Lögberg - 30.07.1914, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. JULÍ 1914-
Bókmentir •
Þegar nýjar bækur birtast þjóta
menn upp til handa og fóta til
þess að lofa þær og lasta. Þetta á
svo aS vera. Allar bækur — eSa
réttara sagt höfundar þeirra —
eiga heimting á því aö um þær sé
getiS og þær séu dæmdar. En þar
er eins, um fram alt annaS, sem
vandlega þarf aS gæta. Sá sem
ritdóm skrifar má ekki fara eftir
því, hvort vinur hans eSa óvinur á
í hlut. Hver sanngjarn og sam-
vizkusamur bókmentamaSur skrif-
ar um verk manna, alveg fráskiliS
því, hvort hann er persónulegur
vinur höfundarins eSa ekki. Smá-
menni og ósanngjarnir menn aft-
ur á móti blanda þar saman mönn-
um og málefnum. Reyna aS “ná-
sér niSri” á andstæSingum sínum
meS því aS reyna aS rýra álit
þeirra verka sem eftir þá liggja í
bókmentum eSa skáldskap. ÞjóSin
á heimting á aS synir hennar og
dætur séu ekki beitt slíkum þræla-
tökum. En þau eru því miSur of
tiS. Séu menn persónulegir óvin-
ir einhvers, geta þeir ekki dæmt
um skáldverk þeirra á annan hátt
en þann, aS skipa óvináttunni í
dómarasætiS. Jón Ólafsson er
einn hinna fáu, sem skilur þaS, aS
persónuleg óvinátta má ekki blinda
þannig augu ritdómarans. ÞaS er
ekki í eitt skifti eSa tvö, sem Is-
lendingar hafa gert sig seka í þeirri
synd, sem hér er um aS ræSa; þaS
kemur fyrir svo aS segja á hverju
ári. Þó er þaS víst, aS aldrei hefir
skörin verulega færst upp í bekk-
inn i þeim efnum, þangaS til Dr.
Valtýr GuSmundsson skrifaSi rit-
dóm í EimreiSinni um kvæSin
“Hrannir” eftir Einar Benedikts-
son. ÞaS vita allir og sjá, aS þar
er þaS hinn pólitíski fjandmaSur
Einars, sem heldur á pennanum.
en ekki hinn óhlutdrægi og sann-
gjarni ritdómari.
ÞaS er ekki vist aS almenningur
hér vestra hafi lesiS þennan merki-
lega ritdóm Valtýs, þess vegna er
þaS aS Lögberg birtir hér svar viS
honum eftir Dr. GuSmund Finn-
bogason.
Þyki einhverjum þaS ósann-
gjarnt að birta svariS, en ekki dóm-
inn sjálfan, þá er velkomiS aS
dómurinn komi. En aSalatriSi
dómsins sjálfs eru einmitt tekin
upp í svarinu og sýnt á hverju þau
eru bygS. ÞaS er iila fariS aS Dr.
Valtýr, sem annars er maSur há-
mentaSur og vel gefinn, skuli grípa
til þessara óyndis úrræSis og vand-
ræSa vopna, þótt hann bySi ósigur
i pólitískum viSskiftum viS skáld-
iS Einar Benediktsson.
Hér kemur svar GuSmundar;
Dómur Valtýs Guðmundssonar
um “Hrannir”.
^^mmmmmm
“De kalder Rosen smuk, fy jeg
maa spvtte!
Nu har jeg sat mit Mærke paa
dens Blad”,
segir snigillinn í kvæSi H. C. And-
ersens.
Mér datt þetta ósjálfrátt í hug
er eg hafSi lesiS ritdóm Dr. V. G-:
í siSasta hefti Eimr. Hann bein-l
íst þar meSal annars aS stuttri rit- |
fregn er eg skrifaSi um “Hrannir”|
i “Skírni”, þykir eg hafa lofaS bpk- j
in um of, og þar sem eg hefi sagt
aS langflest kvæSi Einars Bene-!
diktssonar væru auSskilin hverjum
manni sem nokkurt skáldskaparvit
hefir og aS enginn gefi nú fóstru
sinni dýrari gimsteina en E. B..!
'þá muni hér fara likt og i æfin-
týrinu um “nýju fötin keisarans’’: j
menn muni Iofa kvæSin hástöfum.'
þó þeir skilji þau ekki, til þess aS I
.ver&a ekki taldir meS þeim er'
ekkert skádlskaparvit hafa. Ætl- '
ar Dr. V. G. nú aS, taka aS sérj
hlutverk barnungans saklausa og
kveSa upp úr meS sannleikann.
Eg varS forviSa er eg las þenn- j
an ritdóm. Br. V. G. er merkur
vísindamaður, háskólakennari í ís-
lenzkri sögu og bókmentum og
þaulæfSur ritdómari, sem venju-:
lega er sanngjarn í dómum sínum.!
Þó hefir ritdómurinn tekist svo. |
aS hann á sér fáa líka, nema ein- í
stöku níSgreinar sem viS og viS!
hafa veriS skrifaSar um íslenzk
skáldrit — og þau sum ekki af j
verra tæginu — af mönnum semj
hafa veriS aS reyna aS stæla dóm'
Jónasar Hallgrímssonar um Tis- j
trams rímur forSum og þóttust
góSir ef þeir gátu ssúiS út úrj
mæltu máli og gert sig svo
heimska, aS engu skáldi væri viS
þá talandi. Eg geri ráS fyrir aS
Dr. V. G. hafi ekki valiS þaS sem
honum þótti minst aSfinsluvert til
aS ráSast á og skal því taka liS
fyrir liS þaS sem hann finnur aS.
Vona eg þá aS þaS komi í ljós
hve ósamboSinn ritdómurinn er
slíkum manni sem Dr. V. G. er.
og hve ómaklegur hann er í garS
eins af höfuSskáldum vorum aS
fornu og nýju.
Dr. V. G. byrjar meS því aS mis-
skilja sjálft nafniS á bókinni.
Hann virSist ekki þekkja algeng-
ustu merkinguna í orSínu “hrann-
ir”, þ. e. öldur, og lætur þaS tákna
“skýjahrannir”. — Um “Spánar-
vín” gerir hann þessa athugasemd:
“Þá er dansmeyjarlýsingin í “Spán-
arvín” fbls. 18) heldur ekki slök
(þó samlíkingin sé jafnan hin
sama: hafiðj” ÞaS er eins og þaS
sé galli, aS líkingunni sé haldiS til
enda, og er Dr. V. G. þar á öSru
máli en Snorri: “Þá þykkja ný-
görvingar vel kveSnar, ef þat mál.
er upp er tekit, haldi of alla vísu-
lengd; en ef sverS er ormr kallaSr.
en síSan fiskr eSa vöndr eSa ann-1
an veg breytt, þat kalla menn ny-
krat, ok þykir þat spilla.”
Einar Benediktsson kveSur um
svaninn:
; arleiksins gerist, hún bregSur veik-
um bjarma yfir liSiS og viS þetta
' ljós sögunnar risa “bleiku líkin”.
þ. e. þeir sem féllu þarna, hervæS-
ast fyrir hugskotssjónum skáldsins
og heyja þann hildarleik sem rím-
an greinir frá. AS “lýsa liS” er
engin misþyrming á málinu, þó
Dr. V*. G. haldi þaS. “Sól hefir
fengit fjölskylt embætti, því at hón
skal lýsa allan heim ok verma”,
segir Konungsskuggsjá.
Skálar viSa styrkan staS
steinum varSir byggja;
sálarhliSi allmjög aS
anddyr garSsins liggja.
Hans þögn er eins og hljóSur
hörpusláttur,
sem hugann dregur meS sér fjær
og fjær.
Hans flug er eins og hrynji aldýr
háttur
af himins opnu bók manns sálu
nær.
Um þetta segir Dr. V. G.:
“Manni verSur aS spyrja hvern-
ig þögn svansins geti veriS lík
hljómi fhörpuhlætti), og hvort
þögn svansins sé aS þessu leyti
frábrugSin annari þögn, eSa hvort
hverskonar þögn sé lík hörpuslætti.
Þá virSist heldur ekki ljóst, hvaS
átt er við meS “himins opnu bók”.
Sé átt viS himinhvolfiS eða fest-
inguna meS stjömum og öSrum
himintunglum, hvenær er þá sú
bók “opin” og hvenær “lokuS”.
MeS “aldýrum hætti”, er líklega
átt viS “sléttubönd”, því formál-
anum stendur, aS þau muni vera
“fegursti og dýrasti háttur, sem
nokkur tunga á”. En ætli þeir séu
ekki fremur fáir sem hafa heyrt
sléttubönd hrynja af “himins opnu
bók” ffestingunni) — meS einfald-
ari orðum: rigna niSur úr skýjun-
tim”.
Þessi orS sýna vel hvernig Dr.
V. G. les kvæSin, og er þaS sízt
furSa þó honum skjöplist skemtun-
in við lesturinn, er svo kynlegar
hugsanir steSja aS honum viS hvert
orS. En hver maSur sem ekki er
fósöngvinn eins og 'GJámur mun
hafa reynt þaS, aS þögn í fögrum
söng tekur hugann öSru vísi en t.
d. þögn eftir vagnaskrölt. Hug-
ijrinn heldur áfram aS starfa,
, minnist þess sem ómaSi áSur eSa
rennir grun í hvaS koma muni eft-
ir þögnina. SkáldiS á viS, aS þeg-
ar svanurinn þagnar, þá er eins
og hugurinn sé fullur af hörpu-
slætti. Sá hörpusláttur er aS vísu
“hljóSur” eins og aSrar hugsanir
vorar: hljóSritinn næSi honum
ekki. Skyldi nokkur hafa gerst til
þess að fetta fingur út í hin
frægu orS Keats í “Ode to a
Grecian urn”;
Heard melodies are sweet, but
those unheard
Are sweeter; therefore, ye soft
pipes, play on;
N,ot to the sensual ear, but more'
endear’d,
Pipe to the spirit ditties of no tone. 1
“Himins opnu bók” munu allir j
skilja sem fundiS hafa mun á heiS- |
um himni og kafþoku, og flestir j
munu renna grun i aS fleiri “hætt-!
ir” geta verið aldýrir en “sléttu- i
bönd”, sem og hitt aS “háttur”
getur komið fram í fleiru en tón-
um, t. d. í hreyfingum og ljós-
brigSum.
E. B. kveSur um Island:
“Þar rís hún vor drotning, djúps-
ins mær,
meS drifbjart men yfir göfugum
hvarmi”.
Þetta reynir Dr. V. G. aS gera j
hlægilegt meS þvi að “men” þýSi
“hálsmen” eða “hálshring”. ÞaS
mun og vera hin upphaflega merk-
ing orðsins. SkáldiS hefir þaS
hinsvegar í merkingunni “djásn”
og finst mér það réttmætt, bæSi
vegna þess aS frummerkingin
hvorki er mjög vakandi, í meðvit-
und manna nú, né virSist hafa ver-
ið þaS hjá forfeðrum vorum, eins
og orðið “hálsmen” sýnir og marg-
ar kenningar, svo sem “men storS-
ar” um MiSgarSsormmn, “grund-
armen” og “lyngvamen” um högg-
orminn, “jarSarmen” o. fl. þar sem
rnen er haft í merkingunni “hring-
ur”, “sveigur”. Og jægar Þrymr j
segir: fjöld ák menja”, þá finst
mér tvisýnt aS þaS hafi alt verið
“hálshringir” eSa “hálsfesfar”.
Alargt er þaS sem Dr. V. G.
skilur ekki. Eg neySist víst til aS
skýra visurnar sem hann þykist
ekki skilja, þó fáir munu kunna
mér þökk fyrir að skýra þaS sem
öllum ætti að vera auSskiliS:
Harmaleiksins síðsta sviS
sagan reikul opnar;
bjarma veikum lýsir lið,
líkin bleiku vopnar.
Steinum varðir skálar byggja
viðastyrkan stað. Anddyr garðs-
ins liggja allmjög aS sálarhliSi.
Eg veit ekki hvaS þarf skýringar
viS af þessu. AS segja að stein-
um varSir skálar byggi staSinn
finst mér jafnljóst og ef sagt væri
að staSurinn væri gerSur af skál-
um með grjótveggjum:
Yztu steinum flæðar frá
fleinköst þyshá gjalla.
Fyrstu beinum sveitir sjá
særSa “risa” falla.
Þarf aS skýra þaS að skáldiS
notar hér “bein” fyrir “beinörvar”
og aS hvitu mennimir eru “risar”
í augum Skrælingjanna!
Léttan þéttan byrðing beins
bygðu þjóSir alda,
Sléttan, skvettinn otur eins
útbjó flóðiS kalda.
Um þessa vi.su segir Dr. V. G.:
“Manni liggur viS aS taka undir
meS Jóni sál. Þorlákssyni og hrópa:
“Hver skilur heimsku-þvætting
þinn? Þú ekki sjálfur, leiruxinn”.
Mikils þykir honum viS þurfa, og
þó er vísan svo auðskílin, aS bros-
legt er aS skýra hana: Alda þjóS-
ir (þ. e. margar kynslóðirj bygSu
sléttan þéttan byrðing beins (þ. e.
húSkeipurinnJ. Eins útbjó flóðiS
kalda -þ. e. hafiS) sléttan skvettinn
otur. Húðkeipurinn var meS öðr-
um orðum eins vel gerður frá
mannanna höndum og oturinn frá
náttúrunnar.
Græna landsins firna fjöll
Fróni skína norðar,
mæna handan ariivít öll
austan Vínlands storðar.
Úr þessari fallegu vísu vill Dr.
V. G. gera höfuSsynd í landafræS-
inni og skilur hana svo sefh Græn-
land liggi norður af Islandi. Skáld-
iS segir aSeins aS Grænlands firna
fjöll skíni enn norSar en Island.
meS öSrum orSum aS IandiS nái
enn lengra norður. Á því liggur
áherzlan, en ekki hinu, hve langt
! það nær til suSurs.' “Vínlands
! storS” er auSvitaS sama sem Ame-
ríka, og er það rétt aS Grænland
liggi fyrir austan Ameriku.
HvaS er “heimur styttuhljóSs-
ins”? Og hvernig er hægt aS tala
um “hátign loddarans” spyr Dr.
V. G. er hann minnist á vísuna
“Bál vors lífs og listar” (i kvæS-
inu “Eldur”). “Heimur styttu-
hljóSsins" er hinn þöguli heimur
líkneskjanna. “HljóS” þýðir meS-
al annars þögn: “HljóSs biðk all-
ar helgar kindir”, segir völvan i
“Völuspá”. “GefiS hljóS!” hefir
Dr. V. G. og fleiri oft sagt á fund-
um. — “Hátign loddarans” kann-
ast eg vel viS, er eg minnist þess.
að eg þykist aldrei hafa séS meiri
tignarsvip á manni en á linudans-
ara einum á meðan hann var aS
leika listir sínar á strengnum, svo
raikil göfgi iá í valdi hans yfir
hverri taug líkamans, og skáldið.
sem i þessari vísu er að sýna
hvernig sami eldurinn brennur í
Öllum greinum iistanna, gleymir
ekki loddaralistinni, þó hún sé
minst metin, heldur minnir á að
einnig hún á sína hátign, sem get-
ur IjómaS eins skært og erfSatign
í ‘ sölum kóngsins”.
"Moldarbarmsins steindu taug-
ar” er ein af hinum djörfu sam-
líkingum skáldsins. Hann sér
yfirborS jaröar eins og lifandi
barm, undir þeim barmi leynist
taugakerfi, og aS taugar jaröar séu
úr steini og ekki einhverju mýkra
efni, er ekki óeðlilegt.
Ekki ska! þrátta mikiö um erind-
ið úr kvæðinu “Dagurinn mikli”.
sem Dr. V. G. reynir aS gera sér
mikinn mat.úr. ViS vitum sjálf-
sagt báðir jafnmikiö um þaS hvem-
*&■ &ub er vaxinn eða búinn og
hvernig lífsstörfum hans er háttaS.
og þar sem Dr. V. G. hneyxlast á
höfuöfaldinum og beltinu, ‘er bendi
á aS skáldiö hugsi sér guð sem
konu, þá finst mér þaS ekki meiri
goögá en ef skáldiS hefði látið guð
hafa harðan hatt og axlabönd eins
og okkur Dr. V. G. Má og minna
á þaS að Jafnhárr mælti forSum:
‘Eigi eru ásynjumar óhelgari ok
eigi megu þær minna”. —

Meö heilanum Egill hataði og unni.
Hans hróður spratt mst af þank-
anna brunni.
Hvemig í ósköpunum á aS skilja
þetta? spyr Dr. V. G. Eg spyr:
Hvernig í ósköpunum á aS mis-
skilja það? Reikul ^agan opnar
síðsta svið harmaleiksins. Reikul
er sagan kölluö af því aö sagnim-
ar eru á reiki. Hún opnar nú leik-
sviðiS þar sem siöasti þáttur sorg-
“Er nú ekki dæmalaust aS segja
slíkt um einhvern hinn mesta til-
finningamann og tilfinningaskáld.
sem Island hefir átt?” spyr Dr. V.
G. Ó, nei, nei. Eða heldur Dr.
V. G. aö hatur og ást Egils hafi
verið blind tilfinning? Mér finst
kvæöin hans mæla þar í gegn.
Einmitt þau kvæöin þar sem til-
finning Egils kemur bezt í ljós.
fööurástin í “Sonartorreki” og vin
áttan í Arinbjarnarkviöu”, sýna
það, aö hann geröi sér ljósa grein
fyrir því hvaö þaö var sem, hann
unni í fari sonar síns og Arinbjarn-
ar, hann telur upp hvers hann
saknar, þar sem sonurinn fórst.
og eiginleikana sem honum þykir
Arinbjöm ágætur fyrir. — Þeim
sem hann hatar eöa fyrirlítur lýs-
ir hann í vísum sinum meS vel
völdum oröum er sýna hvaða eig-
inleikar það voru sem vöktu þess-
ar tilfinningar hjá honum. Lesi
menn t. d. vísurnar: ‘’Svá skyldi
goS gjalda”. LögbrigSir hefr
lagða” og “Nýtr illsögull ýtir” og
gái að hverig hann titlar óvini sína
þar.
“HrygSin lá Agli harðla á
munni” skilur Dr. V. G. svo; aö
honum hafi verið gjamt aö tala
um sorg sina, en þaö er rangt.
Oröin þýða aS réttu: “Hrygöin lá
Agli harölega, þ. e. þungt, á munni.
og kemur þaS heim viS það sem
Egill kveSur sjálfur í sorg sinni:
“Mjög erum tregt
tungu aS hræra”.
Mótsögnina sem Dr. V. G. þyk-
ist finna í “Hér er þróttur heilans
æfur” og næstu vísum á eftir, í
kvæðinu Svartiskóli, get eg ekki
fundiS. —
Fjallstoröin unga meS fegurð og
unað
fangmjúk og andhrein meö lífsins
munað
býöur þeim sjálfa sig aS gjöf.
Dr. V. G. kallar það “firmr” aö
velja Islandi þau orS sem eg hefi
auðkent í visunni. Fyrir skáldinu
mun hafa vakaS
• fjarlægu hæðanna milda mynd,
svo mjúk eins og öldufaldur —
eins og hann kemst að oröi í kvæð-
inú um Egil. Annars held eg eng-
inn hafi t. d. álasaS Steingrími
fyrir aS tala um hið “milda, mjúka
móðurjarSar skaut” í kvæSinu
^Sveitasæla”, sem vissulega bend-
ir á margvíslegan “lífsins munaS”
fyrir þann sem hefir nautn af
öðru en mat og drykk.
Kvöldsólin. logar lárétt og hlý
í logni á Brussels hæðum.
Þetta er svo að skilja aS sólin log-
ar í lárétta stefnu að sjá, og er þaS
rétt mál sem fáum mundi hug-
kvæmast að snúa út úr eins og Dr.
V. G. hefir gert.
Oröin um höfuSborg Spánar:
MeS forna heimsvaldsins úrætta arf
býr hún öltur er geyma þess heil-
ögu glóS
munu allir skilja sem Iesa þau meö
athygli.
Þá finnur Dr. V. G. aö því aS
í rímunni sé sumstaöar ófullkom-
ið rím. Tilvitnanimar sýna aS
skáldið hefir sumstaSar ekki ætlast i
til aS þau orð er Dr. V. G. nefnir |
rímuöu saman, t. d. “eplin” og 1
“aldin”. Hann hefir ekki kveðið
þær visur eins dýrt og hinar, og
ætti hvert skáld aS mega ráða því
sjálft, hve dýrt þaö vill kveða. Sum-
staSar veltur rímið hinsvegar á því
hvernig framburð lesandinn hefir.
jjannig myndar t. d. “sand-a” og
"dandsteinn” rím ef sagt er land-
steinn, sem er jafnrétt mál og lann-
steinn. Þegar ýmislegur framburS-
ur er á einu og sama oröi, án þess
sagt verði að nokkur þeirra sé ó-
Ieyfilegur, eins og t.d. “kyrr”, sem
líka er ritað og boriö fram “kyr”
e5a jafnvel “kjurr” eöa “kjur”.
þá finst mér skáldinu eigi aö vera
heímilt að nota þá myndina er fell-
ur bezt í hvert skiftið, enda hafa
skáldin á ö!lum öldum leyft sér
jætta. E. B. hefir ekki fyrstur
IátiS þolfalliS af “hver” vera
“hvöm” í rími. Matthías hefir
rímað “hvörn" á móti “''Björn” ó
Friðjjjófssögu), og Grímur Thom-
sen rímar “hvör” á móti “snör”
í Gunnarsrimu. Og hún er dálít- j
ið bamaleg þessi trú sumra mál-
fræðinganna á það, aS sú stafsetn-
in er þeir sjálfir hafa sé ein
heilög og sáluhjálpleg.
Dr. V. G. andæfir þvi sem eg
sagöi í Skimi um íslenzkuna á
kvæöutn E. B. og segir: “Og
sannleikurinn er sá, að fáir menn
eða engir nauðga íslenzkunni og
misþyrma um þessar mundir eins
og einmitt E. B. Hann afbakar
orðmyndir og breytir merkingu
þeirra og réttri oröaskipun, eftir
því sern hann þarf á aS halda, til
þess að geta rímað”.
Dæmin sem Dr. V. G. tekur til
aS réttlæta þennan áfellisdóm sinn
eru auk rímsins, sem eg hefi minst
á, þau er nú skal greina:
E. B. hefir haft oröiö “hof” um
kirkjur kristinna manna, um helli
er munkar höföu aö guðshúsi, og
svo kallar hann bæjarrústirnar á
Bergþórshvoli “hofrústir”. “OröiS
“hof” merkir aldrei annaS en
musteri heiðingja”, segir Dr. V. G.
En aö “hof” táknaöi líka blátt
áfram hús, sézt t. d. á Hýmiskviðu:
“Þat’s til kostar,
ef koma mættiö
út ýr óru
ölkjól hofi”.
Hví má eigi skáldið nota þaö í
jjeirri merkingu, og hvaS er á móti
því aS nota þetta fagra orS um
guSshús alment, þar sem textinn
sýnir hvaS það þýðir?
Þá eru nokkrar orðmyndir sem
Dr. V. G. hneykslaðist á: “altar”
—“öltur” fyrir “altari”—“ölturu”:
“fiörilds” fyrir “fiSrildis”, "heiS”
fyrir “heiöi”, “þrim” fyrir “þröm”.
“ýmst” fyrir “ýmist”. Skal eg
láta hvern og einn sjálfan um það
hve mikil málspell hann telur að
þessu. Hins vegar finst mér hart
að banna aS segja “óvins”, sem
kemur fyrir i fornu máli fyrir
“óvinar” og “viðs” fyrir “viðar”:
“viöur” beygist eins og “liður”.
sem stundum hefir myndina “liðs”
í eignarfalli fsjá Noreen; Altisl. u.
altnorw. Grammatik, 3. útg. 385.
gr., 2). “YrviSur’’ mun vera
prentvilla. “AnnaS veif” særir
ekki mitt eyra.
Þá nefnir Dr. V. G. orS er hann
telur dönskuslettur: “lak” er gam-
alt í málinu, “línlak” kemur t. d.
fyrir í Ólafs sögu helga; “þanki”.
hefir tíðkast hér á landi aS minsta
kosti síðan um og fyrir siSaskift-
in, og Jónas Hallgrímsson hefir
látiö sér sæma aS nota þaö; “sinni”
er að líkindum jafngamalt og býst
eg viö aS lengi veröi sagt “svo er
margt sinniö sem skinniö”, “deyS”
hafa Jón Arason, Hallgr. Péturs-
son, Matthías Jochumson o. fl. o.
fl. kveöiö um; aS “fanga” kemur
fyrir þegar á 13. öldj'að “búa e-S”
þekkir hvert mannsbam, t. d. búa
skip, beS, öndvegi, hús, stofu, borS.
ferð, mál.
Versta misþyrmingin þykir Dr.
V. G. þó þaS, hvernig E. B. notar
þáguföllin, en þá misþyrmingu hef-
ir málið oröiö aö þola alt frá dög-
um Edduskáldanna, því þar má
finna samskonar dæmi og þau sem
Dr. V. G. vítir E. B. fyrir:
Vanga stundum mjúkan mey
mansöngs bagan vermir
segir E. B.
Kómu þér ógÖgn
öll at hendi,
þás bræSr þínum
brjóst raufaðir,
segir í VölsungakviSu. Og því
skyldi ekki mega segja: Þetta
"er mér viö hæfi” eins og “þetta
hæfir mér” eða ‘ þetta er mér
hæfilegt” ?
Um Grænlands bygðir segir E.B:
Háöar engum fundust fyrst
frónskum landnámsmanni. •
I VölsungakviSu hinni fomu
stendur:
Nú's sagt mær
hvaSan sakar geröusk,
hví vas á legi mér
lítt steikt etit.
Og í Vafþrúðnismálum segir um
NjörS:
ok varðat hann ásum alinn.
AS “lmíga e-m” í merkingunni
aS hniga fyrir einhverjum er og
j fornt mál: “eigi mon sá ramligr
j borgarveggr, at eigi mone falla
| þegar er hann veit Alexandrum
1 nær koma, ok enir hæsto tumar
hafa nú numet at níga” segir
Alexanders saga. Eins mun mega
segja aS “falla e-m”, og “þoka
e-m”, enda hafa skáldin á öllum
öldum fengiS aö hafa frjálsari
hendur í bundnu máli en óbundnu.
Björninn dansar fimur, frár
firöi langa, mjóa,
er rétt mál. Eins og má ganga
grænar brautir, renna loft og lög.
klifa þrítugan hamarinn, sundríöa
ána, hlaupa leirinn, eins má
"dansa fjöröinn”. Liklega hefir
engum nema Dr. V. G. dottið í
hug að “fjöröur” væri einhver
dans!
Dr. V. G. ætlar að leika bamiö
i æfintýri Andersens. ÞaS hefir
ekki tekist. Hann hefir gert sig
aS barni sem ekki sá það sem var.
heldur þaö sem ekki var, og aö
barni sem ekki er búiö aö læra
móSurmáliö.
G. F.
—Skírnir.
Leiðréttingar.
I. 29. blaöi Lögbergs er mis-
prentaS aö Hákon maður Helgu
sál. Thordarsonar hafi dáið fyrir
4 árum, átti að'vera fyrir 14 árum.
Vísan “Enginn gera aö því
kann” o. s. frv, sem nýlega birtist
i Lögbergi, var eignuð Hallgrími
Péturssyni, en hún er úr gömlum
rímum.
Mælt er aö timburkofi Abra-
hams Lincolns, sem er i Menard
bygðinni, muni veröa fluttur til
“Lincoln Park” í Chicago —
Edward Chalton Graig frá Mat-
toon, 111, sem telur sig eiganda
kofans, býðst til þess aö selja hann.
Húskofinn stendur á bóndabæ ná-
lægt New Salem, III, og haföi Lin-
coln búiö þar frá 1832—38, á meö-
an hann stundaöi laganám. Ekki
er enn fullgert um hvaö kofinn
muni kosta, en taliö víst aö eigandi
hans standi ekki eftir blásnauður.
Minningarljóð
um séra Jón Bjarnason dr. theol. í Winnipeg
f. 15. nóv. 1845, d. 2. júní 1914.
Eg horfi yfir 'hafiö, — Atlants-haf;
þar hnigin er í vestri logskær sól.
Hún hefir sent sinn síðsta geislastaf,
og sjávardjúpiö mikla hana fól.
Þaö sem var heitt þótt hallaö væri degi,
vér hugðum að svo bráöla kólnaði’ eigi,
og byrgöi fyrir sólu svona fljótt
hiö svala djúp, og væri komin nótt.
Eg horfi yfir hafiö, — tímans-haf,
á 'hina fögru, löngu glæsibraut.
Ei sifelt byrinn greiöan drottinn gaf,
en greiðast lét hann fram úr hverri þraut.
Á móti straumi’ og stormi heimsins köldum
þú stóðst sem hetja í geystum tímans öldum.
En nú er loksins komin kyrS og ró,
þú kominn heim af lífsins ólgusjó.
Eg horfi yfir hafiS, — dauðans-haí;
þaS haf er aSeins litiS örmjött sund.
Þótt sýnist horfin sólin þar í kaf,
hún sést á ný, og eftir skamma stund.
Nú stendur þú á ströndinni’ hinumegin,
vér störum kvíSablandnir fram á veginn,
oss sýnist yfir sundiS býsna strangt,
en sú er bótin, — þaö er ekki langt.
Eg horfi yfir hafiS, — Ufsins-haf,
sem himin speglar undra stórt og vítt.
þar stafa geislar drottins dýröar af
á djúp hans náöar skært og unaSsblítt.
I þessu skæra ljósi nú þú lifir.
Ef lítur þú hinn gengna feril yfir,
þá verSur margt er sýnist dimt og svart
viS sól guös náðar aftur ljóst og bjart.
II.
Þig langaöi’ æ enn til Islands heim,
þíns ættarlandsins foma kæra,
þess bygðir aö sjá, og sveitum þeim
þá síSustu kveöju’ að færa,
og eftir þann fund
aS fá þér blund
í friðarins skauti væra.
Þig langaSi heim, þaö Jand aö sjá,
sem landiS var feöra þinna.
Nú loksins er bætt úr þeirri þrá,
og þrautina tókst aö vinna.
Og vinina nú, .
sem þráöir þú
loks þér hefir veizt aö finna.
Þú farinn ert heim til fööurlands,
til friöarins lands á hæöum,
í fagnaðar-landiö lausnarans,
sem Ijómar af himins gæðum.
Og dýrölegra er
þar alt en hér
á ísalands köldum svæöum.
Þótt fagurt sé vorra feðra land,
þá fegra’ er i dýrðar-laruii •
þar vinnur ei ís né eldur grand,
þar allur er horfinn vandi.
Þar grædd eru’ öll mein,
já, gleöi hrein
í guös borg er ævarandi.
Þar framliönir vinir fagna þér
og fortíSar guSsmenn allir;
þér útvaldra fagnar helgur her
og herskarar drottins snjallir.
Og lausnari þinn
þig leiðir inn
í ljómandi dýröarhallir.
III.
Nú ert þú fallinn, hetjan drottins hrausta
og hellubjargiö vort hiS stærsta’ og trausta.
I alda djúp nú er þinn dagur siginn.
Nú ert þú hniginn.
Þú barSist fyrir þjóðeminu þínu,
aS þjóSin eigi týndi marki sinu, —
þó ætíS laus við illa þjóöa-riginn.
Nú ert þú hniginn.
Þú baröist fyrir feöra þinna tungu,
aö fest hún gæti rætur hjá þeim ungu, [(.
og hér varst þú af engum yfirstiginn.
Nú ert þú hniginn.
Þú barðist fyrir þinnar þjóSar menning,
aS þróast mætti hollra fræða kenning.
Þér ávanst mikiS, öflug voru týgin. f
Nú ert þú hnigínn.
Þú barðist fyrir fomum kristindómi, I
er fanst þér orpinn nýja tímans grómi.
Þú óttaSist þar aldrei skörö i vígin.
Nú ert þú hniginn. I ■
Já, þú ert hniginn. ei þó fyrir elli;
þinn innri bmni lagöi þig aS velli,
með hreinan skjöld og hvassan orðsins skjóma
þaS hátt skal óma.
Oft hart og títt þú hjörinn þunga reiddir,
er högg til varnar orSi drottins greiddir.
Þér mjög var sárt um drottins ‘helga dóma,
það drótt mun róma.
Þú drottins hetja varst um vora daga,
þaö vottar jafnan íslenzk kirkjusaga.
Og er þú félst, þú hneigst meö sönnum sóma,
mun saman róma.
j
Þín saknar margur, sigurhetjan slinga,
þú sverö og skjöldur Vestur-Islendinga.
A meöan islenzk orð þar vestur hljóma,
þig æ þau róma.
Þín minning ei í kirkju Krists mun gleymast,
meö kristnum lýö hún mun um aldir geymast.
Og nafn þitt æ á lífsins bók mun ljóma.
guðs lofgjörö róma.
Valdimar Briem.
—Nýtt Kirkjublað.