Lögberg - 24.07.1913, Qupperneq 4

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 24. Júlí 1913.
LÖGBERG
GefiB ót hvernfimtudag af Thi
Columbia Prbss Limited
Corner William Ave. &
Sherbrooke Street
WlNNIPEG, — MANITOPA.
stefán björnsson, \
EDITOR /j
J. A. BLÖNDAL, I'
BUSINESS MANAGER ?J
UTANÁSKRIFTTIL BLAÐSINS: jj
TheColumbiaPress.Ltd. (I
P. O. Box 3172, Winnipeg, Man. |
utanXskrift ritstjórans: /J
EDITOR rLÖGBERG. (j
P. O. Box 3172, Winnipeg. jl
Manitoba. )
TALSÍMI: GARKY 2156 jj
Verð blaðsins $2.00 um árið. |
Ólæsir 0g óskrifandi.
Þ;egar innflutningar höföu nýhaf-
ist til Vestur-Canada, var fátt um
skóla, og mentamálum því fremur
litill gaumur gefinn. StrjálbygSin
var því til fyrirstööu, fátæktin og
frumbýlingshátturinn. En eftir því
sem lengra leiö, varð hér um
breyting til batnaöar. Skólar voru
reistir og innflytjendur sendu
þangað börn sín til aö mannast og
mentast. Og eftir því sem ný-
lendurnar í hverju fylki stækka, og
bygöin þéttist, eftir þvl fjölgar
skólunum, þó að nokkur munur sé
á því, hve ant fylkisstjórnir, eöa
hiö opinbera, .lætur ser um at>
hly^nna að mentamálum, meö því aö
reisa skóla, og sjá alþýðunni fyrir
nauösynlegri fræðslu.
En eins og fyr var á vikið, er
mentamálaástand landsins fyirleitt
að batna. Það er heldur ekki
nema sjálfsagt, en nokkuð skortir
þó á, að fullgott sé, jafnvel að því
er fyrstu undirstöðu-atriðin snert-
ir, lestur og skrift.
landar vorir hér eiga með réttu, að
þeir hafa hvervetna, þar sem ®ss
er kunnugt, og vér höfum til spurt,
kostgæft að láta börn sín færa sér
í nyt hérlenda skólamentun; og
það er ætlun vor að varla nokkurt
íslenzkt barn hérlent, sem fullheil-
brigt er á sál og líkama, og komið
er á þann aldur, að numið getl
fyrstu undirstöðu atriði almennr-
ar mentunar, sé ólæst eða óskrif-
andi.
Þar munu landar vorir standa
öðrum innflytjendum, ilestum,
framar, og fyrir þann áhuga eiga
þeir hrós skilið fremur ýmsu
öðrum sem hérlend blöð eru að slá
þeim gullhamra fyrir, vitandi varla
stundum hvað þau eru að fara
með.
Fána-ránið.
Lesendum Lögbergs eru kunn-
ug orðin þau tíðindi, er nýskeð
| gerðust í Reykjavík, þegar valds-
maður nokkur danskur lét taka
höndum á höfn höfuðstaðarins
íslending einn, sem þar var að
skemta sér á kapproðrar-fleytu
lítilli. Mann þenna flytja Danir
út í herskip sitt. Þar er haldinn
yfir honum skyndiréttur, tekinn af
honum íslenzki fáninn, er blaktað
hafði í stafni báts hans, og að því
lokniy var maðurinn laus látinn
og slept í land. Kunnugt er og
orðið hér vestra, af fréttum að
heiman, hvað síðar gerðist þessu
viðvíkjandi, skírskotan málsins til
stjórnarráðsins islenzka og undir-
tektir íslendinga.
Skotið skildi fyrír
Islendinga.
Þess getur blaðið “Tribune”,
sem út er gefið hér i bænum, að
íslendingur nokkur vestur í Sask-
atchewan, hafi nýskeð skotið rösk-
lega skildi fyrir landa sína. Hafði
hann samið ritgerð móti timarits-
grein einni, þar sem honum þótti
sneytt ómaklega að Islendingum,
er rætt var um erlendar þjóðir,
sem sezt höfðu að hér í landi.
“Tribune” segir að í þessu fylki
hafi verið óþarft að rita slíka grein
Islendingum til varnar. Þeir séu
kunnir að því að vera fyrirmynd
annara innflytjenda, þvi nær í
öllum greinum, i lærdómi, verzl-
unarmálum, stjórnmálastarfsemi o.
s. frv.
Auðheyrt er að grein þessi, sem
er ritstjórnargrein í “Tribune”, er
skrifuð af hlýjrnn hug til íslend-
inga. Margt af því, sem sagt er,
er satt, en heldur djúpt virðist tek-
ið í árinni, svo að lofið verður
'skjallkent. Það mundi helzt draga
úr áhrifunum.
Frá því að næst-síðasta alls
herjar manntal var tekið 1901 og
þangað til síðasta manntal var
tekið 1911, hefir ólæsum og óskrif-
andi í Canada fækkað um tvo af
hundraði. Samt voru hér í landi
það ár (T911) 680,132 manneskj-
ur fimm ára og eldri, sem hvorki
voru læsar eða skrifandi, en alls
var íbúatala rúmar 7,200,000.
Af eystri fylkjunum eru til-
tölulega fæstir ólæsir og óskrifandi
í Ontario, þar næst í Quebec-
fylki. Aftur á móti í ýmsum
hinna fylkjanna eystra er ástandið
í þessu efni verra en nokkurs-
staðar i Canada annarsstaðar, t.
d. í New Brunswick-fylki. Þar
eru tiltölulega flestir ólæsir og ó-
skrifandi, rúmlega 14 af hverjum
100, sem fimm ára eru og eldri.
Líklega hvergi í Iandi þessu
hefir meiri og stórstigari menta-
mála-framför orðið á síðasta ára-
tug heldur en í Saskatchewan- og
Alberta-fylkjum. Hundraðsbrot
læsra og skrifandi hefir hækkað
þar frá 1901—1911 stórmikið; í
Saskatchewan um 22,16, og 17,25
í Alberta. Stjórnirnar i báðum
þeim fylkjum hafa lika látið sér
ant um mentamál. Árið 1910 voru
254 skólahéruð mynduð í Saskat-
chewan, en 251 í Alberta. Áhug-
inn í þá átt virðist eitthvað dauf-
ari hér i Manitoba-fylki. Jafn
gamalt eins og það fylki er, og að
mörgu leyti komið á fastari fót en
nýju fylkin tvö fyrir vestan, þá
eru þó tiltölulega fleiri ólæsir og
skrifandi í Manitoba, þeirra sem
komnir eru á þann aldur, er slíks
má af þeim vænta, heldur en í
Ágengir hafa Danir löngum ver-
ið við þjóð vora, en um býsna langt
skeið undanfarið hafa þeir þó
hlífst við að fara opinberlega með
ránum og gripdeildum þangað til
nú. Öðru nafni er ekki hægt að
nefna áminst atferli Dana á
Reykjavíkurhöfn. Þteir svifta þar
mann eign sinni að honum óvilj-
ugum. Það er rán og ekkert ann-
að. Þó að þetta sé útaf fyrir sig
óverjandi lögleysa, þá er langt frá
að það skifti mestu máli hér. Þ,a:ð
| er hitt miklu heldur að Danir taka
sér í hendur lögregluvald inni í ís-
Hjálp í neyð.
Fyrir nálægt tveim árum síðan
skrifaði mér mikilsháttar maður
cinn í Reykjavík, og bað mig að
hafa upp á ættingjum konu einnar
þar í bænum, er vera mundu hér
vestra, í því augnamiði að leita
styrks hjá þeim henní til handa,
með því að öðrum kosti yrði ekki
annað fyrir, en konan yrði þá og
þegar að flytjast á sína sveit.
Sérstaklega bar þessi bágstadda
W"
THE DOMINION BANK
Blr EDMCND B. OSLER, M. P„ Pres W. D. MATTHEWS .Vice-Pre*
C. A. BOGEliT, General Manager.
Höfuðstóll borgaður . . . . .$5,360,000
Varasjóður . . $7,100,000
Allar eignlr
Hentug á ferðalagt.
bankanum, sem eru góð eins og gull hvar sem er. pær segja til
FerSamönnum fengin skírteini og ávísanir frá Dominion
eigandans og þeim má vixla hvar í heimi sem banki finst Gilda
um víða veröld. — Peningar greiddir fyrir þær, eingöngu hinum
upphaflega eiganda, ef þær tapast.
NOTRE DAME BRANCH: Mr. C. M. OENISON, Manager.
SELKIRK BRANCH: J. GRISDALE, Manager.
vildi að fara á sveitina með sig og
sína. Allir þeir skilja tilfinningar
Sigurlaugar vel. Svo geta og allir
sett sig i hennar spor og spurt
sjálfa sig að hversu gleðilegt þeim
mundi þykja að vera fluttur á sína
sveit. Eðlilegt er það öllum sem
með ærlegu móti hafa unnið sér
brauð og vilja helzt með öllu, ef
verða mætti, komast hjá slíkum
örlögum.
Tvennir vitnisburðir um Sigur
laugu hafa mér sendir verið. Ann-
ar þeirra er frá herra Gísla Pét-
urssyni, þar sem Sigurlaug hefir
verið til húsa. Ber hann henni vel
söguna. Segir hann að Sigurlaug
hafi reynst sér og sinu fólki ráð
vönd til munns og handa, iðjusöm,
velvirk,. sparsöm og þrifin; sömu
leiðis notaleg í framkomu”. Vott
orð þetta er fullra sex ára gamalt,
dags. 26. Maí 1907. Þá hefir Sig
urlaug enn haft nokkra heilsu.
Hitt vottorðið er frá Matth. Ein-
arssyni lækni og er eingöngu um
að hún sé ekki fær um að vinna
fyrir sér. Þ'að vottorð er dags.
25, Nóv. 1912.
Bæði þessi vottorð eru í sam-
ræmi við það er séra Ólafur Ólafs-
son fríkirkjuprestur skrifaði mér
fyrir nál. tveim árum. Hann var
sá sem bað mig að spvrja eftir ætt
móttöku styrk til fyrnefndrar bág-
staddrar konu í Reykjavík, kvitt-
ar fyrir opinberlega, og lofast til
að koma til skila fénu sem blaðinu
er sent, þegar hæfileg upphæð
hefir safnast.
kona þar heima mikið traust til
einnar frænku sinnar hér vestra, ! ingjum Sigurlaugar hér vestra.
ef hægt væri að spyrja hana hér Legg eS nú þctta hjálparmál-
uppi og hún væri nokkurs megnug, ! efn' fram fyrir alt \fott fólk, og
efnalega að hjálpa. Var eg því | óska og vona, að margir verði til
beðinn að spyrjast fyrir um konu j rétta þessari nauðstöddu systur,
þessa og ef til hennar spyrðist, að
láta hana vita um ásigkomulag
þessarar frænku hennar þar heima
í höfuðstaðnum.
Eftir nokkrar tilraunir tókst
mér að fá vitneskju um konu þá
sem spurt var um. Hún og fólk
hennar á heirna hér í einni af af-
skektari, íslenzku, bygðarlögunum
hér vestra. Konan er nokkuð við
aldur, gift, myndarleg og væn
kona, en hefir orðiö fyrir rauna-
þar heima, hjálparhönd.
Greiðasti vegurinn væri sjálf
sagt sá, ef blaðaútgefendur vorir
vildu sinna þessu að nokkru; mæla
með því og helzt veita móttöku fé.
sem fólk kynni að vilja gefa. Ef
einhverjir vilja heldur senda gjaf-
ir beint til Sigurlaugar sjálfrar,
þá geta þeir það alveg eins. Ut-
anáskrift hennar er, Hverfisgötu
10B, Reykjavík.
Hverjir vilja þá verða til að
lenzku lögreglu-umdæmi, og hitt Hðsint þessari nauðstöddu frænku
legu sjúkdómstilfelli, sem alveg | bjarga þessari nauðstöddu systur
fyrirbyggir að hún geti__________1-1_* ncr rétto fram höndina til hiáloar?
þó enn fremur að með þessu til-
tæki er beinlínis byrjað á að ógna
islenzku sjálfstæði með dönsku
hervaldi, á þann sem tslendingum
kom alls óvænt, og hvergi finst
heimild til, nema ef vera skyldi í
lögbók dansks ójafnaðar.
Þeim ójafnaði ber öllum sönn-
um íslendingum að mótmæla, með
öllum þeim krafti er Jæir eiga til.
Ekki þó með þeim hætti að fremja
nýjar lögleysur. Ekki með því að
ganga heimildarlaust á rétt annara.
Ekki með því að fremja nein of-
beldisverk, stór eða smá, í garð
sinni á íslandi. Efnahagur manns
hennar mun heldur ekki vera svo,
að hann eigi hægt með að hjálpa,
sízt einn, svo að dygði. Vonin,
sem þessi bágstadda kona hafði
gert sér um hjálp frá þessari
frænku sinni, hefir því að engu
orðið. Þó hefði hún vafalaust
viljað hjálpa og sjálfsagt reynt að
gera það, ef hún hefði fengið að
njóta heilsu sinnar og krafta, sem
því miður, ekki hefir raun á orðið.
Nú hefir þessi bágstadda kona i
Reykjavík skrifað mér og beðið
mig að mæla með, að góðir menn
og góðar konur liðsinni sér eitt-
hvað. Sjálfsagt mega meðmæli
min sin ekki mikils. En feginn
nokkuð nS retta fram höndina til hjálpari
Árborg, Man., 17. Júlí 1913..
Jóhann B jarnason.
ekki
Alberta-fylki. Hundraðsbrot ó-
læsra og skrifandi er í Manitdba
13,39, í Alberta 13,31, en í Saskat-
chewan 13,79.
Æðimikið má því lagast enn
mentamála-ástandið til þess að vel
sé, sérstaklega eftir mælikvaröa
okkar íslendinga, sem vafalaust
stöndum flestum ef ekki öllum
þjóðum framar að því er almenna
kunnáttu snertir í lestri og skrift.
ÞJað er arfur, sem vér höfum
meðal annars haft með okkur
heiman af gamla landinu, og hann
hefir verið lagður á vöxtu þegar
hingað kom, og þann heiður munu
„. . . v . | vildi eg hjalpa henni, þo eg hafi
Dana. Ekki með þyðingarlausu « „ , , ■ ,x , , . ,
j hana aldrei seð ne heyrt. Ánægja
stríði og glettingum. Það situr j a5 hjálpa öllum sem bágt eiga.
Það vona eg að margir segi með
mér. Og ef margir vilja leggja
nokkuð í hjálparsjóð, þó ekki væri
stórt frá hverjum einum, handa
þessari konu, þá gæti það alt til
samans orðið góð hjálp, því “safn-
ast þegar saman kemur”, segir
gott og gamalt íslenzkt orðtak.
Raunar hefir kona þessi ekki
mælst til að leita almennra sam-
skota sér til handa. Hún hafði
helzt hugsað sér að á sig yrði heit-
ið og að hún yrði svo vel við, að
það gæti orðið henni til bjargar.
Hefir sjálf mikla trú á að hún yrði
vel við áheiti. Ef til vill er ein-
hver eða einhverjir sem það vildu
reyna. Hitt tel eg þó sæmilegra,
að einhverjir, líklega margir, vilji
rétta henni hjálparhönd með því að
gefa henni einhverja upphæð.
Vafalaust er það gott verk og
verður þeim til ánægju sem það
gera.
Kona þessi heitir Sigurlaug
Guðmundsdóttir. Er ættuð úr
Fljótum í Skagafirði, en hefir um
nokkurra ára tímabil átt heima í
varnarlausri þjóð eins og
þeim. Heldur ber þeim að mót-
mæla með munni og penna, í
nafni réttvísinnar einnar, með al-
vöru þunga hins særða og fót-
troðna þjóðarvilja — mótmæla ó-
hæfunni fast og einarðlega svo
sem landslög framast leyfa.
Þetta hefir að nokkru leyti ver-
ið gert af blöðum og alþýðu manna
í Reykjavík. En þó er “enn eftir
Steingrimslota”, stendur þar;
stjórnarráð íslands á enn eftir að
gera hreint fyrir sínum dyrum í
þessu máli. Er vonandi að það
geri það vel og röggsamlega.
Jafnvel þó að atburður þessi sé
illur að því leyti, sem hann er nýtt
tákn danskrar óbilgimi, er það alls
ekki lastandi að hann gerðist.
Annar eins ójönfuður og þetta
hlýtur að verða íslenzku þjóðinni
þörf brýning, og þessi brýning tók.
Allir menn þar heima, hvaða
flokks sem voru, tóku nú höndum
saman. Þeim rann öllum blóðið
til skyldunnar. Þetta hlaut oss
hér í fjarlægðinni, sem enn mun-
um Island og óskum því allrar
blessunar, og fulls sjálfstæðis, að
verða stórmikið fagnaðarefni, og
vér verðum að ætla að undirtekt-
irnar fánaránsins 12. Júní, verði
fyrirboði þess að ísland eignist
löghelgan fána sem fyrst, — ís-
lenzkan þjóðfána.
Reykjavík. Má vera að einhverjir
hér vestra þekki eitthvað ttl henn-
ar. Hún er nú þrotin að heilsu og
kröftum. Komi henni engin hjálp
neinstaðar að, áður mjög langt um
líður, verður hún flutt á sína sveit
norður í Skagafjörð. Til þess seg-
ist Sigurlaug ekki getað hugsað.
Líklega geta sumir vorkent henni
það. Sjálfsagt eru til menn og
konur hér vestra, í góðum efnum
nú, sem einhverntíma báru kvíð-
boga fyrir því að verða á þann hátt
upp á aðra komnir og yfirgáfu
ættjörðina einmitt af ótta fyrir
því, að annars yrðu þeir ef til
Lögberg leyfir sér að mælast til
þess, að lesendurnir taki vel mála-
leitan séra Jóhanns Bjarnasonar,
til styrktar hinni bágstöddu konu,
sem hann skýrir frá í greininni
hér á undan. Það sem fyrir kon-
unni liggur, ef enginn styrkur fæst,
er ömurlegur sveitarflutningur
sunnan af íslandi, og norður í
Skagafjörð, og síðan að lifa þar,
það sem eftir er æfinnar, eins og
hrepps-ómagi. Til þessa getur
gamla konan, ellihruma, ekjki
hugsað. Til að komast hjá því
böli fær hún vini sína til að leita
styrktar sér til handa hjá mann-
eskju hér vestra, sem hún treystir
til að hjálpa sér. En nú er högum
þeirrar konu, sem hér er leitað til,
svo háttað, að hún má enga hjálp
veita sakir heilsubilunar. Á þá
kallið, neyðarhrópið hingað vestur
að verða til einskis? Er rétt að
þegja við því? Væri ekki góðverk
að Iiðsinna gömlu konunni sem
kunnugir menn bera hið bezta orð?
Væri ekki velgermngur að forða
henni frá hreppsflutningsbölinu
og sveitinni, með því að leggja
fram fáein cent?
Vér erum vissir um að það er
velgerningur að gera þetta, og
viljum mæla einlæglega með því að
landar vorir geri það. Það er
ekki verið að mælast til stórgjafa
frá einstaklingum, að eins fáein-
um centum frá hverjum, sem get-
ur orðið álitleg upphæð ef æði-
margir gefa.
Séra Jóhann Bjarnason bendirá
aðferð til fjársöfnunar þessarar.
Annaðhvort að menn sendi hinni
bágstöddu konu gjafir beina leið,
til heimilis bennar á Hverfisgötu
10B í Reykjavík, eða sendi það
blaðaútgefendunum islenzku hér í
Winnipeg, er svo mundu koma
fénu til skila þegar safnast hefir
viðunanleg upphæð.
Báðar þessar aðferðir mætti
nota, þó að vér teljum hagkvæm-
ara og kostnaðarminna að senda
blöðunum. Lögberg veitir fúslega
Vér vitum að margir landar
vorir víkjast vel við þessum til-
hjálp í neyð, hvaðan sem það
kemur, verður ekki árangurslaust,
en sízt af öllu þegar það kernur
beint frá einstaklingi innan þjóð-
flokks vors.
—Ritstj.
NORTHERN CROWN BANK
AÐALSKRIFSTOFA f WINNIPEG
Höfaðstóli (löggiltur) . . . $6,000,000
Höfuðstóll (greiddur) . . . $2,760,000
STJÓRNENDUR:
Formaður................Sir D. H. McMiIlan, K. C. M. G.
Vara-formaður....................Capt. Wm. Robinson
Jas, H. Ashdown H. T. Champion Frederick Nation
Hou.Ð.C- Cameron W, C. Leistikow Sir R. P, Roblin, K.C.M.G,
AUskonar bankastðrf afgreidd.—Vér byrjum reikninga við einstaklinga
eða félög og sanngjarnir skilmálar veittir.—Avísanir seldar til kvaða staðaar
sem er á Islandi, — Sérstakur ganraur gefinn sparisjóðs innlögum, sem hægt
er að byrja með einum dollar. Renlur lagðar við á hverjum 6 mánuðum,
T. E. THOR5TEINSON, Ráösmaður.
Cor. AVillim Ave. og Sherbrooke St. Winnipeg, Man.

lax og lúða væru send þaðan beina
leið austur til Boston og flutt svo aft-
ur frá þeim stað vestur til Chicago og
annara staða í miðju landi, og héti þá
svo, að sá fiskur væri veiddur í Atl-
anzhafi! Ekki kvárta járnbrautafélög-
in yfir því, vegna þess að því lengra
, . sem fiskurinn er fluttur, þess fleiri
mælum, og lirop til þeirra um ,jaij fa þau \ vasann. Þegar búið er
Matarsuða við rafur-
magn.
í löndum, þar sem sumarhitar
eru miklir, er það mikils vert að
geta komist hjá því að auka á hit-
ann í veruhúsum með matarsuðu.
Þjessvegna komust sumareldhús í
móð. Mikil þægindi voru og að
því, þegar altítt varð í bæjum að
nota gas-matreiðslustór. Á þeim
mátti kveikja og slökkva á einu
augabragði eftir vild; eld þurfti
aldrei að hafa uppi á þeim nema
rétt á meðan matarsuða fór fram.
Sá var þó og er ókostur gass-
ins að óþefur getur komið af því
og það eyðir súrefni úr andrúms-
loftinu. Rafurmagn aftur á móti
tekur gasi fram að þessu tvennu
leýti, og ennfremur með því, að
þar fer minna forgörðum af hit-
anum, sem framleiddur er, og því
hitnar herbergi minna þar sem raf-
urmagn er brúkað til matarsuðu,
heldur en þar sem gas er brúkað,
að öðru jöfnu.
Það ber mönnum og saman um,
að mjög sé ódýrt að nota rafur-
magn til eldsneytis, og telst þeim,
er vit hafa á þeim hlutum og
reynslu við að styðjast, að mat-
reiðsla við rafmagn kosti frá 3—10
centum á dag fyrir fullorðinn
mann.
Frá Vancouver til Prince Rupert.
fFramh. frá 1. bls.J
við veitt fyrsta daginn, að við þurft-
um ekki að skjóta okkur til matar upp
frá því.
Af öllum þeim fiskategundum, sem
veiðast vestra, þykir þorskurinn
fblack codj langbeztur. Hann veiðist
bezt á veturna, í skammdeginu, á síld
arbeitu; dagur var orðinn skammur,
jegar við fórum suður um, og þá
tókst okkur að veiða einstaka þorsk.
Silung og lúðu og lax vill enginn sjá
þar vestra, ef þorskur er í boði.
Hann heldur sig við botn á hyldýpi;
ekki spriklar hann mikið á færinu og
er lítið gaman að draga hann; gaman-
ið kemur þá fyrst, þegar hann er bor-
inn á borð.
Meðan við stóðum við i Prince Rup-
ert kom þar mikið síldarhlaup. Eg sá
að átta menn fóru á olíu-bát stundu
eftir dagmál, með tvo stóra báta í eft-
irdragi. Þeir komu aftur að fyrir dag-
setur með bátana fulla. Þeir fengu
átta ton af síld í hverju kasti. Þegar
að landi kom, lögðust þeir við bryggj-
ur, var þá síldin verkuð og vegin,
söltuð og send síðan til Vancouver og
þaðan austur í land og til Austur-
landa. Sú sild er í skemra lagi, en
mjög feit og þætti mér líklegt, að
hún væri vel fallin til að þurkast og
reykjast. ('Herra Th. J. Davíðsson í
Prince Rupert sendi Lögbergi sýnis-
horn af þurkaðri og reyktri síld, ekki
alls fyrir löngu, og fengu allir minna
en vildu, sem smökkuðu þá gómsætu
fæðu ).
Eg hefi farið víða og lesið mikið um
fisk og veiðar, en eftir því sem eg
veit bezt, getur hvergi slíkan fisk um
víða veröld, sem þann er veiðist fyrir
str‘ndum British Collumbia, í æva-
mörgum víkum og vogum, vptnum og
fljótum eða á eyjum fyrir landi, svo
og miðum í hinu víða Kyrrahafi. Það
er að sjá sem sú fiskigengd verði
aldrei upp ausin; þó er sagt, að Ame-
ríkumenn hafi eyðilagt styrjuna um-
hverfis Vancouverey með ólöglegri
veiði, og laxinn mun vera að þverra
í Fraser elfu; en þó að svo væri er
nóg af að taka, mörg hundruð önnur
fljót og firðir, og lúðu og þorskamið í
hafi, svo skiftir þúsundum fermílna,
langt norður fyrir Alaska og austur
eftir öllum sjó nálega til Japanseyja.
Bæði sjómenn og fiskikaupmenn
austanlands í Canada og Bandaríkjum
hafa haldið því fram, upp á síðkastið,
að fiskur úr Kyrrahafi væri ekki eins
munntamur og sá sem veiddur er fyr-
ir austurströnd landsins í Atlanzhafi.
Það er mitt álit, að þeir hafi ekki rétt
fyrir sér. Má vera, að þeir óttist sam-
kepni, þegar farið verður að reka
veiðarnar í stórum stýl vestra. Hátt
settur maður í járnbrauta starfi t Van-
couver sagði svo í mín eyru, að bæði
að fylla upp í skarðið á Grand Trunk
brautinni, sem verður innan árs, þá
mun fiskur verða fluttur á teinum
beina leið frá fiskistöðvunum austur
til Sléttufylkjanna og jafnvel til Evr-
ópu, og verða þá fisklestir með kæli-
.vögnum einn helzti helzti flutningur
eftir brautinni að vestan.
Á leiðinni til baka hreptum við veð-
ur stór, haglél og hríðar, en með köfl-
um var fagurt sólskin og heiður him-
inn. Maður hugsar aldrei til illviðr-
anna meðan blíðan er, og segir alla tíð
meðan hún helzt: “Mikil er blessuð
blíðan.” Yfirleitt er veðrátta á vest-
urströndinni áþekk því, sem gerist á
suður Englandi, en þó eru miklu fleiri
sólskinsdagar vestra; mest er veður-
blíðan á Vancouver eynni, enda vaxa
þar fíkjutré undir beru lofti, lárviður,
azaleas, fjallarósir og japanskur
kirsuberja viður er blómgast tvisvar á
ári, en mest er þar þó um lyng og
vingulgras.
Við komum í bakaleiðinni við Prin-
cess Royal Island, sem er ein sú
stærsta fyrir ströndinni, og er 300
mílur fyrir norðan Vancouver. Boðn
JSurf IslandJ er skamt þaðan. Sú
ey er fræg af hvítum marmara, með
gulli í, sem þar finst í jörðu; meðan
við vorum nyrðra voru þangað fluttar
vélar til að vinna þennan dýra stein,
og er líklegt að það verði frægt áður
margir mánuðir líða.
Veturinn er svo mildur við strönd-
ina að þar er námugrefti haldið uppi
alt árið um kring. Ekki þarf að þýða
gröftinn við eld, eins og gera verður í
hörkunum norður frá en að eins reisa
skýli eða opna skúra til þess að hlifa
vélum og vinnufólki við rigningu, og
er það alls ekki kostnaðarsamt, því að
nógur er viðurinn alt um kring og yf-
irfljótanlegur vatnskraftur til þess að
knýja sögunarmylnur eða framleiða
rafmagn.. Til hins síðarnefnda munu
fossarnir notaðir í framtíðinni, með
því rafmagninu má beita til svo
margra hluta.
Nógur er auður í jörðu í British
Columbia, ekki síður en í höll Alad-
dins; og þeir þjónustusamlegu andar,
sem þar niunu Verk sitt vinna, eru
fossarnir, er hvarvetna blasa við í
lækjum og áni, fossandi ofan hverja
fjallshlíð.
Við urðum veðurteptir í tvo daga á
Princess Royal ey, en við höfðum
tjald og eldavél, og góðan tjaldstað
fundum við undir höfða við fjöruborð
og áttum góða ævi. Annað kveldið,
sem við vorum þar, kyntum við mikið
bál og sátum við það þegjandi.
i einu segir Gerald:
“Hvaða hljóð er þetta?”
“Nú ertu kominn til,” sagði eg.
“Við erum hundrað rnílur frá manna
bygðum, svo hvaða hljóð ætli bú get-
ir heyrt ?” y
En rétt á eftir heyrðum við glögt
þrusk, eins og eitthvað kvikt væri að
brjóstast gegn um skóginn. Gerald gat
þess til að það væri bjarndýr eða eitt-
hvert annað villidýr, svo að við stóð-
um upp og tókum byssurnar og biðum
þegjandi þess, er verða vildi. Eftir
skamma stund gægðist maður gegn
um skógarlimið, heldur útilegumanna-
legur og spurði þurlega hvað við vær-
um að gera á eyju sinni. Við reynd-
um að hafa hann góðan og buðum
honum til kveldverðar, sem stóð fram-
reiddur, og þáði hann það með þökk-
um og mintist aldrei á eignarrétt sinn
til eyjarinnar upp frá því. Hann
reyndist skýr og skrafinn, lærður og
vel siðaður og mjög víðlesinn, og þar
kom, að hann sagði okkur ævisögu
sína, og skal hér sagt ágrip af henni,
ef einhver skyldi hafa gaman af.
Hann hafði verið læknir í bæ nokkr.
um í Ontario, og varð drykkfeldni
honum að fótakefli. Hann tók sárt til
ávirðingar sinnar og réð það af að
halda vestur og reyna að losna við
bann ægilega löst. Við réðum í, að
hann hefði fallið eða fleygt sér fyrir
horð eina dimma nótt, af skipi er var
á norðurleið. Hann vitkaðist og lang-
aði til að lifa, þegar hann kom í kald-
an sjóinn, og með því að skamt var
til lands, þá greip hann til sunds og
bjargaði Hfi sínu. Oft hafði hann
langað í drykk síðan, en með því að
ekkert fékst á eynni nema blávatnið,
þá liðu köstin hjá og dró úr þeiní
smátt og smátt, þar til hann kendi
þeirra alls ekki. Hann var allslaus og
gerðum við það fyrir bón hans, að
flytja hann með okkur til manna-
bygða. Hann reyndist hinn skemti-
legasti samferðamaður og kunni
margar sögur að segja, sumar gaman-
samar, sumar alvarlegar og sorglegar.
Hér skal sögð ein, með hans eigin orð-
um:
Árið 1909 var eg læknir í borg
nokkurri í Ontario, vestantil. Einn
helzti læknirinn þar, gamall og þur-
legur karl, hafði sjúkling til meðferð-
ar, er veikur var, með undarlegum og
um borgarinnar Iék forvitni á, hvað
ganga myndi að manninum, en því á-
leitnari sem við gerðumst, því fámælt-
ari varð hinn gamli sérvitringur, og
loks dó sá sjúki í höndum læknis síns,
—eins og stundum kemur fyrir. Einn
læknir, sem var kunningi minn, kátur
maður og til í alt, kom til mín það
sama kveld og sagði við mig: “Nú
er gamli Jón Smith dauður, og verður
jarðaður á morgun. Hvernig væri
að við færum í beinagarðinn, tækjum
hann upp og skoðuðum hann ?”
Eg var til i það og seint kveldið eft-
ir lögðúm við af stað í sleða til kirkju-
garðsins; sleðinn var stór og víður og
nægilega stórt sæti fyrir þrjá i hon-
um. Þess ber að geta, að á leiðinni
til grafreitsins svo sem þrjár mílur
frá borginni. var notalegt “gistihús”,
og voru góðir félagar því vanir á
sumrin að skreppa þangað til að fá
sér 'gosdrykki”. Við komumst nú
klakklaust í kirkjugarðinn, grófum
UPP þann dauða, færðum hann í gamla
yfirhöfn er við höfðum með okkur,
settum barðamikinn hatt á höfuð hans[
settum hann á milli okkar í sleðann og
héldum svo heimleiðis.
Kalt var úti og við höfðum unnið
hart, og því var það, er við komum að
hótelinu, að við brutum okkar góða á-
form, að stanza hvergi, heldur stigum
við af sleðanum hjá hótelinu, festum
tauminn milli fingra hins dauða og
gengum til skytnings. Þar urðu
staupin heldur mörg, og verð eg að
segja eins og er, að við urðum góð-
glaðir og stóðum lengi við. Húsráð-
andi var glettinn; hann hafði gefið
sleðanum auga, með hestinum og hin-
um kyrrláta manni, er lét hattinn
slúta. Hann inti nokkrum sinnum
eftir hver sá væri, en er hann fékk
ekkert svar, þá fór hann að skoða
hann og sá þá hvers kyns var. Hvað
mundi hann gera, nema taka líkið úr
sleðanum og bera það inn í hlöðu,
setti síðan á sig hattinn og kápuna og
settist í sleðann. Kunningi minn tók
taumana úr hendi hans og hélt á stað
og nöldraði eitthvað um að þeim
dauða væri heitt á hendinni. Eg sat
fast upp við “líkið”, og eftir Iitla
stund fann eg ylinn leggja af honum,
og mælti:
Hver rækallinn hóar, honum er
heitt!”
Þið megið geta nærri hvernig okk-
ur hafi orðið við, þegar nárinn svar-
aði í digrutn karlaróm: “Ef þið hefð-
uð verið þrjá sólarhringa í helvíti,
ems og eg hefi verið, þá væíi ykkur
Iíkast til heitt líka.”
Af hræðslunni og ölvímunni datt eg
ut úr sleðanum og kunningi minn
sömuleiðis. Gestgjafinn fór í Ioftinu
til borgar og skilaði hestinum, en lét
okkur liggja eftir til að vitkast. Hvað
af líkinu varð vissi eg aldrei, en mig
grunar að kirkjugarðsvörðurinn hafi
sótt það og komið því á sinn stað í
Alt kyrþey og látið á engu bera, til þess
að komast ekki í skömm fyrir eftir-
litsleysi.”
Margir fara í ferðalög með fram
strondinni til þess að veiða til matar
ser og draga í búið; en hverjum og
einum er það mikils virði að sjá þá
náttúrudýrð, stórkostlega og undra-
verða, sem þar blasir hvervetna við
auganu. Þó að það væri aðal erindi
mitt að njota úti loftsins og fegurðar
landsins, þá kom eg alt um það heim
með svo mikinn forða af öndum,
hrossagaukum og öðrum fuglum, að’
vel nægði okkur allan vet'urinn.
Ferðin stóð í hálfan mánuð, og hefi
eg fáar farið eins skemtilegar og til-
breytinga miklar.
Berklaveiki
í íslenzkum nautgripum og sýk-
ingarhætta.
Það er að mestu Ieyti gömul
saga, sem eg ætla að segja, því að
fyrir 200 ártim hélt Morgagni því
fram, að lungnatæring í mönnum
væri næmen það var fyrst árið
1865, að hinn franski vísindamað-
ur Villemin varð þess vísari af til-
raunum sínum að berklar í mönn-
um gátu borist á dýr og dýr af
Gýri; en um leið sannaði hann, að
manna- og dýra-berklar .væri
semskonar sjúkdómur — sjúk'dóm-
ur af sömu rótum runninn.
Árið 1882 fann ÞJjóðverjinn,
j>rófessor Robert Kock sóttkveikj-
una — berklaberilinn, sem hann
áleit sameiginlega sjúkdómsorsök
hja mönnum og skepnum. Þessi
uppgötvun færði mönnum heim
saininn um það, að hér var eng-
in smahætta á ferðinni, enda tóku
•ricnningarþjóðirnar þegar að her-
V' 'Sast gegn sýkingarhættunni.
vSvo liðu nokkur ár. En á alþjóða-
I. rklafundinum í London árið
I0?l kom Róbert Kock fram með
] á skoðun, að nautgripir væru
<' ki næmir fyrir mannaberklum.
Þetta álit sitt bygði hann sumpart
á sínum eigin rannsóknum, en
óvenjulegum hætti. Mörgum af lækn.' sumpart á athugunum og rann