Lögberg - 17.10.1907, Blaðsíða 6

/
/
(' ' LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. OKTÓBER 1907
gS§;g|ggg;^g~Sgg^SS£g;=ijý
LÍFS EÐA LIÐINN
EFTIR
HUGH CONWAY.
Fyrir mörgum árum gaf auSmaöur einn í erföa-
skrá sinni allmikla fjárupphæö til a« byggja og halda
viö skóla barna. Ýmsir fleiri mannvinir uröu til atS
fara a« dæmi hans og styrkja stofnun Þessa. Var
skólinn, er stundir liöu svo vel efnum búinn, aö hann
var aö sínu leyti talinn einhver hinn rikasti á Eng-
landi, og gátu Surburybúar fengið fræöslu þar fyrir
sonu sína meö töluvert minni kostnaöi en annars staö-
ar. Þetta var agnið, sem laöaöi menn að Surbury-
bænum. Þar gátu þeir aflaö sonum sínum góörar
mentunar meö litlum kostnaöi, og auk þess gátu dug-
legu piltarnir átt kost á einhverju af verölaununum,
Iþví aíS Þau voru mörg, og úthlutað að loknu náminu
eins og vant er.
Eins og títt er um alla smábæi, og sérstaklega þó
um bæi Þar sem dómkirkjur eru, þá skiftist Surbury
í margar “klikkur”. Auðmanna-klikkuna, sem i voru
þeir, er lifðu á óðalseignum sínum utan við aðalbæ-
inn, er óþarfi að telja, hér. Þeim þótti þægilegast að
dvelja í Surbury, og að Því leyti einu fanst
þeim nokkuð til bæjarins koma, að Því undanskildu
Þegar á kosningum stóð, því að enn þá var einn þing-
tnaður sendur á Þing þaðan. En í sjálfum bænum
bar dómkirkju-klikkan höfuð og herðar yfir allar hin-
ar klikkurnar, með dómkirkjuprestinn, safnaðarfull-
trúana og söngflokksmennina í broddi fylkingar. Þá
var skóla-klikkan. Hún gekk næst dómkirkju-klikk-
unni að mannvirðingum, og rann saman við hana að
nokkru leyti. Það var samt ekki trútt um, að dóm-
kirkjuprestinum og fylgifiskum hans stæði stuggur
af ýmsum meðlimum skóla-klikkunnar. Þá var em-
bættismanna-klikkan, lögmennirnir, læknarnir og ein-
ir tveir bankastjórar. Inntöku í þessa klikku gátu
fengið menn, sem oft þurftu að leita til lögmannanna,
sjúklingar og ríkari kaupmennirnir. Smákaupmenn
fengu Þar ekki aðgang. Verksmiðjueigendurnir, þó
fáir væru, hópuðu sig líka saman. Þá voru æðri og
óæðri starfsmanna-klikkur. Enginn gat þó sagt hvar
takmörkin milli þeirra voru. Það eitt var víst, að
kjötsalinn, fisksalinn og matsalinn sátu skör lægra í
áliti alpiennings, en vefnaðarvöru-salinn, lyfsalinn og
gimsteinasalinn. En þar eð þeir komu sér sjálfir
saman um mannvirðingar sínar, komu þær engum
öörum við.
í stuttu máli, þá var þetta leiðinlegur en þó virðu-
legur bær, fastheldinn við alt hið forna. Einhver ó-
líklegasti staður, sem hugsanlegur var, til að leita í
að gögnum gegn óþverramenninu Chesham.
Það var komið fram í fyrstu viku í September
þegar eg fór til Surbury. Eg settist að í einu gam-
aldags gistihúsinu þar, meðan eg var að kynnast. Það
var kallað “Mitri”. Svo fór eg að svipast um eftir
Mrs. Merton.
Eg spurði engan beinlínis um hana.
Þvaðrið, sem eg heyrði fyrsta kveldið, þegar eg
sat og var að reykja vindilinn minn í gestastofunni,
af því eg hafði ekkert annað að gera, gaf mér til
kynna, að ef eg ympraði minstu vitund á erindi mínu
mundi það verða kunnugt hverri einustu sál í öllum
bænum—og Það á fáum klukkustundum. Eg sá að
eg yrði að vinna verk mitt þar aleinn. Eg hafði
fengið að vita um heimilisfang hennar, og fór nú á
stað morguninn eftir að hafa upp á henni.
Mér gekk það líka greiðlega. Hún átti heima í
fremur afskektu litlu húsi utarlega í bænum. Eg var !
þá ekki orðinn fullkunnugur öllum leyndardómum!
Surburybæjar, því ella hefði eg vitað, að í flestum
þeim húsum bjó Það fólk, er í bænum dValdi að eins
um stundarsakir—fólkið, sem eg miptist á fyr, að sezt
hefði að Þar til að ncrta sér hlunnindin af latínuskól-
anum þar. Hús þessi voru heldur auðvirðileg, og
ekki var það góðs viti fyrir Surburybæ, að mörg
þeirra stóðu auð. Eitt af Þeim andspænis “Acacia
ViIIa“, sá eg að var til leigu með húsgögnum.
Þ'að kom sér heldur en ekki vel fyrir mig. Eg
var ekki lengi að hugsa mig um hva ðgera átti. Eg
sneri aftur til borgarinnar, hitti þar manninn, sem j
leigði það, og um hádegi þann dag var eg leiguliði
og húsráðandi í þessari vistarveru, er eg hafði kosið
anér. Hún var mjög hentug litilli fjölskyldu og hét I
Rosa Villa, og var á Norðurgötu svonefndri.
Sá er leigði, spurði um meðmæli mín. Hann
sagðist gera Það svona til málamynda. Eg svaraði I
honum með því að greiða þriggja mánaða leigu fyrir |
fram, en honum fanst eins mikið til um það eins og ;
þó eg hefði lagt fram fyrir hann meðmælingarbréf
frá sjálfum dómkirkjuprestinum. En þegar leigu-
samningurinn var fullgerður mundi eg fyrst eftir því,
að eg hafði alls ekki litið á híbýlin. Það gerði reynd-
ar ekkert til. Það sannfærði að eins lánardrottin/i
minn um, að eg væri sérvitringur í meira lagi.
En hvað sem sérvizku minni leið, þá gat eg ekki
komist af nema að fá mér mannhjálp við húshaldið.
Eg spurði mig því fyrir um hvort þess konar ráðn-
ingarstofa væri til í Surbury, og er eg hafði komist
að Því að svo var, lét eg þar uppi hvers eg þyrfti
með, og um kveldið átti eg því láni að fagna að heim
til mín kom rösklegur miðaldra kvenmaður, sem ætl-
aði að takast á hendur bústýrustörf fyrir mig. Þetta
var roskin kona og svo óásjáleg í alla staði, að eg
þurfti engum slúðursögum að kvíða.
Eg ásetti mér að flytja alfarinn í húsið eftir tvo
daga, og sneri aftur til borgarinnar til að sækja bæk-
ur og ýmislegt fleira mér til lífsþæginda. Að morgni
dagsins, er eg hafði ákveðið, fékk eg lyklana að hús-
inu og fór að búa um mig þar.
Allur sá dagur eyddist í að koma mér þar sæmi-
lega fyrir. Hve lengi eg yrði að dvelja þar, var alt
undir því komið, hversu mér gengi erindið við Mrs.
Merton. ,Var því ekki úr vegi að búa vel um sig.
Þetta nýja heimkynni mitt mátti heita dágott. Húsa-
leigjandanum hafði farist vel við mig, þó að hann
hefði auðvitað kritað heldur liðugt” eins og mönn-
um í hans stöðu er bráðnauðsynlegt.
Þó að aðalherbergið 1 afturgafli hússins væri
skemtilegast og útsjón þaðan góð út í græna akrana
og glæsilegi dómkirkjuhurninn sæist Þaðan, réði eg
þó af að velja herbergið sem að götunni sneri fyrir
dagstofu. Þar raðaði eg inn húsgögnum mínum og
dró borð fast að glugganum. Gluggatjald keypti eg
mér, sem eg gat séð út um, án þess að eg sæist sjálfur
inni fyrir. Bókum og blöðum raðaði eg á borðið, svo
að alt gæti Iitið þann veg út, sem eg væri þar önnum
kafinn við lestur og skriftir, þó að eg hefði að eins
gætur á húsinu andspænis mér.
Engar ákveðnar fyrirætlanir hafði eg sett mér.
Sannleikurinn var sá, að eg þóttist Þess fullvís með
sjálfum mér, að Það sem mér kynni að verða ágengt
mundi komið undir hendingu einni. Það hafði verið
tóm hending hvernig eg komst að því, að Mrs. Mer-
ton var til, og að hún og Chesham voru kunnug. Þjað
hlaut líka að verða af hending tómri, ef eg kæmist að
því, sem eg vildi vita. Tækifærið mundi bjóðast fyr
eða siðar. örlagaþræðirnir voru að greiðast sundur,
eins og Rothwell hafði gefið í skyn. Samt sem áður
vonaði eg að eg þyrfti aldrei að sitja marga mánuði
í Surbury. .. ; 1
Eg sá að það var nauðsynlegt að gera einhverja
grein fyrir þvi hversvegna ungur maður eins og eg
leigði sér hús á þessum afskekta, og óskemtilega stað,
Þess vegna sagði eg bústýru minni, að eg hefði sezt
þarna aö, af því að eg Þyrfti að gefa mig óskiftan
við þvi .að rita merkilega bók, og vissi eg að hún
mundi koma þeirri sögu á framfæri við nágrannana.
Eg sagði henni, að starf mitt væri þannig vaxið, að
mér riði á að vera i ró og næði, og því hefði eg farið
til Surbury og ætlaði að dvelja þar fáeina mánuði.
Eg er í engum vafa um það, að daginn eftir voru
næstu nágrannar mínir og þjónustufólk búið að fá
að vita alt um hagi mína, og sjálfsagt andbýlingar
þeirra lika, og sátu nú og skeggræddu um þau býsn,
að ungur maður hefði leigt sér hús í Norðurgötunni
rólegu og skuggasælu.
Nú er svo mál með vexti, að nokkur hluti manna
lítur á mann sem gefur sig við ritan bóka með aðdáun
og nokkurskonar lotningu. Þ’ess konar stöðug vinna,
vinna, sem er í því innifalin að rita Þúsundir orða
hvert á eftir öðru, nægir fyllilega til að mikla höf-
undinn í augum ýmsra manna, þó að ekkert tillit sé
tekið til ritlistarinnar sjálfrar. Þetta á heima jafnt
um hvað sem ritað er. Hvort sem Það er sögulegs-
eða heimspekilegs efnis, sorglegs eða kýmnislegs.
Hvort sem höfundurinn er að rita skáldsögu eða
ferðasögu, jafnvel þó að hann væri að semja mat-
reiðslubók, mundu meðborgarar hans Iíta ósmátt á
hann, og eigi taka til þess, þó að hann væri dálítið
einkennilegur í háttum sínum. Enda þótt flestir rit-
höfundar, sem eitthvað kveður að, reglubindi starfs-
tima sinn með “kronometriskri" nákvæmni, hættir al-
þýðu manna til að imynda sér, að þeir kunni eigi að
fara vel með tímann, og séu að Því leyti ólikir þvi
sem fólk er flest.
Eg hefði því varla getað gert heppilegri grein
fyrir veru minni í Surbury. Á þenna hátt var mér j
auðgert að vinna að erindi mínu óhindraður; ganga
út og inn hvenær sem mér sýndist; satt að segja var
Hvort sem Það var nú heiðarlegt eða ekki að
setjast við borðið í herberginu mínu, út við gluggann
og athuga í sífellu heimkynni andbýlings míns, þá
gerði eg Það undir eins morguninn eftir. Eftir að
eg hafði snætt morgunverð og búið var að taka af
borðinu, settist eg niður með góðan vindil og byrjaði
á áðurnefndu starfi mínu. Það sem fyrst lá fyrir
var auðvitað ekki annað en komast að því, hverjii^
í húsinu voru og hvernig þeir litu út.
Fyrsta manneskjan, sem eg sá koma út úr því,
var drengur á að gizka fimtán vetra. Hann hafði
“cricket”-tré á öxlinni og gekk niður götuna kátur
og blístrandi. Að hálfri klukkustundu liðinni kom
há og grannvaxin stúlka út, í látlausum búningi.
Hún bar samanvafða nótnabók undir hendinni og
vegna þess að mér sýndist hún tæplega vera komin á
þann aldur að hún gæti verið kennari, bjóst eg við að
hún væri sjálf að læra músík. Eftir að stúlkan fór,
voru dyrnár opnaðar nokkrum sinnum, en aldrei
nema til að afgreiða umferðasveina, er voru með á-
vexti, eða kjötsala og bakara og annað þesskyns fólk.
Loksins, þegar eg var nærri orðinn uppgefinn að
stara á húsið, kom kona út að glugganum beint á
móti og stóð þar ofurlitla stund. Eg þóttist viss um
að þetta hlyti að vera leyndardómsfulla konan hún
Mrs. Merton.
Hún opnaði gluggann, og fór að vökva blóm,
sem stóð úti fyrir. Gat eg Því hæglega virt konuna
fyrir mér, og í litlum leikhússkíki gat eg gert mér
hér um bil nákvæma grein fyrir hvernig hún leit út.
Hún var á fimtugsaldri, dökkeygð, dökkhærð og
meðal kvenmaður á hæð. Hún var föl og guggin í
andliti, en eg þóttist viss um, að fyrri á árum hefði
hún verið fremur lagleg, þó að hún væri nú farin að
gangast fyrir. Hún var í viðhafnarlausum dökkum
búningi, og af ytra útliti hennar var ómögulegt að
ráða i hvaða lífsstöðu hún var. En hvað sem því leið,
Þá þóttist eg viss um að Þetta væri Mrs. Merton og
veitti henni því nákvæma athygli.
Alt í einu beygði hún sig út um gluggann og leit
niður eftir götunni, og þá var eins og alger breyting
kæmi á svip hennar. Svipurinn varð beinlínis góð-
legur. Bros vaknaði á vörum hennar og glampi kom
í dökku augun. Eg fór að horfa í sömu átt sem hún
og sá þá, að pilturinn og stúlkan voru á heimleið.
Þegar þau voru komin að húsgarðströðinni hvarf
konan úr glugganum og fór að opna dyrnar fyrir
Þeim. Eg var í engum vafa um samband hennar og
barnanna. Eg sá það ljóslega á innileiknum sem hún
sýndi þegar hún heilsaði þeim. Það voru börnin
hennar.
Eftir að eg var nú búinn að sjá Mrs. Merton, og
fá hér um bil glögga hugmynd um hverskonar kona
hún væri, lá næst fyrir að kynnast högum hennar eitt-
hvað. Eina manneskjan sem eg gat spurt um slíkt án
Þess að vekja grun var ráðskonan mín.
Sem betur fór, var hún ekki alveg ókunnug í
bænum og ekki á Norðurgötu heldur. Hún hafði átt
heima hjá hjónum þar í grendinni og kunni allar slúð-
ursögur nágrannanna upp á sinar tíu fingur. Það
var ekkert óeðlilegt þó að mig, nýkominn manninn í
bæinn, langaði til að vita eitthvað um andbýlisfólkið
og ráðskonunni þótti einstaklega vænt um að geta
gert mér þann greiða, að fræða mig um alt, sem hún
vissi um það.
Eg hafði ekkert gaman af að heyra að á aðra
hönd við mig byggi einhver Mr. Bell, tæringarveikwr
maður, sem hóstaði átakanlega og hlyti að deyja fyr-
ir næsta árslok; að á hina hönd við mig byggi prestur,
sem stæði utan við biskupakirkjuna og væri svo *á-
tækur, að hann gæti ekki keypt sér nema einn kjöt-
legg á viku; að dálítið fjær á strætinu ætti ofursti
heima, ríkur og dramblátur—en hvers vegna hann
byggi á þessum afskekta stað, um það gat enginn bor-
ið. Heldur ekki skifti mig það neinu, þó að Mrs.
Smith nágrannakona okkar þvægi sjálf þvottinn sinn
heima og gerði öllu nágrenninu skömm með því að
breiða þvottinn til þerris í garðinum að húsabaki;
mér fanst og ekkert sérlega mikið til um að heyra
Þær nýjungar, að Davis væri drykkfeldur og berði
konuna sna. Það var fyrst Þegar málskrafskvendið
sneri sér að nábúum okkar hinumegin götunnar, að
eg fór að leggja eyrun við því sem hún sagði.
Já, ráðskonunni var vel kunnugt um andbýlinga
okkar. Það var Mrs. Merton, sem þar bjó með syni
símirn og dóttur. Hún væri ein af þeim sem flutti sig
til Surbury til að njóta góðs af latinuskólanum. Hún
væri ekkja, eða létist vera það, sagði ráðskonan í-
byggin. En hvað sem Því liði, þá hefði hún aldrei
vissi neitt um hana til hlitar; og það var ekki neitt
efnilegt.
Gat líka nokkuð verið óefnilegra? í bæ eins og
Surbury var verða íbúarnir að þekkja hver annan út
í yztu æsar, annars má við því búast að “hinum ó-
kunnugu” séu ætlaðar allskonar vammir og skammir.
“Lifir Þetta fólk út af fyrir sig, eða hefir það
samblendni við aðra?” spurði eg.
Ráðskonan sagði, að það hefði litla samblendni
við annað fólk. Meira að segja þjónustustúlkan
héldi því fram, að heilsa og lífsgleði Mrs. Merton
væri á förum, vegna þessarar tilbreytingarlausu æfi,
sem hún ætti — eg hafði sjálfur séð mót á því aö
hún var að reyna að stytta sér stundir með því að
tala við farandsala og kjötsölu og bakarasveina o. s.
frv. Frá því á nýársdag og til 31. Desember ár
hvert kæmi aldrei neinn gestur þangað, nema ef Mr.
Merton kynni að^koma með einhvern skólabróður
sinn með sér. Dóttir hennar ætlaði að verða kenslu-
kona eða söngkona, svo að ráðskona mín þóttist viss
um að Mrs. Merton gat ekki verið nein hefðarkona.
Eftir að eg hafði fengið þetta að vita, liðu tveir
dagar án þess að eg yrði nokkurs vísari. Eg sá þá að
eg mundi aldrei hafa neitt upp úr krafstrinum, ef eg
sæti alt af við gluggann, og biði eftir því að Mrs.
Merton kynni að fara út, sem sjaldan kom fyrir. Eg
mátti til að komast að því, hvort hún hefði nokkurn
tima haft nokkuð saman við frú Estmere að sælda, en
til Þess varð eg að fá að vita eitthvað meira um hana.
Hver hún hefði verið, áður en hún fluttist til Sur-
bury; hvort það álit er hún átti nú að fagna var á-
vöxtur síðari ára—í stuttu máli, eg mátti til að kynn-
ast æfisögu hennar.
Þegar eg var að hugsa um ráð til þess, datt mér
í hug konan á Estmere-slotinu, Mrs. Payne. Eg þótt-
ist viss um, að hún mundi ekki hika við að hjálpa mér
í þeim efnum/eftir mætti. Réði eg því af að fara til
Derbyshire og telja hana á að fylgjast með mér til
Surbury. Ef Mrs. Merton hefði verið nokkuð kunn-
ug Estmere-fólkinu, þá hlaut Mrs. Payne að þekkja
hana. Og með því að eg hafði engan til að ráðgast
um þetta við, lagði eg á stað norður daginn eftir.
Það var þungt yfir Estmæré-slotinu eins og þeg-
ar við Valentinus komum þangað fyrir tveim árum.
Sir Laurence eða eldri sonur hans höfðu akki komið
þangað. Með sjálfum mér efaðist eg um það, að eldri
sonurinn væri á lífi. Eg gat ekki skilið í því, að
manninn skyldi aldrei langa til að sjá móður sína.
Mig hafði árum saman langað svo einkar mikið eftir
móður minni og ást hennar, að mér var óskiljanlegt
að nokkr sonur gæti verið án móður svona lengi.
Eg gat heldur eigi skilið í Því, að ungur maður á
hans reki skyldi láta annað eins höfðingjasetur
standa í órækt og auðn. Verið gat að faðir hans ætti
margar sorglegar endurminningar að rekja til slots-
ins, en sonur hans hlaut þó einhvern tíma að verða
sjálfstæður maður í föðurlandi sínu og taka við rétt-
indum sínum og tignartitli. Enga aðra grein gat eg
gert mér fyrir Þessari þögn og afskiftaleysi unga
mannsins, en þá, að hann væri dauður, og faðir hans
hefði verið svo harðbrjósta að láta konu sína ekki vita
Það. Ef svo var, þá hlaut Valentínusi einhvern tíma
að bera að taka við þessari eign og titlinum, því að
hvorttveggja lilaut að ganga að erfðum. Hins vegar
vissi eg gerla að Valentínus mundi eigi telja sér það
mikils virði, nema faðir hans hefði viðurkent hann
eins og rétt borinn son sinn. j
Mrs. Payne þekti mig aftur og bauð mig velkom-
inn. Maður hennar var nú lieima, en þrátt fyrir það,
þó að hún hefði sagst vera hrædd um að hann reiddist
sér fyrir að leyfa okkur að skoða slotið, þá sá eg aö
hann var einn þessara heiðvirðu, gæfu og vitgrönnu
manna, sem leyfa konunum sínum að hafa öll ráðin,
sjálfum Þeim fyrir beztu. Mrs. Payne spurði ítarlega
eftir frú Estmere og álitlega unga manninum honum
Valentínusi.
“Hann sendi silkikjólinn, sem hann lofaði mér,”
sagði hún. “Hann var fram úr skarandi fallegur.
Alt of góður fyrir mig að vera í honum. Eg hefi
ekki enn þá komið í hann, herra minn.”
“Geymið hann þangað til Sir Laurence og kona
hans koma hingað aftur til slotsins,” sagði eg.
“Ef eg á að geyma hann þangað til, þá get eg
eins vel gefið henni Polly frænku minni hann. Húny
ætlar að gifta sig í næsta mánuöi, og er alt af nudda
við mig um að fá kjólinn.”
“Verið þér ekki að þeirri vitleysu, Mrs. Payne.
Geymið kjólinn vandlega þangað til eg hefi komist
að öllum svikunum og get sýnt Sir Laurence hve
honum hefir skjátlast hræðilega.”
“Þér eruð að gera að gamni yðar,” sagði Mrs.
Payne.
Nýir kaupendur
Lögbergs, sem borga $2.00 fyrir-
fram, fá blaðið frá þessum tíma til
1. Janúar 1909 og tvær af sögum
Þeim, sem auglýstar eru hér að
neðan;
Sáðmennirnir,
Höfuðglæpurinn,
Hefndin,
Rudloff greifi,
Svikamylnan,
Gulleyjan,
Ránið,
Páll sjóræningi,
Denver og Helga,
Lífs eða liðinn, þegar hún
kemur út.
lika dálitið hæft i frásögninni, sem eg lét berast
út. Mig hafði lengi langað til að' rita um ýmislegt,
sem mér bjó í brjósti, en eins og eg gat um í upphafi!
hes-arar frásögu kom mér ekki til hugar að fyrsta!
bókin min yrði æfisaga sjálfs mín,
hufu á höfði, eins og allar heiðvirðar ekkjur annars
gerðu. Ekki væri hún rík, en kæmist svona vel af;
minsta kosti kvartaði þjónustustúlkan hennar ekki
undan því að hún þyrfti að naga ostskorpur. En þær
’voru lika frænkur. Eigi að síður væri eitthvað skrítið
í fari Mrs. Merton. Sannleikurinn væri sá, að enginn