Lögberg - 11.07.1918, Qupperneq 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. JÚLÍ 1918
§g Gefið út hvem Fimtudag af Th« C*l-
umbia Prest, Ltd.,fCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TAIjSIMI: GAIiRY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Ijtanáakrift tii blaðsina:
THE BOIUMBIA PRESS, Ltd., Box 3172, Winnipag. MaO-
Utanáakrift ritatjórana:
EDITOR LOCBERO, Box 3172 Winnipog, l§an.
VERÐ BLAÐSINS: >2.00 um Arið.
■^►27
gpuuitirniuiiiiuuiHiiuuiiimmiiRnmmiiminimiiiiHmianiiUDiiiKiiiiuuimiyimiiiiiiiiiiiiiinmimimimiiiiiinumiiBBiiiimii
Að græða sárin.
Heimurinn er flakandi í sárum. Og sárin
eru svo djúp og geigvænleg, að maður getur
naumast látið sér detta í hug, að hægt sé að
græða þau, eða jafnvel draga úr þeim sviðann.
Það er ekki ætlun vor, að gjöra hér að um-
talsefni mein mannanna yfirleitt, heldur aðeins
að minnast með nokkrum orðum á þau sár, sem
Vestur-íslendingar hafa orðið fyrir, og eru að
verða fyrir, af völdum stríðsins. Mundi þó
ærið umtalsefni í eina stutta blaðagrein.
Oss er, því miður, ekki fyllilega kunnugt
hve margir íslendingar eru nú fallnir á víg-
völlum Norðurálfunnar, eða hve margir særðir
og limlestir og á ýmsan hátt ófærir orðnir til
herþjónustu.
En þótt þessar tölur séu ekki við hendina, þá
er öllum fyllilega ljóst, að það skarð, sem
höggvið hefir verið í vorn fámenna hóp, er
hræðilega stórt, og vér megum alvarlega gefa
gætur að því, að þessi mikla blóðtaka, verði ekki
vort banamein.
Félagsskapur ýmiskonar hefir haldið oss
víð í þessu landi til þesea, einkum hinn kirkju-
legi félagsskapur. Með hverjum dreng, sem fer
í 8tríðið, veikist félagsskapur vor; og nú er svo
komið, að í kirkjunum sjást ekki lengur neinir
ungir, hraustir menn. Ungmennafélögin eru
að missa máttinn. Hinn ungi gróður í félags-
lífi voru er að hverfa út í stríðið og—dauðann.
Vér hörmum það að sjálfsögðu, að til allra
þessara vandræða hefir dregið. En vér fögn-
um hinu, að landar vorir í þessu landi, hafa
tekið sínn þátt í hinni miklu mannraun og sýnt
eins mikla hreysti, sjálfsafneitun og fórnfýsi
eins og nokkur önnur landsins börn.
Vitanlega eru það hermennirnir sjálfir,
sem þyngstu byrðina bera. Það eru þeir, sem
mest verða að líða og mest hafa liðið. Þeir að-
allega bera hita og þunga dagsins. Oss sem
heima sitjum hefir alt til þessa liðið vel. Nema
að því leyti að margir eru kvíðafullir vegna
ástvina sinna handan við hafið, og ýmsum hafa
borist þær fréttir af vígvöllunum, sem sárari
eru og þyngri en tárum taki. Og ekki dettur oss
í hug að nokkur geti grætt blæðandi föður og
móður hjartað, sem grætur drenginn sinn fall-
inn—dáinn, horfinn. En sárin eru ekki æfin-
lega eintóm kvöl. Einnig þau geta orðið til
góðs.
Margir af lesendum vorum kannast við
æfintýrið gullfallega í einni af sögum Ralph
Oonnor’s : “The Sky Pilot”, sem sagt var
ungri stúlku, er lá veik af meiðsli, sem hún
hafði orðið fyrir, og sem ekki var búist við að
hún yrði jafngóð af. Það er mjög stutt og sam-
an dregið, í aðalefninu á þessa leið:
Sléttan var þakin blómum. En Herra
Sléttunnar fann þar ekki þau blóm, sem honum
voru kærust og hugljúfust, þótt fræ þeirra hefðu
verið þar gróðursett. Sléttan afsakaði sig og
sagði: “Eg er varnarlaus fyrir helkulda vetr-
arstormanna og brennandi geislum sumarsól-
arinnar og því geta hin hugljúfu, viðkvæmu
blóm ekki þrifist hjá mér, þau frjósa eða
brenna, fjúka burt, deyja”. Þá talaði hann til
Eldingarinnar og hún klauf Sléttuna alt að
hjarta. Ógurlegt sár! En sárið, sprungan,
gilið, varð skjól eða gróðrarstöð fyrir hin fögru
blóm, Sléttunni til skrauts og mönnunum til
gleði.
Sléttan táknar mannshjartað, og það skilja
allir þetta fagra líkingarmál, þó það sé mjög
samandregið.
Eitt er áreiðanlegt: að þær hörmungar,
sem nú geysa, hafa framleitt, eða leitt í ljós
meiri dygð, hjálpsemi, gjafmildi, sjálfsafneit-
un, fórnfýsi, heldur en nútíðarmaðurinn hefir
nokkurn tíma áður séð. Geisli í myrkri mót-
lætis og mannrauna. Fagnaðarefni óumræði-
lega mikið, sem enginn ætti að gleyma.
Það skyldu allir hafa hugfast, að jafnvel
sárin geta borið blóm, ef þeim er haldið hrein-
um, og því er ekkert óþarfara og verra verk
hægt að vinna nú á tímum, en að sá illgresi
óánægju og tortryggni í huga fólksins og þannig
óhreinka og eitra jafnvel þau mannlegu hjörtu,
þar sem kvíðinn og sorgin hafa tekið sér ból-
festu.
Festum því allir Islendingar Vestan hafs
sjónar á því, að vér stöndum uppi í réttlátu
stríði með þeim þjóðum, sem vér nú erum
partur af. Vér erum ekki að berjast fyrir völd-
um og auði, heldur fyrir lýðfrelsi og almennum
mannréttindum, sem lagt hefir verið upp í
hendur vorar, en af öðrum dýru verði keypt.
En um fram alt stöndum öll, menn og kon-
ur, hvert við annars hlið að baki drengjanna
okkar á vígvöllunum og látum ekkert ógjört,
sem getur orðið þeim til gagns eða gleði. Hver
hugsun, orð eða atvik af vorri hálfu, sem fer í
gagnstæða átt, væri að bregðast trausti þeirra,
sem enn standa uppi í stríðinu, og það væri að
kasta skarni að leiðum hinna, sem fallnir eru.
Hver vill verða til þess?
Staðfastur vilji og viðleitni til þess að
verða til gagns og óbifanlegt sálarþrek, eru einu
sálarlyfin, sem nokkurs eru verð, eins og nú
standa sakir.
Kennir margra grasa,
Að undanförnu höfum vér verið að fá Is-
landspóst, svona af og til. Fyrir nokkru síðan
komu 1., 2. og 3. hefti þriðja árgangs Iðunnar,
og er þar á meðal annars alllöng grein um
Þýzkalands keisara eða réttara sagt um ófrið-
inn bg upptök hans, eftir Þorleif H. Bjarnason
kennara, svo furðuleg að maður stendur agn-
dofa yfir dirfsku þeirri, sem kemur fram hjá
höfundinum í sambandi við sumar staðhæfing-
ar, sem hann gjörir í þessari grein sinni, til
þess að fegra málstað Þjóðverja.
Maðurinn sér auðsjáanlega ekkert nema í
gegn um þýzk gleraugu, og er það óneitanlega
gal'li á kennara, sem er að koma þjóð sinni í
réttan skilning um afstöðu stríðsþjóðanna
hvorrar til annarar og svo líka hlutleysi hinnar
íslenzku þjóðar til þeirra. Samt hefði maður
getað fyrirgefið það, ef maðurinn hefði sýnt
viðleitni í því að fara rétt með rök þau, er hér
liggja til grundvallar. En það er nú líklega
erfitt, þegar mönnum er áhugamál að tala máli
Þjóðverja. — Grein þessi verður ef til vill tek-
in til frekari íhugunar af oss við tækifæri.
1 Lögréttu frá 29. maí stendur greinarkorn
með fyrirsögninni: “Frá hlutlausu sjónarmiði”.
Er það svar móti grein eða greinum, er þýzkur
verkfræðingur hr. G. Funk, hefir ritað, og
verið hefir á Islandi síðan 1915 til þess að fræða
Landann um þýzkan landbúnað, og máske
fleira, sem Þjóðverjum er ant um að Islending-
ar viti nú um þessar mundir.
1 grein þessari, sem skrifuð er af hlutleys-
ingja, og virðist vera sanngjarnlega skrifuð,
kemur þó fyrir eitt fyrirbrigði í niðurlagsorð-
unum, sem oss virðist í meira lagi dularfult.
Höfundurinn er í ritgjörð sinni að gjöra grein
fyrir, af hverju stafi óvild sú, sem hefir gjört
vart við sig í garð Þjóðverja síðan stríðið hófst.
Og sem dæmi upp á það, af hverju að óvild gegn
Prússum er algengari í hlutlausum löndum
heldur en gegn Bretum, segir hann:
Bæði Bretar og Þjóðverjar láta sér ant um
það, að börn af útlendum kynstofni, sem alast
upp í ríkinu, læri sem bezt ríkismálið, til þess
að þau samlagist heimaþjóðinni. Prússar koma
þessu í verk á þann hátt, að pólsku börnunum,
sem ganga á prússneska skóla, er bannað að
tala pólsku í skólanum, og ef þau brjóta bannið
þá er þeim refsað. íslenzkum börnum í Canada
er ekki bannað að tala íslenzku í skólunum —
en þau fá verðlaun ef þau tála tóma ensku!
Ekki veit eg hvor aðferðin er fljótvirkari,
en það er víst, að kringum aðra spretta vin-
sældir, kringum hina óvild”.
Ilvar þessi greinarhöfundur hefir fengið
það inn í sig, að íslenzku börnunum í Canada sé
veitt verðlaun fyrir að tala ekki Islenzku í
hérlendum skólum, væri fróðlegt að vita.
Stigamenn nútímans.
1 fyrri daga var það alltítt, að einstakir
menn og stundum hópar manna lögðust út, eða
höfðust við meðfram þjóðbrautum, sérstaklega
þar sem þær lágu meðfram fjalllendi, sem ilt
var yfirferðar eða í gegn um strjálbygð svæði,
til þess eins að ræna vegfarendur fjármunum
þeirra, sem þeir höfðu meðferðis.
Annar flokkur óaldarseggja liðins tíma,
voru hinir svokölluðu sjóræningjar, sem lágu í
höfunum og biðu eftir því að geta ráðist á eitt-
hvert verzlunarskipið, sem var að fara með
varning landa á milli og átti sér einskis ills von.
Báðir þessir flokkar áttu það sameiginlegt,
að þeir voru óaldarseggir, og það, að þeir
sóttust eftir lífsframfærslu og auði á óærlegan
og ólöglegan hátt. Þeir voru líka báðir óvinir
mannfélagsins og reyndu sjaldan til þess að
fegra afstöðu sína gagnvart því, og í flestum
tilfellum reiðubúnir til þess að taka á móti af-
leiðingum gjörða sinna.
Með tíð og tíma hurfu þessir menn, löndin
bygðust, svo þeir áttu þar ekkert griðland, og
höfin urðu of lítil fyrir þá.
En þeir hurfu samt ekki úr sögunni. Þeir
færðu sig aðeins úr stað, úr óbygðunum og af
höfunum, inn í mannfélögin og undir vernd lag-
anna. Og þar sjáum vér þá í ótal myndum og
mætum þeim nálega dags daglega.
Nú rétt nýlega hefir alríkis verzlunarnefnd
Bandaríkjanna, sem sett var til þess að rann
saka ástand hinna ýmsu stóru iðnaðarfyrir-
tækja Bandaríkjanna, lagt fram skýrslu sína, og
er hún all fróðleg eða ölíu heldur furðuleg.
Um kjötverzlunarfélögin fhnm, Armour,
Swift, Morris, Wilson og Cudahy, segir hið
samhljóða nefndarálit að þau hafi ekki einasta
einokun á kjötverzluninni, heldur líka hafi þessi
félög náð einokunar haldi á öðrum greinum
iðnaðarins, og að þeir hafi, á hinn lævíslegasta
hátt náð markaðinum á sitt vald, án þess að
taka hið minsta tillit til laga landsins. “Hversu
fínt nafn sem vér vildum svo gefa þessu gróða-
bralli, þá verður ekki hjá því komist að segja,
að þessir kjötverzlunarmenn hafa verið að ræna
almenning, án þess að hann vissi af”.
Þessi skýrsla sýnir að samanlagður gróði
Armour, Swift, Morris og Cudahy, á árunum
1912, 1913 og 1914 hefir verið $19,000,000. Árið
1914 byrjaði stríðíð, en árið 1915 var gróði
þessara félaga $36,000,000, árið 1916 var hann
$55,000,000 og fyrir árið 1917 $87,000,000. Með
öðrum orðum, þá hefir gróði þessara félaga ver-
ið síðan að stríðið byrjaði $140,000,000, og af
þeirri upphæð hafa þau grætt $121,000,000 um-
fram það, sem þau græddu á jafn löngu tíma-
bili fyrir stríðið, og segir nefndin að mest af
þessum gróða stafi af því að kjötprísar hafi
verið færðir upp, eða að minsta kosti hafi þeir
grætt mikið meira á þann hátt, heldur en fyrir
aukna verzlun. Eða eins og nefndin segir:
“Þeir notuðu sér stríðið, til þess að neyða fólk
til þess að kaupa af sér vörur með uppsprengdu
verði”. Og þó hefir kjötverðið í Bandaríkjun-
um verið lægra heldur en hér hjá oss.
Sumir, ef til vill margir, furða sig á því,
hve óskaplega skór og skóleður sé nú orðið dýrt,
sérstaklega hinar vandaðri tegundir af skóm.
Nefndin gefur ástæðuna fyrir því í þessari
skýrslu sinni. Hún segir að kjötverzlunarfé-
lögin stóru séu mennirnir, sem ráðin hafa í sam-
bandi við markaðsverð á leðri í Bandaríkjun-
um, og að gróði þeirra hafi verið miklu meiri
árið 1915, heldur en hann var 1914, og árið 1916
var gróði ýmsra þessara félaga orðinn fimm
sinnum hærri heldur en hann var 1915.
1 Janúar 1917 var J. Ogden Armour send
ávísun fyrir hans skerfi af ágóða í einu af þess-
um leðúrfélögum, og var sá ágóði 53% af inn-
stæðu Mr. Armours í félaginu, og var ávísanin
upp á $915,787. Enn fremur hefir það komið í
ljós við þessa rannsókn, að Swift & Co. ráða al-
gjörlega yfir sex félögum, sem búa til leður í
Bandaríkjunum.
Eftirfarandi er kafli úr þeim parti skýrslu
nefndarinnar, sem snertir leðurverzlunina. “Á
árinu 1917 græddu leðurverzlunarfélögin í
Bandaríkjunum óvanalega mikið, eins og nefnd-
in hafði áður bent á síðastliðinn janúar. Skýrsl-
ur sumra hinna stærri leðurverzlana sýna, að
ágóði sumra þeirra 1916 var tvisvar, þrisvar,
f jórum sinnum, og í sumum tilfellum fimm sinn-
um meiri, heldur en hann var árið 1915, og ágóð-
inn fyrir það ár var frá 30—100% meiri heldur
en hann var 1914. Agóði eins af slíkum félög-
nm var sem fylgir:
1914.............$ 544,390.90
1915............. 945,051.37
1916 ........... 3,575,544.27”
Árið 1917 hækkuðu húðir mjög í verði, og
færðu þessi félög sér það vel í nyt að eftirsókn-
in eftir vöru þessari var mjög mikil og settu
upp prísa á leðri til muna, og til þess að geta
haldið prísunum uppi, héldu þeir ógrynni af
sútuðum húðum úti af markaðinum. Er því
síst að furða sig á hinu háa verði, sem vér höf-
um orðið að greiða fyrir þessa nauðsynjavöru.
En í þessu sambandi er gott að minnast
þess, að Bandaríkja stjórnin lætur ekki að eins
rannsaka þessa hluti, heldur hefir hún siðferð-
islegt þrek til þess að taka æríega í taumana og
stíga á hálsinn á ósómanum, og svo mun hún
gjöra í sambandi við þessa nútíðar ræningja,
sem eru að nota sér neyð annara, til þess að
raka saman stórfé.
Eitt hefir komið í ljós í sambandi við þessa
rannsókn og það er, að hámark á vörum er eng-
in vörn gegn ósanngjarnlega miklum gróða, því
að verð það sem er sanngjarnlega hátt til þess
að vernda tilverurétt hinna smærri, og fátæk-
ari verzlana, gefur þeim, sem meira fé hefir og
meiri umsetningu, tækifæri til þess að græða
margfalt á við þann veikari. Og búast má við
því, að beinn herskattur, verði lagður á alla
verzlun, sem gjörir það að verkum, að sá, sem
mikinn hefir höfuðstól fái jafn mikla vexti af
honum og hinn, sem minna hefir.
Ur Bandaríkja tímariti.
Ef vér erum að berjast til þess að vernda
siðmenning veraldarinnar frá glötun, þá verð-
um vér að leggja alt kapp á að vinna fullkominn
sigur, sem allra fyrst. Því jafnvel þótt vér
ynnum sigur einhvern tíma seinna, þá gætum
vér átt á hættu að tapa sjálfu málefninu, sem
vér berjumst fyrir. Mennmgin er samfélag
frjálsra manna og frjálsra kvenna, og engin
menning ber nafn með rentu, nema því að eins
að langmestur meiri Ijluti fólksins — helzt fólk-
ið alt, hafi nægilega fæðu, fatnað og tækifæri
til þess, að halda öllum sínum andlegu hæfileik-
um og manndómsþrám í heilbrigðu jafnvægi.
I>ví lengur sem ófriðurinn stendur, þess meiri
vandi verður að fullnægja þörfunum, einkan-
lega þó að sjálfsögðu á meðal samherja vorra í
Norðurálfu löndunum.
Iiússland er nú svo komið, að vafasamt er
hvort. það getur talist til menningar landanna,
eins og nú standa sakir — þjóðin svo, að segja
öll, lítið annað en sjálfri sér sundurþykk-
ur, stefnulaus, brjóstumkennanlegur múgur.
Austurríki og Ungverjaland kvalið og pínt af
fátækt og jafnvel hungursneyð, með stjórnar-
byltingar umbrot um ríkið þvert og endilangt.
Blóðugt stríð, rán og morð, og nauðungar-
burtflutningar fólks, hefir gersamlega úthýst
menningunni á meira en hálfum Balkanskagan-
um. Og Þýzkaland, ekki einungis hungrað, með
fallnar margar miljónir manha, heldur einnig
svo afvegaleitt og siðspilt af djöfullegum hern-
aðarkenningum, að lítt sjást eftir skilin önnur
menningartákn, en húsin tóm.
En í öllum þessum óviðjafnanlegu eldraun-
um hafa Bretar, Frakkar og Italir staðist próf-
ið með hæstu einkunn, og hafa þær þjóðir að lík-
indum aldrei áður í sögunni, verið eins þrungn-
ar af hugþori og trausti á sigri réttlætis hug-
sjónanna.
Þetta sýnir oss glögglega, að menning þess-
ara þjóða hefir verið bygð á hinum eipa sanna
grundvelli, lýðfrelsis og mannréttinda.
Vér sjáum í skuggsjá nýja veröld, að loknu
þessu skelfingar stríði; veröld þar sem auðæf-
unum verður jafnara skift, þar sem undir-
hyggjumálín hverfa úr sögunni, þar sem þjóðir
og ríki gera út um ágreiningsmál sín, með rétt-
látum og friðsamlegum samningum. En til þess
að sýn þessi verði meira en Ijúfur draumur,
{)urfum vér að vinna sigur nógu snemma — því
fresturinn gerir viðreistarstarfsemina og um-
badurnar margfalt örðugri, oss sjálfum og kom-
andi kynslóðum.
THE DOMINION BANK
STOFNSETTUR 1871
Uppborgaður höfnðstóU og varasjóður $18,600,006
Allar eignlr $100,000,000.
Beiðni bœnda um lán
til búskapar og gripakaupa sérstakur gaumur gefinn.
Notre l)ame Branch—W. M. HAMII/TON, Manager.
Selkirk Branch—F. J. MANNING, Manager.

THE R0YAL BANK 0F CANADA
HöfuSstóll löggiltur $25.000,000 Höfuðstóll greiddur $14.000,000
Varasjóður..........$15,000,000
Forseti.....................Sir HTJBERT S. HOW
Vara-forseti - - - E. Ij. PEASE
Aðal-ráðsmaður - - C. E NEIIjIj
Allskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relkninga viC einstakilnga
eCa félög og sanngjarnlr skllmálar velttir. Avtsanlr seldar tll hvaCa
staCar sem er & lsiandi. Sérstakur gaumur gefinn sparirjöCslnnlöguHi.
sem byrja má. meC 1 dollar. Rentur lagCar vlC & hverjum 6 mánuCum.
T- E. THORSTEIN9SON, Ráðsmaður
Co Williaai Ave. og Sherbrooko St., - Winnipeg, Man.
/»V'/.ý::/.vyá\T/'.Siý.\';/«v:/.vÝ.vÝ.S"/.v:/'«v'rjsv:/'4V:i»
Walters Ljósmyndastofa
Vér skörum fram úr í því að stækka myndir
og gerum það ótrúlega ódýrt.
Myndir teknar fyrir $1.50 og hækkandi.
Komið til vor með þessa auglýsingu, og þá fáið þér
$1.00 afslátt frá voru vanaverði.
Walters Ljósmyndastofa, 290 Portage Ave.
Taltími: Main 4725
Endurminningar frá
Miklagarði.
Eftir
Henry Morgenthau
fyrv. sendiherra Bandaríkjanna
(Framhald). ,
VI.
í millitíðinni fékk eg glöggar
sannanir þess hvemig ]7jóðverj-
ar létu ekkert færi ónotað til þess
að koma fram áformum sínum
í Tyrklandi og gera þjóðina sér
undirgefna á allan hátt.
Seinni part júnímánaðar var
ástandið komið í það horf á milli
Tyrkja og Grikkja, að við lá að
slitnaði upp úr fulltrúa sambönd-
unum á hverju augnabliki. —
Samningurinn í Bucharest hafði
skilið við eyjamar Chios og
Mitylene í höndum Grikkja, að
minsta kosti um stundarsakir.
Lega eyja þessara gefur þeim all-
mikið gildi; þær standa í Ægea
hafinu eins og útverðir að hinni
miklu innsiglingu að Smyma.
]7að er því ljóst, að þjóð með
sæmilegan vopnastyrk, mundi
með þeim hlunnindum auðveld-
lega geta ráðið Smyma og öllum
þeim hluta Litlu Asíu, er liggur
að Ægea hafinu. Frá þjóðem-
islegu sjónarmiði, hlaut það af
eðlilegum ástæðum að hafa æði-
mikla hættu í för með sér, að
Grikkir fengju eyjar þessar.
Fólkið var í raun og veru grískt
og hefir alt af verið, síðan á dög-
um Homers; meginþorri fólksins
er bjó á strandlengju Litlu Asíu
var grískt, og fullur helmingur í
Smyma, var einnig grískt, og
það sem mestu varaði var að þar
höfðu Tyrkir sína lang-beztu
höfn við Miðjarðarhafið. Iðnað-
ur og verzlun borgarinnar var
með grísku sniði. Tyrkir voru
vanir að kalla Smyrna “hina
vanþakklátu borg”. ]7ótt fólk
þetta að nafninu til teldist til
Tyrklands, þá vom þó öll höfuð-
einkenni þess grísk, og allar lang-
anir og þrár þess Grikklands
megin, og sumt af því lagði fram
fé til styrktar grísku stjóminni.
Eyjar þessar og allmikill hluti
af meginlandinu sjálfu, mynduðu
það sem kallað er Graecia Irre-
denta; og það var opinbert fyrir
löngu, að Grikkir ætluðu sér að
gera það sama við þær og þeir
gerðu við eyna Krít. Og ef að til
þess hefði komið að Grikkir settu
lið á land í Asíu var auðvitað
enginn vafi á því, að innbúamir
mundu umsvifalaust hafa gengið
þeim á hönd, og aðstoðað þá á
allar lundir.
]7ýzkaland hafði auðvitað á
sama tíma reiknað út eftir sínu
eigin höfði, hvað ráðlegast væri
að gera í Litlu Asíu, en Grikkir
höfðu orðið þeim ónotalegur
þrándur í götu.
Eins lengi og hémð þessi vom
undir Grískum yfirráðum, var
J7jóðverjum lokaður vegurinn til
persneska flóans. Sérhver sá,
sem lesið hefir og kynt sér á
hvem hátt J7jóðverjar hafa ætl-
að að hrinda í framkvæmd heims
drottnunarhugmyndum sínum,
skilur sjálfsagt fullvel hvemig
Jieir hafa farið að við þær þjóðir,
er þeir hafa talið standa sér í
vegi. J7eir hafa tekið íbúana og
flutt þá tafarlaust í burtu. J7að
hefir verið aðferð Wilhjálms/
keisara síðan áð ófriðurinn hófst
að flytja fólk úr löndum þeim, er
þeir hafa brotið undir sig, eins
og gripi f rá einum stað til annars
J7annig hafa J7jóðverjar farið að
í Belgiu, Póllandi og í Serbíu, á
hinn svívirðilegasta hátt, l'íkt
Jrví, sem átt hefir sér stað með
Armenímenn.
Samkvæmt þessum fordæm-
um J7jóðverja tóku Tyrkir að
flytja burt hina grísku J?egna
sína í Litlu Asíu. — ]7remur ár-
um seinna sagði Admíráll Uzidon
sá er umsjón hafði með vörn
Tyrkja í Dardanellasundinu, að
J?jóðverjar hefðu sjálfir hvatt
Tyrki til þess að flytja fólk þetta
frá sjávarströndinni; hann sagði
að það hefði töluverða hemaðar-
þýðingu. Ekki get eg sagt um
það með nokkri vissn, hvort
Talaat hafði Ijóst verið að J7jóð-
verjar voru þama beinlínis að
leika sér með Tyrki í eigin hags-
munaskyni, og narra þá til Jiess
að hjálpa sér óafvitandi til þess
að koma fram áformum sínum.
Meðferð þessara grísku þegna
tók svo langt út yfir það, sem
þekst hafði áður, svo sem pízlun-
um er Armeníumenn höfðu orðið
að sæta, að slíkt átti ekki saman
nema nafnið. Hinir tyrknesku
yfirmenn, undir ströngu eftirliti
J7jóðverja, ráku fólkið til skips
í stórum hópum, eins og dýra-
hjörð, og höfðu eigi gefið því
hinn allra minsta fyrirvara til
undirbúnings. Flestir urðu að
skilja eftir aleigu sína, og engin
tilraun var gerð með það, að láta
fjölskyldur fylgjast að. Tilgang-
urinn var sá að flytja Grikki á
eins stuttum tíma og hugsanlegt
væri til eyjanna í Ægea hafinu
Auðvitað risu Grikkir upp og
mótmæltu Jiessari svívirðilegu
aðferð; en það var einungis til
þess að gera vont verra, og vom
meðal annars myrtir um fimtiu
af þeim í Phocaea.
Stjórn Tyrkja krafðist þess að
allir útlendir vinnuveitendur í
Smyma, rækju tafarlaust úr
þjónustu sinni alla kristna menn
og tækju í þeirra stað einhverja
annarar þjóðar en grískra. Singer
saumavélafélagið; var ein þeirra
stofnana, er fékk svona lagaða
fyrirskipun; eg reyndi að hafa
áhrif á málin og gat með herkju-
brögðum fengið sextíu daga frest
fyrir félagsins hönd, en að þeim
tíma liðnum varð hið sama að
ganga yfir þetta Ameríska félag
og allar aðrar slíkar stofnanir,
frá því var ekkert undanfæri.
Tyrkneska stjómin sagði frá
viðskiftalegu sjónarmiði, öHum
kristnum mönnum bæði í Litlu
Asíu og Miklagarði, stríð á hend-
ur. Tyrkjanum þótti sér alger-
lega misboðið með þvi að skifta
við kristinn mann. Ekki náði
meðferð þessi, nema þá að litlu
leyti, til Gyðinganna, enda hafði
Tyrkjum að jafnaði fallið þó
nokkru skár við þá, heldur en
hinn kristna lýð. J?ó var öllum
Gyðingum gert að skyldu að hafa
nafnspjald yfir dymnum á verzl-
unarbúðum sínum, sem sýndi
bæði þjóðerni og vörutegundir.
f Gyðinga strætunum, mátti sjá
allvíða merki þessu lík, svo sem:
“Abraham Gyðinga skraddari”,
og “Isaac Gyðinga skósmiður”.
-----Eg skoðaði þessa háttsemi
Tyrkja stjórnar, sem hyggilegt
dæmi þess, hve afvegaleidd þjóð-
in væri, og það var líka áreiðan-
lega í fyrsta sinn á æfinni, sem