Lögberg - 27.03.1913, Blaðsíða 2

Lögberg - 27.03.1913, Blaðsíða 2
n LÖGBERGr, FIMTUDAGINN 27. MARZ 1913. Dr. Herbert M. Rosenberg, d. o., D:E., m.t. Læknar með taanda álagning og rafmagni. 602 MAIN STllEET, IÍOOM 9-10. TELEPIIONE GAKRY 2476 Sérstaklega stundað að lækna langvlnn vcikindi með áþreifing. SAlGA BKINVEIKINi)A FKAÆÐINNAR (Osteopathy) pó að margar ölíkar aðferðir hafl verið notaSar, þá er Hiram Still, iæknir írá Kirkville, Missouri, upphafsmaSur þeirrar fræSigreinar, er hann nefnir Osteopathy (Beinveiklndi), meS þvl aS hann hélt aS öll veikindi kæmi af sjúkdóml I beinum. Nú á dögum álita þeir helztu, sem þessa fræSi stunda, aS vöSvar, sinar og taugar eigi líka að takast meS I reikninginn. þessi fræSi hafa tekiB stórmiklum framförum þau 20 ár, sem þau hafa uppi veriS. Osteopathy er meSalalausar lækningar, er leitast viS aS lagfæra ýmsa parta líkamans og láta þá vinna í samræmi og sameining, og beitir tii þess vísindalegri aSferð. Hækningar með rafmagni eru meS þeim hætti, aS veita rafmagni á sjúkdöma meS vlsindalegri aðferS. En til þess aS not verði aS rafmagni til lækninga, verður að rann- saka ÞaS og læra meSferS þess. Sú lækninga aSferS hefir tekiS stór- miklum framíörum slSustu 20 árin. Margir læknar, bæSi meCala- læknar og meSalalausir, nota rafmagn til lækninga. Eg er útlærSur I ofannefndum lækninga aSferSum, og tekst vel aS lækna þessa kvilla: Allskonar maga kvilla, Indigestion, Constlpation, Catarrh of the Stom- ach, Kidney Troubles, Rheumatism, Paralysis, Lumbago, Sciatica, Neu- ralgia, Nervousness, Neurasthenia, Impotence, Blood Disorders, Cat- arrh, Headaches, Astha_ Catarrhal Deafness, Ðlabetes, Chronic Piles (not bleeding), Erimmission og marga aSra. Marga húSsjúkdóma, svo sem Eczema, Pimples, Ringworm, Barbers’ Itch. o. s. frv. Marga kven sjúkdóma, svo og hárvöxt á andlltl, og tek þau burt til fulls. Skriftsofutlmi: 10 árd. til 1 síSd.; 2 slðd. til 5 sílðd.; 6 slSd. til 8.30. Sveitafólk getur leítaS til mln meB sérstökum fyrirvara, bæSÍ I borg og sveitum. —DesiS auglýsing Dr. Rosenberg 1 almanakinu Islenzka._______ T r úmála-huglei ðingar frá nýguðjrœðilegu sjónarmiði. I. Tákn tímanna. Fyrir margra hluta sakir eru þa5 merkilegir tímar, sem vér lifum á. En þaö sem öSru fremur gerir þá merkilega í mínum augum er það, hve áþreifanlega þeir staðfesta sannleik hins gamla orös Prédik- arans: “Jafnvel eilífðina hefir hann lagt í brjóst þeirra” (Tréd I>au orS flugu mér í hug viS lestur ágætrar ritstjórnar-greinar i nýútkomnu Janúar-tölublaSi “Xýs kirkjublaðs”, meS fyrirsögn- inni “EilífSarmál”, þar sem meSal annars er vikiS' aS þvi, hve mjög timarnir nú séu brcytur frá því er var fyrir þriSjungi aldar, að því er snertir afstöSu til “eilífSarmál- anna”. Þvi verður ekki neitað, aS hér er um eftirtektarvert tímanna tákn aS ræða. >Sá hefSl v\rrr 30 árum þótt lítt spámannlega vaxinn, sem sagt liefSi fyrir. að áSur en liðinn væri fyrsti tugur. tuttugustu ald- arinnar, mundu eilifSarínálin aftur verSa komin i öndvegiS meðal mentaþjóðanna og andleg lifsskoð- un vera ráSándi þaf. Þó er þessu svo farið. Áhugi manna á trúmálum hefir hin síb- ari árin farið mjög vaxandi um allan hinn mentaða lieim. StaS- hæfingar efnishyggjumanna, há- • værar og þóttafullar, um aS nú væri úti um eilífðarmálin, að nú væri almáttugvun guði steypt af stóli, og nú væri. búið aS vísa trúnni á annað' líf heim til átthaga sinni — kerlingabóka mentunar- lausrar fornaldar — þær hafa, sem betur fer, ekki reynst sannar. EilífSar-þráin hefir ef tfl vill aldrei veriö jafnsterk og lifandi i brjóstum manna sem einmitt á vorutn tímum. Það reynist enn satt sem liaggesen kvað: “Naturam furca jællas ex den kommer dog igen den Hex”— eðli mannsins er og verSur lengst af sjálfu sér líkt. Eilífðar-þránni verður ekki rýmt út úr manns- hjartanu með glamuryröum; til jæss er hún of samvaxin öllu eðli mannsins. En hvenær sem litnar yfir eilífðarþránni meöal manna, vaknar jafnframt hjá þehn áhugi á trúmálum yfirleitt. Mér er i minni frá stúdentsárum mínum erlendis hve mentamenn- irifir létu þá ósint öllu, sem að trúmálum laut. Þau blöð og tima- rit, sem ]>á voru mest lesin, leirldu, svo að segja undantekningarlaust, hjá sér alt slikt, nema ef til vill að rifa niður og skopa^t að barna- skap trúaðra manna. Nú tekur maður varla sér svo útlent blað eða tímarit í hönd, að ekki sé þar vikið að trúmálum meira og minna. Þá var J>að svo sjaldgæft aS mentamenn, aðrir en guðfræöingar og prestar, létu til sin taka málefni trúarinnar, að slíkt vakti, ef fyrir kom, hina mgstu eftirtekt og — undrun. Og könnuðust slikir menn afdráttarlaust við það opin- berlega, að j>eir aðhyltust trú kirkjunnar, j>á var ekki sjaldgæft, að menn létu á sér skilja nokkurn vafa um að slíkur mentamaSur gæti talist fyllilega heilbrigður á sálinni. Þegar t. a. m. heimspek- isprófessorinn danski Sophus Hee- gaard koin fram meö trúar-yfirlýs- ing sína i formálanum fyrir “Upp- eldisfræði” sinni, fanst < jafnvel öðrum eins öðlingi og Ilöffding prófessor, ástæða til að minna á máltækið gamla um "heilbrigða sál í heilbrigðum líkama” ("Heegaard var sem sé J>á farinn aS heilsuj ! Nú á timum er ekkert algengara en að viöurkendir visindamenn — þótt ekki séu guðfræöingar — sinni trúmálum, riti heilar bækur um þau efni, eða taki opinberlega j>átt í umræðum um þau mál, eða taki verklega jiátt í kirkjulegri starfsemi o. s. frv., eins og þaö þykir ekki lengur neinum undrum sæta, þótt viðurkendur vísinda- maður eða rithöfundur og skáld skipi sér í fylkingu kirkjunnar manna. A stúdentsárum mínum, var ekkert algengara á vörum ungra mentamanna, jiegar trúmál bar á góma, en hrottalegt tal, liáð og spott. Nú á tímum þykir slíkt at- hæfi vottur um ruddaskap og ó- mentaðan anda, sem enginn sá, er mentaður vill teljast, Iætur sér til hugar koma, hvað þá meir. Þá jxítti mörgurn J>að ótviræður flónskuvottur og myrkrafylgis að trúa á guS og annaö líf; j>eir sem gætnastir voru, héldu )>vi fram, að hið eina sem við áreiðanlega vissum um J>að efni væri j>að, að vér vissum ckki neitt. Nú á timutn gengur trúaralda yfir stúdentaheiminn í flestum löndum mótmælendatrúar. Við flesta háskóla eru nú knstileg stúdentafélög sett á stofn og fjöldi túdenta býr sig undir að gjörast trúboði meðal heiðinna }>j..ða að afloknu námi. Cr nýútkominni bók "Religiös L ro”, eftir norska fagurfræðing- inn prófessor dr. Gerhard Gran (ritstjóra tímaritsins “Samtiden’V efnishyggjunnar séu þegar taldir, en nýr dagur, hlýrri og bjartari, i upprás, — dagur trúarlcgrar lifs- skoðunar, meö bctri skilyrðum til að fullnægja þrá andans eftir ljósi, lífi og krafti — eftir guði. Trúin á mátt vísindanna til að ráða al ar gátur tilverunnar fer sýnilega þverrandi og sú sKoðun vinnur ineð hverju líðandi ári meira. og almennara fylgi, aS fleira sé til milli himin^ og jarðar, en vísinda- mennina dreymir um. Menn kann- j ast fyllilega við, að hinar vísinda- i legu framfarir séu geysimiklar og ! undraveröar uppgötvanir þeirra. ! Menn kannast fyllilega við, aö alt 1 mannfélagiö sé í feikna mikilli I þakkarskuld viS visindin, fyrir j hin ómetanlegu auðæfi og ómetan- | laga blessun, sem þau hafa flutt mönnunum. ,En alt fyrir þaö skilst mönnum nú, að til eru ýms- ar þarfir, sem þeim hefir ekki tekist að fullnægja. Vér berum í brjósti^tilfinningar, sem vísindin taka ekkert tillit til, þrár, sem þau láta ósint með öllu, huglx>S, sem ]>au leiða gjörsamlega hjá sér. Úr, áður nefndri Kirkjublaðs- grein leyfi eg mér að tilfæra j>essi orö; “Nú er svo komið, og það und- antekningarlitið, að þeir, sem dýpst kafa og rannsaka, hugsa lengst og fastast, þeir reka sig á ir sínar mjög alvarlegu orsakir, sem taka veröur alt tiilit til. Menn mega ekki ætla, að þeir sem hverfa frá efnishyggjunni, hafi i frá sömu stundu afklæðst öllum áhrifum hennar. Rannsóknir vis- indanna hafa ekki verið ófyrir- synju, enda þótt þær hafi ekki kafað öll djúp eða uppgötvaS ráðningu á öllum gátum. Þær hafa leitt í ljós fjöldann allan nýrra sanninda á svæði trúar- bragöasögunnar, veraldarsögunn- ar, náttúrufræðinnar, sálarfræðinn- ar o. s. frv., sem eldri tíma óraði ekki fyrir. Því að eins er nokkur von um, að j>essir i bili húsviltu menn/ fáist til að sinna trúarboð- skap kirkjunnar, að }>ar sé haft alt tillit til j>essara sanninda og öllu. ]>ví á bug visað úr honum, er riður í bága við þau. Leggist kirkjan ]>etta undir höfuð má hér um bil meS árei&anlegri vissu segja þaS fyrir, að allur j>orri ]>essara manna fáist ekki til að gefa boðskap kirkjunnar gaum, en leiti fyrir sér annarstaðar þar sem hann hygst sjá betur borgið trú- arþörf sinni. Kröfur vorra tíma eru trúarleg siðbót, gagnger endurskoðun hinn- ar kirkjulegu kenningar. Þessa hefir ef til vill aldrei gerst brýnni þörf en einmitt nú, Svo sannar- lega sem j>að er trú vor, aS fagn aðarerindi Jesú Krists sé enn dag bótin viS j>essum mannannaj Ilún er ekki altaf jafn-tímabær, sama guðfræðin getur aldrei nægt fyrir alla tima eða allar kynslóöir. Til eru kynstur af gamalli guð- fræði, ■sem enginn Iifandi maöur litur við, nema ef vera skyldi ein- stöku læröir vísindamenn, sem verða aö kynna sér hana, til þess að geta gert sér grein fyrir þróun- arferli hinnar kristilegu kenning- ar. Að öðru leyti er hún “gleymd- ur og geymdur fjársjóður”, sem fyllir kjallara bókasafnanna víðs- vegar um heiminn. ásamt öðrum úr sér gengnum fræSum, liðinna tima. Ilvernig stendur á ]>ví, að guð- fræðin er þessum lögum háð, — hvernig stendur á því að hún er slikum breytingum undirorpin, að sama guSfræðin getur ekki nægt fyrir alla tíma og kynslóöir? Þetta er auðráðin gáta. GuSfræSin er mannaverk, og ]>ví sömu lögum háð sem önnur mannaverk. Hún er ekki annaS en fræðileg fram- setning lærðra manna á hinum trúarlegu sannindum kristindóms- ins, eins og þau horfðu við mönn- utn á J>eim og }>eim tímum og eins og j>eir gerðu sér grein jæirra út frá ]>ekkingar-skilvrðum samtíöar sintiar. Þess vegna er guðfræðin sífeldum breytingum háð, alt eftir samband guSfríeðinnar við trúar- brögðin er svo náiS, aö trúar- brögöin án guöfræSi eru óhugs- andi. Hvenær sem trúaSur mað- ur tekur að gera sér skynsamlega grein trúarlegrar reynslu sinnar, þá myndar hann sér sína guðfræði. Því aö i insta eöli sínu er guðfræð- in ekki annað en tilraun mannsins til að gera sér fræðilega grein trúarreynslu sinnar. Þessi guð- fræði einstaklingsins getur verið næsta bágborin, þótt trúarreynsla einhverja trúarlærdómasogu. Guð- fræðin hefir aö vissu leyti endur- fæSst meS hverri nýrri kynslóð, en þaS er sama sem aS hver kyn- slóö hefir átt sína guðfræði. Og þessi nýja kynslóö hefir þá líka í hverri kynslóö átt sér sína mót- stöðumenn, er sögöu liina gömlu guðfræði betri, sem j>eir höfðu al- ist upp viö. Því að í flestum til- fellum er “gamla guöfræðin”, sem góöir menn eru að berjast fyrir, litið annað en sú skoðun, sem var hans sjálf sé hin fullkomnasta, — drotnandi í uppvexti þeirra og þeir j>ví að það, hversu hann gerir sér hafa tekið trúanlega sem hina einu greim reynslunnar, fer alt eftir réttu, hina alsönnu kenningu. Hins skilning hans. jækkingu og dóm- gæta ]>eir ekki, eöa vita það ekki, greind, eftir ]>ví ]>roska- og menn- að gamla guðfræðin þeirra hefir ingarstigi, sem hann stendur á. ef til vill hjá næstu kynslóöum á Hins vegar er j>aS skilyröi fyrir undan verið býsna ill séö “ný guð- heilbrigðu trúarlífi mannsins, að fræði” sem smátnsaman hefir orð- hann geri sér sem réttasta grein ið ofan á. trúarreynslu sinnar, fullkomni Allir tímar hafa í vissu tilliti átt j>essa guðfræði sína, svo aö sam- sina nýju guðfræSi og svo mun svari sem hezt trúarbrögðum hans, einnig reynast hér eftir. Þvi aö og til j>ess vill aftur kirkjan styðja hætti guðfræðin að sækja fram á hann með guðfsæði sinni, sem auðvitað er ekki annað en fræSi- leg útlistun kirkjunnar beztu manna á ýmsum timum á sann- indum trúarinnar. Sérstaklega ríöur á }>ví, að allir j>eir sem fást við trúarbragðakensljU hvort sem ]>að nú eru prestar eSa kennarar, ingum, setn loga i sálum svo margra timans barna, — j>á vcrður lokað hlið, þar sem engri tilrauna- athugun verður að komiö, þar sem engar ályktanir rökfræðinnar duga lengur. Og j>á geta eilífðarmálin ein tekið viö. Og nú telja j>eir, alljr ágætustu heimspekingarnir, sér siður en ekki óvirðing að reyna að skima inn á hiö ókunna land, játa leyndardóminn, kannást við ó- slökkvanlega, óviðráðanlega, með- fædda og gefna þörf og þrá mannsandans út yfir tíma og rúm hinnar sjáanlegu og áþreifanlegu tilveru”. Þetta er áreiðanlega hverju orði sannara. Um j>að getur hver mað- ur sannfærst sem hefir opnar hlustir fyrir tímans rödd En hér má bæta við: Eilifðarmálin hafa | naunfast um langaií aldur ónáðað ! jafnmargar hugsandi sálir og ein- | mitt á nálægum tíma. ÁSurnefnd- ! ur Gerard Gran kvað meðal ann-| af hugsunarhætti þeirra I árs benda á j>að í bók sinni hinni 1 nýju svo sem eftirtektavert tím J>ví sem timarnir breytast og menn- geri sér j>að svo ljóst sem auöið irnir meö þeim. Þess vegna geta er, að trúarbrögð og guöfræði eru íj menn aldrei til lengdar gert sér aö góðu guðfræði liðinni tírna. ÞáS meinum, sé enn í dag þaö sem j er margt sem vex í verði við að bezt getur fullnægt ]>rá mannsál- j eldast. GuðfræSin er ekki j>ar á önnur fram- mannsandans, arinnar, svalað j>orsta hennar eftir meðal fremur en guði, leysG úr hinum miklu vanda- leiösli takmarkaðs spurningum um tímann og eilifð- sem til” fræða ’ teljast. Að öðru ina, lífiö og dauíann og það sem leyti en j>ví sem hin gamla guð- þá tekur við, öllum jiessum spurn-! fræSi er oss vitnisburður um skilning manna og kynslóöa liðinna tíma á sannindum kristnu trúar- kirkjan að endurskoða frá rótuml bragSanna og getur ]>vi hjálpaS kenningarkerfi sitt, |>að með nákvæmri endurskoðal °ss til að skilja að sumu leyti vora sitt hvað, þrátt fyrir hið nána satnband jieirra sín á milli: Trú- arbrögðin ertt hjarta-afstaða mannsins til hins ósýnilega guðs, — kristna trúin hjarta-afstað mannsins við guð eins og Jesús Kristur hefir sett oss hann fyrir sjónir sem kærleiksríkan fööur. Guðfræði aftur á móti er, eins og orðið bendir á, fræðileg samsetn- ing ófullkominna manna á inni- leið, hætti hún að fullkomna sig og endurnýja með nýrri prófun og nýjum rannsóknum, þá hefir hún i frá sörnu stundu hvorki meira nó minna en kveðið upp sinn eigin dauðadóm sem vísindaleg frxði- grein. Þetta eitt ætti aö geta nægt til þess að sýna fram á að ekki aö eins er tilvistarheimild, heldur bein nauðsyn nýrrar guS- fræði á hvaöa tíma sem er, og þá ekki sízt á vorum timum. En það er vissulega margt ann- að en j>etta sem nú er nefnt, sem ekki að eins réttlætir framkomu nýrrar guSfræði einmitt á vorum tímum, heldur hefir beinlínis gert vorum tímum j>að alveg sérstak- lega að skyldu aS endurskoða frá rótum kenningar-arf kirkjunnar. Þar vil eg fyrst tilnefna allan haldi trúarinnar, ]>essu "sem auga þann fjölda nýrra sanninda, sem sá ekki og hliösjón áj e|g' tíma. er gömul guðfræði j ekki kom hefi eg séð tilfærða svo hljóðandi anna tókn aS frakkneski snilling- ýsingu höfundaríns á tíinum upp vaxandi mentalýð fyrir og eftir 1880, og afstöðu hans til trúmál- anna ýsjálfa bókina hefi eg ennj ekki séð): “Menn trúa því naumast nú j liversu glamuryrðin náðu tökum á hugsun ungra „manna, — við vor- um svo ótrúlega grænir, einstak- lega trúgjarnir og, eins og gefur að skilja. fundum viö ósköpin öll til okkar. f raun og vera brast okkur að sjálfsögðu allan dýpri skilning á nokkrum sköpuðum hlut en þóttumst svo sem getaö talað með um hlutina, enda höfð.um við tileinkað okkur fjöldann allan nýrra hremmyröa. Erfiðleika, sem mönnum væri um megn að greiða úr, — um slikt gat svo sem ekki verið að ræða. Það var sannfær- ing vor, að J>ess væri skamt að bíða, að mönnum tækist að fram- leiða lifandi frttmhylfi (celhtr/ og þá væri lífið sjálft saina sem komiS undir herradóm vorn. Hvað var um trúarbrögSin? Trú og siðgæði og öll mannkvnssagan — ekkert annað en náttúru-afurðir líkt og blásteinn og sykur. Og trúarj>örfin svo nefnda? — ekk- ert annað en leifar af langfeöga- arfi, sent nú yrði naumast ,vart hjá öðrunt en litt þroskuðum mönnum”. En svo hverfur hinn lærði höfundur frá liðna tíman um til hins yfirstandandi og fyll- ist undrun, er hann urinn mikli. Blaise Pascal Gdáinn 1 (T12). er var jafnsnjall á hvort- tveggja, trúmálin og visindin, hafi aldrei verið meira lesinn í föbur- landi \ToItaires og Renans en ein- mitt á vorum dögunt cg aftur og aftur reki maöur sig á j>að í frakk- neskum ritum, að vitnað sé til hinna frægu oröa hans: “HjartaS hefir sínar ástæður, sem skynsem- in þekkir ekki”. Iin hvað merkir svo þetta frá- hvarf frá efnishyggjunni ? Get- um vtJr talið það kristnu trúnni til tekna. Það getum vér að sjálfsögðu, ef j>etta fráhvarf frá efnishyggjunnt væri jafnframt aðhvarf aö kristnu trúnni. En ]>að er það ekki nema að sumu leyti. Y'afalaust er, að margur sá. er um Iengri eð^ skemmri tíma hefir lifaS á úti- gangi efnishyggjunnar, hefir leit- að banlnmgraður anda sinum húsa- skjols undir ]>aki kristinnar kirkju og í trúarboðskap kirkjunnar fund- ið sálu sinni j>á svölun, sem hún þráði. Eins er það vist, að marg- ur, sem áður hefir verið ánetjað- ur efnishyggjunni, en komist að raun um getuleysi hennar til að fullnægja dýpstu ]>rá mannsand- ans og því snúið við henni bakinu, lítur miklu vinveittari augum til kirkjunnar, ]>ótt hann hafi enn el/ki séð s'ér fært að leita sér skjóls undir ]>aki hennar. Því að kristindómnum mynd, ]>. e. sjálfs, eins og hún blasir við oSs í helztu kenningar-heimildum kristninnar. Og kenningarkerfi kirkjunnar ]>arf endurskoðunar við, j>ar sem ]>að í flestu tilliti er verk löngu liðinni tíma og mótað stendur að ýmsti leyti í sambandi við ó fullkomna heimsskoðun fornaldar- manna, úreltar skoðanir á ná'.túr- unni og mannlifinu og rekst í | mörgum greinum ákaflega á ]>að, | sem menn vita . nú sannast um þau efni. í fæstum orðum: til J>ess að timans börn fáist til að sinna fagn-, aðarerindi Jesú, svo að ]>að geti! orðið þéim sá “kraftur guðs til| hjálpræðis” sem j>vi er ætlað að verða, er hin brýnasta ]>örf á nýrri guðfrœði. ]>. e. nýrri fram- setningu hinna gömlu trúarsánn- inda. sem mynda innihald kristin- dómsins, meö fullkomnari útlist- unum og fullkomnari rökstuðn- ingu, en hin eldri guðfræði hefir til brunns að bera. Fyrir þessu vona eg að geta gert nánari grein í eftirfarandi hugleiðingum min- inni upphaflegu fremur fánýt vara. “Næringar- kenningu Jesú i g'M'" hennar er meir en takmark- að. Gömul guðfræði er í engu til- liti rétthærri en gömul læknis- fræði eða gömul náttúrufræði eða gömul sagnfræði. \ Þetta skyldi maður ætla, að væri svo auðsær sannleikur, að ekki þyrfti um það að eyða mörg- . I tim orðum. En alt fyrir það, sýn- ir reynslan oss, að menn hafa á öllum tímum átt erfitt með að átta sig á þessum sannleika og eiga enn í. dag. Hvernig víkur því við, að mönn- urri veitir þetta svo erfitt, þar sem gtiðfræðin á í hlut? Því að |>að er áreiðanlegt. að skynberandi mönnum veitir næsta auðvelt að átta sig á þvi, að önnur fræði j hljóta að fyrnast og falla í gildi eftir því sem árin liða. Iig 'hygg eina höfuðástæðuna til ]>«ss vera þá, hve algengt það er á öllum timum, að menn rugla saman guðfræði og kristindómi,— gera guðfræðina að kristindómi, eða kristindóminn að guðfræði. I frá fyrstu öld kristninnar hafa rnenn gert, sig seka í að rugla saman þessum tveim hugtökum. Og hvilíkt tjón hefir af því hlot- ist. — hvilikur hnekkir fyrir hvort- tveggja' kristindóminn og guðfræð- itia! Allar hinar miklu og sorg- legu trúarbragða-deilur innan kristninnar, öll sú sund'rung og barátta, sem af þeim hefir leitt, allur sá mannúðar-skortur og um- , . hugsar td, hafi efnishvggjan ekki gert annað, !)e.:'' !!e,t!marn,r hafa, ,1)re-VZt.frá hefir hún þó óbeinlínis opnað aug- : un á honum fyrir því, að maðurinn j lifir ekki á brauði einu saman, betur en ! áður hvert starf kirkjunnar er í j mannfélaginu, svo fnargir sem þar j hafa fundið þau svör, sem nægðu anna, hið mikla stríð meginhafs-| við vandaspurninguiú lífsins og eimskipanna, flug járnbrautar- j fullnægja helgustu þrám hjartans. lestanna yfir löndin, undrahraði; En ]>etta má og telja tekjumegin, ritsímá og talsímaskeytanna heims-í ]>ó ekki sé nema með hliðsjón^ á endanna á milli, — öll þessi stór- hinu gámlá orði: “Sá sem ekki felda starfscmi ö!l ]>essi mikilfeng-1 er á móti mér, hann er með mér”. legu afrek, sem einkenna lífið á En um allan þorrann þessara vorum doguni og móta. það. —j manna, sem hafa fengið leiða á >vi sem ]>a var; sérstaklega minn-1 ist hann ,á hina breyttu afstöðu manna til eylífðarmálanna. I því|svo a5 hann skiIur nú sambandi eru þessi orð tilfærð ftr bók hans: ‘Hávaða-stunur (verksmiðj u-vél- um.------- II. l’örfin á nýrri guðdrœði. Eg lauk máli minu í undanfarandi hugleiðingu minni með því að taka það fram, að það sem vocir tímar heimtuðu á svæði trúmálanna væri fyrst og fremst ný guðfrœði. Eg bið ménn vel að' gæta þess, að cg segi; ný guðfræði en ekki: ný trú. Að vísu hafa heyrzt raddir í þá átt, a& þörf væri á nýjum trú- arbrögðum og meira að segja hafa verið gerðar tilraunir í þá átt, aö koma á fót nýjum trúarbrögðum, er koma skyldu í stað kristindóms- ins, sem ekki lengur fullnægði kröfum vorra tíma, sérstakl 'ga , . kröfum ]>eim, er mentalýðurim! / 1 eyra upp heyrði ekki ogj rannsóknar-vísindi i hjarta nokkurslhafa þeim síðustu alda í ljós leitt, — sannindi, sem manns, en guð fyrirbjó þeim er. eldri tíma naumast óraði fyrir elska hann . 1 hvað ]>á meira, en verða til þsss Svarið við þeirri Spurninguj á ýmsa vegu að ósanna margt það, hvort þörf sé a nýrri guðfræðij er hinum eldri tímum var óyggj- ætti því aö liggja í augum uppi. j andi sánnleikur, og kippa fótam Það, aö öll guðfræru er manna-i undan þeim röksemdum, sem þcir verk og þvi ófullkomin, að hún er! leidcílt út af þessum jmyndaða alt af háð takmörkunum sinna tíma, að engir tíniar hafa flutt oss hinar kristilegu kenningar í ann- ari mynd en samsvaraði mentun- arþroska þeirra, svo að sú guð- fræði hefir aklrei dagsbirtuna séð, sem sagt yrði um með sanni: hér er hinn algeri sannleikur, — þetta sönnust útlistun kristnu trúarinn- ar. í fæstum orðum.: Það er heilög skylda guðfræðinnar að vera ávalt ný ’guðtræði. Þetta er }>á lika alment viður- kendur san(!Íleiki inqan kirkjunn- ar, bæði hinnar katólsku kirkju og hinnar evangelisku. Það sýnir bezt öll þróunarsaga guðfræðinnar frá elztu kristni til vorra tima. í meðvitundinni utn takmörkun mannlegra vitsmuna og ]>ekking- ar hefir engin kynslóð til fulls gert sér að góðu skýringar eldri tíma á sannindum trúarbragðanna, heldur sífelt tekið til nýrrar próf- unar skýringar þær og útlistanir, ( sem hún tók í arf frá næstu kyn- burðarlyndis sem þar liefir kom-j slóðum á undan. Guðfræðin hefir ið fram, allur sá ofsi óg grimdj sífelt veriö að fitllkomna sig, með sannleika, er nú reynist misskiln- ingur einn. En þetta hefir líka áhrif á guðfræðina. Því að guð- fræðin endurspeglar ávalt þekk- ingu og skilning sinna tima á fjölda efnum, sem hún hlýtur að hafa tillit til við útlistun og rök- stuðning trúarsannindanna. Ann- gerir guðfræðinni ]>að beint að að væri blátt áfram ómögulegt. A skyldu að leggja aldrei árar í bát, j vorum tínium liefir rannsóknarvís- gera sér aldrei að góðu kenningar- j indunum fleygt fram meir en arf liðinna tíma, heldur sifelt að | nokkru sinni áður og þau hafa vinna að endurnýjun sinni, og að1 umturnað skoðunum manna svo hún verði sem fullkomnust ogj að segja á öllum svæðum mann- sem þeint hefir verið samfara, >ví ýmist að fella burt það, sem fæstum orðurr^: öll sú synd, sem | við nánari prófun reyndist rangt, I . # 1 *. 11 « f #» *- # \ / 1 •—, - \ .1 i. ? « ■ . . « . A >ar hefir verið drýgð, — alt a þetta að sumu leyti rót sina að rekja til þess, að skammsýni mannanna ruglaði saman þessu tvennu, sem sizt má saman rugla: trúarbrögðum ýkristinni trúj og ekkert af þessu megnar }>ó að bæla niður hina eilífu, djúpu spurningu mannssálarinnar: Hvað er til- gangur^ lífsins ? Ilvar stöndum vér í allri þessari hringiðu? Hvert stefnum vér?”-------- P.reytingin er mikil frá því er var fyrir þriðjungi aldar. Heim- efnishyggjunni og liorfið frá lienni, mun það vera sannast sagt, að þeir séu, í bili að minsta kosti, húsvihir. Hvort þeir verða það áfram er vafalaust að miklu leyti itndir því komið, hvort kirkjan nii þekkir sinn vitjunartíma. Því að vorir tímar, með þeirri miklu urinn er áreiðanlega að verða aft-l stefnubreytingu, sem fráhvarfið ur trúræknari. Ahugi manna á öllu þvi, er snertir andans ósýni- lega heim, #er stórum að aukast. Skilningur manna á því, aö ekki megi láta ósint trúargáfunni, sem oss öllum er ásköpuð, eykst ber- sýnilega ár frá ári. Hvað boða þessi tímanna tákn? Þau boða ótvírætt, að dagar frá efnishyggjunni boðar, eru i sannleika vitjunartími kirkjunni, og framtíðarhagur hennar óefað að mjög miklu leyti komin undir því hvernig hún snýst við kröfum tímans, svo breyttar sem þær eru frá því sem áður var. Að svo margir þessara fráhverfinga ganga. enn fram hjá kirkjudyrunum, hef- hlyti að gera til trúarbragðanni. Alkunn er frá síðari árum tilraun þýzka náttúrufræðingsins Ernsis Hdckels í Jena, hin svonef rlu “monistisku trúarbrögð”, þar se.i tilveru persónttlegs guðs er neitað, allri forsjón og öllum ódauðleika, en fullkomin náttúru-dýrkun sett í stað guðs-dýrkunarinnar. En venjulega mttnu slikar raddir unt þörfina á nýjum trúarbrögðum koma frá mönnum, sem annað- hvort ekki þekkja kristindóminn, eða þekkja hann í einhverri af- skræmdri mynd hans#- Þeir tímar eru áreiðanlega ekki komnir, að þörf gerist nýrra tru- arbragða. Fágnaðarerindi Jjesú Krists er ekki tekið að úreldast, heldur stendur það enn í sínvt fttlla gildi sem fyrir 19 öldum; það á sér ótvírætt enn langan ald- ur fyrir höndum svo sem líf, ljós og kraftur þjóða og einstaklinga, fái það að eins að njóta sín í sín- um upphaflega krafti, fegurð og hreinleik eins og það fram ge k af vörum Jesú. Að því leyti sem fagnaðarerindi Jesú er kjarni cg hjarta kristindómsins er hann ávalt jafn tímabær. Um guðfræðina verður þetta aftur á móti ekki sagt með sanni. Þó er þessi ruglingur hugtak- anna að sumu leyti skiljanlegur, og — þegar haft er tillit til hins nátta sambands þeirra sín á milli, — jafnvel afsakanlegur. Þetta eða leiðrétta og lagfæra það er nánari athugun sýndi, að' var óná- kvæmt og ófullnægjandi; þess vegtta á ekki að eins guðfræðin í heilcl sinni sína þróunarsögu, held- ur og hver einasti trúarlærdómur. Sá trúarlærdómur er ekki til sem hafi á öllum tímum, síðan \fyrsta kristni, verið framscttur á eitin og sama hátt innan kirkjunnar. Þetta getur hver sá sannfærzt um, sem vill ltafa fyrir því að kynna sér legrar þekkingar. Og þessum nýju skoðunum er svo sem ekki heldiö leyndutn fyrir altnenningi. Síður en svo sé. Vér lifum á dagblaða- og tímarita-öld sem aldrei fyrri. Alt sem fram kem- ur af nýjutn uppgötvunum, öli ný og merkileg sannindi, sem manns- andinn fær grafið upp, eru óöar borin út til almennings af blöðun- um og tímaritunum. Vísinda- tnennirnir fá ekki að halda ný- ungunum fyrir sig. Það sem þeir tala í leyndum, er jafnharðan pré- dikað' af húsþökunum ! Og hugs- um oss svo alt það nýtt og áður óþekt, sem vísindin hafa í ljós leitt á svæði mannkynssögannar, náttúrufræðinnar,, sálarfræðinnar,. og síðast en ekki sízt á svæði trú- arbragðasögunnar. Svo mjög sem þetta snertir skilning vorn á sann- indum trúarinnar, getur guðfræð- in ekki leitt það hjá sér án þess að daga uppi og verða sá andl.g- ur steinveggur, sem menn snúa hakinu við. En öllu öðru fremur eru það hm guðfræðilegu vísindi sjálf, með þeim nýungum, sem þau hafa í ljós leitt, er heimta fullkomna end- urskoðun hinna eldri útlistanna á lærdómum trúarinnar, já, gera GFramh. á 3. síðuj. Hér koma loksins reglulega þægileg nærföt fyrir yö- ur, Yður sem hefur ekki geðjast fylli- lega að Union nœrfötunum, sem seld hafa verið til þessa, er bezt að reyna þessa nýju tegund, sem er betri, og öllum mun reynast þægileg og ánægjuleg. Biðjið um 73 PttJ. Closed-Crotch COttBINATIONS Sá partur sem áður var «vo ervitt við að fást með gamla laginu, legst nú aðeins laglega og verða má, —gapir ekki herðir ekki að. Yður mun falla vel sú endurbót. Hver almennileg búð, sem fyrir yður verður, hefir miklar birgðir af þessum c o m b i n a- ti n# og áreiðanlega þá þyngd og þau snið, sem yð- ur fellur bezt. Biðjið um Pen-Angle Closed-Crotch —nærfötin með nýja laginu, og gætið að vörumerk- inu. PENMANS LIMITED PRJÓNAPEISUR - - S0KKAFÖT PARIS . . GANADA NÆRFÖT

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.