Lögberg - 09.01.1919, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. JANÚAR 1919
Munið eftir verðlauna ritgjörð-
unum.
ísenzku unglingar munið eftir því að tíminn
fer nú að styttast fram að 1. febrúar og að þið
þurfið að fara að herða ykkur með ritgjörðirnar
ykkar, til þess að ná í verðlaunin fyrir bezt ritaðar
ritgjörðir á íslenzku, og til þess að ryfja upp fyrir
ykkur tilboð Sólskins, ef þið kynnuðað bafa gleymt
því, prentum vér tilboð Sólskins frá 28. nóv. og
reglugjörðina sem sett er fyrir þáttöku unglinga í
samkepni þessari. Um eitthvað af eftirfarandi
efnum má ritgjörðin vera:
1. Um Canada.
2. Um Vestur-lslendinga.
3. Að vera góður drengur.
4. Um lífsgleði.
5. Um ólund.
6. Um'áð hjálpa mönnum.
Fyrstu verðl/iun eru $10.00, önnur $5.00 og
þriðju $3.00 í peningum.
Skilyrðin:
1. Aliir íslenzkir unglingar geta tekið þátt í
þessari samkepni, ekki mega þeir vera eldri en
12 ára.
2. Allar ritgjörðir verða að vera á íslenzku
og verður áherzla af dómurunum lögð á: hugsun,
stíl, réttritun og mál.
3. Unglingarair verðá að hugsa og skrifa rit-
gjörðirnar sjálfir.
4. Allar ritgjörðir verða að vera komnar til
Sólskins fyrir 1. febrúar 1919, því þá verður verð-
laununum útbýtt.
5. Þrír menn lesa ritgjörðirna yfir jafnóð-
um og þær koma inn, flokka þær og gefa hverri
fyrir sig vitnisburð. ,
6. Utanáskrift .slíkra greina skal skrifa:
‘ ‘ SólLskin ’ ’, Box 3172, Winnipeg, Man.
7. Greinileg utanáslkrift allra þeirra, sem þátt
taka í samkepninni verður að fylgja ritgjörðunum,
annars verða þær ekki teknar til greina.
8. Ritgjörðirnar verða allar birtar í Sólskini
eftir að verðlaunin hafa verið ákveðin.
9. Nöfn höfundanna mega ekki veras krifuð á
sama blaðið og ritgjörðirnar eru á, heldur á laust-
blað, sem svo er látið innan í umslagið, sem rit-
gjörðiraar eru sendar í. Þessi nöfn tekur ritstjóri
Sóliskinis og geymir, dómararair sjá þau ekki fyr
en verðlaununum er úthlutað. Til dómaranna fara
greinamar nafnlausar en númeraðar.
Islenzkir unglingar notið nú tækifærið til þess
að æfa ytekur í að hugsa og skrifa á íslenzku og til
þess að vinna ykkur heiður.
Ritstjóri Sólskins.
I. Stund.
Afmæli manns og æfi.
1. Afmælisdagarnir eiga ekki einungis að vera
uppáhalds- og tyllidagar fyrir heimilisfólkið held-
ur helugstu alvörudagar fyrir mann sjálfan.
Þeir teoma ekki svo oft að á æfinni, og í hvert sinn
sem vér lifum þá upp aftur, höfum vér sjálfir
breyzt, eins og líka hlutirair í kringum oss.
2. Hversu margt liggur enn fram undan mér!
segir æskumaðurinn; hversu margt liggur þegar
á baki mér! segir fullorðni maðurinn. Hversu
marga vantar mig nú ekki þennan dag í hóp vina
minna, sem voru þar fyrir fáum árum! segir gam-
almennið; og hveráu milkið vantar mig enn á, að
eg hafi fengið allar óskir mínar! segir sérhver
maður.
3. Sérhver gætinn maður álítur þann dag árs-
ins, sem hann fæddist í heiminn, mikinn merkisdag,
er hann á þá margt og mikið að minnast. Það er
sannur atriðisdagur fyrir hann, og slík merkis-
fótmál telur hann fá á ætfi sinni.
4. Því éldri sem vér verðum, þess styttri finn-
ast árin oss. Eins og steinninn, sem veltur niður
brekku, fleygist því hrað'ar sem hann kemur neðar
eins líður æfin því hraðar, sem hún f jarlægist meir
æsikuna og nálgast elli og gröf.
5. Sandurinn í stundaglasinu rennur fyrst
hægt, síðan miklu óðar. Baraið langar fram á mið-
skeið æfinnar, af því það girnist sjálfræði og vill fá
að njóta lífsins, eins og fulorðni maðurinn.
6. En bráðum fer því að blöskra hve hrað-
fara tírninn er, og það þreifar á því, að ekki þarf
að *fá honum nýja vængi, er hann flýgur svo ótt og
hratt með sínum eigin.
7. Yænt þykir æskumanninum, þegar hann
kemst á það skeiðið, sem hann losnar undan aga
og umsjá foreldra sinna, og má sjálfur ráða dögum
sínum og verkum.
8. Það sem áður var fyrir huga hans eins
og döpur von, birtist nú í blóma sínum og veitist
honum. Hann finnur að hann má sín mikið, enda
örvæntir hann ekki um neitt.
9. Haun hefir mikið fyrir stafni, og gengur að
framkvæmdinni nleð glöðum huga; ímyndunarafl-
ið sýnir honum alt í einhverju töfraljósi.
10. Þegar hann ætlar að framkvæma það,
sem honum leikur helzt hugur á, gjörir hann ráð
fyrir að alt sé vinnandi vegur, en gætir ekki hins
ónóga í kröftum sínum, né hins óheppilega í kring-
umstæðunum.
11. Hann kemur nú til vits og ára, eignast
konu og börn. Þá lærir hann af þungri reynslu,
að mikið vantar á að maðurinn nái hverju því miði,
sem hann hefir sett sér, og að hann kemst alls ekki
lengra, en járaskorður kringumstæðanna leyfa
honum.
12. Hann gjörði sér von um velmegun, en
hrepti áhyggjur og hugsýki; hann taldi víst að öðl-%
ast það, sem honum lék helzt hugur á, en rak sig
þar á örðugleika, sem hann hugsaði sízt.
13. 1 þessum umsvifum og baráttu fyrir því,
sem hann aldrei fær náð, hvítnar hann af hærum
svo hann veit ekki af. Honurn bregður við það.
Hann verður alvarlegri, hægíátari, stiltari.
14. Meðan hann var að brjótast áfram í lífinu
fékk hann mjög djúp sár, sem hjarta hans svíður
enn af, þó sum eigi að heita gróin. Hann reimir
nú augum aftur fyrir sig yfir farinn veg.
15. Þá sér hann fyrst, hversu oft hann hefir
farið villur vega. Hann er nú orðinn hygnari og
iðrast eftir margt, sem hann hefir gjört, en þó jeftir
fleira, sem hann hefir látið ógjört. Þessi vizka
er mikilsverð, en hún er oft of dýrkeyft,--og kemur
aldrei fyr en um seinan.
16. Eins þykir líka hinni ungu stúlku vænt um
þegar hún kemst á blómskeið æfinnar. Þá flykkj-
ast að henni loftungur, og hún heyrir ekki um sig
annað en lof og dýrð.
17. Tilfinningaraar, sem hún hefir aldrei
fundið til áður, fara að hreifa við hjartanu í brjósti
hennar; og hver ánægjan tekur þarvið af annari.
Hún lítur niður fyrir sig á stúlkubörain, sem hún
þykistvera svo mikið yfir, og ber sig saman við
. eldri systur sínar, sem faraar eru að fölna, og hæl-
ist um yfir þeim í hljóði.
18. Meðan hún er í vorblóma æfinnar finnur
hún ekki til sólarhitans, sem á sumrin dregur úr
manni allan þrótt. Hún rennir grun í þær unað-
semdir, sem í vændum eru, í gæfu konunnar við
hliðina á elskuðum manni, í ánægju móðurinnar
innan um glaðværan bamahóp.
19. En einn afmælisdagurinn kemur yfir hana
eftir annan. Og loksins telur hún líka með heim-
uglegum kvíða þann dagiim, sem ber hana út yfir
blómskeið Mfsins.
20. Fegurð hennar tekur að fölna; ungu stúlk
urnar fara þegar að keppast á við hana. Og þeir
sem áður dáðust að henni, draga sig í hlé.
21. Innaú um rósir hjúskaparins spretta því
miður of fljótt upp þyrnibroddar, sem ekki sáust
álengdar.
22. Með grátandi tárum verður móðirin að
táka ástfólgið bara upp úr ruggunni og leggja það
í líkkistuna, og gjalda með harmi gleði þeirra, sem
hún hafði af því.
23. Of óðfluga leið á búrt æfi bæði karl og
konu, og æ þvíhraðara sem hin hruma elli færðist
nær.
/ 24. Ef þú vilt fullnægja ákvörðun þinni, mað-
ur! þá láttu vængjaflug tímans ávalt minna þig á
að breyta skynsamlega í tíma, svoþú þurfir ekki
að kveljast af angri eftir á, þegar það er orðið um
seinan.
25. Vittu, að sá sem í æskunni gætir stillingar
og gætni hinna reyndu og rosknu, getur tekið hlut-
deild í gleði og ánægju æskunnar, þegar hann verð-
ur gamall.
26. Breyttu svo þú þurfir aldrei að halda af-
mælisdag þinn með iðrunartárum, með gremju yfir
sjálfum þér og brestum þínum, heldur einungis
með þéssari meðvitund: eg er í mörgu tilliti betri
en eg var fyrir einu ári! /
27. • Þegar þú byrjar nýtt æfiár, þá láttu það
ekki einungis vera þér saýtt stig í aldri, heldur
(heldur auðsjáanlegt framfarastig í fullkomnun.
Mundu eftir því að tíminn stendur aldrei við, og ef
þú eyðir einu ári til Ónýtis, þá er það óbœtanlegt
tjón fyrir tilveru þína og hamingju.
28. Bíttu með virðingu á foreldra þína á fæð-
ingardegi þínum. Þeir voru það, sem með við-
kvæmni hlyntu að hinni ungu ‘jurt og reyndu til að
verja hana fyrir óveðri, svo hún gæti þroskast og
þrifist.
29. Þeir voru það, sem báru sorg og áhvggju
þín vegna, áður en þú hafðir sjálfuraf sorg og
áhyggju að segja. Þeir elskuðu þig heitt og inni-
lega, áður en þú hafðir vit á að elska þau aftur.
30. Hafðu þá þér fyrir hugsbotssjónum, ef
þú ekki sérð þá sjólfa. Minning þeirra stjóri áform
um þínum og ráði athöfnum.
31. Lifðu samboðið blessun þeirri, sem þeir
lögðu yfir þig; og sé þeim unt í sælunnar híbýlftm
að sjá til þín á jörðinni, þá látu enga svívirðilega
'hugsun í sálu þinni spilla þeirra himneska friði og
fögnuði.
Hinn fyrsti flugmaður.
Fyrsti flugmaður í heimi,. sem sögur fara af
átti heima á eyjunni Krít fyrir þrjú þúsund árum,
og hét Daedaluis. Hann var fæddur í Aþenuborg
en flúði þaðan til þess að komast undan hegningu
fyrir ljót verk sem hann hafði framið. Hann ferð-
aðist í marga daga, því þá var lítið um góða vegi á
landi, og höfin ógurlegu voru þá ókönnuð og ægileg
svo mönnum stóð hinn mesti stuggur af ferðum.
Að síðustu kom hann til eyjarinnar Krít. * 0g
þar vann hann sér mikið nafn sem listamaður og
komst í vinskap við hinn grimma konung eyja-
skeggja Miros fyrir að byggja völundarhús það er
skrymsHð Minaður var geymt í, og sem konungur
hafði miklar mætur á og ól með því að kasta fyrir
það ungum mönnum og meyjum, sem á einhvera
iliátt komust í ónáð hjá konupgi.
Daedalmus undi sér vel og lengi í meðlætinu
ihjá konunginum, en þar kom þó að hann gjörðist
svo dramblátur og hrökafullur að hann fældi
frá sér alla sem honum vora velviljaðir og að síð-
ustu komst hann í ónóð hjá konunginum sjálfum og
var settur í varðhald. En sökum þess hve hátt
hann var settur >í mannfélaginu hafði hann meira
frelsi í fangelsinu en aðrir fangar. Stórt svæði
var girt inn við fangahúsið með múrvegg afar-
háum og inn í þeirri girðingu var Daelmus látinn
vera laus á hverjum degi. En þóttað æfi hans gæti
ekki kalast il, þá samt fann hann sárt til þeirrar
niðurlægingar, sem hann var fallinn í og ásetti sér
fastlega að komast í burtu. — En það var nú ekki
auðgjört, því allstaðar voru verðir settir af kon-
ungi til þess að gæta hans. Svo hræddist hann hina
ógurlegu hegningu, sem fylgdi því ef að vart var
við að hann gjörði tilraun til þess að strjúka,
en hún var sú, að syni hans Icarus, sem hann unni
hugástum yrði hent fyrir skrymslið.
Deadalus hugsaði því um þetta oft og lengi
og honum virtist það með öllu óframkvæmanlegt
að kMfra upp á garðinn eða reyna að höggva gat í
gegnum hann var ómögulegt, og þó það gæti tekist
mundu allar götur vaktaðar — hvergi óhultur
staður á eynni, og ströndin sjálf var skipuð varð-
mönnum. Einu sinni þegar að Daedalus var að
ganga inn í garðinum bar yfir hann skugga. Hon-
um varð Mtið upp og sá upp yfir sér súlu eina stóra
þar sem að hún leið upp og áfram í loftinu.
Ó, að mega vera eins frjáls og súlan þarna
og svífa í loftinu eða synda á sjónum eins og hún
hvílíkur mismunur er ekki á því og að hýrast hér
/ í fangelsinu, og hann sagði við sjálfan sig: “Eg
hefi líka synt á sjónum, því get eg ékki flogið í loft-
inu líka?” Og hann fór að hugsa og eftir þrá daga
hafði hann komist að niðurstöðu um það hveraig
að hann gæti svifið í loftinu eins og fuglinn fljúg-
andi — hann gæti notað vængi fuglanna. Svo kall-
aði hann fangavörðinn tafarlaust fyrir sig og
beiddi um fjórar súlur, nokkuð af fínum járavír
og vax, og þar sem Daedalusi var ekki synjað um
neitt nema frelsi sitt varð fangavörðurinn við þess
um tilmælum. Hann tók svo fugla þessa tvo og tvo
festi vængi þeirra Saman með vírnum af svo mikl-
um hagleik að vængirnir hreyfðust reglulega eftir
hreifingum fuglanna og hugðist að geta lyft sér
með því afli í gegn um loftið.
En Daedalus mátti með engu móti skilja son
sinn eftir, því hann vissi hvað hans beið þá. Svo
hann sendi ef tir honum og sagði honum frá þessari
íyrirætlan sinni.
Icarus varð hugfanginn af þessari fyrirætlun
föður síns og hættan sem henni var samfara æsti
ímyndunarafl hans og tilraunaþrá. Svo kveld eitt
festi Daedalus tvo af fuglunum á bak syni sínum
og snemma að morgni þegar sól var að koma upp
risu þeir á vængjunum upp frá jörðinni og svifu í
gegnum loftið og innan stundar voru þeir komnir
út úr eynni. Þeir héldu áfram gegnum morgun-
loftið frískandi og örfandi og þeim fanst sem þeir
hefðu nú náð yfirráðum yfir hinu bláa himinhvolfi
og leyndardómum þess.
Daedalus lagði ríkt á við són sinn Icarus að
hann skyldi mtma eftir því að halda sig sem allra
næst jörðinni því annars gætu sólargeislarnir brætt
vaxið, sem vængirair voru festir með. En hepni
þeirra feðga með að komast í burtu gjörði Icarus
djarfan og skeytingarminni um það sem gæti kom-
ið fyrir, svo hann reis æ hærra og hærra og hugðist
mundi snerta hjólin á kerra sólar guðsins þegar
hann, að trú fornmanna, brunaði eftir himinbogan-
um og færði börnum jarðarinnar ljós og hita. En
þessi bíræfni Icarus varð honum til falls, því þegar
að hann nálgaðist sólina þá bráðnaði vaxið, sem
vængirnir voru festir með og þeir losnuðu frá hlið-
um hans og hann féll niður í hafið og var fallið svo
migið að hann rotaðist þegar hann kom niður á
sjóinn — var dauður áður en hann sökk.
Daedalus hélt áfram ferðiiíni til Italíu og var
mjög harmþrunginn, og þar eyddi hann því sem
eftir var æfi sinni. Engin maður hefir reynt til
þess að þreyta flug í loftinu þar til nú fyrir nokkr-
um árum srðan að flugvélarnar komu. En sagan
um flug þetta hið einkennilega er geymd í sögnum
Icaria hafsins, sem heitir eftir Icarus.
Vaskir drengir.
Það minkun vöskum ungling er,
þá að fer vetrar tíð,
að vefja feldinn fast að sér
og forðast storm og hríð,
og blása’ í kaun og kvefast brátt,
er köldu blæs úr norðurátt.
Ef hann er veikur — ekki má
hann úti leika sér,
en sé hann latur. linur — þá
ei Mzt á piltinn mér,
og sé hann huglaus — heillin mín —
má hann við spotti gæta sín.
Að vísu oft eg uni vel
við arinbjarmann mér,
þá svart er kvöld og sótdimt él
og saga lesin er;
en úti þrátt eg vera vil
um vetrardag, þótt geri byl.
Eg annast vil minn hvata hest —
og hugsa’ um sleðann minn,
og það mér hugnast helzt hvað bezt
er háan skafl eg finn.
Og ofan háum hlíðum frá
eg hendist mínum sleða á.
Sem vindur yfir ísinn létt
eg oft á skautum fer,
og mjöll ef foldu þekur þétt,
þá þjóna skíðin mér;
við drengi mínum akri á
eg oft minn flýti reyni þá.
Við byggjum klakaborgir þrátt
og berjumst svo um þær;
þá glymur okkar heróp hátt
og hljómar fjær og nær;
guð hjálpi þeim, sem huglaus er,
því honum vægð ei búin er.
Já, margar dáðir drýgjum vér,
þótt drengir séum enn,
og ef til vill þú eitt sinn sér
oss orðna hrausta menn.
Vor hjartkær ættjörð hefir þörf
á hraustum drengjum í sín störf.
Ó, mamma, ef þú elskar mig,
þá út þú lofar mér;
mín unga hönd vill herða sig
og hjálpa síðar þér,
og allan þrótt, sem eykst hjá mér,
eg alla daga helga þér.
Og kenna mér þú, mamma, skalt,
hvað meta’ og heiðra ber,
að elska guð og gjöra alt,
sem gott og fagurt er;
, en ekki sízt að auka þrátt
með ósérhlífni sjálfs míns mátt.
Mín þjóðin á af þörfum nóg
fyrir’ þann sem hraustur er:
við bók, við ár, við orf og plóg —
við alt sem gjöra ber,
og yfir gæði öll eg tek
að eignast lífs og sálar þrek.
Þív segi’ eg: minkunn ungling er,
þá að fer vetrar tíð,
að vefja feldi fast að sér
og forðast storm og hríð,
að blása’ í kaun og kvefast brátt,
er köldu blæs úr norðurátt.
Zak. Topelius (Þýðing G. M.)
Æskan.
EKKERT ÁRÍÐANDI.
Rósa litla var vel að sér í flestum námsgrein-
um nema í landafræði, svo að kennarinn sendi móð-
ur Rósu bréf og beiddi hana áð sjá um að hún lærði
landafræðina sína.
Daginn eftir kom Rósa litla á skólann og sýndi
enga framför, svo kennarinn sagði við hana:
“Rósa, las hún mamma þín bréfið?”
“ Já”, mælti Rósa.
“Hvað sagði hún?” spurði kennarinn.
“Mamma sagði að liún kynni ekki landafræði
og samt hafði hún getað gift sig. Anpna mín kunni
efcki heldur landafræði, og hún gifti sig. En þú
kant landafræði og hefir aldrei gifst.
Litla húsmóðurefnið.
Stina (skoðar myndir) : “Það er ekki hyggi-
lega gjört af englunum að vera altaf í hvítum kjól-
um. Er það ekki satt, mamma! ’ ’
Móðirin: “Hvers vegna, Stína mín?”
Stína: “Af því það sér svo fljótt á þeim og
þarf oft að þvo þá. Þær hljóta að hafa oft mikið
að gjöra, þvottakonurnar þeirra”.
Sá var sérvitwr!
Sigurður: “Er þér ekki farið að leiðast ein-
Mfið, Jón minn? Þú ættir að fara að gifta þig.”
Jón: ‘‘ Ójú, mér er farið að leiðast í kofanum
mínum. Og eg hefi líka stunduim verið að hugsa
um að fá mér annaðhvort konu eða grafófón.”
Góða barnið.
Gunna: “Pabbi, það er maður úti, sem vill
fá að tala við þig.”
Faðirinn: “ Eg hef i ekki tíma til þess. Segðu
honum að eg sé ekki heima.”
Gunna: “Nei, eg vil efcki skrökva. Vilt þú
ekki fara út og segja honum það sjálfur?”