Lögberg - 11.01.1906, Side 4

Lögberg - 11.01.1906, Side 4
4 t I «r cefi6 fit hvern flmtudag af Xbe Lö(berg Prioting & Publlshlng Co.t (lögrftlt), aö Cor. WllUam Ave o* Nena St., Wlnnlpeg, Man.—Kostar (2.00 um firiö (fi. Islandi 6 kr.) — Borglst fyrirfram. Binstök nr. S cts. Published every Thursday by The X,ögberg Prlnting and PubUshing Co. (Incorporated), at Cor.WllUam Ave. A. Nena St., Winnipeg, Man. — Sub- •crlption price »2.00 per year, pay- «.ble in advance. Single copies 5 cts. S. BJÖRNSSON, Editor. M. PAUliSON, Bus. Manager. Auglýsingar. — Sm&auglýslngar i eltt skifti 25 cent fyrir 1 t>ml.. A stærri auglýsingum um lengri tima, afslfittur eftir samningi. Hústaöaskifti kaupenda veröur aö tilkynna skriflega og geta um fyr- verandi bústaö Jafnframt. Utanáskrift til afgreiöslust. blaös- ins er: The LÖGBERG PRTG. & PUBI.. Co. P. O. Box. 136, Winnipeg, Man. Telephone 221. Utanáskriít til ritstjórans er: Etditor Bögberg, P. O. Box 136. Winnipeg, Man. Samkvæmt landslögum er uppsögn kaupanda á blaöi ógild nema hann sé skuldlaus þegar hann segir upp.— Ef kaupandi, sem er 1 skuld við blaðið, flytur vistferlum án þess að tilkynna heimilisskiftin, Þá er það fyrir dömstölunum filitin sýnileg sðnnun fyrir prettvíslegum tilgangi. Útlcndáhrif á íslenzkt þjóðerni. Þaö er rétt nýlega, aö blöðin hafa hreyft þessu niálefn'i heiina á | íslandi, og hiefir ritgerð um þetta, eftir Guðmund Hannesson á Ak- ureyri, gefið fyrsta tilefnið. Þar sem vér erum fyrir skemstu komnir heiman af Fróni, og tölu- vert kunnir flestum stéttum fólks þar, leyfum vér oss að fara um þetta mál nokkrum orðum. rr Eftir því sem oss er framast kunnugt, er málið upp til sveita á Islandi mjög lítið blandið af út- lendum áhrifum, og væntum vér að á síðari tímum hafi íslenzkunni «igi hnignað þar til muna á neinn veg. Sveitamenn, að undanskild- um þeim, sem allra næst kauptún- unum búa, liafa svo tiltölulega Jítil skifti við útlendinga, eða þá er fyrir erlendum málsáhrifum hafa orðið, að þeir geyma tungu sína enn þá að mestu hreina og ó- flekkaða af útlendum málleysis ný- smíðum. Enn fremur er það styrkur málinu upp til sveita, að lestur fornsagna er þar miklu tíð- ari, svo og blaðanna, sem því nær öll færa alþýðunni hreinni ís- lenzkan málforða, heldur en i j kauptúnum og stærri bæjum ís- j lands gerist. Sveitabúar hafa alla jafna verið fróðleiksfúsustu og námgjörnustu menn landsins, og þeir ásamt með mentamönnunum, sem margir rita snildarfallegt mál, reyna að halda jafnvæginu við út- lendu áhrifin, hvað lengi sem það verður. Víðast hvar aftur á móti j strandlengis á íslandi, einkum í j málið mikið tekið að spillajst, af j útlendum áhrifum einkum dönsku, j norsku, og komið höfum vér og þar sem íslenzkie sjómenn hafa j viðhaft frönsku og ensku blandið mál, einkum á Austfjörðum, þó lítið kveði að því enn þá. — Það «er norskan og danskan, sem mest ispell gera í málinu og fundum vér þar á mikinn mun á síðustu fimm til tiu árum, enda hafa útlending- ar bæði flutt til landsins fjöl- mennir á þeim tíma og grætt þar fé, einkum á fiskiveiðum, en snúið svo heim aftur þegar nógu þung- ur var orðinn sjóðurinn, en skilið landanum eftir til minja fjölskrúð ugt safn af erlendtim málleysum og laUnælum. LOGBERG FíMTUDAGINN tr. JANÚAR 1906 Því miður er það í fleiru en máJseftirSkrngunni, sem íktend-' iogar með sjó fram eru farnir að laga sig eftir dönskum og norsk- um fiskimönnum.—Þeir eru skoð- aðir þar af miklum hluta alþýðu- fólks, "sem nokkurs konar hálf- guðir í hlutfalh við laadana, sjálf- sagt að apa eftiö þeim nærri því hvað sem er, jafnvel limaburð og látbragð, klæðaburð, matarget-ð, misjafnlega kurteisa framkomtl og annað því um líkt; enda ræður það að likum’, að þar sem þessir útlendu menn í smáþorpum og kauptúnum á Islandi eru fléstallir sjómcnn, sem eins og allir vita er oftast nær lítt mentaðasti , raupn- asti og lélegasti hJuti þjóðar hverr ar, þá muni engri þjóð vera slíkir menn heppileg fyrirmynd til að breyta eftir. — Mest kveður að þessu á Vestfjörðum og Aust- fjörðum, enda eru siglingar þang- að tíðastar frá útlöndum, og mest tnök þar höfð við erlendar þjóðir. —Þó að íslendingar hafi t. d. lært að teggja net fvrir síld á ann- an heppilegri veg en áður, kunnu þeir, af þessum útiendingum, þá virðist nær því sem alt of mikið sé fyrir þann lærdóm gefið, ekki meira gagn en liann hefir fært landsmönnum aö því er oss er enn írekast kunnugt, þar sem þeir í þessum skiftum iiafa bæSi spilt þjóðtungu sinni, og enn fremur numið marga erlenda ósiði, rudda- skap og spjátrungshátt, sem alls eígi hefir áður átt heima í islenzku þjóðerni, og verður því hjáróma og óviðfeldið aö heyra og sjá hjá nokkrum íslendingi. Það mætti líklegt þykja, að málið væri enn verra í stærstu bæjum íslands, t. d. Reykjavík og Akureyri, en svo er þó eigi. í Reykjavík er t. a. m. miklu betra mál talað, af alþýðu fólks, nú, en fyrir 20—30 árum síðan; veldur því óefað hallkvæm kensla nng- linganna á barnaskólunum; svo er og málinu hinn mesti stuðning- ur i ritsmíði allri þar heima, sem alt af er viö hendina, og er tölu- vert lesin og gerir mikið gagn. — En merkilegt er það, að vel rit- færir menn t. d. i Reykjavík við- hafa í daglegu tali margfalt Verra og útlenzkara mál, en almúginn, og eru það óefað fonrar leifar frá latínuskólanum. Þar hefir sem sé um langan tíma, þrátt fyrir góöa islenzku kbnslu þar sem skyldu- grein, ríkt sá ósiður meðal læri- sveina, að þeir hafa tamið sér út- lenzk orðtæki og blandað málið nær því öllum þeim tungum, er þeir hafa numið, í viðræðum sín á milli, svo og við lærða kunningja sína, til að „slá um sig með“, al- veg á sama hátt og maður heyrir Islendinga hér, jafnvel af betra taginu, halla sér svo undur mjúkt og laglega, yfir í enskuna í ís- lenzkri viðræöu, bara rétt til að sýna manni hvað mikið þe.ir kunna. , Það sem til skamms tíma hefir niest og bezt viðhaldiö íslenzk- unni heima á Fróni eru samt hirí- ar erfiðu samgöngur við útlönd. Nú eru töluverðar breytingar ráðnar á samgöngunum, og eru þær attðvitað nauðsynlegar og þarflegar landinu til fjárliag Ggs uppgangs, en að þær verði hættti- legar islenzku þjóðerni þegar fram i sækir, á þvi er enginn efi, einkum þar sem þær eru að öllu lcyti í höndum útlendinga, og satt er það og vel til fundið, sem sagt hefir verið í Ingólfi um farþega- skipin heima, að þau séu sann- kallaðir danskir skóJar á floti. Alt bendir til þess, að íslenzkt þjóðerni og þjóSmenaing eigi harSa tíma fyrir höndum, og aldr- ei hefir þjóðin staSiS ver að vígi í baráttunni viS útlend áhrif en einmitt rrii, þar sem helzt lítur út fyrir, aS þau ætli a6 verSa NíS- liöggur sá, er rót nagar undan öllu íslenzku. FyrirLestur um ísland flutti landi okkar, liá- skólakennari Vilhj. Stefánsson, á nýársdagskvöld. Hann gat þess þegar snemma í fyrirlestri sínum, aS sér væri mjög vel viS landiS, svo vel aS hann hefSi variS sínum síSasta pening, til aS ferSast um þaS, tvö næstl. sumur.og að bann hefði keypt allar íslenzkar bækur, sem fáanlegar væru í bókaverzlunum. En þrátt fvrir kærleika sinn til landsins, liti hann svo á, að ís- lendingum væri hollara að fá hlífðarlausar útásetningar, fyrir alt það, er þeim væri ábótavant, lieldur en hóflausa gT.illliamra fyr- ir hið skárra í fari þeirra. Eg býst við að tilheyrendunum bafi litist vel á þessa byrjun, og var eg einn af þeim, en þó með því skilyrði að fyrirlestur hans hefði verið fluttur heima á Fróni, þar sem réttir aðilar gátu notið góðs af vandlætingasemi liáskóla- kennarans, og hagað framtíðar breytni sinni samkvæmt aðfinzl- um hans. En í þessu landi fyrir þeim lýð, sem hættur er að starfa á íslandi gamla, og fyrir íslendingum, sem hér eru fæddir og lítið þekkja til heirna, og yfir höfuð fyrir ís- lendingum vestai> hafs, sem nauð- synlega þurfa að eiga og geyma, eins og helgan hlut, ást og virð- ingu til gamla sögulandsins. Fyr- ir þessuni hluta íslendinga, nær fyrirlestur sem þessi alls ekki til- ganginum, sem ætti að vera sá 3ð vinna íslandi gagn, afla þvi á- lits, heldur þvert á móti særir til- finningar einlægra Islandsvina, skapar ranga skoöun á landinu. og eyðir áliti þess hjá þeim sem lítið til þekkja. Því er það að eg get ekki leitt hjá mér að minn- ast opinberlega á fyrirlestur þenna. Háskólakennarinn sagöist hafa þá skoðun, sem Jón Jónsson sagn- fræðingur héldi fram, að íslend- ingar væru komnir af Irum, hin- um keltneska þjóðflokki, þeir sýndu það í inörgu, væru þrætu- gjarnir, vildu sífeldar umbætur og brfvtingar, kynnu þó ekki með að fara. Getur verið að íslendingar heima lærðu margt gott af þessari kurteisu hótfyndni , en óskilj^n- legt er, að hér hafi þetta álitsauka til íslenzku þjóðarinnar í för með sér. Ef þrætugirni og breytinga- girni á að skiljast sem meðfætt arfgengt margra alda eðlisfar ís- lenzku þjóðarinnar, þá ' langar sjálfsagt alla íslands-vini . til að heyra rétt eina ástæðu. Eg álít tilgangslaust, að hreyfa sjálfstjórnarbaráttu þjóðarinnar sem ástæðu fyrir slíku, jafnvel þó fyrirlesarinn hrevfði því. Eða- hefir nokkur þjóð hafist til meiri sjálfstjórnar, án stórvægilegra breytinga, þrætu og stríðs? Hitt er skiljanlegt, að höfundur sem ferðaðist á tveimur seinustu sumr- um á íslandi, hafi þá fyrst á æfi sinni orðið eins og hluttakandi í slíkri baráttu. En ætla mátti að jafn skýr og lærður maður, mundi bregða ljósi sögunnar, yfir slíka viðburði, og eitthvað fleira en tóma Ira sjá til samanburðar við íslendinga. Höfundur sagði, að einurðar- leysi og ósjálfstseði einkendu ís- lenzku þjóðina. Þegar íslenzkir bændur kxmu með ull sína eða vörur i kaupstaði, stæðu þeir má- ske fleiri klukkut. þegjand fram- an viö búðarborð, og voguðu ekk- ert að segja, en biðu eftir því, að kaupmaður biði þeim inn. Þeir sæktust mjög eftir höfðingjahylli, enda spöruðu yfirvöldin ekki að gylla sig í augum alþýöunnar. Sýslumenn allir gengju alla daga í gullborðalögðum fötum f'Uni- formj, eftir því sem- sér hefði verið sagt. Þessa síðustu þjóð- sögu staðhæfði herra B. Bald- vinsson. Sagðist hafa þetta séð í öllum sýslum landsins á ferðum sínum, eins fyrir því þó sýslu- menn hefðu engin embættisverk með höndum haft. ,Eg þekki ekki einn einasta íslenzkan bónda, sem brestur einurð til að biðja strax að afgreiða sig í kaupstað, og það sízt þegar þeir koma með innlegg sitt. Þvert á móti hefi eg oft heyrt kvartað yfir eftirrekstri þeirra og átroðningi við slík störf. Getur verið, að íslendingar gangist nokkuð fyrir vinfengi þjóðarhöfðingjanna. En hvar er slíkt ekki hið algenga? Til dæmis um einurð og sjálfstæði íslend- inga mætti margt til færa, bæði vestan hafs og austan, og það jafnvel meðal ómentaöra alþýðu- manna, á eldri og yngri tímurn. Iivað segir sagan um hina fornu hetjuþjóð? Hvað sannar endur- reisn alþingis? ’ Hvað baráttan fyrir verzlunarfrelsi þjóðarinnar og stjórnfrelsi ? Eða hvort eru Is- lendingar nær aö vera niðjar mið- aldanna eða þeirra miklu ágætis- manna, sem endurreistu hag þjóð- arinnar, eftir margra alda áþján? Eða hvort er kvartað um einurð- arleysi og ósjálfstæði Islendinga í Ameríku fremur en annarra þjóða? Nei. Að einurðarleysi og ósjálfstæði einkenni íslenzku þjóð ina er ósannanlegt staðleysi. Að allir íslenzkir sýslum. gangi daglega í „uniformi“, gullborða- lögðum fötum, því neita eg fyrir núna þekkingu. Slíkt á sér stað í aðal kaupstöðum landsins, þar sem embættisverk sýslum. geta daglega að borið. Hitt er al- gengara, aö sýslum. gangi eins og bændur til fara. Munu fleiri en eg minnast B. lieitins Sveinssonar sýsíum., þar sem hann rennandi sveittur á skyrtunni lilóð stíflu- garða á engi sínu. Höfundur sagðist ekki skyldi dæina neitt um íslenzka gest- i'isni, en t. d. um hana hefði hann orðið að borga fyrir sig með tvo hesta fyrir eina nótt n kr.. A tveimur bæjum hefði bann fengið gefins greiða. Má vera, að þetta sé satt, en vafalaust er það ein- stakt dæmi, o<y getur þá hver ó- hlutdrægur maður ályktað, hvort það muni vera dregið fram af tómum kærleika til landsins. Ann- ars er það algengt, þar sem greiði er seldur upp i sveitum, að liann kostar 1—2 kr. fyrir manninn yfir nóttina, livort sem hann hefir einn eða tvo hesta. Þess utan heyrir fleira til gestrisni, en sanngjörn greiðasala, sem íslendingum hefir lúngað til verið lirósað fyrir, svo sem alúðlegar viðtökur og ræðið viðmót. Húsakynnum lýsti höf., að eins því óalgenga og lak'ara. Að gluggar yrðu hvergi opnaðir upp í sveitum, nema á Hvítárvöllum og Borg, hjá séra Einari Frið- geirssyni. Að eins væru göt á gluggunum þar sem bezt gerðist. Á Norðurlandi munu nú orðið víðast hvar einn eða fleiri gluggar á hjörum í baðstofum, og þess ut- an aðrir gluggar með götum. og sömuleiðis t stofum þcim, er gest- um eru ætlaðar. Enda cr heil- brigði íslendinga upp í sveitum almennari og ánægjulegri en höf. á jafn stuttum tíma hefir lært að skilja. Mikiö hafbi höf. út á íslenzka málið að setja, sérstaklega 1 kaup- stöðum. Við þessu er nú raunar að búast, þar sem færeyskir og norskir sjómenn hafa heimili sín mikinn hluta af árinu, og lands- menn skifta mikið við bæði enska og franska sjómenn. I Liver pool á Englandi.þar sem eg kom í nokkrar búðir, er skifta við sjómenn og ferðafólk, heyrði eg ýmsum málum hringlað saman, norsku,sænsku,dönsku og frönsku inn í enskuna. I hafnarstöðum mun slíkt vera algengt. Hitt er aðal-atriðið, að skólarn- ir varðveiti málið óblandaö, og al- þýðan út á landinu tali það rétt. Það vita allir, að bókmálið heima á Fróni er nijög lítið blandað útl. orðum, þó það ekki láti öllum jafnvel að stila sem fegurst mál. Höf. sýndi margar myndir, um 140 af Islandi, og skýrði tilheyr- endum nokkuð viðkomandi hverri þeirra. Voru sumar þeirra það versta, sem hægt var að sýna af landinu. Svo sem torfkirkja á Saurbæ í Eyjafirði ;bærinn á Rifi á Sléttu sýndur að bæjarbaki; voðalega Ijótur útlendur hundur á leið til Islands til kynbóta; haugur SkaJlagríms þár sem landar voru að eyðileggja hann, en útlendur maður kom að, og bað haugnum vægðar, og borgaði landsmönnum til að láta hann í friði, og keypti sóknarprestinn til að gera að því, sem búið var að skemma. Varð aðgerðin þó bara að nafninu til. Fátt var það um ísland, er liöf. útskýrði, sem ákjósanlegt væri að ungir landar hér fæddir, vildu setja á sig, til að efla trygð til landsins, eða sem líklegt væri til að festa þann ásetning meðal Vestur-Isl., að halda við sig tungu og þjóðerni, og varðveita það sem dýran arf til eftirkomendanna. Til að sýna átakanlegustu aftur för í landbúnaðinum, sagði höf., að ekki sæjust nú fullorðnir sauð- ir, þeir væru nú drepnir 14 mán- aða gamlir. En það er um það leyti,sem fé er nýrúnu slept á fjall á vorin!! Svo er fyrir að þakka. að i öllum hreppum Norðanlands eru enn þá til fullorðnir sattðir þrévetrir og eldri. Daglaun vinnufólks sagði hann nú orðið vera 5 til 6 krónur, karl- mannsins, og 3 kr. kvenmannsins. En það algenga er 3 kr. daglaun manns og 1 kr. daglaun konu á hezta tima árs, þó eitthvert dæmi kunni að vera til hins. Þó þfetta sé ekkért last, þá er það villandi og rangt. Ekki gat höfundur þess.aö hann liefði nokkurs staðar, á nokkrum tima sólarhringsins, orðið var við töfrandi fegurð landsins. Minnist hann að vísu á miðnæt- ursólina, en ráðlagði ekki að hafa andvöku fyrir liana, hún leiddi engar nýjar myndir í ljós!! Mér sýnist það niuni vera stein- gjörðar tilfinningar, sem ekki geyma til æfiloka skýra mynd af miðnætursól, á rennsléttum fjörð- um, og fjallatindum, þegar gott er veður, og dalirnir undir eru fullir af fínni fjarsýnis blámóðu. Flöfundur sýndi myndir af mörgum íslenzkum hestum, en ekki mintist hann neinna skemt- andi áhrifa af þeirra tilþrifum. Nóg er tekið fram af fyrirlestri þessum til að sanna það, að hann har enga velvild til landsins eða þjóðarinnar, og var mjög víða rangt og villandi frá sagt, sem verður að teljast sök fyrirlesar- ans, þó liann hafi margt af öðrum haft. F. Guðtnundsson. -------0------- Fréttir frá Islandi. Reykjavík, 10. Nóv. 190. Sýslumaður Barðstrendinga, G. Björnsson, sektaði nýlega botn- vörpung enskan vestra. Tók svsl. sér far á hvalabát frá Vatncyri til Suðureyrar i Tálknafirði. Verður þá botnvörpungur á leið hans t landhelgi út af Tálknanum og hefir aðra vörpuna í sjó. Lætur sýslumaður stýra þangað hvaia- bátnum og renna honum sibyrt með skipinu. Skorar á skipstjóra að gefast upp og eigist þeir lög við. Skipstjóri greip til öxar og vildi höggva á vörpustrenginn og hugði á flótta, en öxin hraut a£ skaftinu út á sjó og kom að engu haldi. Snarast sýslumaður upp á þilfarið í því svifum einn s'ins liðs, býður skipverjum að leggja til Vatneyrar og brast þá traust til að þrjóskast við þvi. Gerði hann skipstjóra útlagan 1,000 kr. og npptækan afla og aðra vörp- una. Hin slitnaði frá í svifting- unum og sökk. Reykjavík, 26. Nóv. 1905. Landskjálfta hefir nýskeð orðið vart í Rangárvallasýslu í nánd við Heklu, og er sagt, að fólkið hafi flúið burtu frá Næfurholti, sem er uæsti bær við Heklu. Fréttin er eftir manni að austan. —Ingólfur. Reykjavík, 1. Des. 1905. í sumar var þeirri fyrirspurn lireyft á þingi', af 1. þingm. Árn., í sambandi við hæklkaðan styrk til I.andbúnaðarfélagsins, hvort fé- lagið ekki mundi vilja kosta dansk an vatnsveitufræðing til að rann- saka áveizlu Þjórsárs yfir Flóa og Skeiö. Formaður fél., Þórhallur Bjarnarson, skýrði þá frá því, að félagið liefði í hyggju að gera þetta. Og nú hefir hann skýrt oss frá, að góðar horfur séu á, að verkfæðingurinn fáist, og kemur hann þá hingað að sumri og byrj- ará niælinguin og rannsóknum, en líklega verður þeim undirbúningi ekki lokið á einu sumri, og kemur þá verkfræðingurinn aftur supi- ariö 1907. — Það er gleöilegt, að mál þetta, sem Árnesingar gera sér svo núklar vonir um, er þó loks komið þetta langt á veg. Nú þarf ekki að efa, að undirhúning- urinn verði svo rækilegur, sem nnt er. En þá er um slíkt stórvirki er að ræða má búast við, að en* líði nokkur tími, þangað til hyrj- að verður á sjálfu verkinu — á- veitunni—, því að vonandi er, aö sú verði niðurstaðan við rannsókn þessa, að fyrirtækið sé ekki að eins framkvæmanlegt fyrir kostn- aðar sakir, heldur bæði stórnauð- synlegt og ábatavænlegt. Sigurður Magnússon dhrm. á Skúmsstöðum andaðist 19. f. m. rúmlega 95 ára gamall. Reykjavik, 8. Des. 1905. Hinn 4. þ. mán. andaðist hér í hænum Theodor Matthiesen kaup- maður, 52 ára gamall. Barnahælið „Karitas" nefnistl félag eitt, nýlega stofnað hér af ýmsum heldri konum bæjarins, og er ráðherrafrú R. Hafstein for- stöðukona þess. Tilgangur þess er meðal annars að annast börn fyrir fátækar mæður, svo að þær geti verið að heiman skemmri eða lcngri tíma, til að vinna fyrir sér t. d. um sumartímann. Félagið hefir nú gefið út laglegt merki með íslenzka fánanum á bláum grunni, á stærð við stórt frímerki, og er það selt hér á pósthúsinu og víðar til ágóSa fyrir „Barnahælið“. Kostar hvert stykki 5 aura. Slík merki gefin út í velgerðaskiyni eru nú mjög farin að tíðkast erlendis og seljast mjög vel. Þau eru venjulega sett á bréf til skjrauts. Þetta barnaheimilismerki ættu sem flestir að kaupa, helzt nokkur stykki hver nú fyrir jólin. Það inunar engan um það, en fyrir- tækið getur munað það miklu, ef margir kaupa, því að safnast þeg- ar saman kemur. Fyrirtækið er gott og merkið er fallegt. Hvort- tveggja næg ástæða til kaupanna. „Kong Trygve“ kom hingað frá útlöndum í gærinorgun. — Með skápinu fréttist lát Guðmundar Guðmundssonar, fyrrum fulltrúa hæjarfógetans hér. Hann hafði orðið bráðkvaddur á leiðinni til I.eith. — Þjóðólfun

x

Lögberg

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.