Lögberg - 10.06.1909, Síða 4

Lögberg - 10.06.1909, Síða 4
♦ LtCBERG, FIMTUDAGINN io.. JÚNÍ 1909. ögberg er tefiB át hvern fimtudae af The LSíbers Priotine * Publithin* Ce.. (lögcilt). aS Cor. Williatn Ave. oe Nena St.. Winnipee, Man. — Koetar <1.00 um IriS (I íslandi 6 kr.). — Bore- ist fyrirfratn. Einatök nr. 5 cents. Published every Thursday by The Löebere Printine A Publishine Co.. (Incorporated). at Cor. William Ave. * Nena St.. Winnipee. Man. — Subscriptjon price »s.oo per year, pay- able in advance Sinele copies 5 cents.l S. BJÖRNSSON. Edltor. J. A. BLÖNDAL, Bus. Manager Auglýslngar. — Smáauelýsinear eitt skifti ss cent fyrir 1 þml. X stærri auelýsine- um um leneri tíma. afsláttur eftir samninei. BdataOaskifti! kaupenda verSur aSI tíl- kynna skrifleea oe eeta um fyrverandi bústaS jafnframt. (Jtanáskrift til afereiSsluatofu blaSsins er: Tha LÖQBERQ PRTQ. A PUBL. Co. Wlanlpeg, Man. P.O. Box 3084. TELEPHONE 221. Utanáskrift til ritstjdrans er: Edltor Lðgberg, P. O. Box 30«-t. WiNMipee, IMan. Samkvsemt landslöeum sr uppsðen kaupanda á blaBi deild nema hann sé skuldlaus þeear hann seeir upp. — Ef kaupandi. sem er í skuid við blaSiS. flytur vistferlum án þess aS til- kynna heimilisskiftin, þá er það fyrir ddm* stdlunum álitin sýniiee sönnun fyrir prettvís- leeum tileanei. TiUögur tASvikjandi islenzku, lagðar fram á sofnaSarfundi í Fyrstu lút. kurkju þriSjudagskv. 20. ’Aprílmán. s. I. I sitSasta blatSi var gctitS um til- lögnr stinnd.skólakennara Fyrsta iúterska safnatSar viövíkjandi því, aS glæSa íslenzkunám unglinga i söfnuSinum. Enn fremur var þar a8 nokkru getiö um undirtektir þess miáls á safnaSarfundimtm í fyrri viku. Hér á eftir leyfum vér oss a$ birta tiIlögTdr sunnudagsskólakenn aranna, bæöi til þess aS þeir, sem ekki voru á fundinum. geti nú kynt sér þær, og í annan staS til þess aC íslendingar úti í bygCun- um sjái gerr hvaö þessu máli lítS- ur, og geti tekiS það til athugun- ar og eftirbreytni, þar sem þvi verfrur viö komiö. Tillögurnar eru á þessa leiS: “Á safnaöarfundi þeim, sem hér var haldinn í Febrúarmánuöi síö- astliönum, var málinu um erviS- leikana viS fermingarundirbúning ungmenna, þá er stafa af því, hve illa unglingarnir kunna íslenzku, vísað fyrst um sinn til stumnudags- skólakennaranna og þeir beSnir aB íhuga þaS vandamál vandlega og siöan skýra söfnuöinum frá áliti sínu og tillögum. Sunnudagsskólakenararnir iiafa nú hvaö eftir annaS rætt mál þetta á fundum sínum, sérstökum íundum, sem eingöngu þess vegna var kvatt til, auk þess einnig — eftir aö hafa heyrt tillögur nefnd- ar, er þeir höföu kjöriö úr hópi sínum þvi til íhugunar — á tveim fundum meö embættismönnum safnaöarins, bæöi fulltrúum og ■djáknum. Af öllu þessu er niöur- staSan sú, er nú skal frá skýrt, og leggja kennaramir hana hér meB íyrir þennan safnaöarfund. I. Börmnm Vjl'lum sé lá heimii- unum kent aö skilja, tala og lesa íslenzku,—helzt, ef unt er, á und- an ensku; og þeim sé kostgæfilega haldiS til þess, aS láta sér fara fram i islenzku jafnóSum og þau eldast. II. Til þess aS þetta geti tekist rerSa foreldrar og fóstíirfor- eldrar aS láta íslenzkuna vera aSalmál sitt á heimiluntun, tala þar viS bömin á íslenzku, og ain á milli einnig á íslenzku í á- heyrn þeirra aö því leyti sem á- stæSw frekast leyfa. III. Foreldrar og fósturforeldr- ar veröa og aö sjá um, aS böm þeirra búi sig vandlega heima fyr- ir undir lexíur þær í kristnum fræöum, sem kennendur þeirra í sunnudagsskólanum hafa sett þeim fyrir, og hjálpi þeim eSa láti hjálpa þeim viö þann undirbúning á íslenzku aS því leyti sem nauö- syn ber til. IV. Skoraö sé á unga fólkiö i söfnuSimitm og sérstaklega þaö, er bandalaginu heyrir ti! aö hjálpa máli þessu viö meö því aö leggja meiri rækt en aS undanförnu viö þaS aS tala íslenzku sin á meSal. Naumast þarf aö taka það fram, aö enginn í voram hópi vill, aö ís- lenzkunámiB verSi til þess aS böm vanræki alþýöuskólanámiS á hinni ensku tungu eöa tækifæri þau önn- ■uir til aukinnar mentunar, sem þeim bjóSast á því tungumáli. V. VandræSin út af íslenzk- anni sé eiríkanlega falin kvenfé- lagi safnaSarins til xhugunar og meðferðar. Engum er eins vel til þess treystandi og hinum góSu konum voram, sem fyrir heimilum standa og börnin hafa til uppeldis, aö hlynna svo aö hinu sameigin- lega kæra móöurmáli vonu, aS framtíö þess hér sé trygö, og sér- staklega aS þaS geti sem lengst orSiS notaS hjá fólki voru í þess- um söfnuSi viS kristindóms- fræðslu ungmenna og opinberar guSsþjónustur í kirkjunni. í viöbót viS þaö, sem þegar er tekiS fram, eru eftirfarandi til- lögur samþyktar í einu hljóöi: 1. AS fyrirlesarar séu fengnir viö og viö, þá er hentugur tími þykir vera ,til aS flytja opinber- lega erindi luim móSurmáliS ís- lenzka, verndan þess og framför hjá oss, og reyna til aö glæða á- huga almennings fyrir því. 2. AS fá málið rætt í blöðunum. 3. Aö koma á laugardagsskóla fyrir öll börn og unglinga alt upp aS 14-15 ára aldurs, þar sem ein- göngu sé kend íslenzka. 4. AS komiö sé á sumarskóla fyrir börn og unglinga. 5. AS komiö sé á kvöldskóla til íslenzkunáms, fyrir ungt fólk, svo sem eitt kvöld í viku hverri, og að bandalagið taki aö sér aö koma jví í framkvæmd. 6. Þ'ar sem svo tilfinnanlegiur skortur er á íslenzkum bókum. sem era við barna hæfi hér í landi, já sé skoraö á ritstjóra “FramtíS- arinnar” aS birta í því blaði meira af þesskonar smásögum, vísum og versum. Alt slíkt sé sérprentaö og gefiB út í bókarformi.” Á safnaöarfundinum fyrra þriðjudagskveld var réttilega l*nt á þaö, aö fyrsta skilyrði til þess aö mögulegt væri aö koma í viðunan- legt horf þessu nauSsynjamáli — íslenzkunámi uppvaxandi ung- menna—, væri þaö aö vér íslend- ingar vildum þaö, og í ööra lagi hefðum trú á því, aö þaö mætti takast. Á fundinum virtist þaS koma glögt í ljós, aö þeir, sem hann sóttu vildu hlynna aB málinu, því aB aðal tillögumar, fimm þær fyrstu, voru samþyktar hljóöi. Hinum síSari tiliögpimim, sex aö tölu, var vísað til fimtán manna nefndar eiijs og getiö var um í síSasta blaöi. Um tillögur þessar er ekkert nema gott aö segja. Þær eru samdar í þeim góSa tilgangi, aS hrinda þessu máli sem bezt áleiö- is. Vitanlega kann sumum aS sýnast aö einhverju mætti viS bæta, eöa eittvaS fella úr, sérstak- lega af viöbótartilllögunum, og eins kann menn aS skilja á um þaS, á hvað af þeim beri aö leggja mesta áherzlu. Lögberg viil fúslega fara fáein- um orSum um þetta mál. ÞaS hefir ætíö veriS eitt hiS helzta á- hugamál þess, aS íslenzk tunga mætti haldast sem allra lengst viö meðal landa vorra hér vestan hafs. Og svo ætti og aS vera um öll önnur íslenzk blöö, sem hér eru gefin út, því aS vitanlega er tilvera þeirra allra algerlega viö þaö bundín, og bygS á því, auk þess sem öllum sönnum íslending- um ætti aö vera það hiS mesta kappsmál, aS viöhalda tungu sinni. Og þaS ættu þeir aS gera bæöi fyrir ræktarsemis sakir viS þjóS- emi sitt og bókmentir, og í annan staS vegna þess, aö þaS er hag- kvæmara en að nema nýtt tungu- máj í staðinn. Enn sem kom- iS er má með sanni segja a Sung- ium íslendingum hér í Vesturheimi sé miklu auðveldara aS halda viS sig íslenzkri tungu og öðlast meiri þekkingu í henni meS minni fyrir- höfn, en kostur er á um nokkurt annaö tungumál, aS ensku undan- skilinni. Ensku læra allir íslendingar, sem vaxa hér upp. Fyrir því þarf engan kvíSboga aS bera. Hér í landi lægi þaS næst, aS íslendingar legS<u stund á annaö- hvort þýzku eða frönsku jafnhliöa ensku, ef þeir ætluöu aö hætta ís- lenzkunámi. En því viljum vér halda hiklaust fram, aö bæSi þau tungumál ffranska og þýzkaj séu íslendingum miklu erfiðari viS- fangs heldiur en móSurmálið) þeirra. Og mikiS má enn um breytast til þess, aS íslendingar hér nemi annaöhvort þaö tungn- mál, sér til jafnmikils gagns bók- mentalega eins og íslenzka tungu. Hins vegar getur menn skiliö á um þaö, hvaöa aöferS væri hag- kvæmust til aö halda viS íslenzku vor á meðal og glæöa kunnáttu í henni meira heldur en gert hefir veriö. íslenzkunni hjá oss er ábóta- vant. Þ'aS vifcum vér allir. Mis- smíöi þau eru oröinn hlutur, sem ekki tjáir aö deila um. Hins er meiri þörf, aö bæta um þaS sem aflaga hefir fariö í þessu efni. Mest er fundiö aö vankunnáttu unga fólksins í íslenzku. Vér telj- um þaS mjög líklegt, aö töluvert mætti bæta úr þeirri vankuinnáttu, ef fariB væri aö ráSum sunnudags skóla kennaranna. Fyrst og fremst veröa ísl. foreldrar og fósturfor- eldrar aö fá bömin til aö tala ís- lenzku á heimilunum. En börnin þurfa aö læra meira en talmáliö, eins og bent var á á fymefndum safnaöarfundi. Ef íslenzkunámiö á aö koma þeim aö nokkra verulegtu haldi, verSa þau aö læra aB Iesa og skrifa máliö. Vér erum á þeirri skoöun, aö heppilegast væri, aB bömin lærSu aB lesa íslenzku áSur en þau lærSu aS lesa ensku, eöa væru send á enska barnaskóla. einu hefir þótt vel gefast þar sem þaö hefir veriö reynt. •Þ'aB hefir þar gerla komiö í ljós aö þau ísl. böm, sem læs hafa veriö á íslenzku áöur en þau komu í ensku bama- skólana, hafa veriS miklu fljótari aS Iæra aö Iesa ensku heldur en hin, sem ekkert voru læs á ís- lenzku. Um þetta bera íslenzkir bamakennarar vitni. En menn geta sagt sem svo, aB þaS þurfi meira en aS segja aS láta börnin gera þetta eöa hitt til að læra íslenzku. ÞaS þurfi aö benda á hentuga aðferö til þess. Sumir foreldrar eigi ýmsra hluta vegna öröugt meö aS kenna sjálf bömum stnum aö lesa íslenzku; annrikáS sé því til fyrirstööu, og ýmsir fleiri . heimilisörðugleikar,; vér 'höfum ekki hagkvæmar kenslu bækur og fleira því um líkt megi til tína. Eins og áður var um getið hljóta sjálfsagt að verða skiftar skoöanir um þaS, hver aöferS sé heppilegust í þessu efni. SkoSun vor er sú; aö hagkvæm- ast sé, að sem allra flestir íslenzk- ir foreldrar eöa. fósturforeldrar sjái um að börn þeirra læri aö tala og lesa íslenzku áður enþau fara að ganga á ensku bamaskól- ana. Foreldrar eöa vandamenn á heimilunum ættu að kenna börn- um þar sem því mætti viS koma, annars umgangskennarar. Senni- lega mætti láta börnin hópa sig saman um kennarann eSa kennar- arana; ef menn vildu fylgja þessu máli meS lægni og góöu sam- komulagi. Mikil bót mundi og aB því fyr- ir ísl. unglinga hér í bæ, ef komiö yrði á þeim þrennskonar skólum, sem um er getiS í tillögunum hér aö framan. En vér lítum svo á, að námiS þar yrði helzt aö skoöa sem framhaldskenslu viö það, sem börnunum hefði veriö kent í heimahúsum, og aS þar væri tekiö viö af foreldrunum eða umgangs- kennurunum. Ef laugardagsskól- inn kæmist á, yrSi þó líklega að hafa þar einhverja deild, þar sem kenna mætti að lesa þeim börnum, sem eigi hefðu getaS lært þaö heima hjá sér, einhverra orsaka vgna. En notadrýgst hyggjum vér aö leggja undirstööuna undir námiö á heimilunum, bæöi undir talmáliS og bókmáliS. Til þess þarf umhyggjusemi og alúö og dá- lítinn tilkostnaS stundum, af for- eldranna hálfu. En mikiö má ef vel vill. En eins veröa menn aö gæta, og það er þaS, aö ofbjóða bömunum ekki meö náminu. Þess yrBi sér- staklega aö gæta um þau börnin sem stunda eiga íslenzkunámið jafríhliöa náminu í bamaskólun- um hér. ÞaS veröur að hugsa um aö gera bömunium og ung- lingunum þetta viöbótamám sem hægast, auöveldast og skemtileg- ast. ÞáS veröur að vera hlutverk kennaranna aS sjá um þaö, aS haga kenslunni svo sem auSiS er eftir þroska og þoli bamanna. Þ’ví verBur alls eigi neitaS, aS talsverBir erfiöleikar era á þessu máli, en þaS er trú vor, aS ef vér höfum einlægan vilja á aS vemda og viShalda tungu vorri hér í landi og vekja réttmæta virSingiui hinn- ar upprennandi íslenzku kynslóS- ar á móSurmálinu, þá verSi þess auSiS aB íslenzka lifi hér vestra um langan aldur. Ef oss tekst aS stuSIa aS því, þá skiljum vér eftir komendum voram þar eftir veg- legan og ágætan arf, sem ætti aS veröa þeim kærkomnari en marg- ir dollarar. ÞaS er skamt síSan þessu máli var hreyft hér í bænum í vor, en þó er sá gleðilegi árangur þegar farinn aS sjást af því, aö menn era víöar en marga granar, famir aS hiuigsa um þetta nauSsynjamál, og reyna aS finna ráS til aö laga þaS sem aflaga hefir fariö í þess- um efnum. Vér vonum aö framhald veröi á því. Vér vonum aö núlifandi landar vorir vestan hafs kosti kapps um aö geyma tungu sína sem bezt og sem lengst, sjálfiun sér til gagns og heiðurs og niðjum þeirra til blessunar og fagurs eft- irdæmis. Uppskafningurinn. Ágúst sá, sem nýskeð hefir ver- iS aS miklast af þeim ummælum K. Á. Benediktssonar um sig, „aS hann (Ágúst) legði menn lundir í Hkr.”.— þ. e. a. s. væri nokkurs- konar Heimskringlu-tuddi— geng- ur nú bölvandi um bæinn síöustu dhgana, fyrir suSurferS sína, út af því, aö Lögberg skyldi ekki falla í stafi og lofsyngja sér fyrir póstspjalda-vitleysuna, — síöasta meistarastykki þessa síræpandi hrokagikks, sem hefir slett sér hér fram í hvers manns mál aö heita má, og gengið um urrandi. gjammandi og glefsandi í allflesta nema þá, sem hann hefir búist viö einhverri sleikju frá. Eg hefi aldrei lagt til þessa manntöturs í blaðinu eSa annars- staðar. Allar slettur hans <um þaS eru ósannindi, á engu bygð, eins og allir vita. Um þessi póstspjöld hans hefi eg ekkert sagt enn þá, hvorki ilt né gott. En að gefnu tilefni skal eg taka þaS fram, að eg er fylli- lega samdóma öllu því, sem sagt var í Lögbergi um þetta síöasta hugvits-viöbragS Ágústs garms- ins, og hefði sjálfsagt komist frek- legar aö oröi um það heldur en gert var, ef eg hefði sikrifaS það sjálfur, því að bæöi mér og öSrum er fyrir löngu farinn aö ofbjóSa vindbelgingur þessa uppskafnings og allur sá óþrjótandi va’Sall og þvættingur, sem úr honium getur runnið; því aö vitanlega hefir hann hvorki skynbragö á, eöa þekkingu til að leggja neitt nýti- legt til mála um helminginn af því, sem hann hefir verið að fjasa um. Það er heldur ekkert kynlegt. og á því furSar engan, sem veit að þetta er maöur afarlélega aö sér; veit ekkert í neinni sérstakri fræðigrein, veit ekkert um lands- mál hér vestra, er meS öllu ó- fróSur um íslenzk stjórnmál, þó aS í honum kunni aö lafa fáeinar þingfréttir og kaflar úr einstaka þingræöu, og loks er hann eklki stautfær á nokkru tungumáli nema íslenzku, en getur þó ekki ritaS hana, móöurmáliö sitt, stór- lýtalaust, áuk heldur nokkurt ann- aö tungumál. Samt er þessi upp- skafningur nógu vitgrannur og framhleypinn til aS þykjast geta ritaö bæöi í íslenzk blöð og ensk. Og öll sú óhemja, sem úr hon- um hefir lekiS á prentpappír hér í Ameríku og austan hafs síöastlið- in tvö til þrjú ár og önnur álíka asnastryk hans, bera þess tvímæla- lítinn vott, aö hann þjáist af stór- gikks-æöi (Sfcorheds vanvid) og ætti aS fara gætilega í hitunum suSur í Chicago. ÞaS hefir kom- iS fyrir aö slíkir náungar hafa mist síBustu vitglóruna þar þegar heitast hefir veriS. En aS ilsku 'hans og tuddalátum hlæ eg. Og þaS gera fleiri., Og menn hlæja líka aS póstspjalda- vitleysunni hans, aS broddskibui- fálkanum og nýja lækninum meS nýja höfuöiS, og menn era famii aS leika sér aö því aö búa ti! kviölinga um þaS alt saman. Gamanvísum Ihefir rignt aö Lögbergi síöan menn sáu yfirlýs- ingu Ágústs sjálfs i síöustu Hkr. um nýja kollinn, sem hann setti á Quðmund Hannesson, héraðslækni í Reykjavík, áSur en hann var leiddur berhöfSaSnw fram fyrir Vestur-íslendinga. Lögberg kann ef til vill aö k>fa lesendum sínum að sjá eitthvað af þessum stökum—þær meinlaus- ustu — svona viö hentugleika. Stefón Bjðmsson. Thc ÐOMINION BANK SELKJRK CTIBUIB. AUs konar bankastarf af hendi lejrst. SparisjóOsdeiIdin. TekiO »iO innlögum, frá Ji.oo aO upphceO og þar yfir Hæstu vextir borgaOir tvisvar sinaumáári. ViOskiftum bænda og ann- arra sveitamanna sérstakur gaumur gefinu Bréfleg innleggog úttektir afgreiddar. ósk- aO eftir bréfaviOskiftum. Nótur innkallaOar fyrir bændur fyrir sanngjörn umboOslaun. ViO skifti viO kaupmenn, sveitarfélög, skólahéruO og einstaklinga meO hagfeldum kjörum. d. GRISDALE, bankastjórl. p*.. 1» ¥ ^ / bjoundi Jum. Seytjándi Maí og sjöundi Júni era þjóSffrelsisdagar NorSm^nna. — 17. Maí 1814 varS Noregur sjálfstætt ríki í konungssambandi viS SvíþjóS, en haföi áöur lotiö Danmörku um margar aldir eins og ísland. SíSan hefir 17. Maí verið minst ár hvert meö viðhafn- armiklu hátíSahaldi um Noreg endilangan og hvervetna í heim- kynnum NorSmanna. Sjöunda Júni 1905 sögðust NorSmenn úr lögum viö SvíþjóS að fullu og öllu og stofnuöu kon- ungsriki. SiSan hafa þeir minst þess dags meS engu minni viðhöfo en 17. Maí. SíðastliðiS mánudagskveld komu NorSmenn saman í ísl. Good- templara húsinu til að minnast þessa merkis atburSar — skilnaS- ar Noregs og Svíþjóöar. Séra Thorviílson, Norömannaprestur, stýröi samkomunni. Þar hélt séra H. B. Thorgrímsen snjalla ræöu á norsku og var ættjarSarsöngur NorSmanna sunginn á eftir (“Ja., vi elsker dette landet”J. RæSumaSur nefndi ísland tví- vegis í ræSu sinni, og klöppuöu NorSmenn lof í lófa í bæSi skiftin, og mátti af því marka, hve hlýjan hug þeir bera til fósturjarSar vorrar. Séra H. B. Thorgrímsen söng og tvö lög og var unun aö hlýöa á hann. Mrs. og Mr. Hall skemtu meS söng og hljóöfæra- slætti, og var því tekiö meS mikl- um fögnuSi, sem vert var. Flokk- ur norskra karla og kvenna söng nokkur lög. Konurnar vora á þjoSbúningum sínum, sem eru af- ar glæsilegir. Norsk börn sungu ættjarSarkvæöi og báru norska fánann. LeikiS var á fiölu og piano. Þá var dansaö litla stund, en á eftir fóru fram veitingar og menn skemtu sér þá viö söng og sam- ræöur. Norðmenn kunna manna bezt aS skemta sér, era alúölegir, kátir og hispurslausir í framkomu. LiSiö var nokkuS fram yfir miönætti þegar samkomunni sleit. Eigi allfáir íslendingar tóku þátt í þessu hátíöahaldi. ÆFIMINNING. AS morgni þess 30. Maí þ. á. þóknaöist guöi aö burtkalla mína ástkæra móSur, GuSbjörgu ög- mundsdóttur Oddson, tveggja manna ekkja. Fyrri maöur henn- ar var Þorbergur GuSmiundssoin. MeS honum eignaöist hún 7 böm. Af þeim lifa 3 systur og tveir bræöur, öll uppkomin. Seinní maöur hennar var Olafur Péturs- son. MeS honum varö henni engra barna auðiö. Hún var ást- rík eiginkona, og elskuleg móöir, og annaðist móöurlaus bamabðnt sín til síönstu stundar. Hennar verkahringur var líka stór. Hún vann 1 homxm meS sérstakri r—-----------------------n Mrs. M. Williams 702 Notre Dame Hattasalan byrjuð. Allar nýjastu teg- undir af vor-höttum. Mjög mörg sýnis- horn úr a8 velja. Komið og leyfið oss að sýna yður hvað vér höfum að bjóða og hvernig verðið er. Einnig mjög fallegt úrval af ..toques" handa mið- aldra kvenfólki.

x

Lögberg

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.