Lögberg - 19.09.1918, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. SEPTEMBER 1918
Endurmiimingar frá
Miklagarði.
Eftir
Henry Morgenthau
fyrv. sendiherra Bandaríkjanna
Rússa 1915, átti eingöngu rót sina
aB. rekia til bess, aS herinn hafði
Framh.
Framh.
En hiiS hættulegasta af öllu var þó
vafaluast þaö, aö með þessu hátta
lagi var komiö í veg fyrir að Eng-
lendingar og Frakkar gætu sent til
Rússlands fullnægjandi forða af
vopnabúnaöi, til þess a8 geta stemt
stigu fyrir yfirganga Þjóöverja. —
Um leiö og Hellusundi var lokað,
uröu Rússar einvörðungu aö treysta
á þær vopnabirgðir, er þeir gátu feng-
iö frá Archangel og Vladivostok. —
Þaö er nú löngu orðið kunnugt al-
þjóö manna aö hinn feiknalegi ósig-
ur
rekja til þess,
ekkert í höndunum til þess aö berjast
meö. — Þjóðverjar höföu gert hverja
tilraunina á fætur annari til þess aö
reyna aö skilja sundur hina ensku og
frönsku heri, samt haföi þó sú fyrir-
aetlun mishepnast upp til þessa tíma,
sem þetta er ritað. En meö því að
loka Hellusundi, seinni part septem-
bermánaöar 1914, tókst þeim aö ein-
angra Rússa frá bandamönnum sín-
um.
Næstu vikurnar á eftir var einkenni
legt aö litast um á Bosphoruis. Hundr-
uö skipa, hlaðin korni frá Rússlandi,
Rúmeníu og Búlgaríu, komu daglega
inn að sundinu, og fundu þeim til mík-
illar undrunar, aö siglingaleiö þessi
var harðlokuð. Skip þessi gátu eng-
an hafnarstaö fengiö, og neyddust
því til aö varpa akkerum úti fyrir og
bíða átekta. Varð þyrpingin brátt
svo þétt, aö illkleyft var aö komast á
litilli gufusnekkju á milli þeirra. —
Tyrkir létu ávalt í ljós þá von, að
sundiö mundi bráöum veröa opnað
aftur til siglinga; þessvegna biöu
skipin og fjölgaöi tölu þeirra allmik-
iö á hv'erjum sólarhring. En smátt
og smátt fóru skipin aö komast að
raun um, aö biöin mundi veröa árang-
urslaus og drógu þau sig hvað af
hverju inn í Svartahafið og til heim-
kynna sinna. Og innan fárra vikna
var Bosphorus og nærliggjandi höf í
eyöi og tóm og myrkur yfir djúpinu,
ef svo mætti aö oröi kveða. Á þess-
ari frægu siglingaleið sáust hér eftir
ekki nema fáeinir tyrkneskir smábát-
ar. Sá, sem vill fá nákvæma og rétta
hugmynd um þaö hverjar afleiðingar
siglingabann þetta hafði fyrir stríöiö
i heild sinni, þarf eigi annaö en aö
varpa hugarsjón sinni til austurvíg-
stöövanna, og þess er gjörðist þar
áriö eftir, þar sem vopna- og verju-
lausar þúsundir rússneskra bænda og
verkamanna þttu afli viö hiö þýzka
fótgöngulið, þaulæft og eins vel út-
búiö og hugsast gat. Og á sama tíma
lágu þó stórir kestir af hergögnum,
bæði á höfnum viö íshafið og víðar,
sem áttu aö fara til Rússa, en
gátu eigi flutt til sjn hvaö sem í boöi
var, sökum þess aö þangað lágu eng-
ar járnbrautir, og var þess því eng-
inn kostur aö koma þaðan nokkrum
vopnum til orustuvallanna.
til þess aö kaupa ósköpin öll af léleg-
um vörutegundum frá hinum og þess-
um Norðurálfuþjóðum.
Tyrkneskir stjórnmálamenn höföu
mótmælt aöferö þessari árum saman
og haldið því fram að hún særöi og
drægi úr eðlikgum metnaöi þjóðar-
innar, auk þess sem þaö stæði í vegi
fyrir þroska og efnalegum hagsmun
um einstaklinganna. En þetta fyrir-
komulag var nú einu sinni oröið þann-
ig, aö Tyrkir voru á engan hátt megn-
ugir að breyta því nema meö sam-
þykki allra hlutaðeigenda. Þó sýnd-
ist eins og tækifærið til breytinga
ganga í greipar þeirra; bæði sam-
bandsþjóðirnar, og eins Þjóöverjar,
voru í óöa önn að hjálpa Tyrkjum til
þess aö rækta landið.
Um þær sömu mundir, er Þjóö-
verjar hófu vígaferlaleiðangur sinn,
með Paris aö markmiði, þá gaus upp
sá kvittur í Miklagaröi, að þeir heföu
beitið Tyrkjum aö sjá um aö afnumd-
ar yröu tafarlaust allar skoröur á
tollalöggjöf Tyrkja, gegn tryggingu
fyrir liöveizlu Tyrkja þeim til handa
í stríðinu, og önnur fregnin hélt því
fram? aö Englendingar heföu boðið
Tyrkjum hina sömu kosti, ef þeir
vildu vera hlutlausir, en h.vorug þess-
ara frétta var sönn. En hvað sem því
leið, þá var þó hitt vist, aö útlending-
unum í Tyrklandi leizt ekki meira en
svo á blikuna, öllum nema Þjóðverj-
um aö minsta kosti, því ef slakaö var
til á gömlum sáttmálum í einu viö
Tyrkjann, gat fleira fljótlega á eftir
fylgt, og óvíst orðið um rétt útlend-
inganna. Enda mun hafa fariö ónota
hrollur um flesta viö þá tilhugsun? aö
eiga á hætunni aö lenda undir borg-
aralög Tyrkja, eöa þá ef til vildi i
tyrknesk fangelsi; og eg hygg aö al-
menningi skiljast aö ótti sá hafi ekki
verið ástæöulaus. —
Heimili mannsins, er stœldi Napoleon.
Um þetta leyti atti eg all-Iangt sam-
tal viö Enver. Hann hafði beðið
mig aö koma til einkabústaðar síns,
sökum iþess aö hann varð aö halda
.kyrru fyrir í nokkra daga, vegna i-
giörðar, er hann fékk í eina tána, og
læknir lians hafÖi nýlega skorið I.
Þar fékk eg sannarlega eftirminni-
lega mynd af hinum tyrkneska her-
málaráðgjafa og heimili hans. Bú-
staður han's ]á í kyrlátum, en þó afar-
skrautlegum hluta iborgarinnar, þar
sem einungis stórhöfðingjarnir áttu
heima; byggingin var nokkuð gömul
cn afar-skrautleg. Þjónn einn tók á
VI.
Annað atriði, sem nú kom til sóg-
unnar á ný, þótt heföi aö vísu verið á
dagskrá nokikra undanfarna mánuði,
en þaö var afstaða Tyrklands í al-
þjóöasambandnu, —. sáttmálar þeir,
er gjöröir höföu veriö fyrir langa
löngu og snertu útlendinga, sem bú-
Settir kynnu aö vera þar í landi.
Tyrkland haföi í raun og veru aldrei
notiö fullkomins jafnréttis viö hinar
Noröurálfuþjóðirnar — í raun og
veru aldrei veriö beinlínis fullveöja
einveldi. Lög og venjur soldáns voru
harla ólikar því, sem jafnvel Moha-
medstrúarmenn í öörum löndum
höföu átt aö venjast, aö hvorki Ame-
ríka né Noröurálfuþjóöirnar höföu
nokkru sinni álitið tiltækilegt, aö fela
Tyrklandi borgara sína til umsjár.
Mörg Norðurálfuríkin, og eins Banda
ríkin, höföu til dæmis sína eigin dóm-
stóla til þess aö skera úr glæpamálum
og hegna fyrir þau( þótt framin hefðu
verið innan vébanda Tyrkja. Vér
höföum vora eigin skóla, starfrækta
samkvæmt reglum vorum og lögum,
algjörlega án ihlutunar frá Tyrkja
hálfu. Þannig stóöu til dæmis Ro-
bert College og Constantiople kvenrta-
skólinn á ameriskri landareign? beint
fram undan sendiherra'bústaönum, og
sko^aöi sendrherrasveit vora 9em sinn
eina, ábyggikga verndara. Ýmsar
aðrar þjóöir höföu sín eigin pósthús
« landinu — vildu síöur eiga á hætt-
unni aö láta Tyrkjann handfjatla
póstbögglana. Tyrkir höföu heldur
eigi frjálsar hendur, aö því er snerti
skatta og álögur á útlendinga búsetta
í landinu. Þeim var bannað að
hækka innflutningstolla án samþykk-
is stórveldanna. Árið 1914 máttu
Tyrkir ekki innheimta nema 11 af
hundraði innflutningstolla, en voru
þó að reyna aö fá haekkun smátt og
smátt upp í 14 af hundraði. Vér höf-
um ávalt fyrst litið til Englands eins
og fyrirmyndar, aö því er viö kom
frjálsri verzlun; þó mun takmörkun
þessi hafa gjört Ottoman-einveldið
aö ósjálfráðum áhanganda Cobden.
— Tyklandi v'ar þannig óbeinlinis
varnað þess af hálfu stórveldanna, aö
koma á fót nokkrum verulegpm iön-
aðarfyrirtækjum í landinu sjálfu
heldur voru þeir blátt áfram neyddir
móti mér og fylgdi mér í gegn um ein
þrjú eöa fjögur anddyri, og um leið
og eg gekk í gegn um þaö síðasta, sá
eg snöggvast prinsessuna hans ‘En-
vers, og leit hún snöggvast til min for-
vitnisaugum. Dálitið innar sá eg
aöra konu, nokkuð eldri, sem einnig
sýndist undrandi. Að lokum kom eg
inn í herbergi Env’ers, þar sem hann
lá í afar-skrautlegum leguibekk; hann
var í siöri silkikápu meö belti um mitt-
iö. Mér sýndist hann vera langt um
unglegri i þessuim klæöum, heldur en
í einkennisbúningnum; andlitið var
fölt, en hörundiö mjúkt og fallegt,
háriö tinnudökt og ihrokkiö, fingurn-
ir nokkuö langir en undur vel lagaö-
ir. Maöur heföi auðveldlega getaö
tekiö 'hann fyrir að vera talsvert inn-
an viö þrítugt, og í raun og veru var
hann nú ekki nema rúmlega þrítugur.
1 stofunni var bæöi píanó og fiðla,
sem bar vott um söngnæmi hans.
Gólfin voru öll klædd dýrindis dúkum,
og á upphækkuðum palli var loga-
gyltur stóH — giftingarhásæti hinnar
ungu brúðar Erivers. Eg hvarflaði
snöggvast augunum um herbergiö, og
gat eigi annaö en undrast yfir öllu
skrautinu, og eg verð að játa að ýms-
ar kynlegar spurningar risu upp í
huga mínum. — Mér varö ósjálfrátt
að spyrja sjáilfan mig þeirrar spurn-
ingar í hljóði, sem reyndar virtist vera
nokkuð almenn í Miklagarði. Hvaöan
komu Envet peningar til þess að
að kaupa fyrir alt þetta skraut? Mér
vitanlega átti hann engar fasteignir,
foreldrar hans höföu verið .bláfátaek,
og ráögjafalaun hans fóru eigi fram
úr $ 8000. Kona hans hafði aö
sönnu nokkra fastar tekjur sem
prinsessa, erl hún átti heldur engar
fasteignir, er gæfi árlegar inntektir.
Enver hafði aldrei verið við nokkur
opinber gróðafyrirtæki riðinn — hann
haföi veriö uppreistarmaður, herfor-
ingi og stjórnmálamaður alla sína æfi,
En lifshættir Envers voru þannig, að
hann hlaut aö þarfnast stórkostlegra
jnntekta. En allra seinustu dagana
hafði ýmsum orðið um það all-skraf-
drjúgt, að Enver væri farinn að
kaupa hluti í stórgróöafyrirtækjum
og jafnvel aö “spekúlera” í húsa- og
lóöalcaupum. En hvaðan honum
komu peningarnir var hulin gáta, það
vissi enginn, nei, enginn.
Framh.
Þokan.
Eftir Selmu Lagerlöf.
Haustmorgun einn 1914, á fyrsta
ári ófriðarins mikla, sló yfir næsta
dimmri þoku í hinu friösama og kyr-
láta héraði — er var nærri ósnortið
af stórtíðindum heimsins, þar sem
Friðsamur þjó. Þokan var þó ekki
svartari en svo, aö hann gat séö yfir
allan garöinn og öll útihúsin, en
lengra varð heldur ekki séð. Hann
sá enga akra, engar hæöir og engan
skóg. Alt hans daglega nágrenni var
horfið. Hann hefði getað imyndað
sér, að hann byggi á Itlum einstökum
hólma langt úti á reginhafi.
Hann var óvanur þessu þrönga út-
sýni, svo óvanur, að hann fann til
sárra þrauta yfir augunum. Þaö var
eitthv'að dapurlegt viö þaö, aö geta
ekki litið óhindraö i kringum sig, og
þegar hann gekk þennan morgun,
sem venjulega, yfir garðinn, var hann
órór og kvíðinn, eins og hann stæöi
andspænis geigvænlegri hættu.
Ósjálfrátt hnyklaði hann brýrnar
og reyndi að hvessa augun, svo aö
hann gæti séö gegnum þokuvegginn.
En þaö kom fyrir ekki: hann mátti
gjöra sér að góöu að viröa fyrir sér
það sem næst var. Hálfóánægður i
fyrstu leitaði hann sér afþreyingar
viö aö dást aö nokkrum eldrauöum
laufblöðum, er í úöanum báru glans af
gömlu leirkeri. í sömu andrá beind-
ist athygli hans aö hinum döggvotu
köngulóarvefum, er þandir voru yfir
jarðberjareit, þakin fölnuðum jurt-
um. Hann sagöi við sjálfan sig, aö
þessir köngulóarvefir væru fegurðar-
slæður haustsins, og hann heföi gjarn-
an viljaö vita, hvort þaö var af þeim,
er gamlar konur í fornöld höfðu Iært
að dylja fölnaöa fegurö undir perlu-
slæöum.
Þessi hugsun gladdi hann og ógleði
hans þvarr og hann leit í kringum sig
með nýjum áhuga. Hann sá fram-
undan sér gamalt “astrakantré”, er
gat tæpast risið undr ávaxtaþunga
sínum og honum kom á óvart aö sjá
þaö svo- forkunnarfagurt. Þetta tré
hafði þó venjulega í hvert skifti, er
hann reikaði um garðinn, komið hon-
um í vont skap meö ljótleik sinum.
Þaö var lágt og gilt. Greinar þess
uxu beint út frá stofninum, gildar og
sveigjulausar. En nú í þroskatiðinni,
er greinar þess voru hlaönar ávöxt-
um, sveigðust þær fagurlega. Þær
sýndu, aö þær áttu bæöi lipurö og
þrótt. Hann skildi, að hinn luralegi
vöxtur þeirra var nauösynlegup-, svo
aö þær gætu boriö þessar þungu byrö-
ar sínar. Hann var alt í einu sáttur
aö fullu við þokuna. Það var hún,
sem gerði sjóndeildarhringinn þröng-
an og beindi athygli hans að smámun-
unum. Þaö hefir á öllum öldum ver-
ið nauösynlegt, hugsaöi hann, að at-
huga þaö næsta, til þes aö sjá vel og
skilja það rétt, sem fyrir augun ber.
Þessi reynsla fékk fyllri staðfesting
við næstu fótmál, er hann uppgötvaði
nokkrar fullþroskaöar, grænar plóm-
ur, þær siðustu á árinu, er höföu alt
til þessa getað dulist öllum rannsókn-
araugpim. En þaö var eins og þokan
hefði skerpt sjón hans og hann greip
óðara hin glampandi smákríli. í
sömu andrá heyröi hann í fyrsta skifti
þennan morgun hljóö frá umheimin-
um. Há og gróf rödd hrópaöi inni í
þokunni;
— Góði guð, vertu miskunnsamur
og hjálpaðu hernaöarþjóöunum I Já,
já, já, vertu miskunnsamur hernaöar-
þjóöunum!
Hann staðnæmdist og hlustaði.
Oröin bárust skýrt út úr þokunni, en
enginn maöur var samt sýnilegur.
— Góði guð, vertu miskunnsam-
ur og hjálpaöu hernaðarþjóðunum!
Já, já, já, vertu miskunnsamur hern-
aðarþjóðunum, þær eiga svo bágt.
Blóðiö flýtur í gryfjunum eins og
vatn. Já, já, já. Góði guð.
Friðsamur, er ihafði sökt sér niður
í friðsamar og ánægjuríkar hugsanir
á göngunni, akaöi sér óþolinmóölega.
Stríðið á ný! Það v'ar ekki hægt aö
gleyma því eitt augnablik. Ef athygl-
inu var snúiö að einhverju ööru, var
eins og. náttúran sjálf fengi rödd til
þess að kalla fram í huga manns hiö
ofboðslega, er mætti mannkyninu.
Aftur var hrópaö inni í þokunni:
— Blóðiö flýtur eins og vatn í
gryfjunum. Líkkestir liggja á ökrun-
úm, háir eins og hálmstakkar. Já,
já, já, hjálpaðu hernaöarþjóöunum!
Það var auðvitað geöv'eika konan,
er stöðugt fór þar um með bænir og
söng, sem nú hafði tekið aö ákalla
guð, fyrir munn hinna herjandi stór-
velda. Hún fór að líkindum veginn,
er lá meðfram skógarjaðrinum, og nú
var hulinn þoku. Þaö var átakan-
legd að heyra til hennar og þó gat
hann ekki varist brosi, aö þesi aum-
ingja vesalingur vildi stemma stigu
fyrir heimsstríðinu meö bænum sln-
um.
— Hjálpaðu hernaðarþjóðunum,
svo að þær fái frið! endurtók hin
geðveika kona. — BlóÖið flýtur í
gryfjunum eins og vatn.
Hann stóð kyr og hlustaði á meö-
an hann gat heyrt til hennar. Svo
andvarpaði hann og hélt áfram göng-
unni.
Sannarlega voru þessir tímar þann-
ig, að hver maður gat fundið hvöt hjá
sér, til þess aö ganga út á vegi og
gatnamót, og hrópa þar um kviða, er
mönnym var kunnur.
Hann stundi, er honum datt þessi
ófriður í hug, er því nær alt mann-
kynið tók þátt í og ógnaöi öllum heim-
inum meö tortímingu. Ef það væri
nú flóð eða eldgos, sem maður ætti við
aö stríöa! Ógæfan væri ekki minni
þar fyrir, en maður fyndi ekki þessa
lægingarkend, að hún væri af manna-
völdum og hlyti meömæli af mönnum.
Þá þyrfti ekki heldur aö láta sér detta
í hug, aö fyrst þaö væru skynsemi
gæddar verur er gripnar væru af
stríðsvitfyrringu, svo hlyti að finnast
eitt eöa annaö, orö eða gjöröir, sem
stilt gæti æðið, þá þyrfti maður ekki
á 'hverri stundu að Ieita þess meö
angist og kvíða, er stemt gætl stlgu
fyrir eyðingunni.
— Hvaö get eg gjört? spurði hann
sjálfan sig. Orð mín mundu ekki
stoða meira en orö vesalings geðveiku
förukonunnar. Og þó
Hann gat ekki varist þeirri hugs-
un, aö eitthvað þyrfti að gjöra, að
maður gæti ekki setið aðgjörðalaus.
Á göngunni var hann kominn út i
yzta horn garðsins. Og þegar hann
sneri viö, blasti við honum brosandi
og yndisleg sjón.
Þaðan fór túnið smáhækkandi upp
aö íbúðarhúsinu. Friðsamur sá fram
undan sér hiö gamla ábýli sitt meö
rauðum húsum og ógrynni af laufi í
ýmiskonar haustlitum. Það var, ef
til vill, í raun og veru ekki annað en
þaö, sem hann sá daglega, en þaö leit
öðruvísi út en venjulega, af því aö
þokan haföi skiliö þaö frá nágrenn-
inu.
Þegar bærinn birtist honum á þenn-
án hátt, einn út af fyrir sig, sá hann
fyrst glögt, hve fallega gamli bærlnn,
sm stóö efst á hæðinni, samrýmdist
gulum og grænum trjátoppunum um-
hverfis hann, — lágar útbyggingar
— og fyrir neðan gróðurmiklir runn-
ar og umhverfis hæðina krans af ný-
gróðursettum aldintrjám.
Þetta alt haföi aldrei samrýmst
jafn vel og í dag, er þokan var eins
og umgjörö um þaö og fylti út í eyö-
urnar. Ekkert mátti missast, engu
var ofaukið, hver hlutur var á sínum
rétta staö. Þannig runnið saman
þoku og græna liti, varð heimili hans
meira aðlaðandi en nokkru slnnl áður.
Það lýsti af öruggleik og ánægju.
Hann fann til rósemi og hamingju
við aö horfa á það.
Skyndilega datt honum nokkuö kyn-
legt í hug. Hann hugsaði sér, aö
hann væri aleinn með ábýli sinu.
Hann hugsaði sér bæinn og sjálfan
sig lifa einmana og kyrlátu lífi, á
meöan þokan umkringdi þjj eins og
hvítur már og fæli þá fyrir heimin-
um. Hún átti að vera á verði um þá
dag eftir dag, svo dimm, aö eigi yröi
um komist, að ekki einu sinni ferða-
menn, er ækju um v'eginn uppi í skóg
arjaðrinum, yröu þeirra varir.
Pósturinn með svörtu töskuna átti
ekki aö rata veginn heim aö bænum,
í niðdimmri þokunni. Engir gestir,
engir ókunnugir, áttu að rata akveg-
inn aö trjágöngunum, er lágu heim
aö húsinu. Ekkert frá umheiminum
átti aö finna veg heim að bænum og
eklcert frá bænum átti aö finna veg
til umheimsins.
Vetur átti aö fylgja hausti, sumar
átti að fylgja vori með hægum um-
skiftum. Snjór átti að falla og þiöna
aftur, engi og tré áttu að klæðast
grænu og hiö græna átti að fölna og
eyðast. Kuldi og hiti áttu aö færast
yfir á víxl, eri tþrálát þoka átti þrátt
fyrir þaö aö vera kyr.
Draumalífi áttu þeir að lifa, hann
og bærinn. Starf aö fylgja starfi,
uppskera að fylgja sáðtíð, bökun aö
fylgja bruggi í hægum umskiftum.
Kýr áttu að mjólkast, sauðir að kllpp-
ast, garn spinnast og dúkar úr skín-
andi dregli rekjast úr vefstólnum.
Af eiginni vinnu sinni áttu þeir aö
neyðast til aö lifa. Ekkert átti aö
flytjast þangaö og ekkert áttl að flytj-
ast þaðan. Sú þraut, er þjáði þá,
átti að vera þeirra eigin. Aöeins
sjálfum sér áttu þeir aö treysta. Þeir
áttu að búa eins og á eyöiey úti á
reginhafi, sem öllum sjófarendum
væri ókunnugt um.
Það, sem hreif Friðsam mest, voru
líkurnar til að komast hjá á þennan
hátt ógnum hins mikla ófriöar. Hann
rétti handlegginn út frá sér og talaði
til þokunnar:
— Vertu hér, þoka, vertu hér fram
vegis! Þaö eru hræðileglr tímar,
sm yfir standa. Láttu mig komast
hjá að lifa þál Vertu á veröi um
heimili mitt, meö hvítu múrana þina!
Láttu mig lifa hér á óðali feöra minna
óvitandi um, hv'aö gjörist af ofbeld-
isverkum og blóösúthellingum. Láttu
mig og fólk mitt vera hér viö vinnu
sina, án þess aö truflast af fréttum
um óhamingju ókunnugra manna!
Fuglar munu stundum finna veg til
vor, en vér skulum ekki grenslast eft-
ir, hvort þeir beri nokkur boð undir
vængjum. Stundum um morgna
munum vér heyra vesalings geöveiku
förukonuna fara fram hjá, biöjandi
hástöfum bæna. En vér skulum ekki
láta oss skifta, hvort hún biöur cnnþá
fyrir hernaðarþjóöunum.
Einhverntíma, þegar alt er um
garð gengið, þegar mennirnir eru
hættir aö berjast og eyða hver öðrum,
áttu aö létta þér af og hverfa. Og
vér, sem ekkert vitum um ógnirnar,
•sem gjörst hafa, Viljum halda út í
heiminn meö eddhug og njóta lífsins
eilífu hátíðar. Hugir vorir verða
ekkt sýktir af frásögum um ofbeldis-
verk og blóðsúthellingar. Hjörtu vor
hafa ekki mist vonina viö aö heyra
um slys, sem viö ekki orkuöum að
bæta. Vér viljum aftur hverfa til
heimsins í þeirri trú, að mennirnir séu
góðir og elski friösamleg störf. Vér
skulum vera eins og hinir góðu sjö-
sofendur, sem voru frelsaðir frá ó-
stjómartímunum, svo aö þeir fengu
aö sjá, aö friður og hamingja getur
komið aftur, aö neyö og bágindi eru
ekki hiö eina, sem jöröin býöur sorg-
jnæddum börnum sínum.
Þegar Friðsamur hafði talað Ijessi
orö, heyröi hann tvö ólík hljóð.
Stormhviöa fór í gegnum þokuna
hvæsandi eins og naðra. Það var
annað hljóðið. Hitt var veikt berg-
mál frá bæn vesalings förukonunnar.
Hjálpaðu hernaðarþjóðunum til friö-
ar, góði guö! heyrðist úr mikilli fjar-
lægð. Það líktist mest viðv'örun, en
hann lét ekki truflast.
Láttu mig, þoka, ganga hér um garð
minn! hrópaði hann, og uppgötva
nýjar smáfegurðir! Kendu mér að
sjá það mesta! Láttu mig vinna það
sem hæfir mér, fást við þaö, sem eg
er maður til! Láttu mig komast hjá
að flakka um landið eins og vitfirr-
ingur og leitast við aö lagfæra þaö,
sem eg er ekki maður til að stjórna.
Þegar þetta var sagt, heyröst á ný
vindhljóð í þokunni. Honum heyrö-
ist hann heyra eitthvað sem líktist:
“Verði þér aö ósk þinni”.
En þetta var auðvitað aðeins blekk-
>ng, því að nærri í sömu andrá kom
hvass vindur þjótandiT Hann reif
þokuna í tutlur og feykti henni í allar
áttir. Alt fékk sinn venjulega svip
og hann brosti að þeim hugsunum, er
þokan hafði vakið hjá honum og
aldrei áttu að rætast. En óskum, lík-
um hans, er hættulegt að halda fram.
Náttúrukraftarnr gjöra sér stundum
illkvitnislega gleði að láta heimsku-
legar óskir vorar rætast.
Frá þessum degi v'arð Friðsamur
þess var, aö fréttirnar frá stríöinti
þjáöu ekki framar huga hans sem áð-
ur, þrátt fyrir það að þær uröu æ of-
boðslegri. Alt, sem gjöröist virtist
vera honum ójfunnugt og fjarlægt,
og eins og þaÖ kæmi honum ekki viö.
Hann rækti dagleg störf sín, án þess
að truflast af hræðslu fyrir því, aö
heimurinn væri að líöa undir lok.
Maöurinn, sem ekki skildi, -aö þaö
var þokan, sem haföi heyrt bæn hans,
þóttist hafa þroskast aö jafnvægi og
vizku.
Hann hrósaöi skilningi sínum og
aögæzlu. ÖIl þrá, að finna eitthvert
meðal til þess að koma i veg fyrir
það syndaflóð, er gekk yfir heiminn,
drukknaði lika í þeirri þoku, sem
hjúpaði skilning hans, án þess að
hann yrði þess var. öll þrá til þess
aö hefjast handa, féll til jarðar i ráða-
leysi, en hann var svo sljór, að hann
hrósað hamingju sinni að hafa skiln-
ing til þess aö vera afskiftalaus og
gat Iátið vera aö ofbjóöa sér meö von-
lausu erfiöi.
Hann vissi um aðra er ekki voru
hæfari en hann, er gengu fram og
sögöu álit sitt. En hann varö þess
ekki áskynja aö þeirr ypnu neitt meö
orðum sínum. Hann líkti þeim viö
konuna, , er hann haföi heyrt ákalla
guö á þokuþrungnum haustmognin-
um. Honum fanst, aö sálir þeirra
hlytu að vera ruglaðar fyrst þeir
störfuðu að því, er þeir höfðu hvorki
orku né heimild til. En inst í djúpi
sálar sinnar fylgir hann þó gjörðum
þeirra með brennandi angist.
Á fögrum, stjörnubjörtum nóttum
missir þokan vald yfir sálu hans og
þá hugsar hann með örvæntingu um
þá stund, er hann á að yfirgefa hiö
jarðneska og kallast fram fyrir dóm-
ara sinn. Og hann veit, að á þeirri
stundu mun konan, er fór um veglnn
og hrópaði, standa við hlið hans
frammi fyrr hásæti guðs. Og til
hans mtin drottinn allsherjar tala í
ströngum rómi: “Eg lét ofviðri þjóta
yfir heiminn á þeirri tíð. Hvernig
fæddist sú hugsun í ihjarta þínu, að
þú ættir að fela þig fyrir ofviörinu?”
Þá mun maöurinn afsaka sig og
segja: “Það var meira en mennirnir
orka, það sem þú vildir að eg skyldi
gjöra. Eg þagði af því eg vlssl eng-
in ráð. Það kom mér ekki viö aö
lægja ofviðri þitt. Eg óttaðist, að eg
mynd skaöa meira en gagna.” •
Þá mun hinn æðsti dómari segja:
“Eg veit að eg haföi ekki gefiö þér
nægilegt vit til þess að lægja ofviðr-
ið. En eg hafði gefið þér næga
krafta til þess aö sýna samúö og vera
miskunnsamur.”
Þá mun Friðsamur benda á kon-
una, er stendur viö hlið bans frammi
fyrir hásæti guðs: “Konan hefir tal-
að, og talað án afláts,” mun hann
^segja, “og til hvers hefir þaö gagn-
að?”
“Engan veginn hafa hróp hennar
getaö hrært hjörtu jarðneskra vald-
hafa,” mun hann þá svara, er ræður
himni og jörðu. “En faðm minn opna
þau henni og veginn til dýröar minn-
ar.”
Þá mun Friðsamur vita, að fyrir
hann er engin von, og í örvæntingu
sinni mun hann hrópa niður frá há-
sæti guös, lengra og lengra, til þelrra
héraöa, þar sem alt er kuldi og myrk-
ur og tóm og steingerving og lamandi
þoka.
f'Heimilisblaöiö).
COPENHAGEN
Munntóbak
Búið tilúr hin-
um beztu, elstu,
safa- mestu tó-
baks blöðum, er
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum
sem
Þetta er tóbaks-askjan
Kefir að innihalda Keimsin
bezta munntóbpk
Línur til kuuuiugjanna.
Franee 9. ágúst 1918.
Herra ritstjóri!
Okkur veröur hér oft að hugsa
vestur um hafið eins og eðlilegt er,
og nú datt mér í hug að senda þessi
þankabrot vestur til sveitunga og vina
viljir þú ljá þeim rúm í Lögbergi.
Eg held, að þeim, sem langt eru frá,
finnist oft mest til um atgang og ógn-
ir stríðsins. Það vex þeim í augum
eins og vcra eða hlutúr, sem fyrir
mann ber'í ákafri þoku. Maöurinn
venst við alt, og jafnvel þessum ó-
sköpum venjast þeir undra fljótt, sem
næstir eru og mestan taka þRt í ó-
friðnum.
Mér hefir skilist það vera álit
margra að æfin okkar vera svo dæma-
laust aum hér og aö viö munum aldrei
líta góðan eða glaðan dag; en þaö er
þó hreint ekki tilfellið; margur, sem
er símöglandi í daglega lifinu, en hefir
þó í raun og veru yfir engu að kvarta,
gæti lært heilnæma lexíu af hermann-
inum. Glaðlyndið er yfirgnæfandi
og þeir hermenn eru teljandi, sem
nokkru sinni sjást þungbúnir eða
daprir í bragði, eg veit að þetta getur
snúist í léttúð og kæruleysi, og þá er
illa farið, en svo er þaö líka saít aö
margir hafa lært( að aldrei er neitt
unnið. með sorg eða sút, og að slíkt
er góðum hermanni ekki samboðið.
Enda er þá líka engin ástæða til æðr-
unar. Alt, sem mikils er vert verð-
ur aö gjalda háu verði; og þó að út-
látin séu nú mikil, þá veit eg að viö
trúum þvi flestir, aö síöar muni sann-
ast að fengurinn var ekki of dýru
verði keyptur.
Og svo erum við nú ekki altaf á
vettvangi að ryðjast um fylkingar
Húnanna, blóðugir upp á axlir. Við
sjáum líka, jafnvel hér, nokkuð af
betri og bjartari hlið lífsins. Því er
.svo til hagað að hver deild er vissan
tíma upp við herlínuna eða í skot-
gröfunum, og svo til skiftis úti til
hvíldar eða æfinga. Og verður af
því skiljanlegt aö þeim mun liðíleiri,
sem bandamenn veröa, þeim mun
lengri dvöl geta þeir gefið hverri
deild úti, til hvíldar og tilbreytingar.
Bandamenn hafa fjölda af skólum
hér í landi, og eru kendar á þeim
ýmsar greinar herfræðinnar, á hverj-
um fyrir sig. Það eru einn eða fleiri
sendir frá hverri deild með vissu
tímabili; og í þetta sinn var eg send
ur ásamt öðrum á mánaðarnámskeiö
á vélbyssuskóla okkar Canadamanna
hér. Það er ágæt tilbreyting og lík-
ar mér vistin hið bezta; skólinn, eöa
herbúðir okkar hér, eru svo langt frá
vígvellinum, að falbyssudynkirnir
heyrast aðeins í fjarska, þegar mest á
gengur. Verkiö er að mörgu leyti
skemtilegt, og ekkert er til aö ónáða
okkur nema einn, Regimental, Sergt,
majór, og bera allir hermenn sama
hug til hans eða hans lí'ka.
Tíðin er ágæt og hefir verið hin
bezta í sumar að þessu, rigningar
aldrei langstæðar og aðeins nægileg-
ar fyrir akra og allan gróður. Nátt-
úran er í fullum sumarskrúða og býð-
ur hressingu og hvíld frá 'hergný og
ógangi mannanna, og samstundis
bendir hún þá líka á hina dæmalausu
fávizku þeirra og vonzku; hún lífgar
og klæðir, þeir eyða og deyða. En
svo lærum viö líka frá nátturunnar
ríki, að alt, sem ber ávöxt verður aö
deyja, til aö framleiða lif, og þar sýn-
ist mér bezt lærast árangur fórnar-
innar.
Landslagið er mjög fagurt og ein-
kennilega “rómantískt”; það eins og
ber með sér æfntýri, sem við heyrum
svo mikið um i sögu og lífi Frakka.
Eg var að ganga hérna úti í kvöld, og
það er mjög hætt viö að eg heföi óð-
ara orðið ástfanginn? heföi eg mætt
fallegri stúlku á leið minni. Reynd-

vinnuþæginda eða þá aö bóndinn þar
eigi sína eigin landspildu og sitji þar
í miðju ríkis síns.
Ef til vill mestu og þörfustu mann-
virkin eru hinir fögru og traustu ak-
vegir Frakklands, og mér verður aö
hugsa til þess tíma, þegar við ættum
einnig að hafa allstaöar slíka vegi t
sveitum vorum vestra. Eg hefi heyrt
aö Frakkland standi þar flestum eða
öllum löndum framar, og það þarf þá
Jíka mikið til að taka brautunum hér
fram.
Mulið grjþt er mest notað í braut-
irnar; þær eru límdar með tjöru-
blönduðu steinlimi og verða þó nærri
hvitar til aö sjá í þurviðrum; þeim er
haldið ágætlega við, og aldrei eru svo
miklar bleytur eða rigningar, að öll
flutningatæki fari ekki ferða sinna
slindrulaust.
Brautirnar eru vel breiöar; algeng-
ar sveitabrautir eni hálft annað
“rod” (2é íet) aðeins það sem stein-
steypan nær, og aðalvegir allir miklu
breiöari. Þá eru líka alloftast há-
vaxin tré á annan eða báða veguf
bæöi til gagns og prýöis.
Bænduf rækta hér mest hveiti og
hafra, og er útlitið að því leyti heima-
legt fyrir okkur flesta vestanmehn.
Þá er líka mikið ræktað af allskonar
garðáv'öxtum, og í því tilliti álit eg
að við gætum mikið lært af bændum
bæði hér og á Englandi.
Kornsláttur er nú meira en hálfnað-
ur hér um slóðir,uppskeran mundi
vera kölluð meira en í meðailagi
vestra, hveitiuppskeran sérstaklega
góð, og eg hefi víða séð hér akra, sem
ættu að gefa yfir 30 bh. af ekrunni.
Þaö er ætíö bæði fagurt og björgu-
legt aö líta yfir þroskaðan og vel
vaxinn hveitiakur, sérstaklega síðari
hluta dags, í glaöa sólskini og dálitlu
vindblakij þegar bleikleitum blæ
bregður yfir sviðið; og hvað helzt er
það geðþekk sýn okkur sléttubúum
að vestan.
Eg hélt þangaö, sem aö bóndakarl
einn var aö slá. Hafði hann “Massey
Harris” bindara og þrjá hesta fyrír.
Hann stjaldraði við hornið eins og
siður er til, bar á vélina, og tók eg eft-
ir því að hann þurfti þá líka aö fá sér
upp í sig, mylja úr einu axi eöa svo
ti'I aö gá að þurk komsins, og yfir höf-
uö sýndist mér athöfnin fara líkt fram
eins og eg hafði séð hjá stéttarbræðr-
um hans og okkur í meir en þrjú þús-
und milna fjarlægð. Mér datt í hug
að gaman væri aö “fara einn hring”
upp á gamlan kunningsskap, og gjöröi
karli skiljanlegt að eg væri til í slíkt;
hann tók því nú fyrst dræmit, en lét
þó tlleiðast með því móti að fylgja
mér sjálfur eftir alla leið. Fór svo
að viö skildum hinir meistu mátar, gaf
hann jafnvel í skyn, að vel mætti svo
fara að hann gæfi mér vist, ef mér
biði svo við að horfa. Sá eg að sá
gamili lét sér að engu óðslega, vildi
láta svo horfast að sér væri að vísu
ar sá eg nú nokkrar vinnukonur á \ ekki mikil þægöin, og bjóst sjálfsagt
ökrtim úti, en þó aö verk þeirra sé við að eg færi svo að ympra eftir
uti, en
aðdáarllegt og þakkarvert á þessum
tímum, þá geta þær eiginlega ekki
heitið neitt aðlaðandi, með allri virð-
ingu fyrir dætrum Frakklands. Eg
hefi ömun á að sjá kvenfólk við gróf-
gjöröa útivinnu og vonast til aö það
verði ekki að hefð í framtíðinni.
Skólabúðirnar standa hér á talsVert
verulegri hæð; efst er allstór fer-
hyrndur flötur og fara þar fram allar
æfingar og íþróttir.
Að baka til — sem eg kalla — er
hávaxinn skógur og skagar svo fram
meö herbúðunum á báðar hliðar, aö
hann myndar eins og skeifulagað op
eða rjóður, líkt og hinu fræga Ásbyrgi
er lýst, aðeins er þar bygt úr kletti.
Aö framanverðu hallar hæðinni niður
t dálítið dalv'erpi, og þar rennur og
liðar sig fram, sveitarprýðin, dálítill
lækur með fögrum, grænum bökkum
á báöa vegu; á bökkunum búa svo
bjarkaraðir, og standi maður dálitiö
frá, sést aðeins glitra á silfurlitaðann
strauminn, þar sem hann spriklar og
stiklar til sjávar.
Upp frá læknum ha’lar s^o aftur
Upp að öndverðum armi dalsms; þaö
er langur og ávalur háls, nokkuð skógi
vaxinn, og liggja þar á milli í hlið-
inni bleikir akrar eöa grænir gras-
reitir; sumstaöar glampar þar líka á
háan kirkjuturn og sýnir aö þar er
eitt af hinum mörgu smáþorpum
Frakklands.
Eg veit ekki hvernig landeignum
til hagar hér, en býst þó við að að-
alsmenn eða stóreignabændur eigi
flestar jaröirnar, og að leiguliðar
þeirra rækti svo hver sinn blett út frá
þessum smáþorpum. Reyndar eru
einnig séirstök bændabýli á strjálingi
út um sveitirnar, og má það vera til
svo
kaupinu; en eg var nú hræddur um
að herguðinn mætti varla missa mig,
og lét því í ljósi að slíkt yrði að lík-
indum aö bíða þangað til eftir ófrið-
inn.
Þá var ferðinni heitiö til þorpsins,
og hugsa eg að þeir, sem þekkja mig
bezt, trúi því að erindið Var hvorki
að fá mér í staupinu eöa aö sjá stúlk-
urnar; þó verð eg aö kannast viö aö
eg sá svona út ’undan mér að þær voru
margar laglegar og sérstaklega bros-
hýrar.
Kirkjan er veglegasta byggingin,
sem oftar í þorpum hér, og ber þaö á
sinn hátt vott um hina miklu lotningu
og vegsemd, sem þjóöin sýnir helgi-
dómi sinum; en þó er eg hræddur um,
aö ekki fari saman að því skapi lif-
andi trú og fögur breytnii í oröi og
verki; en svo má nú segja þaö víðar;
og ef oss finst nú mikið tl um fórn-
ina, þá megum viö muna þaö aö aö-
eins syndin hefir ilt í för með sér, og
fyr en vér höfum hreinsað til sem ein-
staklingur og heild, getum við ekki
búist við fullum friði. Það er hátt
mark, en þó þess vert að reyna til að
ná því.
Eg 'held þangaö sem Y. M. C. A.
(K. F. U. M.) hefir bækistöö og búö
sína. Kaupi þar eiitthv'að smávegls,
braslg til að fægja hnappana mina,
verk sem við allir höfum uppihald á.
Svo til skólans eða herbúðanna, og
set piistilinn saman á leiðinni, eins og
hann kemur hér fyrir.
Bezt kveðja og hugheilar óskir um
farsæld og framför til allra kunningja
og vina. Virðingarfyllst.
Gd. G. F. Guömundsson
H Batty 4th C. M. G. Bn.
B. E. F. France.