Lögberg - 28.06.1917, Síða 1

SPIERS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ Þ Á!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
ef ®.

WlNNIPSC'S PPSM/fP Laundp^
65-59 Pearl St.
Tals. Garry 3885
Forseti, R. J. BARKER
Ráðsmaður, S. D. BROWN
30. ARGANGUR
WINNIPEG, MANITOBA, FtMTUDAGINN 28. JÚNÍ 1917
NÚMER 25
STÓRSIGUR FRAMSOKNAR-
MANNA I SASKATCHEWAN
Af 59 sœtum alls hafa framsóknar-
menn fengið 50, afturhaldsmenn 4.
Þrjújí vafa, í tveimur ókosið. Landi
vor W. H. Paulson kosinn með yf-
ir 800 atkvœða meirihluta.
Saskatchewan kosningarnar eru nú
um garð gengnar, og hefir fram-
sóknarflokkurinn unniö dásamlegan
sigur. Ekki færri en fimtíu þing-
sæti af 59 hlotnaðist Martins stjórn-
inni í gær. Afturhaldsmenn tjölduSu
þó því sem til var.
Col. J. E. Bradshaw, kærumeistar-
inn alkunni, beiS hinn átakanlegasta
ósigur í Prince Albert kjördæminu.
Islendingurinn W. H. Paulson M.
P.P. var endurkosinn meö yfir átta
hundraöa meiri hluta, og var þó illa
til stofnaö í hans kjördæmi, þar sem
afturhaldsmenn höfðu bersýnilega
stuölaö aS því að annar maöur var í
kjöri flndependent LiberalJ til þess
aS reyna aö kljúfa fylgi Paulsons. —
í þessu kjördæmi var John Weurn t
kjöri undir merki afturhaldsmanna.
Allir sannir íslendingar hljóta aS
fagna yfir hinum glæsilega sigri Mr.
Paulsons. — Og þjóSin í heild sinni
hlýtur aS fagna yfir sigursæld hinn-
ar röggsamlegu stjórnar í Sask.. fylki.
Afturhaldsflokkurinn er aö syngja
sitt síöasta vers í landi þessu.
Kirkjuþingið
í Minneota.
Lögberg hefir beöi8 mig a8 rita
nokkur or8 um ferS okkar kirkju-
þingsmanna suSur til Minneota og
þingsetuna þar. Fátt væri mér ljúf-
ara, væri eg betur kostum búinn til
þess verks, þvl vænt þykir mér um
öll þau kirkjuþing, sem eg hefi enn
setiS, og ekki sízt þetta ný-afstaðna.
Mér og fleirum hefir fundist hver þing-
tími vera sem andleg vortíð, gróðrar-
tlS trúar og þjóðernistilfinningar,
manndóms, bróðhugar og saklausrar
gleði. AuSvitaS höfum vér sjaldan
sloppið viS vorhretin á kirkjuþ'ingum;
en um þaS er ekki aS fást; enginn
gróSur þrlfst hvort sem er I eintómu
sólskini.
Sérstakar mætur hafa menn á
þeim Rirkjuþingum, sehi haldin eru
úti I sveitum éða smábæjum, þvl þar
geta menn heldiS betur hópinn á
milli þingfunda og notíS samverunn-
ar betur, þvl færra er þar til aS trufla.
Förin til Minneota var því flestum
kirkjuþjingsmönnum tilhlökkunarefni,
Þótt þingleiSin væri nokkuS löng
norSan úr Canada. Menn bjuggust
viS að fá ferSakostnaSinn marg-end-
urgoldinn I andlegri nautn og upp-
bygging, og allir virtust á sama máli
um það I þinglok, aS þeir hefSu ekki
orSið fyrir neinum vonbr'igSum.
ÁkveSiS hafSi veriS aS leggja af
staS héðan frá Winnipeg méS Great
Northern lestinni suSur til St. Cloud
um miðaftansleyti á þriSjudag, tólfta
júni. Fyrir þá sök þurftu flestir
kirkjuþingsmenn úr Manitoba og
Saskatchewan að vera koinnir til
Winnipeg aS morgni þess dags eSa
daginn áSur, því tafsamt er um þess-
ar mundir aS fá fararleyfi hjá stjórn-
inni suSur yfir, einkum fyrir menn á
heraldri. | I>ó gekk þetta öllu greiS-
ara en búist var viS, þvl Jón Vöpni
hafði haft meS höndum aS liSka
stjórnarþjónana og spara mönnum
ýmiskonar ómak I sambandi viS
vegabréfin.
Klukkan fimm var svo hópurinn
allur saman kominn á Union stöS-
Inni. par stóS Great Northern lestin
ferðbúin og hafSi I togi svefnvagn
sérstakan—“piillman,,-vagn — handa
erindrekum kirkjuþings og samferða-
mönnum þeirra. Erindsrekarnir frá
Winnipeg höfSu lagt drög fyrir aS fá
vagninn, til þess aS koma hópnum
hjá ónæSi viS lestaskifti I St Cloud.
Stigu nú allir á fjöl, og vagnstjórinn
létti akkerum og iét 1 haf. Llkingin
er ekki út I hött, þvt landflákinn
mikll, sem kallaSur er “RauSárdal-
ur’’, er engu líkarl en spegilsléttum
sæfleti, einkum framan af sumri,
þegar akrar og grundir standa i
blóma, I og grænar bárur líSa íyrir
hverjum -íiindblæ yfir bennan ílat-
lendisgeim, eins og kvika á vatni.
Ekki þarf* aS orSlengja þaS, hve
vei okkur leiS á sigling þessari yfir
"preríu”-sjóinn. Lestin hafSi jneS-
fcrðis flest þau þægindi, sem vanalega
fylgja "pullman”-vögnum; borSvagn
flnan og fágaSan, hlaSinn vistum;
"observation”-vagninn, nokkurs kon-
ar glerhöll A hjólum, albúna hægind-
um, þar sem ferSamenn gátu setiS og
rabbaS saman, eSa litiS I bækur þær
ekki gleyma þjónunum blökku, sem
á vögnum þessum eru ætlS á varð-
bergi til aS stjana undir ferSafólkiS
FerSalagiS varS Ilka sannkölluS
skemtiför þegar frá byifjun. Alllr
voru I góSu skapi og skejmtu sér vel.
Menn leiddu saman nesta slna I
græzkulausu gamni eins og tltt er a
slíkum ferSum, og var hlegiS dátt aS
. öllum vopnaviSskiftum. Pægindin
færSu sér allir vel I nyt; blökkumenn-
irnir voru frábærlega stimamjúkir og
ÞjónuSu okkur t'il borSs og sængur
af mestu snlld, eins og þeim piltum er
lagiS. 1 hópi okkar voru fjörutíu og
einn talsins, flest kirkjuþingsfólk, en
þó höfSu nokkrir aSrir slegist I för-
ina meS. Tveir erindsrekar frá Sel-
kirk—þeir Benson-bræSur—komu slS-
ar á kirkjuþingiS.
Um kveldiS gengu allir til rekkju
á svefnvagninn, eins og lög gera ráS
fyrir og vöknuSu ekki fyr en síSla
morguns daginn eftir. StðS þá vagn-
inn grafkyr viS járnbrautarstöSlna I
St. Cloud I Minnesota. Lestin hafíSi
skiliS hann þarna eftir kl. fimm um
morguninn, þvl við áttum ekki sam
leiS meS henni lengra. BiSum viS
efttr annari lest fram undir hádegi
og styttum okkur stundir viS aS
skoSa bæinn. St. Cloud er all-stór
bær; telur tólf til fimtán þúsundir
Ibúa. pjóSverjar eru þar I meiri
hluta og flestir þeirra katólskir, aS
því er sagt var. Sumir I hópnum
skoSuSu nokkrar katólskar kirkjur
I bænum, og fanst mikiS til um þær.
Um hádegisbiliS kom svo lestin,
sem átti aS taka okkur til Marshan.
Var nú vagni okkar knýtt aftan l
hana og lagt af staS. FerSin til
Marshall gekk eins og I sögu. f bæ,
sem Willmar heitir, var staSiS viS til
snæSings, því nú var borSvagninn úr
sögunni. þar bættist I hópinn séra
Kristinn K. ólafsson frá NorSur
Dakota, og meS honum nokkrir er-
indsrekar þaSan. Tveir menn frá
Minneóta, peir Gunnar B. Björnsson
ritstjóri og Björn B. Gislason lög-
maSur, mættu okkur I Granite Falls,
sem liggur miSja vegu milli Willmar
og Mnrshall. Okknr fans* hilla und-.
ir land I Minneóta, þegar þeir komu
inn 1 vagninn og heilsuSu okkur.
Klukkan hálf-fimm komum við
svo til Marshall. HöfSum veriS tæp-
an sólarhing á leiSinni þangaS frá
Winnipeg. par beiS okkar margt
fólk frá Minneóta “meS tuttugu býr-
relðar eSa fleiri, til aS flytja okkur
þennan slSasta áfanga til þingstaðar.
FólkiS tók viS okkur tveim höndum
þar á vagnstöSinni. . Marshall liggur
einar tólf mllur til austurs frá Minne-
óta. 'par voru eitt sinn allmargir
fslendingar og höfSu þar safnaSar-
félagsskap lúterskan og áttu kirkju,
en nú eriý flest'ir landar farnlr þaBan
og söfnuSurinn fyrir löngu uppleyst-
ur.
Pegar menn höfðu heilsast I Mar-
shall var hópnuS skift á bifreiSarnar
og lagt af staS til Minneóta. pessi
hlaSsprettur var engu síSri hlnu
ferSalaginu. VeSur var gott, akveg-
urinn þráSbeinn mestalla leiSina og
rennsléttur, þegar nær dró bænum
slSarnefnda.. í Mjnneóta var tekiS
vi'S okkur af mestu alúS og gestrisni.
KirkjuþingiS átti aS haldast I kirkju
safitaSarins þar, og gistu þirtgmenn
flestir hjá safnaSarfóIki íslenzku 1
bænum. Tveir söfnuSir Islenzkir
eru þar úti á landsbygSinni, annar
til norðausturs frá Minneóta en hinn
til suSvesturs. SafnaSarfólkiS I báö-
um þeim bygSarlögum studdi bæjar-
mehn meS ráSum og dáS I þvl aB
gjöra þingheimi llfið sem þægilegast,
enda mun óhætt aS segja þaS, aS hafi
ei.tthvaS skort á rausnina og alúSina
I v'iStökum og meSferS allri á okkur
kirkjuþingsmönnum þar suSur frá,
þá hefir engum okkar hugkvæmst enn,
hvaS þaS hefSi getaS veriS.
Minneóta er ekki mjög stðr bær.
þar teljast um eitt þúsund Ibúar,
ef eg man rétt. En hann er meS feg-
urstu sveitabæjum, sem eg hefi séö.
SteinlagSar gangstéttar liggja þar
meSfram flestum götum. Grasfletir
framan viS húsin, vel hirtir og trjá-
raS'ir hvervetna—hlynviSur, sem nú
er orSinn fullvaxinn. MatjurtagarSa
sá eg þar hjá flestum húsum, og vlSa
aldinatré. f bænum eru mörg reisu-
leg og skrautleg IbúSarhús. Verzl-
unarbúSir eru þar myndarlegar.
Stærstu búSina eiga þeir O. G. And-
erson & Co., — Islenzkir menn, eins
og nafnið ber meS sér. Bankar
tveir reka þar peningaverzlun, og
kváSu bæjarmenn og bændur I grend-
inni eiga þar inni á vöxtum góSa
miljón dollars I skotsilfri. pingmenn
dáðust sérstaklega aS öSrum bankan-
um, hvaS þaS væri mikiS hús og fag-
urt. p_aS fórst fyrir, aS eg kæmi þar
inn.
íslenzkir menn í bænum munu
og blöS, sem þar eru til reiSu, eða
skemt auganu viS útsýniS; og þá má vera um þrju hundruS talsins, eSa
rétt aS segja þri’Sjungur Ibúa. peir
standa þar fyllilega jafnfætis öSru
fólki. Bæjarstjórinn er Islenzkur,
Arnl lögmaSur Glslason, bróSir
Björns Glslasonar, sem áSur var get-
18. par er og íslenzkur læknir, Th.
Thordarson, og landi vor Gunnar B.
Björnsson er eigandi og ritstjöri
blaSsins “Mlnneota Mascot”, sem þar
er gefiS út. paS er taliS meS beztu
smábæjablöSum I Minnesóta.
Kirkjur fjórar sá eg I bænum, og
munu þær ekki fleiri. Tvær þeirra
eru lúterskar, önnur Islenzk en hin
norsk. par er og stðr og fögur klrkja
katólsk, eign fra, sem þar eru tals
vert fjölmennir. Lútersku kirkjurn
ar eru báSar stæSileg hús og smekk-
leg. FjórSu lcirkjuna eiga Baptistar
hún er minst, enda er sá hðpur'inn
fámennastur þar. Skðlinn kvaS ekki
gefa neitt eftir öSrum stofnunum
bæjarins. í honum eru tvær deildir,
sem svara til barnaskóla og miSskóla
hér norSan "llnunnar’”.
Um þingiS sjálft þarf ekki mikiS
aS skrifa hér. Fréttlr frá þvl hafa
þegar veriS birtar I Lögbergi, og
verSur nánar skýrt frá þvl sem þar
gjörSist, I ritum kirkjufélagsins.
Flestum kom saman um, aS þetta væri
eitthvert bezta kirkjuþingiS, sem þelr
hefðu setiS. Svipmeiri hafa sum
önnur þing okka rveriS, og stórvirkari;
en fá hafa veriS eins velvirk aS minni
hyggju. BróSurhugurinn og trygSln
víð hugsjónir kirkjufélagsins komst
þar aistaSar aS, Þó skiftar væri skoS-
anir I ýmsum málum.
Erindin öll, sem flutt voru á þessu
þingi, sóttu efni sitt áS einhverju
leyti til siSbótarinnar, pvl aS frá þeim
mikla v'iSburSi eru nú liSln fjö.gur
hundruS ár á þessu hausti.
ping var sett árdegis á fimtudag,
fjórtánda júnl. Förseti kirkjufé-
lagsins, séra Björn B. Jónsson, fluttl
sjálfur þingsetningarræSuna. AS
kveldi sama dags flutti séra Kristinn
K. ólafsson fyrirlestur. Annan flutti
sá sem gengst viS línum þessum,
kveldiS eftir.
Næsta dag (laugardag) var. öllum
þingmönnum boSiS aS bregSa sér út
á land I bifrelSum og skoða kirkju
VesturheimssafnaSar. Kirkja sú
stendur I íslendingabygSinni fyrlr
norSaustan bæinn, sem kölluS er
Vesturhe’ims bygS. Tuttugu og fimm
<11 þrjátlu fjölskyldur Islenzkar eru
búsettar á þessum slóðum. SöfnuS-
urinn þar misti kirkju slna I eldi
fyrir fjórum árum og var búinn aS
koma sér upp annari, meiri og veg-
legri en hin var, áSur en ár var liSiS
frá brunanum. paS var sú kirkja,
sem viS fðrum aS skoSa. Hún mun
vera veglegasta guSshúsiS og vandaS-
asta. sem stendur I Isíenzkri sveit hér
vestan hafs.
peg.ar út eftir kom, beiS okkar flest
safnaSarfólkiS Islenzka þar úr bygS-
inni og hafSi góSgjörSir á reiSum
höndum. FerSin var hin skemtileg-
asta.
Um kveldiS voru trúmála umræS-
ur I kirkjunn’i 1 Minneota. Umtals-
efni var: ‘Téttlæting af trúnni”; séra
Carl J. Olson var málshefjandi.
Daginn eftir (sunnudeg), var mess-
aS árdegis I Islenzku kirkjunni. par
fluttu þeir ræSur séra N. S. Thor-
láksson og séra Jóhann Bjarnason
Slðdegis og um kveldiS var hátiSar-
hald til minningar um siSbótina I
norsku kirkjunni, og tóku frænd-
þjóSirnar báSar þátt I þvl. RæSuhöId
fóru þar fram á ensku. pessir fluttu
þar aSalræSurnar. Prófessor Carl
Weswig, kennari viS prestaskólann
norska I St. Paul, séra SigurSur ólars-
son. Séra Rúnólfur Marteinsson og
Prófessor J. A. Aasgard, forstöSu-
maSur Concordia College I Moorehead,
Minn. Auk þessara héldu þeir þar
stuttar tölur, séra BJörn B. Jðnsson
og séra E. J. Hinderíie, prestur safn-
aSarins norska I Minneóta.
paS varS mönnum sérstakt gleSl-
efni á hátlSahaldi þessu, Þegar Prðr.
Aasgard bar klrkjufélaginu vinar-
kveSju frá Dr. H. G. Stub, forseta
hinnar “Norsku lútersku kirkju I
Amerlku”. Kirkjufélag þaS hiS öfl-
uga. sem telur yfir hálfa miljón meS-
lima, var steypt upp úr þrem déild-
um norsk-lútersku kirkjunnar hér I
landinu — SameinuSu kirkjunni
norsku, Norsku sýnódunni og Hauge
sýnódunni. Sameining félaga þeirra
var fulInaS . nú I vor, á allsherjar
þingi norsk-lútersku. sem haldiS var
I St. Paul I Minnesóta.
Á sunnudaginn bættist viS nýr gest-
ur I hóp kirkjufélagsmanna. paS vat
séra Jónas A. SigurSsson frá Seattle.
Hann var kærkominn gestur öllum,
og sérstaklega þeim, sem hOBu kynst
honum áSur. Honum var geflS mai-
frelsl á þinginu. Séra Jónas hefir 1
fórum slnum flest ÞaS, sem eykur
skemtun I vinahóp. Alíir urSu þvl
komu hans fegnir. KvæSi eftir hann
var lesiS upp á þlnginu áSur en hann
kom. paS var minningarljóS um siS-
bótina og þótti ágætt.
Á mánudag var aftur tekin hvlld
frá þingstörfum slðari hluta dags. pa
var öllum prestunum ásamt Rlrkju-
þingsmönnum Minneóta sarnaðarlns,
þeim G. B. Björnsson og Bjarna Jone».
boðiS til miðdagsverSar hja wuSJOni
fsfeld, bónda I fslendingabygðinni I
Lincoln County, fyrir suðvestan
Minneóta. GuSjón ísfeld hefir á
þessu ári komiS sér upp IbúCarhúsi
stóru og vönduðu, og mun paC vera
meS beztu húsum Islenzkra bænda
hér I landi. Fleiri stórhýsu RvaCu rs-
lenzkir bændur éiga þar I bygðunum,
en þvl miSur gafst mér ekkl tlml tll
að sjá þau aS þessu sinni. — ViStök-
urnar hjá hr. ísfeld voru af hlnni
mestu rausn, svo sem vi'S mátti búast.
Eftir hádegi var kirkjuþingsmönn-
um öllum boSiS tíl skemtunar I skðg-
arlund einn á landi hr. Carls Nielsens
þar 1 bygðinni. Nielsen er danskur ac
ætt. en alinn upp meS íslendingum
þar 1 söfnuSinum og kvæntur Is-
lenzkri konu. Mannfjöldi mikill var
saman kominn á skemtun pessa. ur
báSum bygðunum og úr Minneótabæ.
par héldu menn sér glaðan aag vIC
ræðuhöld, söng og veitingar. Gunnar
ritstjóri Björnsson stýrSi ræSuhönd-
unum og jólc mjög á skemtunina me'ð
spaugi á undan og eftlr hverri ræCu.
par töluðu margir, en aSéins örfáar
mínútur hver, og þótti flestum segj-
ast fremur vel.
Bygðin I Lincoln County er nokkuS
stærri en austurbygSin, sú er áSur var
nefnd. ÚtsýniS er þar breytilegra,
landiS hæðótt meS giljadrögum a
milli, en 1 austurbygSinnl kváSu vera
betri landkostir. Búskapur I báSum
bygSunum er mjög myndarlegur og 1
góSu horfi. par eru menn farnir a'ö
rækta mals, og hafa hann mestmegnis
til skepnufóSurs heima hjá sér. Hann
er sleginn grænn og saxaður meS
öðru grænu fóðri ofan I súrhey-hlöS-
ur (silos), sem þar eru nú komnar
upp hjá mörgum bændum. ACrir
láta malsinn “mðSna” og selja hann.
Kvikfjárrækt og mjólkurframleiðsla
hefir stórum aukist I bygðunum siSan
malsræktin hófst þar, og allur bún-
aður kvaS nú vera þar miklu arðvæn-
legri og standa á fastari fótum en
nokkru sinni áCur. LltiS var um
pliintun þessi hefir aukiC mjög mikiS
fegurS sveitarinnar. Margir bændur
rækta þar epli, plómur og berjateg.
undir allskonar. Sumir hafa par by-
flugur. HeimafengiS hunang sést vlst
óvISa á borSum meSal Islendlnga,
annarsstaðar en I Mir nesóta. Raflýs-
ing og vatnsIeiSsla er þar I mörgum
húsum úti á landsbygSinni, og eins
auðvitaS I bænum.
Islendingar I Minnesóta standa ekki
aS baki OSrum löndum slnum hér
vestanhafs. Búskaptn-inn myndarleg-
ur og arSsamur, fólkiS frjálslegt og
vel mannaS. par mun vera rietra.
ungt fólk skólagengiÍS — útskrifaS af
hinum æSri mentastofnunum — held-
ur en I nokkurri annari Islenzkri bygS,
eSa svo er mér sagt af kunnugum.
Félagsskapur og samvinpa er þar 1
bezta lagi. íslendiijgar eru I góB®.
áliti hjá innlendum. , Tvent ber til
þess sérstaklega aS lapdarnir I Mlnne-
sóta standa svona fr^-narlega. BygS-
in þar er meS elztu bygðum íslendinga
— nokkrum mánuSvÚn eldri en Nýja
ísland, —- og hún er ;sySst allra aðal-
bygSanna. BæSi er loftslagiS þar
töluvert hlýrra en b*r I Canada, og
munar um það á búnaSinum, og svo
bygðist landiS fyr srður þar en hér.
Framfarir allar, bæSi andlegar og
veraldlegar, gátu þvl fyr komiS undir
sig fótum þar en hér. Frumbýlings
baráttan varS styttri, af þvl landnámiS
.sjálft stóS ekki eins )>,ngi yfir.
Kirkjuþingi var sl tiS á þriSjudag.
Rétt á undan þingslit tm gengu nokkr-
ar Islenzltar meyjar, fermingardætur
séra Björns, inn I khkjuna, og færSu
forsetanum blómvönd. Sera rTICrik
Hallgrlmsson skýrSi þinginu frá þvl,
aS þetta væri afmælisdagur séra
Björns, og aS blómvc ndurinn væri af-
mælisgjöf til hans frá stúlkum þess
um og öðru safnaðarfólki. Séra Björn
þakkaði vel gjöfina. Eg hefi sann-
frétt, aS honum hafi þótt vænst um
þennan atburS af öllu því., sem fram
fór á þinginu Sagt er, aS gull hafi
veriS fólgiS 1 vendinum miBJum.
pingi var slitiS þá um daginii
klukkan fjögur eða þar um bll. Dag-
inn eftir héld>t sumir af okkur Can-
adamönnum beina leiB til Wlnmpeg,
en aSrir fóru til Minneapolis og þaS-
an norður. Allir fóru heim meö
hlýjar endurminningar, sem lengi
munu geymast.
G. G.
50 ára afmæli
Canada. «
er hátí'ölegt haldiS um alt rikiö næsta
sunnudag. Sérstök guösþjónusta fer
fram í öllum kirkjum í tilefni af því
og alls konar þjóöræknissamkomur
verða haldnar. í þeirri gleði er sjálf-
sagt að íslendingar taki sinn fulla
þátt. P>ó er einkemiilegt að þeir hafa
verið hér í landi svo að segja jafn-
lengi og Canada hefir verið til sem
með því stjórnarfyrirkomulagi sem
nú er og geta þeir með sanni sagt að
þeir hafi fullkomlega Iagt til sinn
skerf ríkinu og þjóðinni til vaxtar og
viðgangs. Fjórði hluti allra íslend-
inga í heimi er nú búsettur í þessu
landi og er það meira hlutfallslega
en frá nokkru öðru landi í heimi, eftir
því sem vér bezt vitum. Þeim hefir
farnast hér svo vel að þetta tækifæri
ætti að vera þeim sönn gleðihátíð.
Vér höfum flutt til þessa. lands í
því skyni að eyða hér dögum vorum
og búa í haginn fyrir framtíð barna
vorra. í>að er skvlda vor að leggja
fram óhefta krafta þessu landi og
þessari þjóð til blessunar eftir megni.
Það er skylda vor að glæða það alt
sem hér finst gott, göfugt og háleitt,
satt og rétt, og það er jafn heilög
skylda vor að bera hlífðarlaust vopn
að rótum alls þess illa sem hér hefir
tekið jarðv'eg og uppræta það. Með
þetta tvent í huga óskum vér Canada
fósturlandi voru langra og farsælla
lífdaga.
Herskyldan.
Það er sanngjarnt að gefa dálitla
óhlutdræga frásögu um það, hvernig
mælt er með og móti hinum fvrir-
huguðu herskyldulögum hér í Canada.
Málið snertir hvert einasta heimili í
öllu landinu og á því fólkið heimt-
ingu á því að báðar hliðar séu skýrð-
ar eftir því sem leyfilegt er og eins
nálægt sanngirni og hægt er.
Viðvíkjandi herskyldunni skiftast
menn í ívo flokka í landinuannar
sem algerlega fylgir stjórninni; hinn
sem álítur að herskyldan sé í fyrsta
lagi óþörf og í öðru lagi óviðeigandi
i þjóðstjórnarlandi. Lögberg hefir
engan dóm Iagt á það, hvor flokkur-
inn hafi réttara fyrir sér; hvorum
þeirra fleiri fylgja vitum vér ekki,
en víst er það að báðum fylgja fjölda
margir og báða styðja mætir menn.
Seinni timinn mundi dæma það blað
óhæft til þess að fræða alþýðu og
leiðbeina henni, sem ekki segði neitt
um þetta mál eða skýrði frá rökurn
þcirra, sem með og móti mæla.
Allir koma sér saman um það, nema
ef vera skyldi nokkrir Frakkanna i
Quebec, að úr því í striðið sé komið
verði að vinna að þvi og stvrkja það
á allan þann hátt, sem að beztu liði
megi koma og þannig að sem næst
sé farið sanngirni. En þá greinir á
um leiðirnar.
Formælendur herskyldunnar setja
fram sina hlið á þessa leið; Canada
er partur af brezka rikinu; brezka
rikið er i stríði; það stríð sem um er
að ræða er strið á móti hervaldi og
harðstjórn Þjóðv'erja — þeir segja
að það sé einmitt mesta frelsisstríðið,
, . *. . . - , sem heimurinn hafi þekt, og mann-
ar settust þar aS, en nú eru þar rækt- nssa£an Seti um- Allar nvlendur
aðir skógarrunnar á hverju heimm og °S öll sambandslönd Breta hafa lagt
trén orSin fullvax’In fyrir löngu. Trja», til sinn skerf; Canada má ekki láta
það spyrjast að hún verði eítirbátur
systra sinna hún verður að leggja
frant hlutfallslega eins mikið —• og
helzt meira — í samanburði við hinar
hjálendurnar. Hún verður að láta
alt það sem hún hefir til og gettir mist
af fé og ntönnum — sérstaklega
mönnum.
Forsætisráðherrann í Canada fór
austur til Englands; hann lofaði
Bretum því fyrir vora hönd að vér
skyldum leggja fram 500.000 vig-
færra manna; þetta loforð hefir enn
ekki verið efnt, en það verðum vér
að efna; vér megum ekki láta það
spyrjast að vér bregðumst þegar
móðurlandinu liggur mest á.
Allir sem á móti þessu mæla segja
þeir að séu landráðamenn og föður-
landssvikarar. \
Vér höfum reynt sjálfboðaliða að-
ferðina, segja þeir, og það hefir
komið í ljós að hún hefir reynst ónóg,
nú eru engin önnur úrræði fyrir
hendi en að taka til herskyldu og það
verðum vér áð gera. Um þetta inál
verða allir að sameina sig; gleyma
öllum politiskum skiftingum og ágrein
ingi og taka saman höndum í sameig-
inlegri vörn, þegar um lif og dauða
er að tefla; og þeir sem þjóðin hefir
trúað fyrir málum sínum verða að
koma þessu í framkvæmd.
Þannig er þá í stuttu máli sögð hlið
stjórnarinnar og þeirra, sem herskyld-
unni fylgja með henni.
Aftur á móti hafa risið andmæli
gegn þessu; ekki svö mjög gegn her-
skyldunni, þótt bæði Frakkar og
margir aðrir séu henni andstæðir með
öllu, heldur gegn aðferðinni. Þeir
viðurkenna það satt að vera að Can-
ada sé i stríði og að sjálfsagt sé að
veita bandamönnum alla mögulega og
sanngjarna aðstoð, en þelr efast um
að hér sé uni það að ræða.
Það eru ekki einungis menn, heldur
ef til vill enn þá fremur vistlr, sem
bandamenn skortir, segja þeir. Hér
í Canada höfum vér óþrjótandi auð
eða mataruppsprettur ef mannkraft-
urinn er til þess að nota þær; bezta
og áhrifamesta aðstoð, sem vér get-
um veitt bandamönnum er sú að
rækta landið sem fullkomnast og haia
sem mest handa þeim af vistum.
Með þvi að taka alla vinnufæra menn
og skilja aðeins eftir börn og gamal-
menni, erum vér fyrst og fremst að
stofna sjálfu landintt í voða vegna
framleiðsluskorts og i öðru lagi að
koma í veg fyrir það að vér höfttm
vistir afgangs sem nokkru nemur til
þess að hlaupa í þvi tilliti undir
bagga með bandamönnum.
Þá finst andstæðingum herskvld-
ttnnar annað atriði alvarlegt og það
er þetta: Þegar búið er að taka með
v'aldi og senda í herinn alla vigfæra
og hrausta menn hér i Canada, þá
verða eftir í landinu Þjóðverjar og
Austurríkismenn. ef til vill i meiri
hluta i vesturfylkjunum og aðeins
Frakkar austur frá. Af þessu getur
leitt alvarlega viðburði. Þjóðin get-
ur verið þar í stórfiættu, ef til vill,
og þar er brunnur, sem ráðlegra er að
byrgja, áður en barnið er dottið
ofan i.
Þá halda andstæðingar herskyld-
unnar því fram að um svona alvar-
legt mál sé sjálfsagt að þjóðin sjálf
fái að greiða atkvæði. Ef hún eigi
engan rétt til þess að ráða þessu til
lykta sjálf með atkvæði sínu, þá sé
ekkert mál til sem krefjist beinnar
lög'gjafar. Þeir neita því einnig að
Borden hafi haft nokkurt vald til
þess að lofa ákveðinni upphæð
manna án þess að ráðgast um það
við þjóðina og telja loforð hans í þvi
máli við ekkert hafa að styðjast,
einkum telja þeir það með öllu óvið-
kvæmilegt að stjórn, sem ekki hefir
verið kosin fyrir yfirstandandi tíma
setji á herskyldu, án þess að spyrja
fólkið að með atkvæðum.
Þá segja þeir það ekki nái nokk-
urri átt að herskylda menn, eti ekki
auð, þar sem auður sé það sem
bandamönnum liggi mest á; kveða
þeir slík lög koma þyngst niður á
verkafólki og alþýðu, sem ekkert
eigi nema sinn eiginn líkama og ekk-
ert til þess að byggja á framtíð sína
nema afla sinna tveggja handa.
Þetta er eftir vorri beztu vitund
rétt og óhlutdrægt skýrt frá þeim á-
stæðum, sem hvor hliðin færir fvrir
sínu máli. Hefði ef til vill verið
rétt að þýða og prenta ræðu einhvers
leiðtogans, scm með herskyldu mælir
og ræðu annars er henni andæfir; en
hér munu aðal atriðin vera saman
dregin í stuttu máli og ætti almenn-
ingur að geta skorið úr því sjálfur,
hvorir hafi réttara til sins máls.
Til lesenda Lögbergs.
Vegna ófyrirsjáanlegra forfalla
verður blaðið að vera helmingi minna
þessa viku en vant er; þetta verður
bœtt upp síðar.
slíkra ákvarðana án þjóðaratkvæða.
Þeir krefjast þess því þótt þeir séu
með málinu að það sé borið undir
þjóðina og tillögu um það ætlar þing-
maður einn í efri málstofunni að
bera upp ef málið kemst svo langt, en
Graham, einn aðalmaður framsókn-
arflokkisns ber upp tillögu um það,
að jafnframt herskyldu manna sé
einnig herskylda auðs í landinu.
J. C. Wattars formaður hinna sam-
einuðu iðnaðar- og verkamanna-
félaga í Canada, hefir lýst því yfir
fyrir hönd félaganna að Borden hafi
lofað því að setja aldrei á herskyldu
nema, ráðfæra sig við verkamanna
félögin. Þetta segir hann að Borden
hafi svikið. Hann krefst þess fyrir
hönd verkamanna að allar járnbraut-
ir, iðnaðarstofnanir, bankar o. s. frv.
séu tekin undir stjórnarumráð til
þess að allur ágóði af því gangi Iand-
inu til ágóða til þess að standast
stríðskostnaðinn, en ekki i vasa
einstakra manna, sem auðgi sjálfa
sig á þeim hörmungum, sem yfir
standa. Þegar þetta sé gert, segir
hann að herskylda manna geti komið
til orða, en fyr ekki.
Hylki Kvæntir Einhl.
Prince Ed. Island . 6,791 8,051
Nova Scotia .... 48,984 42,667
New Brunswick .. 33,199 28,056
Quebcc........... 208,679 143,540
Ontario.......... 289,247 243,050
Saskatchewan .. .. 66,691 81,314
Alberta............. 58,009 64,268
Yukon............... 1,019 3,062
British Columbia . 61,305 89,729
Manitoba............ 30,005 26,070
Herskylduiögin.
Ef þau komast í gildi þá verða
760,453 einhleypir menn og 823,096
kvæntir, sem kalla má til herþjónustu
í Canada.
Þeir skiptast á fylkin, sem hér segir
Eggjar til skilnaðar.
Það er margt sögulegt sem gerist
á þessum tímum, sérstaklega í sam-
bandi við herskylduna. Quebec menn
hafa lýst því yfir að hver þingmaður
þaðan, sem með lögunum greiddi at-
kvæði, megi vænta þess að verða ráð-
inn af dögum.
Blað eitt er gefið út í Quebec, sem
“La Croix” fKrossinnJ þeitir. Rit-
stjóri þess er Joseph Begin. Hann
lætur blað sitt nýlega flytja ritstjórn-
argrein þar sem hann ræður til þess
að Quebec fylki segi sig úr lögum
ekki einungis v'ið enska ríkið heldur
einnig við Canada og verði sjálfstætt
ríki út af fyrir sig. Kveður hann
það glötun i öllum skilningi fyrir
Frakka að vera undir enskri stjórn
og eggjar landa sína til þess að hefj-
ast handa meðan stríðið standi yfir;
nú segir hann að tíminn sé til þess
eftir stríðið verði það of seint.
Hinn nýkosni landi vor í Saskatchewan
W. H. PAULSON, M.P.P.
öll stjórnin í Ottawa, svo að segja;
nálega allir afturhaldsþingmenn og
nokkrir af þingmönnum framsóknar-
flokkslns' eru með herskyldu frum-
varpinu, eins og það var borið fram. i
Með þeim fylgjast flest kaupmanna-
félög og auðfélög, öll hermannafélög,
allmörg bæjarfélög; mörg stjórnmála-
félög, nokkur kirkjufélög og kvenfé-]
lög og fjöldamargir leiðandi einstak-
lingar. Á móti mæla ^llir Frakkar
sv'o a$ segja, öll verkamannafélög
frá hafi til hafs, með örfáum undan-
tekningum, nokkur kirkjufélög og
siðbótafélög.
En þess má geta að menn skiftast
ekki ákveðið í flokka með og móti
herskyldu; fjöldi þeirra sem með her-
skyldu eru álíta að sú stjórn, sem nú
situr að völdum, hafi ekki vald til
Ragnar Stefánsson
frá Pebble Beach, sonur Eggerts
Stefánssonar og Margrétar konu
hans, gekk i 197. herdeildina 26. maí
1916. Hann fór til Englands 18. jan.
1917, og til Frakklands í maí.
BITAR
Hveitisekkurinn lækkaði í yerði
um 30 cent í vikunni sem leið, og þá
byrjaði Heimsk. á því að baka
“kringlur” aftur.
Svo það var prentvilla í Heimsk.
aö kjörtímabilið í Saskatchewan
væri ekki nema 2 ár. En hvernig
stóð þá á því að ritstjórinn skyldi
skrifa skammagrein um stjórnina þar,
fyrir það að hún var við völd leng-
ur en 2 ár? — Það sýndi góðvilja að
skamma Saskatchewanstjórnina fyrir
prentvillu í Heimskringlu.
Enginn hefir í alvöru látið sér
koma til hugar að trúa Heimskringlu
óhróðrinum um Saskatchewanstjórn-
ina. — ‘‘Það var bara hann Ólafur”.
Eins og Heimsk. vill hafa það.
Sért þú ekki á allan hátt
undir Robert gefinn,
tekur þig og tætir smátt
tukthúsið og hnefinn.