Lögberg - 04.01.1917, Side 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 4. JANÚAR 1917.
Bergmál.
EFTIR THOMAS MOORE.
Hve bergmál anzar ómi þítt,
um aftanstund,
sem lúörar vekja af blundi blítt,
það berst meö svari langt og vítt
um græöi og grund.
Þó trúrra bergmál ástin á,
svo eilífsælt,
aö engar raddir framleitt fá
'þann friö, er viö þaö jafnast má
né strengir stælt.
Og þaö er andvarp æskumanns
— og aöeins þá —
frá insta hjarta elskhugans
er endurberst frá vini hans
sem einn hann á.
Sig. Júl. Jóhannesson.
Bréf úr herfoúðunum.
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson.
Heiöraöi ritstjóri.
Eg fer nú ekki fram á aö þetta
sé kallaö fréttabréf, og yfir höfuö
er eg ánægöur meö aö hafa það
alveg titilslaust, en mig langar til,
eins og stundum á sér staö, aö segja
fáein orö, og er þá um leið sjálf-
sagt aö taka þaö fram aö eg er illa
un ir búinn. Hef nauman tíma,
og biö því fyrirgefningar, þó erind-
iö veröi lélega úr garöi gert.
Annars er því líkt varið meö her-
manninn eins og aðra sem hafa
mikla líkamlega áreynslu — bónd-
ann eöa verkamanninn — þegar á-
kveönu dagsverki er aflokiö eru
flestir orönir nógu dasaöir til aö
kjósa hvíldina, aö hafa hægt um sig
og láta líða úr sér. Hold og bein
þarfnast hvildar, og sálin — þar
sem henni er nú á aö skipa — vill
þá helzt ltka fá aö hafa friö.
Eg vil geta þess — sem ætíö eru
beztu fréttirnar til vina vorra og
kunningja — aö mér líöur ágætlega,
við höfum hér fullgóöan aöbúnaö
og 'eins mikil þægindi og hægt er
viö aö búast að látiö veröi þessum
ógnar fjölda, miljónum hermanna,
í té.
Þegar hægt er aö koma því viö
er nýlendumönnum gefið nokkurra
daga frí eftir aö hingaö er komið.
Veröa flestir því lika fegnir, bæöi
til aö hrista af sér feröavinnuna og
að sjá hvaö um er aö vera;
svo
aö skoða þaö merkasta hér, eftir
þvi s)em tími leyfir og samkvæmt
óskum og áhuga hvers um sig að
því sem kosið er að kynnast.
í þeirri deild sem eg er (203.),
fengum við allir sex daga fararleyfi
viku eftir aö við lentum liér. Meg-
inið fór til London, þangaö stefnir
hugur flestra og þar lenti eg meö.
En margir eiga hér líka skvldmenni
úti um landiö, sumir, fæddir hér og
tipp aldir til fullorðins ára, og er
því sjálfsagt fyrir þá og aðeins
samkvæmt fornri venju að leita i
heimahagann.
Fólkiö hér í borgum og bæjum
keppir um aö sýna oklkur alúð og
velvild. Mér varö ný fyrst aö
iinynda mér að þaö væri eg sér-
staklega sem yröi þessara hlýinda
aönjótandi; fólkiö tæki eölilega eft-
ir því aö rrvér bæri, bæöi virðing og
vinátta. En svo vildi það nú ekki
standa lengi. Eg sá aö allir her-
menn yfirleitt nutu hins sama, og
reyndi eg þvi aö sætta mig aöeins
við minn hlut. Sérstaklega virtist
þó kvenþjóöin vera okikur velviljuð,
og er ekki frítt við aö þeim, sem
heldur eru afturhaldssamir og halda
vilja i hemilinn á okíkur, þyki nóg
um, t.d. benti herpresturinn okkur
áþaö áöur en viö fórum til London,
aö til væru takmönk í þeim efnum,
sem ekki mætti yfirstíga. Eg hefi
nú fyrri heyrt aö 'búast mætti við
misjöfnu, bæði vondu og góöu, úr
þeirri átt, og að þaö væri auðvelt
og algengt, jafnvel fyrir þá sem
sterkast létust standa, aö falla í
þeirra f jötra. Hugsaöi leg mér því
aö fara dæmalaust varlega, og láta
sem eg væri kaldur og kærulaus
fyrir öllu slíku.
“Svalar veigar, lofnar loga”,
þaö er framboriö af list en þó
jafnframt valda þau áhrifin and-
legri eitrun.
Þaö var ekki sagit út í btáinn að
vínið — sem þá um leið verður að
merikja alt þaö svall sem þvi er
samfara — væri sikæðari óvinur
okkar en allur her Þjóðverja. það
er bókstaflega sannaö. Eg held aö
þaö sé ekki sá sem fellur eöa lim-
lestist á vígvelli, sem mestu sorg-
inni ætti að valda, heldur hinn sem
heim kemur óhreinn og veiklaður
á líkama og sál. Viö vitum lika aö
hann er hættolegur, auminginn,
ekki aðeins fyrir nútíöina heldur
einnig fvrir komandi kynslóöir.
Fnn nú ekki meira um þaö. Eg
trevsti lön 'unum ekki ver en öör-
um, en þeir sem enn eru heima aö
búast til ferðar, geröu þó vel aö
hugsa út í þetta, og gæta sín sem
bezt.
Þaö er barist víðar en á vígvell-
inum og eg vona aö oss takist aö
sýna rösika framgöngu og vinna oss
góöan oröstír hvar sem oss er hasl-
aöur völlur. Við megum ekki veröa,
eftir alt, þegar heim kemur, verri
menn en áöur, heldur meiri og betri,
gætum okkar vel, vinir og vanda-
menn, foreldrar og systkini, og —
jæja, fleiri sem okkur eru kærir.
Kristilegt félag ungra manna og
kvenna er kunnugt og útbreitt um
allan heim. Eg hafði dálítið kynst
starfi þess og stööum áöur, en eg
hafði þó ekki getað gert mér í hug-
arlund hvílíkt ógnarstarf þaö hefir
hér með höndum í ótal greinum við-
víkjandi stríðinu.
Þaö hefir skála eöa tjöld á öllum
herstöövum hér, þar gietum viö
fiengið hressingu og setið við skrift-
ir, spil eöa söng í frístundum okk-
ar. Mörgum kemur þaö lika vel aö
geta verzlaö þar sem ekki er hætt
við óráðvendni, því sumstaðar er-
um viö féflettir alvarlega, áöur en
við höfum haft færi á aö reikna út
á okkar vísu hvaö máttu kallast
sanngjöm sikifti. Canadamenn fá
líka orö fyrir að vera “ekki aö raga
það” og nota því mangarar sér oft
frjálslyndi okkar í viöskiftum.
Eg hélt til á einu gistihúsi þeirra
K.F.U.M. í London, mér fanst þar
helzt eins og dálítið heimalegt, og
betra verður varla sagt um neinn
stað af útlendum hermanni í ó-
kunnu landi. “Fólkið er þar svo
frjálst og hraust”. Það var engin
væmni eöa 'kænSkukátina eins og
oft verður þó vart hjá verzlunar-
eöa veitingamönnum; maður er
bara blátt áfram velkominn, þaö
liggur í loftinu. Aðbúnaður er ó-
brotinn, en 'þó notalegur og veit-
ingar sanngjamar, (eftir því sem nú
er aö gera hér i landi.
Eg vil ráöleggja löndum sem
koma til London að Ieita gistingar
á einhverju þessu húsi, miðstöð
þeirra er í miðri borginni og fyrsti
lögreglumaöur vísar leiðina þangað
Þ'aöan er þægilegt aö ferðast um til
þess aö skoða söfnin eða aðra
merka staði, og á hverjum degi fer
þaðan maður eöa kona með hópum
af hermönnum til fylgdar og leið-
beiningar. Þeir sem kynst hafa
K.F.U.M. og ferðast hafa um, vita
að þar er ætíð góða staöi fyrir að
hitta. En margir eru um bitann og
aðrir. mundu iþá kannske 'kjósa
hótel eöa glæsilegri gistihús, sem
yröu þó óhollari fyrir vasann og
veittu yfir höfuð ekki eins vel.
Eins og eðlilegt er verða áhrifin
gleggri og meiri af Jæssum heims-
víða hildarleife þegar hér er feornið,
heldur en vestur frá 'hjá. okkur.
Særöir menn 'koma af vígvelli og
eru fluttir á spítala og hjúkrunar-
hús, aðrir á batavlegi sjást á stjái
kring um hæli sín og heimfeynni,
og enn aðrir sem særst hafa og
sýna merfei fyrir bvert sár meö
stuttum, gyltum snúði fremst á
treyjuerminni, eru nú orðnir al-
bata og al’búnir að leggja aftur á
vettvang.
Það er aðdáanlegt hvað hjúkr-
unarstarfið er hér á 'háu stigi, alt
sem unt er virðist vera gert til að
hlúa að þeim sem særst hafa, ekki
aðeins með læknishjálp, heldur
starfa líka félög og einstaklingar
að veliíðan sjúlklinganna með mjög
mörgu móti. Þeim sem það þola
er ekið út um skemtistaði bæjarins,
það er sungið og feikið fyrir þá, og
yfir höfuð gert eins mikið og hægt
er til að gera þeim lííið létt. Helzt
beyröi eg þá kvarta um aö svo mife-
ið væri látið með þá að þeir hefðu
helzt engan frið, og einn sagði að
hávaðinn viö “Somme” hefði
tekki eins ill áhrif á höfuöið, eins
og lúöraþytur þeirra sem áttu að
spila honum ti<l skemtunar.
Með mörgu ööru sem mér fanst
til um hér er það, hvað kvenfólfeið
'hefir nú á hendi mörg fearlmanns-
störf. Isg haföi áöur hevrt um þaö,
en þó ekki hugsað að það væri eins
víðtækt og raun er á. Vesturfrá
bykir þaö heldur vel gert af kven-
manni að stýra einsaman hesti, þó
ekki sé farið nema á kvenfélags-
fund. Eg man að eg dáðist að þeim
sem fóru á hestbaki, og að stjórna
bifreið var nú bara fyrirtak af
kvenmanni. En þetta bralla þær
alt hér, efeki aðeins til skemtunar,
heldur líka til stór gagns og hagn-
aöar fvrir land og(þjóð. Þær vinna
aö skotfæragerö og þykir farnast
baö viel. En þaö sem mér virtist
þó að þeim láta bezt og betur en
karlmönnum, var að stiórna stræt-
isvögnum í London feins og reynd-
ar í öllum bæjum hér) og heimta
þar farseðla. Það gjöra stúlfeur
mestmegnis' og svna bæöi röskleik
þykir það hentugra, en ekki þykir
mér það nein umbót, og datt mér
stundum í hug — þótt ljótt sé -
viðumefni Hallgerðar. Yfir höf-
uð er eg ekki hrifinn af því að
stúlkur þurfi að ganga að strit-
vinnu, virðist mér þær tapa við það
nokkru og varla vera ein aðlaðandi
og áður; vonast eg til að það gerist
ekki að hefð og haldist ekki við
eftir stríðið.
Viö verðum að mun meira varir
við myrferið hér en vestra, víðast
eru engin götuljós kveikt, og verö-
ur eins og kunnugt er að viðhafa
þá varúð vegna fluglreka þeirra
húnanna, sem annars mundu eðli-
lega leggja leið sína í ljósið.
í London eru götuljósin skygð
að ofan svo aðeins leggur litla
glætu niður með lampapóstinum.
Gluggar eru lífea allir byrgðir og
liggur sekt við að hafa þá blæju-
lausa. Hugsaði eg að betur kæmi
sér að þar héldu efeki til baslarar
með vestræna siði.
Stundum veröur árekstur i
dimmunni, eins og lekki er mót von,
í þeirri áköfu umferð sem þar er
á strætunum. Eitt kveldið bar
okkur að þar sem bifreið hafði rutt
um kerru með hesti fyrir, við álit-
um að hjálpar þyrfti með og gáf-
um okkur því fram, sprettum af
klárnum, feomum honum á fætur
og á öruggan stað á gangstéttinni,
slys varð ekkert, en bara dálítil
hressing fyrir okkur.
Þó nokkuö sé þar nú skuggalegt
útivið eftir sólsetur, þá er víða vel
bjart inni fyrir og nóg er um
skemtanir og gleðskap í London.
Svo mifeil aðsókn er að skemtisíöð-
um og leikhúsum að panta veröur
aðgöngumiða fyrirfram vilji maöur
ekfei eiga á hættu að verða útundan.
Mér þótti nú nóg fyrst um, og fanst
að þessi glaumur illa geta sam-
rýmst þeirri alvöru og sorg, sem
ófriðurinn hlýtur að orsaka — og
margur gengur þar sjálfsagt Iífea
of langt, — ien }>ó verður að gæta
þess að aldrei er ef til vill meiri
þörf á 'hollum og heilbrigðum
skemtunum en nú, þær dreifa
drunganum og útvega þar að auki
inntektir, sem aftur eru i flestum
tilfellum notaöur til nauðsynja í
ótal myndum.
Eg get ekki sagt eins og Guðm.
Friðj. að nú sé “Brotinn striengur
flogin gásin”, en einhver smellaskil
varð eg þó var við, og læt því hér
staðar numið. Með kærri feveðju og
'hugheilum heillaóskum til þín og
landa minna allra.
Þinn einl.
G. F. Guðmundsson.
Shorndliff, Engl. 10. des. 1916.
iKæri vinur:
Mér datt í hug að senda þér fá
einar línur fyrir sakir forns feunn-
ingsskapar. Héðan eru vitanlega
margar fréttir að segja, en allar
stóru fréttimar fáiö þið annars-
staðar, og merkilegasta fréttin sem
mér dettur í ihug er sú að mér líður
vel að öllu lejti. Það er líka sú
fréttin sem eg veit að vinir mínir
heima láta sér ant um. Eg verð að
reyna talsvert á mig, en það gerir
ekkert til; það er bara til góðs. Eg
er ennþá hér i Shorncliff, en ekki
veit eg hversu lengi eg verð }>ar,
flestir drengjanna eru komnir yfir
tíl Frakklands, og ástæðan fyrir
því að eg er hér, er sú að eg geng
á s'kóla; eg er að reyna að full-
komna mig í sérstakri grein. Eg
vissi ékkert um það fyr en eitt
kvdd að eg var feallaður inn í skála,
látinn feoma fram fyrir herforingj-
ann, og hann sagðist hafa valiö mig
til þess að fara á Bredgage sfeól-
ann. En skipunum hans verður að
hilýða ski'lyrðislaust; eg er því nú
að ganga á þennan slkóía.
Við höfum ágætt pláss hér á St.
Martiu'sar hæðunum; við erum i
húsum sem sérstafelega eru bygð
fyrir canadiska hermenn; hér er
farið ágætlega með ofekur; matur-
inn ler mjög góður og gætum við
ekki kosið það betra og er okkur
látið líða eins vel og hægt er.
Tiltölulega erum við skamt frá
bæ sem Faíkestorre 'heítir. Það er
faliegur bær með Ijómandi falleg-
um steinbyggingum; ibærinn er rétt
við 'sjávarströndina við enska sund-
ið ög mjög nærri Dover. Við erum
62 milur frá Lundúnaborg og fara
piltamir þangaö á laugardagökveld-
um. Eg fór til Lundúnaborgar í
mánuðinum sem Ieið og var þar í
6 daga; gerði eg mér ferðina eins
sfeemtilega og feringumstæður
leyfðu, en eg þekti þar engan lif-
andi mann. En þar er klúbbur
sérstaklega fyrir Canada hermenn
sem feoma til Lundúnaborgar og
hviergi hafa heimili né vini til þess
að gista hjá; er sá kiúbbur nefndur
“Maple Leaf Club” og er undir
umsjón Dætra Bretaveldis. Þessi
klúbbur er nálægt hinum fagra
Marmaraboga og beint á móti hin-
um veiþekta Hyde skemtigarði, er
það þvi í bezta parti bæjarins og
hér um bil 10 mínútna gangur frá
Buökingham höllinni. Það er satt
bezt að siegja að á þessum klúbbi er
manni búið reglulegt heimili; fæst
þar alt sem maður vill hendinni til
rétta; ágætt rúm og elds*æði í
svefnherberginu; auk þess er þar
skrifstofa, reykingastofa, spilastofa
o.s.frv. og alt ókeypis fyrir þá sem
þar halda til. Kalla eg þetta ókeyp-
is, þvi það kostar aðeins 35 cenfs
yfir nóttina eða yfir daginn, og
fylgir því ein máltíð. 'Er þetta svo
ódýrt að tæplega er hægt að trúa,
en það er þó satt.
Eg sá nokkra allra helztu staöi í
Lundúnaborg þegar eg var þar, og I
þess óska lika svo margir og eiga og lipurð. Viö vinnu sína nota þær sikemti eg mér mjög vel; en s'"-
jafnvel heimtingu á því að viö kkeðnað sem líkist okkar útgáfu,' dagamir liðu fljótt, og varð eg aö
fara ti'l deildar minnar, því þaö er
talið ákafllega stórt brot að vera í
burtu án leyfis eöa lengur en leyft
er. Það lækfear kaupið ofan í 20
cent á dag, og svo fylgir hegning
þess utan; eg gæti þess því altaf að
slíkt komi ekki fyrir mig. Eg end-
urtek }>að að eg skemti mér vel og
eg ætia að fá mér frí um jólin og
fara til Lundúnaborgar. Um þetta
Iejti er hálf leiðinlegt þar á kveld-
in, því engin ijós em í borginni;
er það vegna árásanna í loftinu, en
mikið er þar af rannsóknarljósum
alla nóttina, til þess að rannsaka
loftið uppi yfir borginni og svo em
stórar fallbyssur hér og þar í bæn-
um; er því óvinunum mjög erfitt
að' vinna mikið tjón.
Nú er bezt að hætta í þetta skifti
og vona ög að þér líði vel í gamla
bænum mínum—Winnipeg. Berðu
beztu kveðju mína og segðu
fólki mínu að mér líði ágætlega vel.
Óska eg ylkkur öllum gleðilegra
jóla og farsæls árs.
Eg vonast eftir bréfi frá þér.
Þinn gamli vinur.
Björfisi.
Þetta bréf er skrifað til B.
Finnssonar starfsmanns Lögbergs
og er frá Corporal S. Pauisyni.
Hausavíxl og fyrirmynd
(Á fagnaðardegi kvenna 19. júní.)
Vér viftum það öU, að úti í heimi
em tímar nú meira en alvarlíegir.
Hér á Islandi stendur öðru vísi á.
Hér virðast þeir slkringilegir. I
sumum efnum gerist nú skrítinn
skopleifeur á meðal vor. En því
mun likt farið um þennan skopleik
þjóðiífs vors og góða .slkopleiki bók-
mentanna, að íhugunarverð alvara
leynist þar undir uppskafningshætti
og skripalátum.
Ef útlendingur spyrði Islending
um viðfangsefni vor á þessum tím-
um, og ef landinn vildi satt segja,
yrði hann, meða'l annars, að svara
því, að merkir menta- og andans-
menn vorir og efnilegir ungir menn,
embættismenn og alþýðumenn
nokkrir væru nú á feafi i önnum
langt upp fyrir höfuð í að breyta
nöfnum sinum, sfereyta þau og
fegra, og verðu til þess hugviti og
býsnum öllum af undarlegum lær-
dómi. Við svo göfugt efni fæst
víðfleygur andi þeirra, til þessa
vinst þeim nú tími. Kveður svo
ramt að þessu, að þeir eru að
fleygja því, gárungarnir, að bæta
þurfi tjianni í stjómarráðið, sökum
sívaxandi annrífeis við umsóknir
um nafnabreytingar, er nú drífa að
hinu háa ráði eins þéttan og feúlna-
hrið í stórorustu. Þessi sferípasótt
fór að stinga sér niður um líkt leyti
og mislingarmr, hefir magnast og
borist út samtimi's þeim, og sú er
spakra spá, að báðir isjúfedómar
verði hér nú landlægir. Þessi
nafnahégómi stlefnir yfirleitt að því
að skafa íslendingseinkennin af
nafninu og setja í staðinn nöfn, sem
eru allra lýða og landa slkrímsl og
tæpast verða talin til nokkurrar
tungu né þjóðernis, mörg 'þeirra að
minsta kosti.
Það er sýnt á þessu, að menn
fýsir að eignast vegleg nöfn. En
þeir villast 9orglega — eða hlægi-
lega — á aðfierðinni, hafa hér hrap-
arlega hausavíxl. Hljómfegurð
nafns vors fer eftir manngild'i voru
og mifeiileik, fer að minsta kosti
eftir því að lokum. Skilningsleysi,
illvild og öfund ihenda einatt skít á
nafn vort, svo að það verður óhreint
um hríð. Heitiö Jón Si'gurðsson
var allra nafna hversdagslegast og
svipminst, og þó á saga vor ekki
glæsilegra nafn, svo míkil mótsögn
sem kann að virðast í þessu. Mörð-
ur er ekki ljótt nafn, ef eingöngu
er metið eftir hljóöi. Eg býst samt
við þvi, að enginn ofckar heiti svein-
börn vor slíku nafni. Og af hverju?
Af því að han hefir eitt sinn Ient
á iilræmdu rógbera höföi. Það
lætur illa í islenzkum eyrum, eins
iengi og þjóð vor man og Ies Njálu.
Nöfn snillinga og afbragösmanna
hijóma æ með töfraómi i eyrum
vorum, hversu stirð, óþjál og
skrípaleg sem þau eru, alveg eins
og ófrítt andlit veriiur fallegt, ef
það er gagnþrungið af fjöri hugs-
unum og huggöfgi. Nöfn vor
breyta hljómblæ sínum, er vér
breytumst. Ef vér vöxum og göfg-
umst, hljómar nafn vort fagurlegar
en áður, ef vér minkum og spill-
umst, lætur það ver í eyrum. Þetta
er leyndardómur, er 'þeir ættu að
minnast, er glæsa vilja nafn sitt
meö ættamöfnum. Fallegt nafn
veröur alls ekki keypt, öll stjómar-
ráð veialdarinnar fá ekki veitt það
með einkaleyfum, ekfei fremur en
allir kongar á jörðu geta skapað
hið minsta blað á jurt, eins og
danskt sálmaskáld kveður. Eina
ráðið til að eignast hljómfagurt
nafn og glæsilegt er því að gera úr
sér mikinr mann og göfgan, vinna
þau afreksverk, er ljóma leggur af
um nafn voit. En sú leið er erfið-
ari en að sækja nafnið upp i stjórn-
arráð. En J.að hefir einhver sagt.
að þau ráö væru oss einatt hollust.
er oss kæmi verst i svipinn eða
væri erfiöast ið fara eftir, og þau
orð sannast hér.
Eg óttast ekki þetta útbrot mann-
levrar hégómagimi, ættamafnafar-
aldriö, vegna íslenzkunnar. Vor
sterka tunga hefir náö sér eftir
skæöari sóttir. En mér stendur
stuggur af þeim anda, siem birtist
í þessu fári, af þeim utanveröuskap, I
sem það er mnnið af. Hann birt-
ist með oss í margskonar gervi, í
ýmsum efnum þjóölífs' vors.
Þessi utanverðuskapur sést í
valdafikn og forustusótt landsmála-
manna, bæði utan þings og innan. [
Ólmir vilja þeir fjölmargir gerast
höföingjar, þótt ekkert sé þeim
höfðinglegt gefið. Forngrískur
spekingur h'efir sagt, að þeir
stjórnuðu bezt, er til þess væru treg-
astir. Þingkunnugir vita, að ekki
þarf að neyða menn tii að takast á
hendur að fara með æðstu völd hér
innan lands. Þaö er enginn hörg-
ull á mönnum, er telja sig hæfa til
ið gegna ráðherraembættinu, sem
ætla mætti þó, svo vandasamt sem
það ler. Þeir virðast ekki lita inn
í sjálfa sig, ekfei grenslast eftir
stýrimannshæfileifeum sínum. Sá
einn er ráðherra, sem á einhverja
stóra hugsjón eða mikilvægt mál-
efni, er hann ann ekki ólíkt og
móðir ann bami sínu. Heilbrigður
stjórnmálamaöur sækist ekki eftir
völdum vegna þeirra sjálfra, þau
eru ihonum ekki takmark, heldur
tœki, leiðin til að gegna bömum
sinum kæmm, hugsjónunum, er
hrinda á i framlkvæmd. Þau eru
honum alt, eins og bömin eru móð-
urinni alt, hold af hans holdi og
bein af hans beinum. í stað þess
viröast sumum ráöherrum vomm
völdin fyrir öllu, til þeirra vinna
þeir það að gleypa börn sín, ef þeir
áttu einhver, eins og djúphugsuð
grisk goðsögn segir um Kronos.
Þá ler þeir eru komnir í valdastól-
jnn, sitja þeir þar með tvær hendur
tómar, stefnulausir og hugsjóna-
lausir, ráðþrota, tómlátir og trú-
lausir á framfarir og framfaravið-
leitni. Og alt af gerast nógir til að
lofa slíka frammistöðu.
Það virðist ekki vanþörf á að
minnast á, að valdið er innan í
mönnum, þar eru hýbýli þess og
hásæti. Sá einn er foringi og getur
stýrt mönnum, sem sjálfur er sterk-
ur i skapi, er gæddur persónu-
krafti. Engin kosning getur gert
menn að foringjum i raun og ráð-
um. Hún getur ekki nema límt
valda- eða foringjamerkið utan á
þá. Af þessu stafar valdaleysi
sumra valldsmanna. En hér hafa
margir hausavíxl, eins og í nafn-
breytingafárinu, eiga við kjósend-
ur um það, sem komið er undir for-
eldrum þeárra og forfeðrum og
eðlis- og erfðalögum. En miklu
varðar, að fœddir fonngjar scu
kosnir foringjar, að þeir beri
ábvrgðina, er hljóta að ráða sakir
ásfeapaðs geðstyifes. Góður for-
ingi er sem hershöfðingi, sem æ er
búinn við öllum brögðum óvina-
hersins, sem góður taflmaður, er
sér fyrir leiki þess, er hann teflir
viö. Lok verkfallsins' í vor sýna
því að foringjar vlerkamanna hafa
orðið oddvitar af öðru er foringja-
hæfileifeum. Má sjá ýms merki
þess í blaði Jæirra og baráttu, að
sami utanaðverðuskapurinn drotn-
ar þar sem í þingsainum og hinum
stjórnmálaflokkunum, eins og við
er að 'búast. Verkamannasamtökin
eru heilbrigð og leölileg. Ef þeim
er vel stýrt, ætti þjóðfélagi voru
að geta orðið að 'þeim mieuningar-
auki. Því ríður á, að forustan lendi
í höndum víðsýnna manna, er
skilja, að takmarkiö er þroski
verkamanna, að því stendur efefei á
sama, á hvem hátt sigrar eru unnir
í landsbaráttunni, og að þeir geta
verið of dýru verði feeyptir, og það
meira að segja þótt miðað sé við
hag undirstéttanna einna.
Alt fuglabjargið pólitíska lcveöur
nú viö af gargi og lofkrunfci um al-
þýöu. Fyrir 10—20 árum eða rúm-
lega }>að var herópið, að bændur
ættu aö kjósa sem flesta á þing.
Nú virðist ljóminn farinn af bænda-
nafninu, og þá eru engin vandræði
að ski'fta um nafn á þessum tím-
um. Nú er oss frelsari fæddur!
Alþýðumenn á þinig! Þeir svíkja
ekki, þeitr kunna ráðin að leggja
sem Njáll! Það er eins og alþýðu-
menn hafi aldrei stetið í þingstól-
um hér í landi. Annars væri fróð-
legt að vita, hvaö alþýöumaður er,
Hvaö má hann hafa eignast mikiö
eða aflaö sér mikiillar menningar,
svo hann sé ekki alþýðumaður og
þá liklega ekki þinghæfur? Þaö
væri dcki óeölilegt, þótt þetta garg
fjölgaði miðlungsmönnum á þingi.
En missfeiljiö mig ekki, virðugu á-
heyrendur. Þið megið ekki hah'a,
að ieg vilji gera lítið úr samúö bor-
inni viðleitni til að bæta kjör al-
l>ýðu, svo göfugs eðlis sem hún er.
En varið yður á falsspámönnum
og glömrurum. Minnist þess, að
“esa sá vinr, es vilt eitt segir”.
Eða hvað virðist yður um móöur-
ást, scm aldrei leiðbeinir börnun-
■’m, en hælir þeim fyrir alt, hvort
sem það er ilt eða gott, og telur
ieim trú um, að ekki verði neitt úr
neinum börnum nema sinum? Það
nr si'tthvað, fjölcladýrkun og múg-
smjaður, og meðaumikun með oln-
bogabörnum þjóðfélagsins og rétt-
næt gremja út af þeim rangindum,
;em ríkjandi félagsskapur beitir
•ndirstéttirnar. Þessi fjöldadýrk-
er stórhættuleg. Nú rífast
KAUPMANNAHAFNAR
Vér ábyrgj
umst það aí
vera algerlegM
hreint, og þat
bezta tóbak 1
heimi.
Ljúffengt og
endingar gott,
af því það er
búið til úr safa
miklu en mildu
tóbakslaufi.
MUNNTOBAK
hvað rétt sé eða rangt í landsmála-
deilum, heldur um hitt, hvar þjóðin
sé, að hverja fjöldinn, afvegaiieádd-
ur af misvirtum foringjum, hallist.
Sannanir þessa geta menn séð i
blöðunum 1915 og 1916. Það virð-
ist svo, sem það þyki eklci stærsti
sigurinn að vera sannleikans megin,
heldur fjöldans. Og menn gleyma
því, að það sannar ekfeert um sann-
indi einhverrar skoðunar, að meári
hluti lýðsins fylgir henni. Einn
maður geitur séð réttar en þúsund
þúsunda.
Þesst fólkhræðsla stafar víst af
því, að kosnir foringjar eru ekki
foringjar að eðlisfari; þeir hafa
engin tök á þeim, sem þeir eiga að
stýra. Góðum foringja er óhætt að
segja flotkki sínum eða félagi til
syndanna, alveg eins og kennari,
sem góð tök hefir á nemendum sín-
’um, missir ekki á þeim tangarhald,
}>ótt hann veiti þeim þungar átölur.
Þetta mein á meðfram rót sína að
rekja til forustusóttar, til þess, að
þeir vilja stýra, sem geta ekfei
stýrt. Þeir vlerða svo margir leið-
togar vorir í öllum herbúöum að
flatmaga fyrir auðvirðilegustu
hvötum lýðsins í stað þess að leiö-
beina honum og fræða hann, þar er
hann fer villur vegar.
un
Það spáir góðu um afskifti ís-
lenzkrar Ikvenþjóöar af stjórnmál-
um vorum, að fevenfólkið virðist
eklki haldið þungri forustusótt. Það
sækist furðu lítið eftir þingmenSku.
Er það vel farið, því að þinginu
hefði — aö öllurn likindum — ekki
bæzt mifelir starfskraftar frá kven-
þjóðinni, ler þær eru óvanar þing-
störfum og landsmálastarfsemi. í
stað þess' takið þið að ykkur gott
málefni, landsspítalamálið. Það er
fallega kvenlegt, að þið kjósið ykfe-
ur það mál. En fegurst er 'þó að-
ferðin. Hún er hvorki meira né
minna en fyrirmynd. Þið farið hér
ekki af stað með braúki og bramli
né mílulöngum blaðagreinum, sem
einatt tefja fyrir sigri góðra mála,
hleldúr ráðizt þegtar til framkvæmda,
skrumlaust og hljóðlaust, og farið
í eiginn vasa. Er óskandi, að þið
haldið svo fram stefnunni. Þá er
þið hafið komið þessu máli yðar
fram, snúið þiö yður á sama hátt
að öðrum málum, hvort heldur það
eru mentunar- eða líknarmál. Væri
ekki lítiis vert, að þiö beiittust fyrir
um'bótum á inentun og kenslu fá-
tækra kvenna, sem er stórum ábóta-
vant. Nóg eru verkefnin rrteö þjóö
vorri, sem á svo margt óunnið. Ef
þeir færi allir líkt að og þér, er
eignast hafa málefni eða hugsjón,
sem þeir trúa á, hefðum vér náð
þar í ofurlítinn Aladdínslampa, að
vísu ekfci eins hraðvirkan og í æf-
intýrinu, en furðu máttugan þó.
Hún mundi reynast fljótfamari,
leiöin milli hugsjónar og fram-
kvæmdar, en nú gerist.
Svo rís hann á komandi árum,
spítalinn ofekar, ís'ienzku konur,
storkureiistur og storkutraustur, á
einhverjum fegursta blett hins feg-
ursta staðar vors fagra lands.
Hugsum hátt og djarft um hann.
Vonum, að ófæddir snillingar eigi
þar eftir að uppgötva mikilvæg vís-
indaleg sannindi og finna þar ráð
gegn sjúkdómum, er vér nú erum
vamariausir fyrir. Þetta er að vísu
ekki nema vorbjartur draumur. En
hitt er vissa, aö þar á margur eftir
aö fá bót þimgra meina, og aö líkn-
ar- og læknishlendur létta þar mörg-
um síöasta stríðið, ef til vill sum-
um okkar, er nú erum hér stödd,
þá er vér seinast kveðjum bliknandi
voriö og yndisbláu íslenzku fjöllin,
ástvini vora og alt það, sem vér
unnum og fengið hefir oss unaðar
i þessu hverfula og hraðstreyma
lifi.
Sigurður Guðmundsson.
—Réttur.
Úr bygðum íslend-
inga.
Vatnabygðir.
Velliðan yfir höfuð. Þótt tals-
verðr skemdir yrðu á uppskem, þá
bætti verðið það upp að miklu leyti.
Talsvert hefir verið hér um
samkvæmi og félagslíf að undan-
förnu. 1 “Draumlandi” hefir fólk
notið alls konar skemtana og prívat
heimboð og vina fundir hafa farið
menn stundum ekki svo mjög um, fram svo aö segja daglega.
Umboðsmenn Lögbergs.
Jón Peturson, Gimli, Man.
Albert Oliver, Grund, Man.
Fr. Frederickson, Glenboro, Man.
S. Maxon, Selkirk, Man.
S. Einarson, Lundar, Man.
G. Valdimarson, Wild Oak, Man.
Th. Gíslason, Brown, Man.
Kr. Pjeturson, Hayland, Man.
Oliver Johnson, Wpgosis, Man.
A. J. Skagfeld, Hove, Man.
Joseph Davíðson, Baldur. Man.
Sv. Loptson, Churchbridge, Sask.
A. A. Johnson, Mozart, Sask.
Stefán Johnson, Wynyard, Sask.
G. F. Gíslason, Elfros, Sask.
Jón Ólafson, Leslie, Sask.
Jónas Samson, Kristnes, Sask.
Guðm. Johnson, Foam Lake, Sask.
C. Paulson, Tantallon, Sask.
O. Sigurdson, Bumt Lake, Alta.
S. Mýrdal, Victoria, B.C.
Guðbr. Erlendson, Hallson, N.D.
Jónas S. Bergmann, Garrlar, N.D.
Sigurður Johnson, Bantry, N.D.
Olafur Einarson, Milton, N.D.
G. Leifur, Pembina, N.D.
K. S. Askdal, Minniota, Minn.
H. Thorlakson, Seattle, Wash.
Th. Símonarson, Blaine, Wash.
S. J. Mýrdal, Pt. Roberts, Wash.
15. desember fór hópur manna
og kvenna heim til þeirra Mr. og
Mrs. H. B. Johnson fyrir sunnan
Wynyard og tók af þeim húsráð
kveldlangt. Var þar alls konar
fagnaður um 'hönd hafður, etið og
drukkið, dansað og sungið, rætt og
ráðgast fram á nótt; en húsráöend-
um voru færðir eigulegir munir að
gjöf.
15. desember vom þau gefin
saman í hjónaband ungfrú Rósa
Gunnlaugsson og Gunnar Hjartar-
son; framkvæmdi séra H. Sigmar
þá athöfn. Brúðurin er dóttir þeirra
hjóna Mr. og Mrs. Steinþórs Gunn-
laugssonar á Mozart, en brúðgum-
inn er bóndi frá Montana.
Ottar Sveinsson á Wynvard er
nýlega farinn út til Peace River;
verður hann þar i vetur við fisk-
veiðar.
Siigfús Thorlacius og systir hans
frá Wynyard brugöu sér suður til
Dalkota fyrir jólin og sátu þar há-
tíðirrtar hjá feunningjum og vinum.
Grimur Grandý hefir verið við
kornkaup í bænum Zieneth að und-
anförnu og er þar enn.
Bændaþing fjölment var haldið í
Wynyard fyrir sfeömmu. Vora þar
bomar upp og samþyktar margar
og merfcilegar tillögur, flestar þess
eðlis að þœr veröa sendar til sam-
bandsstjómarinnar. Meðal þeirra
voru 'þessar:
J- Aö krefjast þess aö lögleitt
sé algert vínbann i Canada.
2. Aö skora á stiórnina að setja
í gildi beina löggjöf í öllum hennar
myndum ('frumkvæðisrétt, fullnað-
arúrskurð og endurköllun).
3. Afnám tolla og alvert verzl-
unarfrelsi milli Canada og Banda-
ríkjanna.
4. Sfcattar af öllu landi og reglu-
bundnir tekjuskattar.
5- Algert iafnrétti kvenna viö
karlmenn í öllum málum í öllu
Canadaríki.
Þessar ályktanir vom allar sam-
þyfetar svo að segja í einu hljóöi
og verða sendar sambandsstjóm-
inni. *
Af þessu sést það að menn eru
efcki sofandi um alirnenn velferðar-
mál í Vafnabygðunum og láta sig
fleira en heima- og hreppa-
pólitík.
Járnbrautir fluttar frá Canada.
Canadastjómin hefir lofað
Fröfekum að reyna aö senda þeim
1,500 mílur af járnbrautastáli taf-
arlaust. Hefir þegar verið tekiö til
starfa að rífa upp jámbrautir til og
frá í Canada og flytja austur til
Frakklands.
Læknisvottorð til hjónabands.
Lagafrumvarp er á prjónunum í
Saskatchewan og jafnvel einnig í
Manitoba þess efnis að hjónaband
sé ólöglegt nema }>ví aðeins að bæði
brúðhjónin fái læknisvottorð um
að þau séu andlega og líkamlega
beilbrigö. Þykir líklegt að sams-
'conar lög komist á í öllum fylkjum
Canada og öllum Bandaríkjunum.