Lögberg - 31.08.1916, Qupperneq 2

2
r.OGBEBG, FIMTUDAGINN
31. ÁGÚST 1916
Minni Canada
Flutt í Wynyard,,Sask., 2. ág. 1916.
Eftir
HJALMAR A. BERGMAN.
Nefndin, sem stendur fyrir þessu
hátiöahaldi, baS mig aS mæla fyrir
minni Vestur-lslendinga, og eg lof-
aSi aS gera þaS aSeins vegna þess,
aS eg hafSi ekki kjark til aS segja
nei. Svo, án þess nokkuS aS spyrja
mig levfis, breytti nefndin þessu
nærri tveimur vikum seinna og til-
kynti mér og auglýsti í blöSunum,
aS minniS, sem eg ætti aS mæla
fyrir, væri ekki minni Vestur-ís-
lendinga, heldur minni Canada. Eg
kem því fram hér í dag til aS mæla
fyrir minni, sem eg hefi aldrei ver-
iS beSinn aS mæla fyrir, og hefi al-
drei lofast til aS mæla fyrir. Eg
geri þessa skýringu strax í byrjun,
svo þiS dæmiS mig ekki eins hart,
þó þaS v*erSi tómt létt-meti, sem eg
hefi fram aS bjóSa, og þó eg fari
aS ráSi mínu eins og nefndin og
rugli saman minnunum.
Þessi dagur er sameiginlegur há-
tíSardagur hjá öllum Islendingum
bæSi austan hafs og vestan, og
þetta hátiSahald er al-íslenzkt.
Mér finst þvi, aS þaS eigi bezt viS,
aS viS þetta tækifæri sé mælt fyrir
minni Kanada frá sjónarmiSi og
meS sérstöku tilliti til Vestur-ls-
lendinga. ÞaS ætla eg aS reyna aS
gjöra.
Kanada er framtíSarinnar land.
LandrýmiS er meira hér en nokkurs
sta'Sar annarsstaSar, og skilyrSin
fyrir því, aS geta haft ofan af fyrir
sér og geta haft sig áfram eru eins
góS eSa betri hér en í flestum öSr-
um löndum. En þaS er ekki sú hliS
málsins, sem eg ætla aS dvelja viS
hér í dag. Eg ætla aS ræSa þaS frá
dálitiS öSru sjónarmiSi, sem okkur
er hætt viS aS gleyma og ef til vill
lætur ekki eins vel i eyrum, en eg
held viS höfum öll meira gott af aS
sé rædd og íhuguS.
ÞaS getur engum alvarlega hugs-
andi manni dulist, aS þaS eru
alvrarlegir tímar framundan, og aS
framtíS Jvessa lands—framtíS þjóS-
arinnar—er algerlega undir því
komin, hvernig verSur leyst úr þeim
mörgif vandamálum, sem liggja
fyrir hendi og krefjast úrlausnar.
Þetta eru þeir alvarlegustu tímar,
sem heimurinn hefir lifaS, og Can-
ada er aS leggja til sinn litla skerf
og fórna lífi sona sinna til þess aS
stySja til sigurs þær göfugu hug-
sjónir, sem bandamenn nú eru aS
berjast fyrir á vígvellinum. En á
eftir þessu stríSi byrjar, aS mínu
áliti, örlagáþrungnasta tímabiliS í
allri sögu Canada. ViS verSum því
aS átta okkur nú á hættunum, sem
vofa yfir, og taka okkur til í tima
aS afstýra þeim, því þaS er seint aS
byrgja brunninn, þegar barniS er
dottiS ofan í.
Af hverju stendur þessu landi
mesta hættan í nálægri framtíS?
HafiS þiS nokkurn tima hugsaS út
i þaS? Af útlendingunum öllum,
sem hingaS hafa flutt, og jafnvel
enn rneiri af útlendingunum öllum,
sem hingaS munu stneyma eftir
stríSiS, og eru á öllum mögulegum
menningar- og siSferSis-stigum.
FramtiS Canada er algerlega undir
því komin, hvaS vel þaS tekst aS
vinna úr þessu efni, og hvaS vel þaS
tekst, aS gera sanna Kanadamenn
úr }>eim öllum.
ViS skulum líta til nágranna-
þjóSarinnar fyrir sunnan línuna.
ÞaS er líkt ástatt meS Canada eins
og Bandaríkin, aS því leyti, aS þaS
hafa veriS miklir innflutningar til
beggja landanna og margir útlendir
}>j<-5flokkar hafa sezt þar aS í stór-
hópum. Þessiwn mönnum hefir
veriS veittur skilyrSislaus borgara-
réttur, og um leiS og þeir hafa ver-
iS búnír aS afleggja þegnhollustu-
eiSinn, hefir veriS álitiS aS alt væri
búiS. En reyndin hefir orSiS önn-
ur. BæSi hér og fyrir sunnan hefir
þaS komiS í ljós siSan þetta stríS
byrjaSi, aS þegnhollustu eiSurinn
fyrir mörgum af þessum útlending-
um hefir veriS tómt form. Til dæm-
is, hefir ÞjóSverjinn og Austur-
rkismaSurinn haldiS áfram samt
sem áSur aS vera 'ÞjóSverji og
AusturríkismaSur í hjarta sínu og smum framgengt, þá er byrjunin
gerS til þess aS eySileggja þessa
tekiS ættjörSu sina í öllu fram yfir
landiS, sem þeir hafa sezt aS i og
gerst borgarar i. Þétta yfirstand-
andi stríS hefir því meSal annars
komiS þvi góSu til ieiSar, aS opna
augu manna í báSum löndunum fyr-
ir hættunni, sem þeim er búin, ef Ulr|. sem sameinar
ekki tekst aS sameina alla þessa út- 5,210 simdurdreifir.
lendu þjóSflokka í eina heild, og
gera þá fyrir sunnan aS sönnum
Bandarikjamönnum og þá hér fyrir
norSan aS sönnum Canadamönnum.
Eins og þaS er satt, aS enginn getur
tveimur herrum þjónaS, eins er þaS
lendingar gengju á undan öSrum
útlendingum meS aS skilja þetta og
meS aS Iifa samkvæmt þessari húg-
sjón. Og aS mínu áliti standa þeir
framarlega i þessu efni. Eg held
aS þaS sé alment viSurkent, aS fáif,
ef nokkrir, af þeim, sem teljast út-
lendingar og hingaS flytja, séu
æskilegri innflytjendur eSa betri
borgarar, en einmitt Islendingar og
NorSurlandabúar.
En þaS er ekki úr laflsu lofti
gripiS, aS eg telji þaS vandamáliS
mesta, sem fyrir þessu landi liggur,
aS ráða fram úr því, hvaS sé réttast
að gera, til þess aS tryggja það, að
útlendingarnir, sem hér eru nú, og
hingaS flytja í framtíSinni, verði
sem nýtastir og beztir borgarar og
sannir Canadamenn. — Bandaríkj-
unum hefir ekki tekist nema aS
nokkru leyti að umskapa útlending-
inn. . ÞaS er engin ástæða til þess
aS halda, aS Canada gangi þaS
nokkuð betur, -— miklu fremur, að
Canada gangi þaS ver, þvi vanda-
máliS er stærra, sem fyrir okkur
liggur. 1 byrjun 19 aldarinnar var
ibúatala Bandarikjanna um fimm
miljónir. 1 byrjun 20. aldarinnar
var ibúatala Canada um fimm mil-
jónir. Við stóSum því við byrjun
þessarar aldar líkt að vígi og
Bandarikin stóSu fyrir hundrað ár-
um, aS því er fólksfjölda snertir.
Og þó ekki sé tekiS tillit til þess, aS
af þeim fimm miljónum sem voru
búsettar i Canada, voru miklu fleiri
svo-nefndir “útlendingar”, en í
Bandaríkjunum í byrjun 19. aldar,
þá ætti að vera nóg, aS benda á inn-
flutningana til beggja landanna
siðan. Fyrstu tíu árin af 19. öld-
inni- fluttust að eins 70,000 innflytj-
endur til Bandarikjanna. Fyrstu
tíu árin af 20. öldinni fluttust næst-
um tvær miljónir innflytjenda til
Canada. MeS öðrum orðum: þá
streymdu innflytjendur h:ngaS 28
sinnum hraðara en til Bandaríkj-
anna, þegar þau voru á sama
þroskas'keiði og Canada er nú. Og
ekki nóg meS þaS. ÞaS er alment
viðurkent bæSi hér og í Bandarikj-
unum, aS þeir, sem koma frá suS-
austurhluta NorSurálfu, séu minst
æskilegu innflytjendu^nir, sem
flytjast vestur um haf. Upp að
árinu 1870 náði þaS þvi ekki, aS
það væri einn af hverjum hundraS
innflytjendum til Bandaríkjanna
frá suðaustur löndum Norðurálfu.
Hér fyrir norðan eru þaS nærri 20
af hverju hundraði, eSa næstum þvi
fimti hver maður. Það er því ekki
of djúpt tekiS í árinni, þegar eg
segi, aS Canada hefir miklu meiri
vanda aS ráða fram úr með útlend-
mginn en Bandaríkin hafa nokkru
sinni haft.
Eg er ekki að benda á þetta vegna
þess, aS eg örvænti um framtíð
þessa lands, þvi það er langt frá
mér að gera það. En eg bendi á
það til þess, að hjálpa okkur betur
að átta okkur á þvi, hvernig okkur
ber að breyta, sem góðum l>orgur-
um þessa lands. Vér ntegum ekki
fara fram á nokkur sérréttindi hér
af því við erum íslendingar. Vér
gettun ekki heimtað nein sérstök
hlunnindi, sem vér álitum ekki
sanngjarnt að veita öllum öðrum út-
lendingum. Og má eg spyrja:
HvaS yrði úr |æssu landi, ef allir
útlendir þjóðflokkar sem hingað
flytjast, einangra sig hér, skeyta
ekkert um að læra enska tungu og
læra aldrei að hugsa um Canada
sem sitt land og land barnanna
sinna? ÞaS liggur i augum uppi
að meS því móti vex aldrei upp
canadisk þjóð hér, heldur margar
Útlendar smá-þjó5:r, og landiS get-
ur ekki staðist.
ÞaS þarf að vera í )>essu landi ein
þjóð og hún canadisk. ÞaS þarf
aS vera hé'r eitt lands tungumál og
þaS er enskan. Eg hefi enga þolin-
mæði við ]>á, sem vilja gera sitt
móðurmál jafn rétt-hátt eða rétt-
hærra hér en enskuna. Og eg hefi
enga þolinmæði viS þá, sem heimta
sérstök hlunnindi vegna sinna trú-
arbragða. í þessu efni ætti dæmi
okkar frönsku meðborgara að vera
okkur til viðvörunar. Þeir fara út
í öfgar og heimta sérstök hlunnindi
fyrir franska tungu og rómversk-
katólska trú. Ef þeir fá vilja
' Packet of
WILSONS
FLY PADS
WILL KILLMORE FLIES THAN
v$8°-°W0RTH OF ANY
STICKY FLY CATCHER
Ilrein í meðlerð. Seld í liverri
lyfjabúð og í matvörubúðuin.
Stephan G. Stephansson minnir
okkur á þetta í einu allra fallegasta
kvæði sínu, þegar hann segir:
“Þótt þú langförull legðir sérhvert
land undir fót,
Bera hugur og hjarta samt þíns
heimalands mót”.
Eg hefi ekki söjhu skoðun og
Heimskringla, að við hættum alveg
að vera Islendingar, og aS þaS
verði ekkert íslenzkt eftir i okkur
þegar við erum bún:r aS borða
canadiskt hveiti og canadiska hafra
í sjö ár. Eg held aS íslenzka eðlið
og íslenzka lundin séu haldbetri en
þaS og tolli við ökkur margar kyn-
slóSir, og það löngu eftir, að við
hættum hér að mæla íslénzka tungu.
Og einmitt þess vegna álít eg, aS
við Islendingar höfum okkar sér-
staka skerf að leggja til canadisku
þjóSarinnar, sem hér er aS mynd-
ast. Canadiska þjóðin, sem hér er
áS risa upp, kemur til að rekja upp-
runa sinn til margra þjóðflokka
Og það kemur fram á sínum tima,
hvern skerf hver útlendur þjóS
flokkur hefir lagt til canadisku
þjóðarinnar, i framtíSinni, þá meg-
ið þiS vera viss um, að uppruni
hans verSur rakinn t:l þess þjóS-
flokks, s'em hann er kominn af
fvrstunni. Og eg vona, aS þeir
verði margir, sem þá geta rakiS ætt
sína til íslenzku landnemanna
þjóS. ViS verðum aS varast, að
feta í þeirra fótspor. ViS verðum
að vera i þeim hópnum, sem byggir
upp, en ekki þeim, sem rifur niður.
\'ið verðum að vera í þeim hópn-
en ekki þeim,
Eg vil ekki að neinn haldi, aS eg
sé að reyna að kveða niSur íslend-
'nginn hér. Það sæti illa á mér,
að gera það, og mér hefir aldrei
komið slíkt til hugar. Eg hefi al-
drei skammast mín fyrir það, að
satt að enginn getur verið sannur vera af islenzku bergi brotinn, og
Ijorgari nema eins lands. Mér finst' eg hefi aldrei farið i neinar felur
það því sanngiarnt og sjálfsagt, aS
heimta það af hverjum manni, sem
hingað flytur og hér sezt aS og ger-
ist borgari þeSsa lands, aS hann
iæri að skilja, að hans fyrsta skylda
er viS þetta land. Þáð má ekki
vera neinn tvísk'nntingur í trygð
hans viö þetta land. Hann þarf að
vera Canadamaður af einlægum og
heilum hug. Eg vil óska, aS Is-
með það. ÞaS hefir aldrei verið
min kenning, að Islendingar búsett-
ir hér ættu enga rækt að sýna ætt-
jörðu sinni eða móðurmáli sina.
Eg álit sjálfsagt, að þeir geri það.
ÞaS hafa allar þjóðir sín þjóð-
areinkenni og íslendingar eins og
aðrir. Islenzka lundin og íslend-
ings eSliS breytist ekki við það, aS
flytjast til annara landa. Skáldið
Ameríku. Hvort þeir ]>urfa að
bera kinnroða eða ekki fyrir sinn
islenzka uppruna, er að mestu leyti
undir þvi komið, hvernig við berum
okkur aS nú. Og eg segi ykkur það
satt, að við öflum okkur aldrei
álits hér meS því, að litilsvirða okk-
ar eigið þjóðerni og móðurmál.
Sjálfra vor vegna megurn viS því
ekki breiða ofan á Islendinginn.
Og viS megum ekki fara í felur meS
þaS, að viS erum íslendingar eða af
islenzkum ættum. Ef við ætlumst
til }>ess', aS ekki verði litið niður á
okkur af innlendum mönnum
vegna þess, að við erum íslending-
ar, þá megum við ekki sjálfir líta
niður á okkur, eða skammast okkar
fyrir það. ViS verðum oð reyna að
standa okkur svo vel í samkepninni,
að allir verði aS viðurkenna, að
landinn sé fullkoniinn jafningi allra
annara meðbræðra sinna hér. Og
)>angað til hann er búinn að afla
sér .svo mik.ils álits og viSurkenn-
ingar, að það verði fremur til að
sækjast eftir, en að fara í felur með
að telja sig Islending eða af ís-
lenzkum ættum.
Og hvað eigum við að gera viS
íslenzkuna ? Eg ætla ekki að fara
að tala um, hvert stefnir, eða spá
neinu um það, þvað lengi íslenzk-
an haldist við hér vestan hafs. Eg
ætla að eins að láta þá skoðun í Ijós,
að það sd ávinningur fyrir okkur,
að halda við íslenzkunni, og að það
komi ekki að neinu leyti í bága við
}>egn-hollustu okkar við þetta land,
ef við að eins höfum það hugfast,
að enskan verSur að koma fyrst, og
hana verðum við að Iæra og læra
vel, hvað sem öðru líður.
ÞaS er hver maður betur ment-
aöur, sem kann tvö tungumál, en sá,
sem kann að eins eitt. Það hefir
hver maöur stærri sjóndeildarhring.
sem heima er í bókmentum tveggja
þjóða, en einnar. Jafnvel barninu,
sem kann eitthver annað mál en
enskuna, verður stuðnigör að því
tungumáli við enskunámið, en alls
ekki farartálmi. Því baminu geng-
ur því oft betur að Iæra enskuna og
læra hana málfræðilega rétt, en
barninu, sem fætt er af enskumæl-
andi foreldrum. Það er vitnísburð-
ur barnaskólakennaranna í Winni-
peg og annarsstaöar. Enskan liður
því ekkert við það, að íslenzkum
börnum sé kend íslenzka, heldur
fremur hitt.
Annað, sem benda má á í þessu
sambandi, er það, aö á æðri menta-
stofnunum er v-erið að berjast við,
að kenna unglingum önnur tungu-
mál jafnhliða enskunni, — vanalega
frönsku og þýzku, eða þá latínu og
grisku. Það er álitið sú mentun, sem
mest er i varið, og það kemur eng-
um rétthugsandi manni til hugar að
halda því fram, að sá sé lélegri
borgari, sem kann tvö eöa fleiri
tungumál, en sá, sem kann að eins
eitt. Eigum við þá að vera þau
flón að halda, aðjokkur sé óhætt að
læra frönsku eðá þýzku eða latinu
eöa grísku eða hvert annað heims-
ins tungumál, sem er annað en is-
lenzku, en að þegn-hollusta okkar
við þetta land bíSi tjón viS það, að
við lærðum íslenzku? Nei, það fer
ávinningur fyrir hvern sem er að
kunna íslenzka tungu og hafa að-
gang að islenzkum bókmentum. En
ávinningurinn er þó mestur fyrir
okkur, sem erum af islenzku bergi
brotnir, því við lærum meö því móti
! betur að meta okkar íslénzka arf
og lærum lika betur að skilja ís-
lendings-eðliS og um leið okkur
sjálfa. Eg álít því, að okkur sé
miklu meiri hætta búin, ef við köst-
um íslendingnum og islenzkunni of
fljótt, en ef við reynum að halda
sem lengst í hvorttveggja.
Og svo að síðustu eitt áminning-
arorð, sem ef til vill kemur þessu
minni ekki beint við: ÞaS er eitt
sem við verðum að læra og læra
fljótt og það er, aS láta okkur koma
betur saman, en okkur hefir gert
eða menn fælast burtu frá öllum
íslenzkum félagsskap, og Vestur
Islendingar detta alveg úr sögunni
og það án þess, að úr þeim haíi
orðið það, sem átt hefði að verða
og án þess' aS þeir hafi lagt þann
skerf, sem þeim bar, til canadiska
þjóSlífsins hér. ÞaS er of mikill
maður í hverjum sönnum Islend
ing til þess aS hann láti kúga sig.
Við höfum líka allir jafnan rétt til
okkar skoðana, hvað mismunandi
sem þær eru og um hvaða efni, sem
þær eru. ÞaS ættum við að skilja
og við ættum að vera nógu rniklir
menn til þess, að geta rétt hvti
öðrum bróðurhönd, þrátt fyrir all-
an skoðanamun, því Islendingar er-
um við allir, og Islendingar viljum
við allir vera.
('Hkr.)-
Landið okkar ótilnefnda
—Markerville, Alta. 2. ág. 1915.
Herra forseti og sveitungar góðir!
Ekki vænti eg, að eitthvert ykkar
kannist við æfintýrið um manninn,
sem skildist við skuggann sinn?
Munið þið eftir raununum sem
hann r'ataði í? út úr því, sem hon-
um sýndist sjálfum vera smáræði,
sem sé þessu: að eiga sér engan
skugga!
Eg h'efi heyrt, að jafnvel aldrað-
ar meyjar, sem fyrir manna sjón-
um sýndist, aS ættu að vera orðnar
lítil-látar, hafi hryggbrotið hann.
Jafnvel þær, gátu ekki látið það um
sig spyrjast, að bóndinn sinn væri
það ööruvísi ,en allir almennlegir
menn, aö hann ,ætti sér engan
skugga.
I einu orði sagt: fyrir skugga-
leysiS varð maðurinn mesti mæöu
garmur.
Mér dettur þetta í hug, af því,
að sá sem æskti þess af mér, aS eg
mælti hér örfá orð„ tók það fram,
að það sem eg segöi þyrfti ekkert
að heita. Mér væri, í þetta sinn,
enginn sérstakur skuggi ætlaður.
ÞiS sjáið öll, vona eg, fyrir hví-
líku óhappi eg er orðinn, því þó
ekkert ykkar hefði skilið né tekið
eftir um hvað eg var að tala, hefði
]>ó litið á því boriS, ef mér, til dæm-
is, hefSi verið skipað, að kalla það
“Minni Islands” eSa “Minni Can-
ada”. Þau orð hefSuð þiS öll
munað.
Þó skal eg, með fám orðum lúka
viö loforð mitt, og mæla fyrir
minni: Iandsins ótilnefnda.
Landsins, sem þú eða eg, eða
hver okkar sem er, hefir kærast.
Landsins, sem okkur tekur sárast
ti'l, af því vera okkar hefir vafist
inni það, séum við annars nokkur-
staðar heímílíshæf, á himni eða
jörðu. Landsins, sem hvorki er
“paradis in týnda” né “paradís in
afturfundna”, heldur aSeins Iandið
sem geymir manndóm manns: hög-
ustu handarvírkin og hæstu 'hugs-
anirnar. Hver sem jarSvegur þess
var, varS hann fæím gróSur-reitur.
E;nu gildir þá, hvort það var kalt
eða milt, flatt eða fjöllótt, það var
okkar land. Á þess skjöld höfum
við grafiö einkenni okkar, á ein-
hvern hátt og óafmáanlega.
Landið okkar ótilnefnda, getur
jafnvel verið lögur en ekki Iand,
sem sé: hafið—svo lengi sem ein-
hver þurrabúSar-öld verkar ekki
alla vætu af jörðinni.
Eg er ekki að hæSa bindindis-
pólitik—aðeins að benda á, hve
skamt við séfum komnir i að binda,
því þrátt fyrir alt, hefir vont vatn
orðiS okkar mannkyni að lengri og
verri skaða en vont brennivin—eins
ilt og það þó er.
Ötilnefnda Iandið, hvers okkar,
getur einnig verið eins vítt og vötn
blána og víðir laufgast. Eður, ein
einasta þúfa—tvö fet á eina hlið og
sex á hina, jafnvel minna.
En, hvemig sem það er og hvar
sem það er, og hver sem þú ert!
eg stóð hér upp, ekki til að lýsa
löndum, heldur til að segja ykkur
samúð mina—öllum sem eigiS ekk-
ert land.
Og lán var mér þetta, uppúr
skugga-gæfunni, að kunna ögn að
mæla á íslenzku, því alt sem eg hefi
lagt i þessa lausmælgi af ræðu-
stúf, get eg Iéttara unnið upp i átta
stuttar línur—svona:
Vort helga Iand, vort heimaland,
' Vort hjartans land, vort feðraland,
Vort vænsta land, vort vonaland
Og vorra n'ðja land:
Með einum hug við hötum þann
Sem hatar þig, og smáum hann.
MeS einum hug viS elskum þann
sem elskar þig, og dáum hann.
Eigi svo hvert ykkar heilt sitt
Heimaland!
Steflhtn G. Stepliansson.
Eftirtektavert
Eftirfarandi ritstjómargrein birt-
ist í “Froe Press” 24. ágúst:
“Eitrið hans Bourassa.
Geðsmunir Bourassa, sem aldrei |
hafa átt úr háum sööli að detta, eru
ekki á þeim vegi aS batna í raunum
hans. Og hann er að eitrast dag
frá degi i breytni sinni gagnvart því
sem brezkt er. í blaði hans sem
nýlega kom út segir hann: “Eg
var vitni að þvi i júní 1914 í Lond-
on að óhulin gleði var látin í ljósi
yfir þvi aS Frans Ferdinard erki-
hertogi í Austurríki var af dögum
ráSinn, þar sem á honum var haft
ilt auga fyrir hans einbeittu kat-
ólsku trú.”
“Nýlega gaf Bourassa þá lýsing á
brezka veldinu “aS það væri
skrímsli, skapáð meS hnefarétti og
ráns og haldið saman í engum öðr-
um tilgangi en þeim aö leyfa einni
þjóS á hnettinum að ráSa yfir ein-
um fimta parti af alþjóö heimsins.”
ÞaS er ekki geðfelt að minnast
þess að þessi maöur, sem svona
hatar alt sem brezkt er má þakka
möguleika sina til þess að valda ó-
gæfu þeirn byr beinlinis og óbeinlín-
is, sem honum var veittur fyrir fá-
um árum af þeim er allra þjóðrækn-
astir þykjast og hæst hrópa um
styrk til Breta. Til þess að koma
Laurier fyrir kattarnef, hófu þeir
upp Bourassa. Hvílík forsmán !”
Pólverjar ósáttir.
Pólverjar i Winnipeg höfðu ætlað
sér að stofna sérstaka herdeild og
hafði verið farið fram á það að
maður sem C. Kamiensk heitir yrði
foringi þeirrar deildar; en stjórnin
í Ottawa neitaöi því og féll því
málið niður um tima. Nýlega var
farið að vinna aö því aftur og var
það þá samþykt og sá maður útval-
inn fyrir deildarstjóra, er W. H.
Hastings heitir.
Þetta varð til þess að Pólverjar
reiddust og héldu fund til þess aS
mótmæla sérstakri deildarstofnun.
Voru þau mótmæli samþykt á fund-
inum og því lýst yfir að þar sem
ekki væru nema um 30,000 Pól-
verjar í allri Canada, væri þaS ó-
sanngjarnt að ætlast til að þeir
stofnhðu nýja deild eftir að fjöldi
þeirra væri kominn í aSrar deildir;
auk þess töldu þeir Pólland hlut-
laust land og sig því ekki beinlínis
herskylda þótt þeir væru hlyntir
bandamönnum.
Þessi mótmæli voru birt í ensku
blööunum, en þá birtist bréf frá
pólskum manni sem Max Major
heitir og er ritstjóri blaösins “The
Polish Times”. Hann kveöur
þennan mótmælafund alls' ekki hafa
veriö almennan; heldur hafi þaö
verið hálfgerður leynifundur, þótt
hann væri öllum opinn, vegna þess
að hann hefði aldrei veriS opinber-
lega boðaður. KveSst hann hafi
veriS þar og vita um hvaS hann tali.
Hann segir að C. Kamienski sé
gramur yfir því að hann fékk ekki
herstjórnina og hafi því hóaS sam-
an nokkrum mönnum, haldið alt aö
>ví landráða ræðu og fengiö þessa
li'lögu samþykta: en hún sé and-
.na>ð skoöunum meiri hluta Pól-
erja, þeim sé það áhugamál að
tofna sérstaka nerdeild.
KAUPMANNAHAFNAR
Vér ábyrgj-
umst það að,ú
vera algerlega
hreint, og þaðj
bezta tóbak
heimi.
Ljúffengt og
endingar gott,
af því það er
búið til úr safa
miklu en mildu
tóbakslaufi.
MUNNTÓBAK
Brezka þingið alveg
mishepnað
Mesta glappaskot í írsku málnnum
(Eftir E. A. McKenzie).
London 26. ágúst 1916. — Þing-
ið hefir hætt störfum og ætlar að
fá sér Ianga hvild, það er ekki grát-
ið af neinum, ekki heiðrað af nein-
um og ekki sofsungið af neinum.
Ræður þess, sem svo að segja voru
gagnslausar, .hætta án þess að
þeirra sé saknaö. Það er ekki fttll-
trúi fólksins; það skortir áhrif og
hefir ekki traust þjóöarinnar. Það
tórir áfram aðeins af því að þjóðin
er öðrum önnum kafin; má ekki
vera að því að sinna flokksþrætum.
Mesta glappaskot þess var i sam-
bandi við írsku málin. Þatt hafa
helsært mannorö margra.
Tilfinnanlegttr skortur er á dug-
andi ungum mönnum í þingsalnum
—iþeir eru að meira gagni á vig-
vellinum.
Þrír menn hafa aiikið álit sitt á
síðasta þingi. Sá fyrsti er Lloyd
George, sent nú stendur uppi eins'
og stórfjall meðal þjóðarinnar og
fyllir hana eldmóði. IUgjarnir and-
stæðingar hans bæði innan þings og
utan hafa verið svo gjörsigraðir að
þeir eru tæpast til lengur. Sir
Edward Carson hefir stórum vaxið
aS áliti, sem leiötogi skynsamra og
ættjarðarkærra andstæðinga, og
hegðun hans í öllu þingintt hefir á-
unnið honum virðingu þeirra sem
fyr voru bitrustu andstæðingar
hans.
Sir Robert Cecil hefir komið út
úr eldrauninni sem ágætur alþjóða-
.stjórnmálamaður. Asquith ráð-
herra er virtur sem hæfur og kænn
leiðtogi, en honum tekst ekki að
kveikja eldmóð í brjósti þjóSarinn-
ar, og hvað eftir annað hefir hann
slept tækifærum til þess aS vekja
þjóöina til áhuga. Álit Bonnars
Law hefir stórlega hnignað vegna
írsku málanna, þar sem mikill hluti
flokks hans kastaöi frá sér tillögum
hans. Winston Churchill hefir svo
að segja horfið úr sögunni sem
stjómmálamaSur, þó svo megi fara
að þaö sé aöeins um stundar sakir.
Sir John Simon hefir orðið aS setj-
ast á hinn óæðra bekk í þingsalnum,
þó hann hafi fylkt umhverfis sig
þeim sem öllum árum róa á móti
stríöi.
('Þýtt úr “Free Press”J.
Villudýrsœðið í Evrópu.
(Eftir Herbert Kaufmann)
Hvaða áhrif hefirþað framvegis?
Hverskonar stimpil setur þetta
langa og mannskæSa strið á hina
svokölluöu menningu ? Tími og
verkfæri laga það sem brotið hefir
verið niður og í flag hefir verið
breytt. NútiSarmaSurinn býr til
þau verkfæri sem hann þarf á að
halda, hver sem þau eru. Þegar
alt fcemur til alls eru stórar vélar
ekki annað en þroskaöar smávélar.
]>aö verklega breytist ekki.
En eðlisfar fólksins hlýtur aö
breytast í þeim fellíbyl sem skeflir
blindum mönnum og óútmálanlega
lemstruðum hópum saman í hvert
hérað frá Daghestan til Hartlepool;
fjölgar gröfom dauðra manna svo
að þröngt veröur í kirfcjugörðum;
gerir 5,oooyC>oo konur að ekkjum;
svivirðir þúsundir heiðvirSra
stúlkna og brýtur lífsreyr þeirra á
blómaskeiði; þrammar yfir löndin
með þyngstu skrefum fátæktarinn-
ar; kastar fyrir björg friðarvoninm,
sannar það aS allar staöhæfingar
menningarinnar hafa verið lýgi, og
allar göfugustu hugsjónir draum-
ur; hleypir lausum plágum og pest-
um, hungurmoröi, skelfing og
hnefarétti á saklausar þjóöir sem
einskis áttu sér ills von og treystu
friði og öryggi og hljóta þessi sál-
arsár þvert á móti því sem þær
nöfðu vonað.
Það er óhjákvæmilegt aS þessi
skelfing sljófgi tilfinningu mannúS-
ar, fegurðar og háfleygra hug-
mynda.
ÞjóSin og fólfcið hatar hvort ann-
að með hatri dauöa hefndarinnar og
takmarkalausri grimd. 1 minning-
unni hrækja menn á nöfn óvina
sinna. Fólk getur ekki gleymt þeim
hörmungum sem það hefir }x>lað.
Sár þeirra og sorgir eru ógræðan-
leg. Kvenfólkið fyrirgefur aldrei
}>aS sem hér hefir skeS.
öll Evrópa hlýtur að vella og
sjóða af heift og hatri, sem margar
aldir þarf til að sefa.
Það er efcki hægt að reka þjóðir
i villiæöi hvora á móti annari og
fcoma á hjá þeim sönnum sættum
aftur á einni nóttu.
f“Ffee Press).
Kona sœkir um þing-
mensku.
Canadaherinn.
358,767 manns eru þegar komnir
í herinn í Canada og vill stjórnin
fá 140,000 í viðbót til þess að fylla
þá hálfu miljón sem hún lofaöi.
Þessi tala er auk þeirra sem voru
hér herskyldjr frá Bretlandi, Rúss-
landi, Italíu og Fralcklandi og fóru
tafarlaust þegar stríðið hófst, hver
heim til sinna stöðva. Þeir voru
margar þúsundir. Hér eru þeir
heldur ekki taldir sem fóru í her-
inn sem gæzlumenn, skrifarar o.s.
frv., sem voru fjölda margir.
Hér fer á eftir tafla s'em sýnir
hve margir hafa farið- úr hverju
héraði fyrir sig:
Nr. Nafn Tala
I Toronto . . . . . . . 81,124
10 Winnipeg .. . . . . 72,986
3 Kingston . . . • •• 37.7H
11 Victoria . . . . • •• 33.945
r3 Calgary .... • •• 32,945
6 Halifax .... •■ •• 3L939
4 Montreal .. . • •• 31.130
2 London ■ • • • 30,127
5 Quebec
Alls .... •• •• 358,567
Tumulty skrifari hefir nýlega
fengið skeyti frá George E. Ryan
skrifara Democrata flokksstjórnar-
innar í Washington, þar sem þvi er
!ýst yfir að Mrs. Frances C. Axtell
forsætiskona ]>ingsamhandsins hafi
sagt af sér og ætli að sækja um
þingmensku og fylgja aS málum
Wilson forseta. Mrs. Axtell held-
ur því fram aS ef Hughes verði
kjörinn þá sé útséð um alla fram-
föt í löggjöf og stjórn. Skeytiö
bætir því við að Mrs. Axtell sé út-
nefnd af Roosevelts flokknum, en
fylgi samt að málum Wilsort og liafi
fylgi Demolrata, þvi undir þeirra
merkjum sækir enginn þar sem hún
er.
Hvar eru flugurnar á veturna?
Flestar flugur lifa aðeins eitt
sumar og deyja svo að haustinu.
Sumar þeirra eru samt svo hepn-
ar að finna stað sem þær geti lifað
í yfir veturinn og haldist nógu heit-
ar. Þber felast á afviknum stööum
í heimahúsum, f jósum og öðrum út-
hýsum í alls konar krókum og kym-
um, þar sem mönnum dytti sízt i
hug.
Þær þurfa þá ekki aö borða,
heldur liggja bara í dái eins og
bjöm í hýSi eða skjaldbaka í skel
sinni. Þær sofa svona allan vetur-
inn þangað til veðrið hlýnar og vor-
ið kemur; þá hitnar flugunum, þær
vakna og eru svangar og fljúga út
til þess að afla sér fæðu.
Svo líður sumarið og aftur kem-
ur annar vetur. En það er sjald-
gæft aö sama flugan lifi lengur en
einn vetur. Það er rétt af hend-
ingu ef það vill til. Ef hún er ekki
oröin svo hrum að hún deyi af elli,
þá deyr hún oftast úr kulda.
fjölda margar flugur drepast af því
aS gerlar sem berast í loftinu setj-
ast á þær og festa á þeim rætur,
sem vaxa alveg inn í flugurnar og
jafnvel í gegn um þær. Þá sjást
þær dauöar á gluggarúðunum þrútn-
ar og bólgnar og eins og myglu-
hringur í kring um þær — I—43
Askorun
Stjóm Bókmentafélagsins ihefir
ákveSið að gefa út helztu rit Jónas-
ar sáluga Hallgrímssonar í bundnu
og óbundnu máli og kosiö til aö sjá
um útgáfuna, í samráði við forseta
félagsins, þá Helga' Jónsson, dr.
phil. í Reykjavík, Matthías Þórðar-
son fornmenjavörður í Reykjavík,
og Jón Sigurðsson í KaldaSamesi.
Til þess að rit þetta geti orSið
sem fuliKomnast eru þaS tilmæli út-
gáfunefndarinnar til allra þeirra,
er haf^ í höndum eöa vita um hand-
rit frá Jónasi Hallgrímssyni, kvæði,
sendibréf eSa annað, og sömuleiðis
bréf til Jónasar, að ljá eöa útvega
nefndinni alt slikt til afnota, helzt
í frumriti, en ella í stafréttu eftir-
riti, og enn fremur önnur gögn, er
lúta að æfi Jónasar, svo sem frá-
sagnir eöa ummæli um hann í bréf-
um samtíðarmanna. Nefndin beið-
ist þess og, að henni séu látnar í té
sagnir eða munnmæli, er menn
kynnu að hafa heyrt um Jónas, t.d.
um tildrög sumra kvæða hans o.fl.,
alt aS tilgreindum heimildum.
Allir þeir, sem kynnu að geta rétt
nefndinni hjálparhönd í ]>essu efni,
eru beðnir að senda gögn sín ein-
hverjum nefndarmanna sem allra
fyrst.
Reykjavik, 13. júlí 1916.
Helgi Jónsson. Matthías J’órðarson.
Jón Sigurðsson.