Lögberg - 18.07.1918, Blaðsíða 1

f
SPIERS-PARNELLBAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞA!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
Þetta pláss er til sölu
Talsímið
Garry 416 eða 417
Páll Bardal
Hann er fæddur í Winnipeg hinn 5. dag nóvember 1889, sonur
Mr. Páls S. Bardal og konu hans frú Halldóru Björnsdóttur. Páll
yngri, innritaðist fyrir skömmu í Canada herinn, og lagöi af stað
austur til Toronto á miðvikudagskveldið hinn 10. J>. m. Páll er
atgjörvismaður 'hinn mesti, glæsimenni og söngmaður svo góður,
að hann stendur óefað flestum Vestur-íslendingum framar á því
sviði, og 'hefir þar orðið íslenzkum félagsskap til mikillar uppbygg-
ingar. Fylgja honum nú út á hina nýju braut, innilegustu ámaðar-
óskir hinna mörgu vina og vandamanna.
Hafa nú allir þrír synir þeirra Mr. og Mrs. P. S. Bardal gengið
í herþjónustu til þess að berjast fyrir málefnum þjóðar sinnar og
hins brezka veldis. ólafur er fyrir nokkru heim kominn frá víg-
stöðvunum, en Sigurgeir lieutenant, er austur í Evrópu, með brezku
læknadeildinni. ___
FRAKKLAND
V estur-vígstöðvamar.
Eins og vér gátum um í síð-
asta blaði voru, þá hafa verið
vopnahlé á vestur-vígstöðvunum
en það var að eins hlé, eins og
stundum á sér stað á undan ofsa-
veðrum í náttúrunni. En á
sunnudagsnóttina skall hríðin á
aftur, þá gjörðu póðverjar nýtt
áhlaup á svæðinu frá Chateau-
Therry til Massiges, sem er um
50 mílur vegar, áttu þeir þar að
mæta Frökkum, og Ameríku-
mönnum aðallega, sem tóku mjóg
hraustlega á móti. Ameríku-
mennimir létu ekkert á sér bera
fyr en pj óðverjar voru komnir
rétt að þeim, en þá alt í einu,
eins og pór og öllu hans afli hefði
veriv lausu slegið, varð landsvæð
ið fram undan þeim eins og eitt
eldhaf, og brjóstfylking pjóð-
verja ihrundi niður og riðlaðist.
Skömmu eftir að atlaga þessi
hófst, gjörðu Bandaríkjamenn
skarpt áhlaup á fylkingu pj óð-
verja og hröktu þá til baka um
300 faðma, og tóku um 1000
fanga að því er sagt er. Frakkar
ar tóku á móti pjóðverjum í
þessari atlögu með þeirri hug-
prýði og karlmensku, sem þeir
hafa áður sýnt og állur heimur
hefir dáðst að, og þegar þetta er
skrifað, eftir 40 klukkustundir,
hafa þjóðverjar hvergi unnið á
nema á tveimur stöðum, þar sem
þeir hafa komist yfir Mame ána
Og komist áfram iy2 mílu vegar,
en á báðum þeim stöðum er það
að eins á tiltölulega mjóu svæði.
Afleiðingarnar af Jæssu nýja
áhlaupi pjóðverja er ekki hægt
að segja fyrir, þó að eftir því
sem General Foch segir, og eftir
því að dæma, sem þeim hefir enn
unnist á, þá er það dauðadæmt
— var það strax í byrjun. En á-
form þeirra, pjóðverjanna, virð-
ist vera auðsætt — það er áfram-
hald af fyrirætlunum Luden-
dorffs, sem eru að riðja sér braut
eftir Marne dalnum, alla leið til
Parísar og kljúfa her samherja.
Ef að þeir skyldu nú að þessu
sinni láta skríða til skara, og
leggjast þama að með öllu sínu
afli, — öllu sínu varaliði, þá er
ekki til neins að vera að draga úr
hættu "þeirri, sem sambands-
nienn eru staddir í. Ef að J?eim
skyldi takast að hrekja saim-
herja til baka fyrir vestan Ar-
gonne, þá er Rheims hætta búin,
°g ef til vill öllum þeim parti
franska hersins, ‘ sem er um-
hverfis Verdun. En þó að alt
bendi til þess að þetta sé áform
J?j óðverj a, þá höfum vér orð
General Fooh fyrir því, að menn
skuli vera rólegir, og að enn sé
ekkert að óttast.
Ef að pjóðverjum skyldi ekki
verða neitt ágengt í þessu á-
blaupi, er ekki ólíklegt að það
verði þeirra seinasta, því engum
manni getur dulist að sigurvon
þeirra fer hnignandi með hverj-
um deginum.
ITALIA
ítalíumenn og samherjar halda
áfram sigurvinningum sínum í
Albaníu, og virðast Austurríkis-
menn ekki geta reist þar rönd við
Sekkar vinna hvem sigurinn á
fætur öðrum í Sí'beríu. Bretar,
Frakkar og Bandaríkamenn hafa
sent her til Bjarmalands, til þess
að vama þjóðverjum að leggja
undir sig hafnir þær sem eru við
Hvítahafið, og þeir hafa haft
augastað á nú í seinni tið, sér-
staklega síðan að neðansjávar-
stöðvar þeirra voru eyðilagðar af
Bretum, alt þetta í sambandi við
aðal-herstöðvamar getur haft
ósegjanlega mikla þýðingu, og
ætti að fara að sýna pjóðverjum
hvert stefnir.
CANADA
Fyrsta júlí 1918 var þjóðskuld
Canada orðin 1,154,715. Inntekt-
ir af opinberum sjóðum í júní-
rnánuði voru $23,469,304. í fyrra
í júnímánuði voru þær $21,828,-
580. Kostnaður við stríðið í síð-
ast. júnímán. var $14,291,523. f
fyrra í júnímánuði var hann
$9,250,611. Allar tekjur Canada
stjómarinnar fyrir síðasl. júní
voru $62,070,724. í fyrra vora
þær $68, 322,189 fyrir júnímán.
Síðustu stríðsfréttir.
Ameríkumenn taka bæina
Fossoy og Crezancy á suður
bakka Mame árinnar.
Ameríkumenn gjöra áhlaup á
pjóðverja fyrir vestan borgina
Rheims, reka pjóðverja yfir ána
og taka frá 1000—1500 fanga.
Ameríkumenn skutu dúfu
(bréfbera), sem hafði til með-
ferðar skeyti frá orustuvellinum
til aðal-herstöðvanna. par stóð:
Útlitið mjög slæmt, engin von
um sigurvinninga á þessu svæði.
pað er sagt að frá 500,000 til
800,000 pjóðverja hafi tekð þátt
í þessu áhlaupi, sem nú stendur
yfir.
Frakkar hafa tekið 1000 fanga
við Bouquiqny.
Skeyti, sem fanst á einum af
hinum herteknu pjóðverjum,
gefur til kynna að pjóðverjar
ætluðu sér að komast 13 mílur
áfram fyrsta daginn eða daginn,
sem þeir hófu sókina.
Finnland.
Allra nýustu fregnir frá Finn-
landi, segja að all-hörð stjóm-
málabarátta standi yfir í þinginu
um þessar mundir. Frumvarp
til laga um stofnun einveldis í
hinu finska ríki, var samþykt,
eftir all-harða orðasennu við 2.
umræðu, með að eins fjögra at-
kvæða meiri hluta. Lýðveldis-
sinnar börðust á móti frumvarp-
inu af alefli, og talið líklegt að
,stjómin neyðist til að segja af
sér, sökum þess hve meiri hluti
hennar er veikur í þinginu. pað
er einnig mælt að Finnland ætli
sér að standa hlutlaust, ef til ó-
friðar kynni að draga í Bjarma-
landi, þar sem sambandsþjóðim-
ar nú hafa nokkurt setulið.
pýzka blaðið “Norddeutche
Allgemeine Zeitung”, gefið út í
Berlín, segir að pjóðverjar hafi
nægilegan herafla í Finnlandi til
þess að ráða við liðsveitir sam-
bandsmanna og hinar finsku
rauðu hersveitir — Red Guards.
fslendingadagurinn.
Nú styttist óðum tíminn til ís-
lendingadagsins, og er undirbún-
ingnum senn lokið. Allir ræðu-
menn fengnir og sömuleiðis
kvæði. Búist er við aðsókn mik-
illi í þetta sinn, utan úr hinum
ýmsu íslendingabygðum. — Há-
tíðarstaðurinn — River Park, er
einn allra bezti skemtistaður í
Winnipeg og grend, og verður
útbúnaðurinn þar inn ákjósan-
legasti. f næstu blöðum verður
efnisskrá dagsins auglýst ræki-
lega. Heiðursgestur vor á þjóð-
minningardaginn verður iista-
maðurinn nafnkunni Einar Jóns-
son myndhöggvari.
þjóðflokkum, Rússar, Frakkar,
Bretar, Belgíumenn; en Rúss-
arnir þó langflestir. Fyrst fram-
an af urðu menn þessir að lifa
eins og melrakkar, í jarðholum
með litlum eða því nær engum
aðbúnaði, og liðu mánuðir áður
en nokkur einasti fangi fékk
kodda undir höfuðið, eða dýnu til
þess að fleygja yfir sig.
Fæðan var svo ill og ógeðsleg,
að hinum Brezku föngum var
eigi unt að neyta hennar. í des-
ember 1914 gaus upp í herbúðun-
um taugaveiki afar-skæð, og linti
þeirri plágu eigi í hina næstu
fimm mánuði. Schneidermuhl
herbúðirnar rúmuðu um fjörutíu
þúsundir fanga, og voru stoppað-
ar gersamlega um þessar mundir
svo óhugsandi hefði verið einni
manneskju við að bæta. pað
mun eigi ofmælt þótt eg segji, að
ekki munu færri látist hafa á
degi hverjum en þrír túgir
manna. Eg fékk að sjá mynd af
jarðarfararathöfnum meðan á
drepsótt þessari stóð, og voru lík-
kisturaðirnar afar-langar. Marg-
ar þúsundir rússneskra fanga
tóku þátt í líkfylgdinni, en í
broddi fýlkingar gengu þýzkir
oflátungar með brugðnum byssu
stingjum. Mörg lík voru látin í
sömu gröf, og virðingin sem hin-
um framliðna var sýnd, virtist
ekki sérlega mikil. Ekki eru til
neinar ábyggilegar skýrslur um
það, hve margir menn létu líf sitt
í drepsótt þessari, og sökum ó-
forsvaranlegrar meðferðar; en
all-mörgum þúsundum mun það
hafa numið. pama voru engir
læknar nálægir, og leið þannig
meira en hálfur mánuður þangað
til nokkrir rússneskir læknar
komu fram á sjónarsviðið, og var
þá nokkuð af hinum harðast
leiknu sjúklingum sendir á
sjúkrahús. En aðhjúkrun og
hreinlæti í herbúðargren j um
þessum sýndvý- ,þó_ eigi hafa
batnað mikið við komu doktor-
i anna”.
| Brezkur kapteinn, sem verið
Ihafði all-lengi í fangaherbúðum
'á pýzkalandi, en sem fékk heim-
fararleyfi í skiftum fyrri part
maimánaðar, hefir boðist til að
sverja það, að eftir að skotið var
á skip hans, hafi hann verið lok-
aður inni í klefa á þýzkum kaf-
bát í 24 klukkutíma, án þess að
smakka vott né þurt. — Daginn
eftir var hann yfirheyrður, en
með þvi að hann þverneitaði að
gefa upplýsingar þær, er pjóð-
verjar kröfðu hann, lýstu þeir
því yfir að þeir ætluðu sér að
skjóta hann tafarlaust, er til
hafnar kæmi, eða jafnvel á skip-
inu, ef hann sýndi af sér nokkurn
mótþróa. Éinn hinna þýzku yf-
irmanna kallaði 'hann lygara og
brezkt svín. — Nokkrum dögum
seinna, kom neðansjávarbátur
til Heligolands, og var kafteinn-
inn látinn í neðanjarðar fanga-
klefa, óvistlegan mjög, og síðar,
BANDARIKIN
Marskálkur Bandaríkjanna,
Crowder, hefir kallað 124,525
menn til herþjónustu í júlí, ]?eir
fyrstu byrjuðu að æfa í byrjun
mánaðarins.
Eugene V. Debs var tekinn
fastur þegar hann var að byrja
á ræðu, er hann átti að flytja á
Socialista þingi í Cleveland um
síðastl. mánaðarmót. Sagt er að
leynilögreglan hafi tíu kæmr á
móti honum, sem hver um sig, ef
sannar eru, varði 20 ára fangelsi.
Póstmálastjómin í Washing-
ton hefir ákveðið að lækka burð-
argj'ald á bréfum þeim, sem flutt
eru með loftskipum, úr 24 cent-
um niður í 16 fyrir fyrstu únz-
una og svo sex cents þar fyrir
ofan.
Fyrirlestraferð.
Prófessor séra Rúnólfur Mar-
teinsson leggur af stað i kveld
vestur í Vatna-bygðir í erindum
Jóns Bjarnasonar skóla. Hann
býst við að ferðast um alla bygð-
ina og flytja erindi í sambandi
við þjóðemis og kirkjumál. Vér
þykjumst þess fullvissir að fólk
muni f jölmenna til þess að hlusta
á prófessor Marteinsson, sem er
bæði snjall ræðumaður, og einn
ötulasti talsmaður íslenzks þjóð-
ernis vor á meðal. Landar góðir
greiðið götu prófessors Mar-
teinsonar.
Svívirðileg meðferð
hetfanga í Þýzkandi.
Quartermaster Sergeant, T.
Dugan, sem var herfangi í
Schneidermuhl (Posen) frá því
skömmu eftir að stríðið hófst og
þangað til í síðastliðnum marz-
mánuði, lýsir hörmungarástand-
inu í þeim herbúðum á eftirfar-
andi hátt:
“Á Jressum stað voru saman-
komnir fangar af hinum ýmsu
eftir að hann hafði sýkst af kulda
og illu viðurværi, var hann rek-
inn ásamt nokkrum öðrum föng-
um, langan veg til fangaherbúða.
pegar þangað kom, voru þessir
veslingsmenn látnir standa nakt-
ir í þrjár klukkustundir i grimd-
arkulda, á meðan að verið var að
rannsaka fataræfla þeirra, og
stóðu umhverfis skellihlægjandi
pjóðverjar.
Húsakynnin á þessum stað
voru þó nokkru betri, en matur-
urinn beinlínis óætur; enda voru
fangarnir ekkert annað en skinin
bein. Yrðu Jæir sjúkir, vora
þeir vanalegast lamdir, eða
stungnir með spjótsoddum og til
þess að geta fengið lítinn bita af
hinum óætu fæðutegundum, urðu
þeir að rífast og berjast eins pg
villidýr.
Eftir það var kafteinn þessi
fluttur til Brandenburg og þar
sat hann í fimm mánuði, en að
þeim tíma liðnum, er hann fékk
matarbögla að heiman, hafði
hann lézt um 25 pund. —
Eigi var það ótítt, að frostið
inni í herbúðum þessum stigi upp
undir þrjátíu gráður, en á sumr-
in var hitinn aftur á móti bein-
línis óþolandi, og aðsókn flugna
og annara smákvikinda lítt bæri-
legt. Um heilbrigðis eftirlit var
tæpast að ræða á stað þessum.
Snemma á hinu fyrsta ári ófrið-
arins, dóu 850 Rússar í hinum
sömu herbúðum og all-margir
brunnu til dauðs, nokkrum tíma
áður en að kafteinninn kom þang
að. pessu lík var meðferð pjóð-
verja á föngum sínum, undan-
tekningarlítið, hvar sem til
fréttist.
Jón Espólín.
Innir saga sannleiks fróð, —
sem ei ber að rengja, —
átt að hafi Okkar þjóð
ótal nýtra drengja.
peirra einn telst Espólín;
íslands meðal bama,
á sögu- heiðum -himni sín
hann sem fögur stjama.
Horskra lýða hylli vann
halurinn menta fróður;
sinnar tíðar sonur hann
sannur var og góður.
Sagnadísin fræg og fom
fóstra sál hans náði,
hann því ættlands annál vom
ítarlega skráði.
Einkunn bar hann ættarfróns,
að ærnu þreki kendur.
Mun æ vara virðing Jóns
veröld meðan stendur.
Hann er sómi lýðs og lands,
ljóst það verkin sanna;
minning róma hlýtur hans
heimur bókmentanna.
S. J. Jóhannesson.
í Kveðjusamsæti
Mr. og Mrs. L. JÖRUNDS30NAR, Winnipeg
Hver skilnaSsstund á sterka, djúpa hljóma
er stefna hugans sjón um gengna braut,
frá grunni Jijartans ótal raddir óma
utti atvik liðin, blönduð sæld og þraut.
Sé ykkur hjónum helgað þetta minni
er hjá oss lengi reyndust trygg og föst,
með ást og von á allri samleiðinni
við æfidagsins þungu strauma köst.
Það er svo ljúft að lyfta Sjón til baka
og lita það sem gaf oss horfin tíð,
á munarhimni viðburðirnir vaka
er vitna glögt um reynslu lífs og stríð.
Með frumherjununi fánann ykkar bjarta
við fengurn séð í hverri dagsins raun,
þið réttuð fúsa hönd og vinar hjarta
af helgri d>-gð, sent aldrei bað um laun.
Hér skilja brautir, brátt að kvöldi líður
frá brjóstum vina stígur óskin heit,
á tneðan geysar straumur tímans stríður
hver stundin verði björt á nýjum reit.
Ó, farið 'heil, til frjórra vesturstranda
þar flæðið bláa syngur 'hlýrra lag,
við fylgjum þangað ykkur trútt í anda
með ást og þakkir fyrir liðinn dag.
M. Markússon.
□
pessi fagri, uppstoppaði öm heyrði til 223. herdeildinni. — Nú
verður dregið um hann á íslendingadaginn 2. ágúst í River Park.
Hver seðill 50 cent. — Ágóðanum af happdrætti þessu, verður
varið til þess að ikaupa fyrir jólagjafir handa meðlimum herdeildar
þessarar, sem nú eru á Frakklandi.
Brél frá Frakklandi
Frakklandi 15 júní 1918.
Til forseta Jóns Sigurðsonar
félagsins, Winnipeg.
Kæra frú!
Eg meðtók í dag hina óvæntu,
en velkomnu sendingu frá yður.
Eg get ekki neitað því, að eg varð
hálfvegis undrandi, að eg skyldi
vera einn í þeirra tölu, er góðvild
yðar náði til, þar sem eg þó telst
eigi lengur til Canada hersins, en
hef i gengið inn í hina konunglegu
brezku læknadeild ; eg hélt að við
það mundi eg ef til viíl fara á
mis ýms góðgætis að heiman. f
Field Ambulance deildinni, er
mér 'hér samtíða einn canadiskur
læknir frá London, Ontario, og
hjálpaði hann mér þó töluvert til
þess að gerá skil innihaldi bögg-
ulsins. Sending þessi kom sann-
arlega á hinum hentuga tíma,
því við vorum báðir i þungu
skapi. Félaga mínum hafði
alveg ný borist til eyma lát bróð-
ur sins, er féll i orustu á Frakk-
landi, og nautn hinnar óvæntu
sendingar hafði undarlega létt-
andi áhrif á drunga þann, er yfir
sálum okkar hvíldi. Vel stoppuð
pípa af “Old Ohum” tóbaki er á-
gæt hressing, Jægar maður sezt
til hvíldar, eftir skarkala striðs-
dagsins.
Læknir á Jæssum stöðvum, sér
tiltölulega lítið af því, sem kallað
er “Glory of the War” — geig-
fegurð stríðsins. Hlutverk 'hans
er i þess stað, að leitast við að
endurglæða hinn dvínandi lífs-
neista særðra og sjúkra her-
manna, sem streyma án afláts
inn á hjúkrunarstöðvamar. Og
verður eigi viðráðið, þótt menn
sæki stundum þunglyndi, er líkt
stendur á.
Bréf og böglar að heiman,
koma manni, að minsta kosti í
svip, til þess að gleyma áhyggju
efnunum, og eru sannarleg guðs
blessun. Eg fór með smákökum-
ar inn í borðsalinn og skifti Jæim
á milli félaga minna, sem eru all-
ir Englendingar, að undantekn-
um þeim eiha Canadamanni, er
eg hef áður minst á, petta var
í fyrsta skiftið, er þeir höfðu
smakkað canadiskar smákökur,
og þess vil eg geta, ef til vill ein-
herjum til gamans, að þeir fóru
ekki í neina launkofa með vitnis-
burðinn, er þeir gáfu þeim.
Um leið og eg enda línur þess-
ar, bið eg yður að bera félagi yð-
ar alúðar þakkir, og óska yður og
félagi yðar því allrar blessunar í
yðar göfuga starfi.
Yðar einlægur,
Lieut. S. Bardal R. A. M. C.
48th Field Ambulance
B. E. F.
France.
Frakklandi 13. júní 1918
Til forseta Jóns Sigurðssonar
félagsins, I. O. D. F.
Kæra frú!
Hjartans J>akklæti fyrir kass
ann, sem eg er rétt nýlega búinn
að fá frá félagi yðar. Eg get
fullvissað þig um það^ú^^^?^
lagar mínir gjörðu honum góð
skil. Mig brestur orð til þess að
láta í ljósi þakklæti mitt til yðar
vina minna þar heima.fyrir alla
ykkar umönnun og alúð, og ekki
sízt kassana með öllu góðgætinu
í, þeir koma sér ávalt vel, enn
ekki sízt þegar við erum í skot-
gröfunum.
Ef að það væri ekki fyrir ykk-
ur sem heima eruð, og sem sýnið
svo dásamlega umhyggju fyrir
velferð okkar hér, mundi ætlun-
arverk okkar verða óendanlega
miklu erfiðara heldur en það er,
og vér mundum naumast geta
leyst það af hendi.
Eg veit að ykkur muni finnast
þungt að drengirair ykkar eru
teknir með valdi, en þvi miður er
slíkt óumflýjanlegt, og eg vona
að Jæir og þið takið slíku, sem
norrænum hetju anda og sönn-
um Canada borgurum er sam-
boðið.
Ástandið hér sýnist vera al-
varlegt sem stendur, en við erum
vonbjartir og vongóðir. Enn
sem komið er, þá höfum við ekki
tekið neinn veralegan J>átt í
stríðinu, síðan að áhlaupin byrj-
uðu í vor, en við vitum að að því
kemur að við gjörum það, og þá
vonumst við til þess að geta
haldið uppi heiðri Canada her-
manna, og reynst hinu göfuga
málefni, sem við erum að berj-
ast fyrir, drengilega — berjast
þar til sigur er unnínn. Við vit-
um ekki hvað framtíðin geymir,
— við lifum á hinni líðandi stund
og leggjum framtíðina með allri
sinni óvissu í hönd himna föðurs-
ins, sem einn er vort athvarf og
öruggust hlíf.
Eftir að ‘hafa verið marga
mánuði á Frakklandi, og kynst
fjölda af hermönnum frá ýms-
um pörtum Canada, þá get eg
sagt ykkur það, að það eru ekki
hermennirnir, þrátt fyrir alla
þeirra erfiðleika, sen eru kvíð-
artdi, heldur eru það þið, vinimir
heima fyrir, sem kvíðinn sker.
pað eina, sem við hermennirnir
erum stundum órólegir út af, er
óvissan um vellíðan og velferð
vinanna heima*
ó! hversu lítil við erum, Jægar
ar öllu er á botninn hvolft.
pað er mín fylsta sannfæring
að þeir af oss, sem til baka kom-
im, komum sannari menn, heldur
en við fóram.
Nú er sumardýrðin á sínu
hæsta stigi, og þegar maður horf
ir út yfir það sem vora hinar
gull fallegu akurlendur Frakk-
lands, á bak við orastusvæðið,
fyllir djúp og grátþrungin tilfinn
ing huga vom. — Nei, maður
grætur yfir óförum vesalings
Frakklands.
Ó, 'hve þakklát við ættum öll
að vera að slík eyðilegging á sér
ekki stað í okkar eigin kæra
Canada. Hver er sá sem ekki vildi
gefa sinn síðasta blóðdropa til
þess að verja land það, er hann
elskar frá slíkum óförum ?
Með kærri þökk fyrir hugul-
semina, og óskum alls hins bezta
er eg yðar þakklátsamur,
G. Magnússon.
Áritan mín er:
j No. 294377 Pte. G. Magnússon,
A Company, 27th Batt.
Canadian B.E.F. France