Lögberg - 25.09.1913, Blaðsíða 2

9
LOGBERG, FIMTUDAGINN 25. September 1913.
Strandgæzlan.
1.
ÞaS er öllum kunnugt, aS
strandgæzlan eSa landhelgisgæzl-
an viS Island, er eitt hiS mesta
nauSsynjamál, er fram úr þarf aS
niSa innan skamms. Yfirgangur
útlendra fiskiskipa á landhelgis-
svæSinu keyrir svo fram úr hófi,
og gæzlan, eins og hún er nú, svo
slæleg eSa ónóg, aS viS svo búiS
má ekki lengur sitja, þar sem í
hlut á annar aSalatvinnuvegur
landsbúa. Því aS svo gæti fari'S,
aS tilvera hans ylti aS miklu lejti
á gæzlunni.
"Fiskifélag/ Islands’’, sem látiS
hefir sér, þótt ekki sé þaS gamalt,
ant um þetta mikilsverSa mál eigi
síSur en önnur, er til hagsmuna
horfa sjávarútveginum, setti á siS-
asta aSalfundi sínum, í vetur leiS,
nefnd manna til þess aS íhuga
þaS aS koma fram meS tillögur i
því, er leggja skyldi fyrir fiski-
])ingiS, svo aS þaS mætti mæla meS
því til alþingis. Áli tnefndar þess-
arar, sem er hiS ítarlegasta, hefir
inni aS halda ýmiskonar fróSleik
og útlistan málsins. Sátu í nefnd-
inni þeir Magnús fyrrv. alþm.
Blöndahl fformá'Sur nefndarinn-
gerSu meira gagn en Fálkinn gerir
nú”, — og klykkja svo út á þessa
leiS:
“Má af þessu margt læra um
þaS, hversu dýrt yrSi — eSa öllu
heldur ódýrt — aS halda úti
strandgæzluskipi, ef hyggindum
og hagsýni er beitt. Eru menn nú
orSnir svo kunnugir verSi skipa
— t. d. botnvörpunga —, aS ó
þarfi er aS fara nánar út í þær
sakir hér. Um sjálft skipsverSið
er fljótauSiS aS komast aS réttri
niSurstöSu, á réttum stöSum, þá
er búið er aS koma sér niður á
hinu é1Tteð aðstoð reyndra manna,
er þekking hafa i þeim efnumý,
hvernig hentugast væri aS skipið
yrSi og útbúnaSur þess o. s. frv.
Ef til vill nokkuð hátt á annaS
hundrað þúsund kr. mun slíkt skip
kosta.
KostnaSurinn viS sjálft úthald-
ið yrði og eftir fyrirkomulaginu.
Hvað Danir reikna þaS á “Islands
B'alk” er greint hér að framan, en
ekki er nokkur vafi á því, aS þaS
er óþarflega dýrt fyrir oss, og
mundum vér komast af meS miklu
minna; sbr. einnig skýrsluna hér
aS framan frá frakkneska liSs-
foringjanum fog má þó sjálfsagt
ef vill sleppa spítalabúnaðinumý.
Skiplnu yrði líka öðruvísi háttað
en “Fálkanum”, en miklu meira
ar>, Gísli yfirdómslögm. Sveins ,. , „ „
J> fskrifari), Matthías útgerSar-1 && "1”ndl ►*»*»»• ™"n
matiur Þórtiarson. Magnús yfir- »S utgerí ^t, or6,8 tslenzkt yró.
., ... c- K „ <->_• verkiö hka betur unmð a al a lund.
domslogm. SigurSsson og Geir
.. 0- x_____ AHs ekki er neitt ohugsandi,
S ÍS J’. ^'V,- r ; heldur miklu fremur líklegt ef
Fvrsti kafli ahtsins er saga , 6
. • , , -v ; ■ . • gæzlan yrði sæmilega rekm, aS
strandgæzlunnar við Isiand 1 stor- a ,
. ... t- , • , „ooo sektafe það, er mn kæmi fyrir o-
um drattum. Endar hann a þessa 1 ’ ,,.
I loglegar veiSar 1 landhelgi. hrykki
hér lanSt ef ekki alveg fyrir útgerðar-
1 kostnaðinum. Til sönnunar því
leið:
“Frá 1895 til 1905 voru
gæzluskip nokkurn hluta ársins,
“Umhverfis lönd þau, sem um-
flotin eru, er belti sjávar, er land-
helgi nefnist. ÞaS er óaðskiljan-
legur hluti landsins, fylgir því og
hlítir í aðalatriSum sömu reglum
á meðal þjóSanna og landiS sjálft.
Hver *sú þjóS, er landiS byggir
og á með sig sjálft, á landhelgina
jafnt og landiö. Er þaS viöur-
kend setning í þjóðarétti. Sú
þjóS, sem á meS sig sjálf og á
land sitt, er í rauninni fullvalda,
þótt eigi hafi hlotiS formlega al-
þjóSlega viöurkeningu þess eða
þótt aðrir fari meS fullveldi henn-
ar að nokkru út á viS. Hún ein
hefir rétt til að gera ákvarðanir
um land sitt og landhelgi, ein rétt
til aö nota landhelgi sina — og
hefir þar jafnvel betri tök á en
landinu sjálfu, með því, aö ein-
stakir menn geta átt nokkurt til-
kall til hluta þess, en ekkert til
landhelginnar, sem er eign þjóö-
arinnar í heild — og þessum ó-
tviræöa rétti er samferSa rétturinn
til að verja landhelgina, halda þar
uppi lögum svo sem þjóðfélagið
lætur gera á landi uppi.
Ef aðrar þjóðir fá eða hafa
hlutdeild í þessum “réttindum”,
þá verður það að vera fyrir sam-
þykki eigandans. þ. e. þeirrar
þjóðar, er landhelgin tilheyrir.
Strandgæzla eða landhelgisgæzla
er ekkert annað en löggæzla, þ. e.
lögreglueftirlit. Eins og gæta þ8rf
þess, að landslögum sé hlýtt á
landi, og sökudólgar (er lögin fót
umtroða) gripnir og þeim refsað,
á sömu leiS verður umsjón aS
vera ineð því, að lögum og regl-
um landhelginnar sé fylgt. MeS
öörum orðum: Svo langt sem lög
þjóðfélagsins ná, verSur það að
En kvartanir um yfirgang botn-
vörpunga á vetrum og reynclar
líka þann tima, sem varðskipið var
hér, voru all-háværar og réðst þá
danska stjórnin i aö byggja “Is-
lands Falíc”. KostaSi skipið rík-
issjóð 475,00 krónur eftir því sem
Danir telja. Kom þaS hingaS
herskipin Heimdallur og Hekla. ^á 'ænda á, að eitt ár hef-I hafa lögregh, til eftidits þeim.
1 ir pað komist nærri upp 1 90 þus. 1 Gæzluskipin — varöskipin — eru
kr, (kr. 87,619,i6j — og var! sjávarlögreglan Handhelgislögregl-
strandgæzluskipið þó eitt. ASjanj, er lahdhetginnar gætir. Þþu
sarna skapi væri það meira ef tvö | eru því lögregluskip en alls ekki
væri, þótt ekki væru þau stór. “herskip”, eins og' sumir, er eigi
Annað atriði kernur og hér til! eru fróSir í þessttm efnum, ætla.
mála, og hefir allmikla þýðingu. ! Herskip er sem sé alls ekki nauð-
Islenzkt strandgæzluskip yrði i synlegt til eftirlits þessa, og því
fyrst vorið 1906 og líefir haídis I sjálfsagður skóli fyrir íslenzka | siður. að gæzluskipið þurfi að
hér uppi strandgæzlu síöan, as KJomen,n- fr,á K1 mikil nauösyn. j vera úr viðurkendum herflota vtð-
miklu áriS um kring. Til þessar- Engm kensla . verklegn sjomensku j urkends herr.kis, með viSurkend-
ar útgerðar telst ríkissjóSur veita | fer her fram nu’ llott sá atvinnu' u,n herformgja að yftrmanni.
0800 krónur á áVi | vegur se o* hfsskilyröi; landið á Þessu raskar eigt a nemn veg lnð
St-an ’varnirnar ' eru svo aö | ser hvQJ'k'i herskip né liervarnarliS, | öfur-eðlilega ástand, að þau ríki,
segja eingöngu stílaðar eftir ó- svo »®eiP veröur af >ví Iært-1 er her hafa' lata herskiP sín hafa
,-eiði botnvörpunga iland-!endatl,f,nnanlegurskorturál)ekk-|l,essa Sæzlu a hendl: Þau ver*a
íngu um ])aS, hvernig ntenn eigi ; ekki notuð til annars þarfara.
aö haga sér í ýmsu þvi, er fyrir | En vitanlega verður gæzluskipið
kerniir á sjó og með þarf, svo sem I að vera fulltryggilega og sæmilega
alla tilhögun á skipsfjöl, og ekki i útbúið, hvað tæki til framkvæmda
sízt að því er snertir hlýðni, sem eftirlitsins snertír. og stjórnenclur
er grundvallaratriði, því að sá, í ])ess fullhæfir til starfáns, svo að
fyrir þáj. því aS meS því munu
]>eir vilja telja sig geta sýnt um-
heiminum einna ljósast “yfirráða-
rétt” sinn yfir Islandi.
En alla þessa hlutdeild, bæði
notkun og verndun landhelginnar
islenzku, gætu Islendingar tekiö af
Dönum meS einföldu lagaboöi.
Þeir geta útilokkað þá feins og
allar aðrar þjóðirE ef í hart færi.
og Danir vildi ekki góðfúslega
leyfa vilja Islendinga frarn að
ganga. Vopniö er hér sú í fram-
kvæmdinni og af Döunm viöur-
kenda og staðfesta heimild: Is-
lendingar einir hafa ráöin í lög-
gjöf um landhelgina við ísland!
Þjess má geta, að það eru ekki
aðeins Islendingar (og þaS á meS-
al fyrverandi og núverandi ráS
herra. sem báðir eru lögfræðingar
og annar æðsti dómari i landinu,
sbr. ummæli þeirra á síðasta þingi,
Al.tíð. 1912, umr. n. d. bls. 758
o. s. frvj, sem telja landhelgisrétt
Islands vafalausan og ótvíræöan,
eins og að framan er rakið. Sörnu
skoðunar eru mætir fræðimenn er-
lendir, er látiö hafa til sín heyra
og nokkra hugmyncl hafa um mála
vöxtu. Má þar tilnefna norsku
fræðimennitía alla, er á siðustu
•timum hafa láti'S uppi álit sitt á
rikisréttindum íslands, og er það
kunnugt. Ennfremur hinn sænska
rithöfund Ragnar Lundborg, er
ritað hefir um ýms þjóðréttarat-
riði, og hinn danska prófessor H.
Matzen. Loks hinn nafnkunna
þjóð- og ríkísréttarf ræðing G.
jellinek, prófessor i Heidelberg á
Þjýzkalandi. — Gerist ekki þörf
aö telja fleirí.
Auk alls þessa, sem mest áhrær-
ir hina fræðilegu hlíö málsins,
hafa Lanir viöurkent í “stöðurg-
unum” 2. Jan. 1871 fsem þeir
sjálfir og einir gáfuj, 3. gr., að
fiskiveiðamálefnin sé “sérmál” Is-
lands, og heýra }>ar undir allar
ákvarðanir um landhelgina fþat' á
meðal útilokun Dana frá henni,
jafnvel að skoöuii próf. Knud
Berlins, sbr. “Dannebrog” 19.
Júní 1908. — I fullu samræmi við
]>etta hafa og framkvæmdirnar
verið í íslenzkri löggjöf, svo sem
Islands og konungur BretlandsUir allra fjalla. Næst honum
gerSu meö sér samning þar aS lút
andi þann 24. Júní 1901 og gildir
samningur sá fyrir þegna beggja
þessara höfðingja. Var hann aug-
lýstur á Islandi þ. 28. Marz 1903,
eftir að konungl. tilsk. hafði ver-
iS gefin um nákvæma útlistun
hans, 2. Marz 1903, samkvæmt
heimild í lögum frá al])ingi 8. Júlí
1902. Segir svo í 1. gr. samnings
þessa, að ákvæði hans “fari fram
á aö skipa fyrir um löggæzlu við
fiskiveiðar í hafinu umhverfis
Færeyjar og ísland fyrir utan
landhelgi . . .”, og er sú löggæzla
alt önnur en landhelgisgæzla, enda
útilokar hún hana enga'n veginn
né er þvi til fyrirstööu, aS hún sé
rekin á fullnægjandi hátt.
Það er því alls ekki rétt, sem
nokkrir meðal íslendinga virðast
halcla (eítir ýmsum röddum aS
dæma, sem fram komu á auka-
þinginu 1912J, að þessi samning-
ur hindri íslenzka landhelgisvörn
hið allra minsta, og ákvæði 26. gr.
fsbr. tilsk. 24. gr.) geta ekki
meinað aö nota þau skip til strand-
gæzlu, er þeir telja hæf til þess,
þótt út fyrir landhelgi þurfi aS
bregða sér. Þýí að þótt svo
standi, að “skip úr herskipa^lota”
samningsaðila skuli hafa þá stjórn,
sem samningurinn á við fsem og
er eðlilegt hjá herþjóðumj, þá
getur. það ekkí komið þessu máli
við, — enda er gert það sérákvæðí
i nefndri grein, að fyrir Dan-
mörku, og þá ísland, megi nota
til þess önnur skip (en herskipj.
En til þess samt se máður, að
alt yrði sem tryggast, væri sjálf-
sagt að fara fram á þaS við aðr-
ar þjóðir, að lögregluskip íslancls,
er til landhelgisvarna yrði notaS,
teldust jafnrétthá fyrir utan land-
helgi og úr herskipaflota væri.
Yrði þá frá því gengiS með samn-
ingi, er hér kæmi til mála, en eng-
in ástæða væri neinttm að setja
sig upp á móti sliku. ÞaS má því
telja víst, að samþykki það feng-
ist ofur-auöveldlega Jsbr. Jellinek
1. c.J, enda óvíst, hvort þyrfti
annað en tilkvnningtt tim ])etta frá
liálfu íslendinga, ])ar sem áSur-
ganga svo Miklaholtshreppsfjöllin,
og, svo Hafratindar í Dalasýslu.
AllmikiS af Flatey er ennþá ó-
ræktað land, og er það mest mýr-
lendir grasmóar. ÞaSan fór eg
til Skáleyjar, er hún stór og
fylgja henni líka margar smá-
eyjar og hólmar. Æðarvarp er í
öllum stærri og mörgum smærri
eyjunum. Er það heldur að auk-
ast; var mér sagt aS 200 pund
fengjust í Skáleyjum, en 100 pd.
í Flatey. Einnig er þar kriu- og
luinda-varp. Ekkert mótak er j
þessum vestureyjum BreiSafjarð-
ar, og aSeins sárlítiS berjalyng,
enginn kvistur. Kartöflu og kál-
garðar hepnast aftur nokkurn veg-
inn. En örðugt er oft með hey-
skap og eins litið um fjárbeit. Er
þvi sauSfé látiS á afrétt eöa þá
upp í sveitir á sumrin. Og er þá
ein króna gefin meS ánni, en 60
aurar með gemlingnum. Nú orS-
ið fiskast lítíö annað kringum eyj-
arnar en hrognkelsi. Og engin
sild er þai* veídd, en sést ])ar oft, Ingó]fur hafði h t þegs ig
var nter sagt, inn. a fjorðunum aS Þór8ur Sveinsson lækn ’
miðið. Skipið heitir “President
nr. 262 G. I.” Hefir þetta athæfi
þegar verið kært fyrir sýslumanni.
Því þar sem hér er um atvinnu
margra manna að ræða, sem með
þessu er stórspilt, eða hún jafnvel
eySilögö í framtið, þá get eg ekki
betur séö en að brýn þörf sé á
þvi, að eitthvaö sé gert í slíku
máli.
Nú, meðan eg skrifa línur þess-
ar, eru þrir botnvörpungar aS
veiSum hér í Finnafirði. Yfir-
gangur þeirra gengur nú fram úr
hófi, e.n varðskipið sést hér aldrei.
Þetta er skrifað 2. Águst. En
nú hafa botnvörpungar togað hér
á öllurn miðum, og er nú hvergi
friður fyrir þeim. “Presidentinn”
er nú kominn afutr með sjö djöfla
sér verri.
Gunnólfsvík 6. Ágúst 1913.
Kristján Jónsson.
—Lögrétta.
Greiðleg aðferð við þurkun á heyi.
eyjunum. Selveiðin
ir a
„ , t ..... Kleppi hefði reynt aðferð við
SuSaustan att þyk- þurkun á heyi> sem f4þckt 'er hér
á landi, og fór að grenslast eftir.
löglegri v
he gi, því að auk ]>ess sem þeir
taka langmest af fiskinum, þá er
það trú manna, að þeir fæli líka
fiskinn og spilli bátfiski við strend-
ur landsins og í fjöröunum.
Þf kjast menn verða varir við
gagnge.ðar truflanir á fiskistööv-
unum þar sem hópur botnvörpunga
liggja nærri landi, og kvartanir
um yfirgang ])eirra liafa aldrei
verið háværari en nú fy.irfaramli.
— Að gæzlan er enn rnjög ófull-
nægjandi lciöir af sjálfu sér, þeg-
ar þess er gætt, að varðskipið er
aðeins eitt, en vegurinn kringum
land 240 mílur eða 4—5 daga
sigling á meðal hraðskreiðu skipi,
og þar við bætist, að varöskipið
liggur mjög mikið á höfnum inni
•og fer mjög sjaldan kringum land-
ið.
áður var bent á, og er það ekki } urngetiö ákvæði er í samringnum,
hvað minst um vert. Og • allar [ sem nefndur var.
sektir og ])essháttar, sem inn koma Af framanskráðu mun ])að nú
fyrir landhelgisbrot, renna í lands- I vera ljóst, að íslandi eru allir veg-
sjóð éþótt Danir hafi gæzluna á | ir færir með strandgæzluna frá
hendij, nema íslenclingar geri þar j réttarins sjónarmiði. Væri að sjálf-
um aðra ákvörðun. Alt sannar sögðu æskilegast, að framkvæmdir
]>etta hinn ótviræða og raunveru- j ])ess máls gætu orðið með góðu
lega rétt. | samkomulagi við Dani; en þótt
Það er þannig engum efa undir- j þeir réisi sig önd'verðir gegn ís-
orpiS, að ísland hefir rétt til aS j lenzkri landhelgisgæzl'u — sem ó
er ekki lærir að hlýða, kann ekki j eigi yrðí tim þaS deílt, ef ágrein- , halda 'úti skipi til eftirlits á land- j trúlegt er að þeir geri, ef til al-
að stjórna. Virðist réttast, aS j ingsatriðí yröi eínhver við aS ar helgissvæðinu — stron ígæziuskipi. vörunnar kernur —. þá geta ís-
öllum Sjómannaskólanemendum,! þjóðir, sem í lögbrotum lentu. Er 1 Og varðskip það hefi rfullan rétt
yrði ekki einungis gefinn kostur á, | og slikt vel vinnandi vegur hverri til að taka fiskiskip þau, er það
heldur gert að skyldu, émeð lög- þjóð, að gera eftírlitið ])ann veg ■ stendur að landhelgisbrotum, og
um) að vera ákveðinn tíma á ; úr garðí. ! draga fyrir lög og dóm í landi, o.
gæzluskipinu, til æfinga, og yrSij Alt þetta, er hér hefir verið s. frv. Spurningin er sú, hvort
lendingar samt komið málinu
fram, ef nægu atfylgi er beitt.
Vandi á enginn að vera' á feröum,
ef efni eru fyrir hendi til fram-
kvæmdanna, því að rnáliö er í
norSur af
heldur sér.
ir hér átta bezt.
Eg fór á milli eyjanna og svo til
lands á bát með “gaffalsiglingu”,
sem ])eir þar nefna svo. Sigldu
þeir læint á móti stinnum norS-
anvindi og “slöguöu” eða “bóg-
uðu" altaf. Hef eg ekki séð þá
siglingu fyrri. JEr l^ún. ‘nokkuS’
öðruvisi en spritsigling, en stutt
rá ofantil við segliS, sem nær að
mastrinu, heldur seglinu stinnu.
Hækka og lækka má sigling
þessa eftir þörfum, og ekki þarf
að fella l>egar “vent” er. Gekk
vendingin svo fljótt og liölega, að
maður varla vissi fyr en búiS var
að venda. Sögðu þeir að þetta
væri nú lang bezta siglingin og
leist mér mjög vel á hana. Bóg-
uSu ])eir innan um strauma og
sker og grynningar beint á móti
veðri, en veðrið var þá ekki mik-
iö. En svona sigla þeir oft í ofsa-
veðrum innan um kletta og foss-
andi strauma, og sjaldan verSa
slys á Breiðafirði. Leist mér svo
á bændur þá, er mig fluttu, að
þeir .væru bæði hugaðir og gætnir,
vara-ár og vara-austurstrog var í
hverjum bát, barlest nóg og segl
hæfíleg. Annars- hafa Breiöfirö-
ingar lengi haft orð fyrir aS vera
bæði hugdjarfir, hyggnir og gætn-
ir sjómenn.
Það mun varla glönnum eða
klaufum hent'að sigla mikið i of
viðri um Breiðafjörð. Margir
eyjamenn munu annars vera yfir-
leitt myndarbændur, og er Snæ-
björn í Hergilsey nú einna nafn-
kunnastur þeirra.
—Lögrétta.
)ar slegnar tvær flögur í einu . talið, er ómótinælanlegt frá þjóð- sérstakar reglur gildi, ef varðskip- i sjálfu sér mestmegnis eða ein-
höggi: Ágætur vinnukraftur aréttar stjórnarmiöí.
veittist strandgæzlunni með litlum I Hverníg víkur nú þessuni atrið-
kostnaði og sjómer.n þjóðarinnar | um við. að þvi er til íslands kem-
öðluðust nauðsynlegan lærdóm! — j ur ?
Af þvi, sem hér hefír veriö tek- Við ],eírri spurningu liggja
1?) fram, mun það nu ljost vera, ; 1 <5 svör og skjót i
að aukning straivlgæzlunnar er Hig íslenzku þjóöfélag á meö
ið íslenzka ])yrfti að bregða sér, í göngu fjáratriöi (sbr. og ummæli
próf. Matzens i. c.J —- og fer vel,
ef íslendingar hafa máttinn eins
og þeir hafa réttinn.”'
—Ingólfur.
erindum sinum, út fyrir landhelg-
ina.
lfafið fyrir utan landhelgi ])jóð-
anna (rúmsjór og reginhafJ eru
í sjálfu sér almenningseign. Til
])ess á etigin ])jóö tilkall annari
Botnvörpunga yfirgangur við
Langanes.
Oft hefir veriö reynt aö hafa ekki aðeins bráðnauðsynleg. held-j sjg sjáIft _ því ver8ur ekki mót. fremur og það stendur ekki undir
hönd i hári botnvörpunga úr landi,
þegar varðskipið e:- hvergi nærri.
og hefir oft tekist aö ná þeim,
])ótt ekki væri öðrum sóknarfær-
um til aö dreifa en nokkurnveginn
vel mentum vélarbát. Heftir oft
komið til orða, að landiS gerSi út
vélarbáta til strandgæzlu hingaö
og þangaö um land; var á síðasta
reglulegu þingi, 1911, veitt lítiS
styrktarfé — 150 hvort árið 1912
og 1913 — “til útgjalda viS eftir-
lit úr landi með fiskiveiðum út-
lendinga, — gegn jafnmiklu fjár-
framlagi frá þeim, er óska strand-
gæzlu og r.jóta hennar”. — Fá
sýslufélög hafa samt ráðist i aö
koma á svona lagaðri strandgæzlu
eða eítirliti hjá sér, eða ekki hef-
ir orSiS kunnugt um aöra en Gull-
bringusýslu. Er nú sem sé farið
aS halda úti mótorbát frá Leir-
unni syö:a, er kvaS liafa komtst 1
færi við allmarga botnvörpunga
og kært þá”.
Næsti kafli er um sjávarútveg-
inn yfirleitt og ])ýöingu hans og
framfarir. F,r ]>ar glögþ saman-
burðarvfirlit á sjávarútvegi og
landbúnaði, afrakstri hvorstveggja
og styrkveitingum til þeirra. —
Þriðji kafli fjallar um rétt Islands
til að halda úti strandgæzluskipi
á sinn kostnað og ábyrgö, og birt-
ist hann síðar i grein |>essari.
FjóHSi kafli nefndarálitsins er
um útgerð strandgæzluskips. Er
þar fyrst rakið, hvaö útgerö slíks
skips mundi kosta; getitt um ao
Norömenn telji það um 50 þús. kr.
á ári, en Frakkar milli 50 og 60
þúsund feftir álits-skýrslum, sem
íátnar hafa verið í té hingaö til
landsj og áætlað, að útgerðin
mundi borga sig beinlínis. Telja
nefndarmenn, að “fvrir þær 130,^
800 kr„ sem Islandi eru árlega
reiknaðar til ölmusu fyrir úthald
“Islands Falk”s, mundum vér
hæglega geta haldið úti tveimur
fallbyssubátum, sem livor um sig (
ur og sjálfsögð. _ j rnælt af neinum meö rökum, enda |vfirrá8um neinnar sérstakrar j
Ems og til hagar v.öa her vrð ; þótt opinhera viðurkenningu skorti I þÍÓSar- ^ietta er alment viðurkent
'A bar sem aðalfiskimiöin eru ” f ’ - 1
land, þar sem aðalfiskimiöin eru ! á fullvelcli þess át á við Þess j i þjóöarétti. Af því er það þegar
langt undan landi og fyrir opnu j vegna á islenzka þjóöin - og hún V)óst’ að heimilt verhur- °S enI?in
hafi, veröur ekk. bætt úr eftir- j efn _ lanclhelgina vis íslancl jafnt j þjóð getur neitað. að löggæzluskip
litsleysmu nema með fnllkomnu j <)g sjtt eigifi ]anf]. h-n ef. þar j einhvers lands elti lögbrjóta út
strandgæzluskipi. En a þeím stöð- j “hæstráðandi á sjó og landi”. I f-vrir landhelgina og grípi þá ]>ar
um aftur á móti, er nokkrir eru, }4ennar
þar sem miðin liggja nærri landi
og á takmörkuöu svæði — eins og! . , , . . . r
. „ „ •, v 67 . I Þetta er ekki einungis fræöilega
1 Garösjo og við Vestmanna , ,, A * c ,
■ ó , rett, heldur og staöfest af reynslu
viðar —, mundu velar- , r , , J ,,
, v » 1 framkvæmdum þjoöfelagsmal-
batar með goðum utbunaöi aö IJ "
0 1 anna.
er umráðaréttunnn, notk-
unarrétturinn, verndarrétturinn.
t. d.
eyjar og
mestu nægja til verndar sérstak-
Hverjir setja lög um land-
íslendingar
. , , helgma viö ísland?
lega veiðarfærum manna, sem ran- . r , , . , , , ,
, . . , ... . eimr! Af þvi ma marka einræöi
sknnn skemma mjog og eyðneggia. 1 r - , ,. .,,,,.
1 . , v x ,: , . f . þeirra 1 revndinm — fullveldi
\ æri það auðvelt að nnnsta kosti . , ,
. , . , . . í þeirra yfir landhelginm. Þvi aö
þann tima a'sins. er nott er eigi , ■ , - ,v , .. x ,
,, , . ..... -1 ef einhver onnur þjoö þættJst 1
Og þott velarbatar gæti j ..
kolsvört.
eigi tekið botnvörpimga, gæti þeir
þó hjálpað til, að þeir yröi hand-
samaðir, ef þeir færi að ólögleg-
um veiðum, með ])ví að ná núm-
erum þeirra. Ætti að vera vel
kleift að halda úti tveim slikum
bátum. er auk landsstyrks fengi
ríflega fé frá hlutaöeigandi hér-
uðum. Kostnaöur viö hvort gæzlu-
skip yrði nokkur þúsund króna”.
Aö endingu kemur nefndin fram
með svolátandi tillögur:
r. Að al])ingi og stjórn geri sitt
itrasta til ]>ess, að landið taki
sem fyrst í sína hönd gæzlu
landhelginnar það einhverju
eða öllu leytij og korni sér upp
fullkomnu strandgæzluskipi.
2. Að landið styrk' svo sem fært
þykir á móts við héruðin, út-
liald vélarbáta til gæzlu á inn-
miðum.
r
11.
Hér fer á eftir kafli úr nefnd-
arálitinn, er fjallar um rétt Is-
lands til að verja landhelgina ftaka
aö sér strandgæzlunaj. Er þaö
sannarlega orð r tíma talað, því að
svo virðist sem margir hér sé ær
iö á reiki í því eins og um önnur
atriði, er snerta rétt landsins:
eiga tilkall til' landhelginn
ar meö íslendingum, þrátt fyrir
þaö þótt fræðilega væri sannað,
að slikt tilkall gæti ekki átt sér
stað — ])á gæti hún ekki látið þá
eina um löggjöf alla og ákvarðanir
]>ar að lútandi'.
Að Danir telja til hlutdeíldar í
landlielgi íslands, kemur til að ]>vi
einu, að þeir fara með fullveldi
landsins út á við þsem þó er rengt
af fjölda manns, að þeir hafi einu-
sinni nokkurt formlegt umlx)ð tilj.
Þess vegna vilja {æir hafa opinn
aðgang að notkitn hennar, á borö
við tslendinga sjálfa, fyrir sig og
aðra “ríkisþegna”,, en rikið telja
þeir allajafna vera eitt, sem sé
danskt. Encla þótt Islendingar
mótmæli þessu, hafa þeir þó látið
viögangast, að Danir og aðrir
danskir lx>rgarar nytu þessa “jafn-
réttis”.
Ihlutunarhugsun Dana tekur nú,
eins og kunnugt er, yfir mejra en
meðnotkun landhelginnar eina
saman. Þeir þykjast, sökum “full-
veldis”-meðferðarinnar, hafa rétt
til — aö hafa með höndum strand-
gæzluna, halda uppi landhelgiseft-
irlitinu við Island, Og þaö vilja
Seir sizt af hendi láta fþótt kostn-
aö hafi nokkurn í för meö sér
fin continentij, eftir að hafa stað
iö þá að brotum (ólöglegum veið-
umj innan landhelginnar (in
flagrantiJ. Og heimild þessi gæti
jafnvel náð til þess, að varðskipið
tæki lögbrjótaskip. sem ]>aö hefði
áöur staðið að landhelgisbrotum
' (náð t. d. i númer þessj, en ekki
náð í á flótta, — ef og ]>ótt þaö
hitti það á rúmsævi, — og færi
með það til lands til refsidóms.
Annaö en þetta hefði varðskip-
ið ekki að gera utan landhelginn-
ar. gagnvart fiskiskipum arnara
])jóða, svo aö engin hætta er á,
að það yrði þess vegna skoðað
sem uppivöðsluskip, scm Tæri meö
óleyfilegt vald á því óviökomandi
stöðum.
—ótt nú svo sé, sem sagt hefir
verið, að hafið utan landhelgi sé
allra eign og engra, þá hafa þó
ýmsar ráðstafanir verið gerðar þar
um — með samkomulagi (samn-
ingumj milli þjóðanna. Meðal
annars ]>ær. sem hér gæti komið
til mála að gefa nanar gaum, og
gerðar hafa verið itm noröurhöf
eða hluta ]>eirra.
Þjóðum þeim er fiskiflota eiga,
hefir sem sé þótt bera til þess
brýna nauðsyn, að eitthvert eftirlit
yrði haft með aðförum fiskískipa
hverrar ttm sig, þar sem þeim,
ægði mjög saman, og að þau hefðu
ákveðnar reglur að fylgja i hafi
úti, svo aö enginn geri öðrum
miska eða skemmi fyrir hinum.
Til sliks eftirlits eru höfð gæzlu-
skip, útgerð af þjóðum þeim, er
komið hafa sér saman.
Þjannig lagað samkomulag á sér
nú stað milli Bretlands og Dana-
veldis. Konungur Danmerkur og
Ferð um Barðastranda-
sýslu.
Eftir GuSmund Hjaitason.
I.
Inngangur.
Samkvæmt ósk sýslunefndar
I’.aröastrandarsýslu fór/eg fyrir-
lestrarferð um hana seinni hluta
Maí og fyrri hluta Júnimánaðar.
og hélt alls 34 fyrirlestra, bæði
um búnaðarmál, uppeldismál o. fl.
Voru þeir vel sóttir eftir kring-
umstæðum, þvi víða var þar erf-
itt að sækja fundi', langt á milli
bæja, f jöllótt mjög og f jöllin mjög
brött og stórgrýtt. Vegir eru því
víöa slæmir; haf'a þeir ])ó verið
bættir eftir öllum vonutn.
Alt síðastliðið vor var liér eitt
hið mesta fiskileysi, sem menn
muna eftir, og var svo alt fram til
7. Júlí. Þá fór að verða vart við
allmikið af fiski á þriggja faðma
dýpi undir svokölluðum Stapa,
sem er hér um bil mitt á milli
Gunnólfsvíkur og Fagraness. Fisk-
urinn var aðeins á svolitlum bletti,
og eins frá fagranesi. Fiskurinn
fór vaxandi á miöi þessu, svo að
þar fengust hálfir bátar, og jafn-
vel hleðsla frá 15. til 21. Júlí af
vænum stútungi og þorski. , þótt
hvergi yrði vart annarsstaðar.
En 22. Júlí voru hér í Finna
firði 3 botnyörpungar að veiða í
landhelgi, og reru þá út í skipin
tveir menn á bát frá Smyrlafelli
og fóru upp á þilfar. Skömjnu
eftir að þessir menn voru komnir
á Iand aftur, drógu tvö af skipun
um upp vörpur sínar og héldu til
hafs.
Laust eftir hádegi reru svo 3
menn úr Gunnólfsvík út í botn-
vörpuskipið, sem eftir var að veiö-
um'örskamt undan Felli. Eftir
dálitla dvöl á skipinu komu svo
tveir af þeim til lands, en sá
þriðji, Valdimar Jónsson aö nafni,
varö eftir á skipinu. Bráölega
dró skipið tipp vörpuna og hélt
beint út af Stapa, á miö það, sem
áður er nefnt, og kastaði skipið
vörpunni nálægt mílusjöttung frá
landi og togaði þar aftur á bak og
áfram á litlu svæði þaö sem eftir
var dagsins og næstu nótt fram
undir morgun, en þá kom skipiði
Bezt voru því fyrirlestrarmr
sóttir í kaupstöðunum: Patreks-
firði, Bíldudal og Flatey, jOg í
fiskiverinu KoH'svtk, og svo í
Gufudal, á Rauöasandi og i
Geiradal.
Viðtökur fekk eg allstaðar
ágætar. Einnig fylgdir nógar og
góðar. Sýslan kostaði alla ferð-
ina og borgaði eins fyrirlestrana,
að mestu, því sumir voru fyrir
búnaöarfélagiö, en tvo borguöu
einstakir menn. Er ])etta í annaö inn á legu i Gunnólfsvík og blés
sinn, að sýsla hefir fengið mig til ákaflega í gufupipuna. En er
fyrirlestrastarfs á kostnaö sinn. enginn kom úr landi, var skotið
Björn sýslumaður i Dalasýslu út báti frá skipinu og settur í
byrjaði fyrstur á ])ví, og svo Guð- land Valdimar sá, er áöur er
mundtir sýslumaður Barðstrend- nefndur. Fór hann svo út aftur
inga. Munu og bændur í báðum á báti, sem húsbóndi hans átti, og
sýslunum hafa mjög hvatt til þess. kom bráðar aftur með hann hlað-
inn af fiski.
II. En svo brá við daginn eftir að
botnvörpungurinn hafði togað
þarna, að allir bátar komu tómir
Þann 19. Maí kom eg til Flat- heim af þessu miöi. Eg vel líka
eyjar, og var þar sólarhring. Þjar geta þess, aö hvorki eg né nokkur
er mikið og fallegt útsýni. Dýrö- annar hér viö fjörðinn man til
legur fjallahringur vestan frá þess, að botnvörpungur hafi áðúr
Skor, og svo noröut og austur togaö á þessu svæöi, og skilst
fvrir Breiðafjörð og suður á mönnum því svo sem Valdimar
,cnæfeIIsjökul. Hann er þar hæst- j hafi hlotið að vísa skipverjum á
Ferfi um BrriðafjarSareyjar.
hvernig hún hefði reynst.
Þórði segist svo frá:
Fyrir fám árum sagði Böðvar
Jónsson lögfræðingur mér, aö fljót-
legt væri að þurka hey á þann
hátt að taka lieyið af Ijánum fgras-
þurtj saman i fjörutíu hesta sæti
og láta standa tvo sólarhringa.
Kasta því síðan sundur i flekk,
lata rjúka úr því, taka svo saman
og setja í tóft eöa hlöðu.
I'-g spuröi liann ekki frekara út
í þetta, en hef oft hugsaö mér að
reyna þessa aðferð ])egar tækifæri
gæfist. Framkvæmdin hefir þó
dregist úr hömlu til þessa. Eg
náði fljótt fyrri töðunni Usumar,
því aö eg lét slá snemma. En í
vikunni sern leið var háin slegin.
Var þá óvænt um þerri. Lét eg
þvi taka hána hálfblauta af Ijánni
og hlaða upp i sívalning (“'galta”
eöa “bólstur”j, er síðar reyndust
15 hestar af ])urrabandi. Húöar-
rigning var á meðan verið var að
taka saman.
Daginn eftir lét eg hlaða annan
bólstur af hrárri há, þverhníptan
sívalning fimm álna háan. í hon-
um re\ ndust goðir sextan hestar
af heyi, ]>egar inn var bundið.
Á laugardagsmorguninn haföi
fyrri bólsturinn staðið í 63 klukku-
stundir, hinn i 43. Heyinu var ])á
kastaö sundur, dreift í flekk, enda
var þerrir kominn. Var í því
snarpur liiti og rauðbleikt á lit.
Það var rifjað tvisvar, siðan
bundiö í hlöðu og er ágætlega
verkað en enginn hiti i því. Heyið
lýstist aftur, er þvi var dreift,
varð bleikt á lit og ágæt lykt úr
])vi.
Aðferðin hefir þvi reynst mér
agætlega, hain ]>urr a þriðja degi
og ]>ó aö eins einn þerridagur,
þegar hún var bundin inn, og
þurfti hans þó ekki meö. — Tveir
þrir hestar voru reyndar ekki sem
beztir, sem kom af því, að hvass
og kaldur stormur stóö á bólstur-
inn og hafði hitinn ekki orkað eins
á ])að heyiö, sem yst var andviðris.
Eg hygg hæfilegt að setja sam-
an 2cf—25 hesta af hrárri töðu á
þennan hátt. Af útheyi má víst
setja saman meira, svo sem 30—40
hesta. Bezt að hafa sívalninginn
með þverhníptum veggjum. Eftir
þrjátiu klukkutíma er hann siginn
um helining. — Ekki hygg eg að
saki, þótt lieyið sé vatnsblautt, en
fleiri tilraunir þarf að gera um
þaö.
Þó að þurkatíð sé þornar heyiö
fljótara með þessum hætti en hinni
aðferöinni, en mestu skiftir þó
]>egar óþurkar ganga, því aö dreifa
má heyinu úr bólstri og binda inn
þó þei»rilaust sé.
Góður bóndj af Álftanesi kom
til mín í gær og skoðaði hána.
Kvaðst hann ekki hafa séð hey bet-
ur verkað og furðaði stórum, er eg
sagöi honum frá ])urkuninni.
Fleira kvaðst Þórður ekki hafa
aö segja að sinni. En Ingólfur
vill benda bændum í nágrenninu á,
að þeir ættu að skoða hey þetta
með eigin sjón, til þess að ganga
úr skugga um, hversu aðferðin
hefir reynst og að gera sjálfir til-
rauair á sama hátt.
—Ingólfur.
Nýjustu tæki
GERA OSS MÖGU-
LEGT AÐ FRAM-
LEIÐA PRENTUN
SEM GERIR VIÐ-
SKIFTAVINI VORA
A^ÆGÐA
The Columbia Press,
Limitcd
Book. and Commeccial
Printers
Phone Garry2156 P.O.BoxH72
WINNIPEG
i