Lögberg - 06.09.1906, Side 4

LOGBERG FIMTUDAGINN 6. SEPTEMBER 1906
er geftti Ct hvern flmtudig af Tlie
Lögbeig Printlng & PubUshlng Co.,
(löggilt), aö Cor. Wi'.liam Ave og
Nena St., Winnipeg, Man. — Kostar
$2.00 um áriö (á lslandi 6 kr.) —
Borglst íyrirfram. Einstök nr. 5 cts.
Publlshed every Thursday by The
Lögberg Printing and Publishing Co.
(Incorporated), at Cor.William Ave.
& Nena St., Winnipeg, Man. — Sub-
scription price $2.00 per year, pay-
able in advance. Single copies 5 cts.
S. BJöRNSSON, Editor.
M. PACLSON, Bus. Manager.
Auglýsingar. — Smáauglýsingar í
eitt skiftl 25 cent fyrir 1 t>ml.. A
stærri auglýsingum um lengri tlma,
afsláttur eftir samningi.
Bústaðaskifti kaupenda veröur aö
tilkynna skriflega og geta um fj'r-
verandl bústað Jafnframt.
Utanáskrift til afgreiðslust. blaös-
lns er:
The I.ÖGBERG PRTG. & PCBL. Co.
p. O. Box. 138, Wlnnipeg, Man.
Telephone 221.
Utanáskrift til ritstjörans er:
Edltor Iiögiærg,
P. O. Box 136. Winnlpeg, Man.
Samkvæmt landslögum er uppsögn
kaupanda á blaði ógild nema hann
sé skuldlaus þegar hann segir upp.—
Ef kaupandi, sem er I skuld viö
blaöið, flytur vistferlum án þess aö
tilkynna heimilísskiftln, þá er það
fyrir dómstólunum álitin sýnileg
sönnun fyrir prettvlslegum tilgangi.
Ósannindum hnekt.
í árásargrein Heimskringlu, 24.
og 31. f. m., á séra Jón Bjarnason,
eru þau ummæli höfö um Lög-
berg, að það liafi eigi fundið köh-
un hjá sér, til að mæia með mann-
skaðasamskotunum. fyr en eftir að
missíónarhúss áskorunin var birt.
Af því að þetta atriði er það eina
þar, sem Lögberg snertir sérstak-
lega, skulum vér taka það til frek-
ari íhugunar.
Vér höfum auðvitað áður gert
grein fyrir því, hvernig Lögberg
tók undir mannskaðasamskotin;
almenningur veit það, svo að þessi
vindbelgingur í Heimskringlu, sem
eins og að vanda reynir í þessu
máli að gyLla sig i almennings
augum, með því að kasta skarni á
aðra, er alveg þýðingarlaus. Hkr.
hefir með öllum sínum rembingi
og orðagjálfri samt orðið á eftir
Logbergi, til að leggja samskotun-
um liðsyrði i ritstjórnardálkum sín-
um, þegar byrjað var á þeim og
brýnust var þörfin til að vekja at-
hygli fólks á þessu máli. En svo
diktar hún þvi upp, til að gera
sjálfa sig góða, að Lögberg hafi
ekki mælt með þessum samskotum
fyr en á eftir missíónarhúss styrk-
beiðninni, en þó aCaiiega vegna
tveggja greinarstúfa, er Hkr. birti
14. Júní næstliðinn, og var annar
athugasemd ritstjóra þess blaðs,
við grein um samskot þessi eftir
annan mann. En þessir greinar-
stúfar komu báðir fyrst fyrir a'-
mennings sjónir, fullum mánuði
siðar en Lögberg mælti fyrst með
mannskaðasamskotunum.
Fjórtánda Júní, sem sé, hreyfði
ritstjóri Hkr. þessu máli fyrst i
blaði sínu, því að eigi getur það
skoðast lionum að þakka, þó að
séra Friðrik Bergmann fyrir hönd
klúbbsins Helga magra, birti á-
skorun, í auglýsingarformi, bæði í
Hkr. og Lögb., 17. Maí næstliðinn.
I Lögbergi 17. Maí, jafnhliða
áður nefndri auglýsing frá klúbbn-
um Helga magra, var fastlega
mælt með þessum samskotum í rit-
stjórnargrein sama tölublaðs.
Grein sú ber fyrirsögnina „Skip-
skaðarnir á Islandi“, og stendur
þar meðal annars þetta:

1

„Fallega væri það óneitanlega j
gert af Vestur-íslendingum að
bregðast vel við í þessu máJi
émannskaðasainskotunumj. Þeir
hafa sýnt það áður, að þeir hafa
verið fijótir til að létta andstreymi
bræðra sinna austan hafsins. Það
sýna samskotin til holdsveikra-
spítalans og margt fleira. ‘Þ'örfin
er nú fyrir hendi, og viljinn bú-
umst vér við aö ekki hafi breyzt.
Vér óskum og væntum, að land-
ar vorir hér vestra sýni í þessu
máli, að þeir séu þeir vinir ís-
lands, er reynist þvi vel í þessari
raun.“......
Hafi Hkr. eða ritsjóri hennar
ekki vit á að þetta séu meðmæli
með mannskaðasamskotunum, þá
eru líkindi til þess, að heilabú rit-
ítjórans sé ekki í sem allra beztu
ástandi, og þörf væri á bráðri
læknishjálp. Ótrúlegt er, að of
mikill biblíulestur upp á síðkastið
hafi komið þessu ólagi á kollinn á
honum, en hvað á maður að í-
mynda sér.þegar önnur eins dóma-
dags vitleysa og þetta, verður
samferða útskýringum- þessa trú-
arbragða meistara, og margítrek-
uðum ritningarstaða tilvitnunum,
sem sjálfsagt hafa kostað ekki víð-
lesnara mann en hann, ákaflega
mikla fyrirhöfn. Enn fremur sku'-
um vér geta þess, að þrátt fyrir
það, þó hann hafi áður gefið fólki
skvringar á hæfilegleikum vorum,
getum vér alls eigi tileinkað oss
þann heiður, sem nefnd grein hans
ber með sér, sem sé þajð, að vér
höfum verið svo nærfærinn, að
láta Heimskringlugreinarnar, sem
komu út 14. Júní um mannskaða-
samskotin, stýra penna vorum 17.
Maí ,rúmum mánuði áður en þær
birtust, eins og áður er sagt; eigi
j heldur höfum vér þá spámannlegu
andagift, að geta fundið það á oss,
þá, hvað höfundar nefndra greina
mundu ætla a'ð segja, mánuði
j seinna, og haga grein vorri, 17.
j Maí eftir því.
Tuttugasta og fjórða Maí, viku
seinna en mannskaöasamskota
meðmæli vor, kom sú grein út i
j Lögbergi, er hafði að yfirskrift:
1 „Missíónarliús i Reykjavík“ Er
I það hið eina liösyrði, sem Lögberg
| hefir lagt því máli, og var allsmá-
I vægilegt þó.
Telji Hkr. grein þessa áskorun
I þá, er hún getur um 1 ániinstri
; gjálfursgrein sinni—og hvaö Lög-
j berg snertir mun hún að vísu gera
i það, því að enga aðra áskorun
j þess eðlis hefir blaðið flutt — þá
I lýgur hún því vísvitandi, að Lög-
1 berg hafi ekki mælt með mann-
I skaðasamskotunum fyr en á eftir
I missiónarhússgreininni, nema að
1 hún geti talið fólki trú um það, að
17 .Maí sé í almanakinu fyrir þaö
drottins ár 1906, á eftir 24. s. m.
það ár; en til þess búumst vér tæp-
ast við að ritstjórinn sé fær að svo
stöddu.
Yfir höfuð eru stórum hláleg
þessi ærsl Hkr. út af mannskaða-
samskotunum nú, þegar þeim er
þvi nær eða alveg lokið, og Vestur j
Islendingar búnir að gefa stórfé, J
tíu þúsundir króna, til þessa mál-
efnis, sem þeitn mun að sjálfsögðu
berast verðugt þakklæti fyrir á
sínum tima. Og því skrítnari og
mularlegra er þetta uppþot, í !
endalok vertíðar, þar sem b'aðið j
steinþagði um samskotin, þegar;
byrjað var að safna þeim, og
hvatningar hefðu helzt svnst nauð-
synlegar. Nei, þá, þagði Kringla
sem múlbundin væri, og má vera,
að fátt hafi hjálpað mannskaða-
samskotunum betur, en einmitt
það, að hún sletti sér ekkert fram
i þau, með gífuryrðum sínum og
ástæðulausu níði um einstaka
menn, svo sem séra Jón Bjarnason
í þessu samhandi, sem að verðttg-
leikum mælist viðast hvar jafn
skammarlega fyrir.
-------0------
Væri dúnn fluttur frá
íslandi, ! ekki til þess þótt eg minnist á veit-
ingarnar. Menn hafa alt af skilið
Bein verzlunarviðskifti milli ,
Ameríku oa íslands. og kærnist hann á réttan stað, t. a. ,
______ ' m. til Bandarikja, þar sem auð- ' það á íslandi, að hið andlega og
Nýlega hefir .verið minst á það menn ertt nógir, og margir hugsa ' likamlega er óaðskiljanlegt. Það
í enskum blöðttm, að íslendingar um það eitt að fá þá hluti, sem ' visstt íslendingar þegar árið 1000,
heima á Fróni séu að hugsa um
að reyna að komast í beint verzl-
unarviðskifta samband við Ame-
ríktt. Það, sem helzt er tekið fram
að flutt yrði héöan til íslands af
vörum, beina leið, er steinolía,
torfengnastir eru og sjaldgæfastir, er þeir í einum og sömu lögum
hveiti, sykur og tóbak, þvi að smáræðis hagur
mjög hefir notkun a þessum vör- ' íslendinga.
um farið vaxandi á íslandi á j Skinn, ef „görfuð“ væru,
leiddtt inn kristindóminn og leyfðtt
hrossakjötsát. '
Eg er einn meðal hinna mörgu,
sem gleðjast yfir heimboðinu og
því, að það var þegið. Gestir okk-
ar vita, hve ákaft eg hefi þráð gott
1 samkomulag rnilli Danmerkur og
svo íslands. Ef til vi.ll munið þið, að
lagleg yrðu útlits, er heldur ekki ' eg kallaði stúdentaförina til ís-
Engum kunnugum mun blandast ' óhugsandi að selja mætti á all-1 lands ástarjátningu fráDanmörku.
hugur um þaö , að ísland mundi' góðu verði hér, svo og sauðakjöt! Og eg hefi tekið þátt í stjórnmála-
græða á því, að þetta beina verzl- : íslenzkt, sem nú er talið að muni' óþolinmæði ykkar.
en stendur hér um bil á sama
hvað þeir kosta, mundi trautt of-
mikið í lagt, þó sagt sé að hægt
yrði að fá tiu til fimtán dollara
fyrir pundið, og væri slíkt enginn
fyrir dúnauðga
seinm arum.
unarsamband við Ameríku kæmist stíga eigi all-lítið á heimsmarkað-
á, sérstaklega þegar ritsíminn er inurn, og eigi ómögulegt að auð-
Eg sagði ykkur einu sinni, að
úrval danskra æskumanna hefði
kominn á,og hægt verður að senda ið væri að flytja lifandi fé hingað, aldrei gleymt, hvað dönsk menning
vörur beint frá íslandi til Ame-1 svo arður yrði af fyrir ísland.1 á að þakka Islandi og Islending-
ríku, seldar hingað um leið og Þetta er ekki nema tíu daga bein^um,—hinni karlmannlegustu list
þær eru fenndar þar á skip. ! ferð. | norrænna bókmenta.
Það sem flestu öðru fremur | Hvað íslenzkan saltfisk snertir,! Eg kallaði menning íslands að-
hefir þjáð ísland á liðnum öldum sem telja má helztu verzlttnarvör- ! alsbréf okkar meðal Evrópuþjóð-
anna, og fyrir sex árum sagði eg
við unga Islendinga: Ef þið vilj-
ið gera Danmörku vinsæla á Is-
landi, þá tökum við að okkur að
gera ísland vinsælt í Danmörku.
Eg lofaði íslendinga fyrir þráann,
setn eigi hjaðnar fremur en jökull-
inn á fjöllum þeirrra, og fyrir á-
stríðurnar, sem eigi kólna fremttr
en heitu hverirnir á landi þeirra.
Og þrautseigja Islendinga hefir
er hið ógreiða verzlunarsamband una þar, getur oss heldttr eigi
við útlönd; vörurnar, sem þangað skilist annað, en markaður yrði
liafa verið fluttar frá öðrum lönd- j fyrir hann hér í Canada, sérstak-
um hafa verið feikilega dýrar, ' lega í Austur-fylkjum þar sent
mikið vegna þess, hve „margar þorri fólks er kaþólskur. Virtist
hendur“ þær ltafa gengið í gegn því eigi síður vænlegt að senda
um, áður en þær komust á ákvörð- ; hann hingað, en til Spánar og
unarstað sinn. | Eystrasalts, eins og áður hefir
Ódýrastar voru þær vörur tald- ' verið tiðkað.
ar heima yfir leitt, sem aðfluttar j Margt mætti telja upp fleira,
voru frá Englandi, og ýmsar af er lyti að því aö gera þetta verzl-
þeim vörum þó áður innfluttar unarviðskiftasamband æskilegt,' sigrað. Grundvöllurinn er lagður
til Englands frá Ameríku, bæði sérstaklega fyrir Islendinga á l*l varanlegs góðs samkomulags
Canada og Bandaríkjunum. Hugs- Fróni, aö því ógleymdu, aö ef milli þjóðanna.
um oss nú allan þann kostnað, þaö kæmist á, mundi það veita ísland hefir fengið sérstakan
sem Islendingar, eða sérstaklega löndum þar miklu nánari kynni ' ráðgjafa og svo mikið sjálfstæði,
kaupmennirnir slyppu v!ð meö því af þessu landi, þar sem mikill þótt hinir ráðgjafarnir víki, þá
að fá vörurnar fluttar beina leið ^ flokkur af sömu þjóðinni á nú
frá Ameriku, og ekki einasta heima, 0g íslendingar austan hafs
kaupmennirnir heldur ís’.enzk al- hafa miklu sljóari og blandnari
hugmyndir um, bæði .landið hér,
afurðir þess, staðháttu og afkomu
manna en nauðsynlegt er, 0g þeir
hefðu gott af að vita.
------o-------
þýða, sem mundi fá vörur frá
kaupmönnunum sínum þeim mun
ódýrari, sem þeir þyrftu minna að
gefa fyrir þær.
Aukakostnaður sá, sem sparað-
ist meö beina verzlur.ar sam-
bandinu, er f\rst og fretnst um- Qcorg Brandesar til alþingismanna
boðssölulaun milliliðsins í Eng-
landi, húsá leiga fyrir vörurnar
þar og afferming þeirra þar og á-
ferming aftur á skip til ís'ands.—
Þar að auki er eigi annað sjáan-
legt, en aö flutningsgjald yrði
töluvert ódýrara, ef beina leið
væri farið með vörurnar tL' Is-
Kæöti
19. Júlí.
að
situr hann kyr, meðan alþingi viLl
svo vera láta. Innbyröis þrætu-
mál okkar í milli, snerta hann
eklci. Hann situr eftir setn áður,
hver flokkur sem völdin fær hér.
Af þessu má draga .líkingu:
Gagnvart alþingi íslands og hinni
ísl. þjóð er hjá okkur engiu
flokkaskifting til....
Reyni eg að skilja íslendinga, þá
verða fvrir mér hjá þ'eim þjessi að-
aleinkenni alt frá fornöld: fyrst
frelsisþráin, setn var orsökin til
Þegar uppastungumaðurinn
boði þingmanna Norðurlanda ti,l bj'ggingar íslands, óbeitin á því að
Parísar, fyrir tveimur árum,! hlvða, sem er gersamlega gagn-
hreyfði hugmyndinni við nokkra stæð undirgefnisnáttúru einstöku
af kunningjum sínum , sagði ein- annara þjóða; þar næst hin við-
hver: „Það má ekki ganga fram kværna sómatilfinning, sem lýsti
lands héðan heldur en ef bevgt hjá alþingi íslendinga.“ |sér í nákvæmu réttarfari og flókn-
væri með þær eins og að mdan- ; _ gg v;ssi ehhi að ísland ætti sér | um Lgakerfum. Þessi réttlætis-
förnu til vissra staða á Englandi, ghkt þing,“ svaraði hann; „en j,ér 'tilfinmng er jafnvel á háu stigi hjá
tneö öllum þeim krókaleiðum sem getið boðið alþingi í okkar nafni.“ 'únum harðhenta víkingi, Agli;
það hefir í för með sér. j gv0 var skrifað um þetta til ' 'iann fellir úóminn yfir Steinari
Geta má þess og, að hvað t. a.
m. hveiti snertir, héðan flutt til
í*slands, eru mikil líkindi til, að
hægt væri að fá miklu bctra
hveiti hér fyrir minna verð þang-
aö komið, en hrat það, er almenn-
ingur þar hefir orðið að gera sér
að góðu um langan aldur, því að
reglulega gott hveiti, hefir þar
tæjjast vcrið fáanlegt fyrir almenn-
iog. því að það hefir út um land
að minsta kosti verið svo dýrt, að
frágangssök hefir bændum þótt
að kaupa það svo nokkru næmi,
enda mikill hörgull á því, því að
kaupmenn hafa eigi metið það
hentuga verzlunarvöru af þeim
sökum. Bezta hveiti héðan Nr. 1.
mundi sjálfsagt hægt að fá ódýr-
ara flutt þangað beina .leið, ef þau
Verzlunarviðskifti kæmust á, held-
ur en lélegasta hveiti, sem nú er
selt á Fróni. Þetta er að eins eitt
dæmi, en mörg dæmi munu fást
þessu lík. 1
Hvað útfluttar vörur frá ís-
merkra íslendinga, en bréfin komu nie® réttlætisins strangleik.
of seint fram. Það sýndi sig, að ! En eins °S sómatilfinningin get-
ekki var hægt að koma boöinu tií jur vanskápást í hefnigirni. svo get-
alþingismanna í tæka tíð, og þar,ur féttlætistilfinningin orðið að
að auki var álitið, að fæstir þeirra I)rasgirni °g formstirfni.
væru svo vel heima í franskri I Eietti ruenn UPP 1 einhverri af
tungu, að förin gæti orðið að til- fornsögunum, þá hljóta menn að
ætluðum notum. !nndrast hina me&nu mótsetning
milli hins einfalda, ljósa sagnastíls
og hinum megin formstirfninnar í
I dag eru alþingismennirnir hér
i Khöfn. Og hér er málið, sem
betur fer, til engrar hindrunar.
Það er okkur heiðítr, að sjá á
danskri grund þjóðfulltrúa frá
þitigi, sem bæði að aldri og frjáls-
lyndi er jafn æruverðugt og þetta.
tdulkveðnu, torskildu vísunum, sem
! fléttað er inn í sögurnar.
i Hjá mönnunum, sem hinar
1 gömlu sögur lýsa, kemur fyrir á-
lika mótsetning, sem sé milli víga-
Khöfn er ekki jafnoki Parísar. og mannsins- sem er íÞróttamaður,
það, sem við getum Doðið alþing- díarfur 1 skaPl lætur stjórnast
ismönnunum, er lítið í samanburði af hlnni einföldu 1)ngsun: heiður
við alla þá viðhöfn og gestrisni,
sem þar var frammi höfð.
En það sem Danmörk getur
boðið, það verður boðið. Það er
ekki hætt við að alþingi verði boð-
iö það næst besta, eins og Agli
Skaliagrímssyni hjá bóndanum í
og hefnd, — og svo lögvitringsins,
sem er athugull og orðslægur
formstirfingur. Sögurnar eru
mestmegnis um þetta tvent: víga-
ferli og réttarrekstur, og þetta er
óaðskiljanlegt, því fyrir sérhvert
lendingum hefir jafnvel tekist að
gera þessa lögspeki háskáldlega.
Með allri sinni hógværð og djúpa
hugviti er Njáll f.lestum herjandi
hetjum skáldlegri.
Lögstirfnin þróast á íslandi
jáfnhliða dirfskunni. Þetta er arf-
ur frá norskum forfeðrum. Þegar
hægt er að líta á tvo vegu á eitt og
sama mál.frá mannlegu sjónarmiði
og frá lagalegu sjónarmiði, þá
hafa þessir stoltu eybyggjar án efa
mikla freistingu til að velja hið
síðara.
I fornöld var formsdýrkun ríkj-
andi á íslandi; henni ber þar
miklu meira á en guðsdýrkuninni,
bæði í heiðnum og kristnum sið.
En form er menning. Öll menning
lýsir sér út á við í setning ein-
hverra reglna, samþykking ein-
hvers forms; ruddaskapurinn er
förmlaus.
En formið vegna formsitis er
varlmgavert bæði í ljóðum og lífi.
Formið er eins og eldurinn, ágæt-
ur þjónn, en má ekki fá ráðin . I
nútíðarpólitík íslendinga eru atriði
sem minna á lagabrellurnar, sem
Njáll kendi Gunnari til þess að
hafa fé út af Hrúti. — En liver
neitar því svo sem að Gunnar hafi
haft rétt mál að sækja!.
Stefna íslenzkra stjórnmála hef-
ir einkum verið sú, að halda fram
sjálfstæði landsins. Danmörk hef-
ir alt of lengi þverskallast þar við
réttmætum kröfum. Það hefir
kostað baráttu hér sem annars
staðar að rífa niður hleypidómana.
Ef til vill harðarai en annars stað-
ar; því seigt er sjálfsmætið
danska.
Eg óska að þið fáið fylstu kröf-
utn ykkar sem fyrst fullnægt, svo
að við getum tekið höndum saman
og utinið í einingu að þörfum
málutn.
Á síðari árum hefir komið fram
hjá Norðurlandþjóöum meiri og
tneiri tilhneiging til að einangrast,
hver út af fyrir sig. En við meg-
utn ekki gleyma því, að úti í Ev-
rópu er alls eigi .litið á, okkur
Norðurlandabúa eins og sundur-
greinda þjóðflokka, heldur eins og
Skandinava — og smáþjóð samt.
Sem betur fer, eru ísland og
Danmörk tengd andlegum böndum
auk stjórnmálabandanna. Ekkert
dregur menn betur saman en með-
vitundin um að hafa á liðnum tíma
liðiö saman bæði blítt og strítt, og
viljinn til þess að fratnkvætna eitt-
hvað markvert i félagsskap á ó-
komnunt tíma.
Látum okkur þroska þenna vilja
hjá báðum þjóðunutn! Það er
betra en að æskulýður Islands
hverfi til Canada og okkar til
Bandaríkjanna. Látum olckur
lutgsa utn þetta mál i satneiningu
og treysta trygðabönditi.
Látum okkur blanda blóði sam-
an eins og fóstbræður gerðu í forn
ttm sið, og líka á annan veg. Þeg-
ar danskt og íslenzkt blóö bland-
ast, koma fram ágætir ávextir. Af
slíkri blóðblöndun eru þeir fram
komnir Thorvaldsen og Finsen.
Það verður að draga ísland út
úr einangruninni. Þegar Evrópa
býðttr þingum Norðttrlanda til
heimsóknar næst, þá má ekki al-
þing vanta.
Hið fjöruga mentalíf á eynni í
fornöld var síst af öllu heima-aln-
ingur. Það þroskaðist er sam-
göngurnar voru sem tiðastar við
víg og ofbeldisverk verða að koma : aðrar þjóðir. Á sarrta hátt mun
Vermlandi. Þið kannist við, hve
landi snertir mundi sjálfsagt fást rciöur hann varð, tegar hann
all góður markaður hér í Ame-
ríku fyrir ýmsar þeirra. Æðar-
komst að þvi, að honum hafði ver-
ið boðið hið næst besta munngát,
dúnn t. a. m„ mun alls ekki vera 0ghve rækilega hann.hefndi sín.
auðfengin vara í þessu landi. Eg veit, að gestir okkar taka
lögákveðnar bætur.
Hér stendur, eins c>g hjá Grikkj-
um, hinn ráðagóði Ódysseivur
Grikkja er eðlilegum gáfum gædd-
ur, en hinn íslenski Odysseifur út-
troðinn með tómri lögkænsktt. Is-
renna ttpp ný efnaleg 0g andleg
blómatíð.
Bókmentastarfið, sem svo lengi
hefir verið heiður íslands, þarf
þar fyrir ekki að lenda í vanrækt.
En hinn ungi íslendingur á nú að