjálfsögöu
eigna honum stónan þátt einmitt í
því stjórnarfyrirkomulagi, sem nú
er á komi'ö..,,
Aftur á móti mun eigi' svo fýsi-
leg konungsstaSan sem í fljótu
bragði' sýndist, því að Norðmenn
munu ltafa svo um hnútana búið',
efti’r því sem síðustu fregnir segja
aS konungsvaldiS •mun vera líti’S
meira en nafnið tómt, og mundi
sanni' nær aö nefna embætti þaö
arfgenga forsetatign, en konungs-
embætti.
Að öllum ástæðum vegnum og
athuguðum, virSast Norðmenn
hafa fariö ráðdeildarlega aö, í
stjórnarbreytingu þessari, og von-
andi, að þeir beri gæfu ti! að
njóta, í friöi við aðrar þjóðir,
blessunar þeirrar, sem sjálfstæði
og rýmkaö frelsi veitir þjóS
hverri.
------o-------
Mun óoldinni á Rússlundi
linna ?
Margir eru þeiT, sem vænta
þcss að Rússlands muni brátt
bíða betri dagar. Eru þaö skoðan-
ir merkra stjórnmálamanna, að
Witte muni, með stillingu sinni
og réttsýni* að síöustu fá upprætt
innlandsóeirðirnar, með því að
ráöa bót á orsökum þeirra, er
hann hefir að sunut leyti til leiðar
komið, og enn fremur með því
að tryggja almúgann til friðar meS
því að veita honum nauðsynleg
og eftiræskt réttindi.
Þó að sögumar af hryðjuverk-
unurn á Rússlandi, liafi verið ein-
hverjar ltinar ægilegustu á siðari
tíinum, þá virðst líta svo út nú,
sem frelsið mujii að síðustu ná
yfirtökunum á þessu mikla ein-
valdsbákni. — Stjórnin hefir í
hvívetna oröið aö gefa eftir fyrir
kröfum lýðsins heima fyriT, og
stórkostlegar eru uinbæturnar, er
Finnland hefir fengpð, keisarinn
hefir orðið að láta að vilja fólks-
irts og læygja sig undir ltann.
Eigi verðttr annað séð, en að
Witte gerf sinn part af umbótun-
um af fúsum og~ frjálstun vilja,
enda er slíkt eigi netna í samræmi'
við alla lifskoðun hans og stefnu.
Um vilja keisarans í þessu máli,
sem öSru, gera inenn sfr ekki
háar huginyndir, þvi alntenna álit-
iö er þaö, aö maður sá, eigi eng-
an sjálfstæöan vilja til i eigu
stnni. v
Aftur á nióti má telja það öld-
ungis víst, að stórhertoga-„klikk-
an“ og alt hennar skyldulið berst
af alefli móti öllum umbótum og
réttarfari, og kvað þeim og fylgi-
fiskutn þeirra svíða þaö sárt, að
finsku umbæturnar náöu fram að
gauga.
Tveir eru aðal andstæöinga-
flokkarnir gegn Witte og stjórn-
arfyrirokmulagi1 hans. I fyrnefnda
flokknum eru jafrtréttisinennirnÍT
svonefndu, eti þeir ertt æsinga-
menn hinir allra svæsnustu, og
hafa að leiðtogum, marga dæuula
útlegöarfanga; þessi flokkur hefir
megnustu óvild og hatur ,á keisar-
anum, og ber ekikert traust til
Witte né aögjörða hans. Þeir
vilja ekkert nenta algerða stjórn-
arbreyting, kalla stjórnarfaríð svi-
virðilega misbrúkun einveldisins,
og alt eftir þessu. Flokkur þessi
vill hvorki annað heyra né sjá, en
aö einveldií) sé afnumiS, en í sfað
þess aítur sett algert lýöveldi,
sni'ðiö og skapað eftir höfði þess-
ara ofstækismanna.
Hinn flokkurinn cr fylgi'liS Tre-
poffs. þeir hafa vantrú á öllum
umbótum, og taka höndum samau
viS hrtin flokkinn í því, aö litils-
virSa, ofsækja og áreita Witte,
og þykir flest ilt er frá hans
hendi kemur. Þeir gera sitt til,
aö blása að óslokknum óeiröarkol-
um, hvar sem þeir mega, cnda
er enginn efi á þvi, aö þeir hafa
trausta bakjarla, þar sem stórher-
togaliöiö er. Mátti meðal ann-
ars sjá það, í uppþotinu í Odessa
og Kisineff; þar voru Gyðingar
með uppreistarmönnunum, og
heföu þeir átt aö vera þar öruggir
fyrir sínuin eigin bandamönnum,
en því fór fjarri, þar risu upp stór
flokkar og réSust á Gyðingana, og
myrtu þá unnvörpum. Lögreglu-
liöiS skifti sér ekkert af þessu,
en tók þvt meS stillingu og mestu
ánægju. Þannig viröist það vafa-
laust, aö hér ltafi skipanir komiS
tii frá hærri stööum. Ómögulegt,
að slíkt valdboð hafi komiS frá
Witte, sem sjálfur er kvæntur
kontt af Gyöingaættum, og hefir
jafnan haldið taum Gyðinganna.
Það er frá hinni títtnefndu stór-
hcrtoga klikku, sein þessi heiSar-
legtt afskifti hafa að öllu sjálf-
ráðu komiö, því að hún vill enn
reyna aö lianga í stjórnartaug-
ttnum, meðan nokkur er máttur—
inn, og nokkur ófúinn þáttur í ein
valdskaðlmum.
Witte ltefir í vök að verjast fyr-
ir þessum tveimur flokkttm, þar
sem annar vill umsteypa stjórnar-
fyriromulagþ'nu, sem er, en hinn
tryggja sér, með hvaöa meðulum,
sem er völd þau og réttindi, er
hann hafði í stjórn Rússlands, en
sem nú er útlit fyrir.aö muni held-
ttr fara þverrandi, að því skapi,
sent frelsi manna festir öflugri'
rætur með auknum umbótum.
Þaö er enginn efi á því, að ef
nokkurt mikilmenni' væri í jafn-
réttismannaflokkinum, mundi
keisarinn vera kominn burtu af
Rússlandi, sviftur titli' og króntt.
ESa ef einhver frábær hæfilegleika
maður væri meðal ráðgjafanna
eða stórhertogpnna, sem vildi
nota vald sitt í þá átt, mundi hann
geta leitt keisarann öldungis eftir
vild sinni. En þessu er ekki að
heiísa, það er enginn á öllu Rúss-
landi, sem getur boðið gamla
Witte birginn.
Allar nýju umbæturnar eru
rttnnar af hans toga, enda hefir
hann fengið ótvírætt traust alls
alniúga og borgaralýðs. Verka-
menn hafa hætt verkföllunt, og
járnbrautarlestir eru aftur í fttll-
um gangi.
Þeir voru líka eina stéttin, sem
með söngvum og gleðiskap tólcu
móti stjórnarbótar tilkynningunni'.
Stjórnarandstæðngar reyndu
þegar aö draga úr gleði fólksi'ns
með því, að benda því á, að eigi
bæri að treysta loforöum,' sem
jafn oft heföu veri*ð svikin, og
þau, er gefin væru á Rúss.landi.
I.ýðurinn kvaö lítt hafa skip-
ast við þær ræSur, en reyna viil
hann enn einu sinni, hverstt lof-
orð þtau veröa haldin, er honttm
liafa nú verið gefin. Er tnælt að
liann muni ánægður með að keis-
haldi áfram stjórnarstörfum, ef
innan mánaðar veröur búið að
setja velkjörinn mann í sess
Trepoffs, en vikja honum úr em-
bætti, cnn frcmur aS prentfrelsi,
trúarbragöafrelsi, og dómsmála-
frelsi það er stjórnin hefir heitiö
þjóðinni ltafi náö festu á þeim
tíma og enn fleiri' umbætur, sem
yrði hér of langt upp að telja.
En fari svo aö þjóðin fái eigi
uppfylt heit þáu, er henni hafa
nú veriiö gefin, þá munti harðir
tímar bíða,* bæði keisarans, og
Witte. Neyöist þjóðfin til aö
rísa enn einu sinni upp til þess
að ná frelsi sínu, geri samband
vfð herliöið , og skjóti þannig
loku fyrir alla vörtt af keisara
hendi, þá viröfst eigi bíSa lians
annaö en útlegð t ókunnu landi,
því aS eftir það mun hann aldrei
eiga afturkvæmt í hið víðáttu-
mikla riki sitt.
------o-------
Gönuil frímerki hækka í veröi.
VerSiö á götnlum frímerkjum
hefir hækkaS mjög ntikið nú á síð-
astliðnum tveimur árum. Flest-
allar frímerkjategundir.sem nokk-
ur eftirspttrn er eftir, ltafa liækk-
aö ttm tiu af hundraði, og jafnvel
hefir þaö ekki veriö óalgengt, að
sérstakar frímerkjategundir hafi
stigið í verði um fullan helming,
eöa meira.
Oft kemur það fyrir, að einhver
sérstök frímerkjategund, sem ár-
um saman hefir verið i lágtt verði,
og mjög lítil eftiTspurn eftir, fer
alt i einu aö stíga í verði. Kemur
þetta til af því, aö menn hafa ekki
varaö sig á livað litlar birgðír
væru til af þessum tegundum, og
hvað litiS eftirspumin þart aö
aukast*, af tsinhvet;jum sérstökum,
atvikum, til þess aö þær verði á
þrotum, Gott dæmi' í þessu efni
eru hollenzku hálfs tólfba cents
frímerkin, í landeignum Hollend-
inga á Véstur Indlandseyjum.
Þau eru grá aö lit og nteö mynd
af Hollands-drotningunni. Mark-
aösverð á þessum frímerkjum
hefir lengi veriS átta cent. En ekki
er þaö eingöngtt að erfitt mundi
nú að fá þati fyrir þaö verö, held-
ttr er hitt líka jafnframt víst. að
örðugt væri aö ná í nokkurt þeirra
fyrir hvað sem í boði væri.
í stærsta frímerkjasafninu á
Englandi, sein er virt á átta milj-
ónir dollara, eru að eins til þrjú
af þessum frímerkjum. Mesti frí-
merkjakattpmaðurinn í NewYork,
sent á nálægt þriggja miljóna
virði í frímerkjum, á önnur þrjú
af þessari hollenzku frímerkja-
tegund. Fleiri vita 1 menn ekki
um að séu til en þessi sex. Hver
sem væri svo heppiun aö komast
yfir þessa friiilrrkjategund, gæti
verið viss um aö fá fyrir þau hvað
sem hann setti upp.
Ýmsar aðrar frímerkjategundir
hafa stígið mikið í veröi nú á síð-
ari árurn.
Það lítur svo út, að tæplega sé
hægt aö ofborga þessi sjaldgæfu
frímerki. Þatt stíga stfelt í veíði,
og þaö stundutn svo óöfluga. að
á tveimur og þremur árum eru
mörg dænti til aö þau, sem kostað
hafa eitt þúsund dollara eða þar
yfir, hatfa verið orðin þrisvar
simiutn dýrari eftir tvö, þrjú ár.
Vitaskuld li'ggur þá sú orsök til
grttndvallar, fyrst og fremst, aö
fremur litiö er ttm frímerkin, og
eins hitt, að ár frá ári fjölgar
þeim mönnttm, sem hafa ágirnd á
því að eignast fágæt frímerkja-
söfn. Hér vestan hafs er svo tal-
iö til að séu nú sjö hundruö þús-
und frinterkjasafnendur.
Mjög sennilegt er, aö • mörg
hinna algengu frímerkja, sem nú
eru svó kölluö, muni áöur en var-
ir stíga mjög í verði og safnend-
urnir, sem fram hjá þeim hafa
gengið, af þeirri' ástæðu hvaö
þau væru almenn, reki’ sig á þaö
um seinan, að þau verði orðin svo
verðmæt, að niörgum þeirra verði
um megn að kattpa þau. Safnend-
urnir hafa oft hugann svo bund-
inn við einhverjar sérstakar,sjald-
gæfar tegundir, að þeir ekki gefa
almennari tegundunum, sem verið
hafa, nægilegan gautn, fyr en um
seinan, og þegar þau ertt kömin í
afarhátt verð.
Margar frímerkjategundir, sem
nú eru á markaðnum, standa ekki
t hærra verði en frá tíu til fimtán
cent, og þó er fjöldi af safnend-
urn, setn ekki’ á eitt einasta af
þeirn t safni sínu. Þeir hiröa
ekki um þau nteöan þau ertt í svo
lágu verði. Ýmsar af þessum teg-
unum eru farnar að verða tölu-
vert sjaldgæfar, og eiga fyrir sér
að stíga í verði', og það ef til vill
innan skamms.
Verð frímerkja í heild sinni
virðist sífelt fara hækkandi. Þatt
lækka aldrei í veröi. Margir þeir
safnendur,sem búnir eru aö kattpa
frímerki' árum saman,eiga þar sér-
stakar tegundir, sem þeir hafa
keypt fyrir fáein cent, en nú ertt
orðin mörg hundruð dollara virSi’.
Fyrir skonunu stðan var frí-
merkjasafn mantts eins í New
York selt á uppbööi, og vakti þaö
ttndrun margra í hvaö hátt verð
þau komust, i samanburði viö
þaö, hvaö innkaupsveröið haföi'
vieriö. Eigandinn haföi skrifað
innkaupsvcrö aftan á , hvert frí-
merki, og mörg þeirra, setn hann
haföi keypt fyrir tíu til fimtán
cent, voru seld á uppboðinu á
fimm dollara, og enda sum á eitt
lumdraö og fimtiu dollara.
—Daily Witness.
KaupKjald bændadætra.
Oft hefir sú spurning kveöi'S viö
hjá bændunum, víösvegar út um
nýlenduntar: „Hvernig eigmn við
að fara aö því aö halda drengjun-
um okkar hjá okkur? “—„FlestÍT
þeirra vilja eitthvað burtu, út í
heiminn, og leita gæfu sinnar
annar staöar, en hjá foreldrun-
um. Heimavistin er þeim leiöi-
gjöm oröin.“
En j>að er ekki nóg meö því, aö
að bændumir veröi að sjá af
sonum sínuni, er hverfa frá þeim,
tíðum til ókunnugra og fjarlægra
héraða, þar sem þeir fá oft litlar
og ónógar fréttir af þeim, dætur
þeirra sækir sama óspektin á
heitna, og virðist það öllu tilfinn-
anlegra atriöi’ og alvarlegra að
missa dótturina frá heimilinu,
einkum sé móðirin biluö að heilsu,
auk þess, sem kvennhöndin er
jafnaöarlegast hlíf og prýði heirn-
ilisins. — Það hefir tíöast veriö
venja, og hún á góðum irökum
bygð, aö dóttirili dveldi í fööur-
húsum, frá því skólagöngutími
þennar þrýtur, og til þess, er hún
A. Friðrikssyni
ódýrast í bænum.
Söluverö frít 15. til 25. þ. m.,
aöeins móti peningum:
20 pd malaösykur. ........$1.00
20 pd Sagógrjón........... 1.00
25 pd Hrísgrjón........... 1.00
9 könnur Tomatoes....... 1.00
11 “ Corn.............. 1.00
13 “ Peas.............. 1.00
10 “ BláLer..............1.00
14 “ Kúrenur............ 1.00
13 hvít bollapör.......... 1.00
12 blá oggrœn bollapör. ... 1.00
7 pd fötur af jam frá 40C— óoc
10 til 25 prócent afsláttur á öll-
um leöur-skófatnaöi.
Eg, hefi undur fallegar JÓLA-
og BRÚÐARGJAFIR.
Fólk út á landi getur sparaö
sér peninga meö því aö panta hjá
mér vörur.
A. Frederickson,
61 I Ross st., Wínnipeq
gengttr í hjúskaparstööuna. For-
eldrahúsin veita Wenni þaö skjól,
bæði í heilbrigðislegu og siðferð-
islegtt ti'lliti, sem er vandfundið,
og tíðast ófinnanlegt ahnarstaö-
ar. Enn fremur er það ekki
nema eölileg og réttmæt ósk, sem
fiestir foreldrar bera ti‘1 dætra
sinna, aö þá langar til aö njóta
samvista vi'S þær þenna tíma.
Sambúðin hefir eigi getað náð
sínu fttlla gi'ldi, meSan á skóla-
göngutímanum stóö, því að ltann
hefir bæði stytt hana og dregiö út
henni, svo árunt skifti, og meö
væntanlegri giftingu dótturihnar,
er önnur enn ákveðnari og ótvi-
ræöari skerðhig samvistanna fyr-
ir hendi,sem foreldrarnir sjá fram
á.
Þrá sú.sem knýr ungu stúlkuna
til aS leita úr foneldrahúsunum, er
í öllum vanal. tilfellum löngtrn
til aö afla sér fjár, og veröa sjálf-
stæður meölimur i mannfélaginu,
og er slikt óásakanlegt og rétt i
alla staði.
Hvort heldur er karl eöa kona,
ber þeim að sjá svo um sig, aiö
þau geti stýrt lífsfleyi' sínu yfir
heimssæinn hjálpariaust.
En þó að dóttiTin geri fylsta
verk á heimilinu, þá hefir hún
ekkert í aöra hönd; hún finnur
þaö sjálf og oft með réttu, að
verk liennar eru metin langt fyriT
neðan gildi þjeirra, og aö æskja
éftir launum fyrir þau , af föð-
urnum, er vanalega mjög óþakjc-
látt og erfitt verk, og sé eitthvaö
látiö aö mörkum, er það skoðaö
sem gjöf, og slíka gjöf er ekkert
gaman að fá endrirtekna,. Alt
þetta hjálpar til aö óspekja ungu
heiTnasætuna, hún hlustar með á-
nægju á tilboð ungu mannanna,
og gengttr út í hjónabandið löngu
áður en hún er fær um það.
Auðvitiað er þaö, að sé ekk-
ert fast né nægflegt starf fyrir
dótturina heima, þá gerir hún
ekk® annaö betra, en leita sér at-
vinna annarstaöar, en þar sem
aftur á móti er svo mikil þörf
fyiþr starf hentirtr á heimilinu, að
taka veröttr aðra í hennar stað, þá
virðist eigi nema sjálfsagt og
sanngjarnt,aö dóttiTÍn fái ákveðið
kaup fyrir verk sitt, miðað viö
það, er henni býðst annarstaS-
ar, eftir sömu hlutföllum. Minsta
kosti mættu launiii ekki ver:»
minni en ókunnum kvenmanni'
væru boðin fyrir santa verk. —
Þar sem bændadætrtim hefir ver-
iö goldið kaup af feðrttm sínum
með þessum hætti', hefir það gef-
ist mæta vel. Tvö dærni skulti