Lögberg - 30.01.1919, Blaðsíða 2

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 30. JANÚAR 1919
í alvöru talað á alvar-
legum tímum.
Eftir Ný-fslending.
(Niðurlag).
Og styrjöldin er nú var orðin að
veraldarinnar ægilegasta stríði,
hélt iátlaust áfram. Fjöldi vorra
stórhuga ungu íslendinga, er
|kipt hafði í kynið til forfeðra
vorra, voru famir af frjálsum
vUja austur yfir haf og komnir
víðsvegar í skotgrafir á hinú víð-
áttumikla orrustusvæði, ásamt
öðrum Canadisikum hraustmenn-
um, fúísir að leggja alt í sölumar
já, lífið sjálft, ef nauðsyn krefði,
til þess að sigrast á féndum
frjálsra lýðstjómarhugsjóna og
mannréttinda í veröldinni. Nú
líður liðugt ár, og herra Sig. Júl.
Jóhannesson er aftur seztur í rit-
stjóra stólinn að Lögbergi; hafði
hann sótt fast eftir því, að ná því
sæti að nýju, og Lögbergingar
látið tilleiðast að veita honum
móttöku. Svo líða tímar fram
til ársloka 1917. pá er herra
Sig. Júl. .Jóhannesson farinn frá
Lögbergi og búinn að lýsa því
yfir, að hann ætli, í samfáði við
suma “vora beztu menn” — svo
sem til dæmis að taka herra
Halidór Austmann, herra Guðm.
P. pórðarson og herra Bjama
Júlíus og fleiri og fleiri — að
fara að gefa út nýtt frjálslynt
blað.
Undir árslok 1917 fóru sam-
handske'sningarnar fram, undir
herlagaformi Bordenstjórnarinn
ar, og voru þau lög svo einskorð-
uð að þau virtust til sniðin handa
stjóm hans, að vinna sigur í
þessum kosningum; en það, sem
kosningar þessar snerust um,
var herskyldan. pað var öll-
um rétt þugsandi borgurum
Canadaríkis augljóst, að þjóðin
yrði að leggj a þungar kvaðir á
sig. Samherjar vorir unnu eng
an bug á óvinum sínum, en öll-
um sérfróðum hermálamönnum
vai’ það ljóst, að pjóðverjar voru
í aðsigi með hið ægilegasta á-
hlaup, er nokkru sinni hefir áð-
ur verið gjört.
pað, sem oss Canadamönnum
reið nú lífið á, var innbyrðis frið
ur og eindrægni, iáta deilur og
flokkadrátt falla niður, með það
eitt fyrir augum að vinna sigur
í þessu örlagaþrungna stríði.
Allar þjóðir samherja vorra
fundu fljótlega mikilvægi slíkra
nauðsynja, og höfðu gengið hér
á undan öss með fögru eftir-
dæmi. Með þessar eindrægnis-
cg samvinnu-hugsjónir, “að
vinna stríðið”, komst samsteypu
stjórnin að með afarmiklum
meirihluta. Herskyldan var
sjáM'sögð, úr því sem ráða var.
Nægilegur mannaflí var ófáan-
legur á annan hátt; svo var ann-
að, að þeir er sérlhlífnir og sín-
gjarnir voru, gátu skirrst við
allri herþjónustu, og var óbein-
linis þá, ef ekki ibeinlínis, níðst
á hinum, er framfúsari og ósér-
piægnari vöru, ef herþjónustan
var ekki gjörð að skyldu. Meg-
in]>orra blaðamanna, stjórnmála-
manna og aliþýðu yfir höfuð,
einkanlega hér í vesturfylkjun-
um, kom saman um Iþað, að hin-
um góða og gamla Wilfrid Laur-
ier hefði skjátlast stórvægilega
í því, að beita sér gegn herskyld-
hefir nú bráðum fylt hinn átt-
,unda tug æfi sinnar.
Samkvæmt yfirlýsingu þeirri,
sem vikið var á, fór herra Sig.
Júl. Jóhannesson nú í a^vöru að
vipna að þvi, að koma hinni fyr-
irhuguðu útgáfu blaðs síns á fót,
það er að segja, eftir að ihonum
var full-ljóst orðið, að stjómar-
r.efnd Lögbergs vildi ekki taka
við honum aftur, þá er hann
bauð sig á nýjan leik fram, eft-
ir kosningaúrslitin, til að halda
áfram ritstjórn blaðsins, er
hann hafði afsalað sér, þá er
hann fyrst fór út í kosninga-
leiðangurinn til þess að vinna á
móti herskyldunni, en þá varð
hann vegna sinnar blæðandi sam
vizkusemi að segja af sér rit-
stjórastöðunni. f kosninga-
bramlinu hafði samvizkusýkin
þó bráð svo af honum, að hann
gat nú gengið andtíhælis ofan í
sjálfan sig og boðist til að setj-
ast í sæti sitt aftur að Lögbergi,
en — fékk það ekki. “Margt er
skriítið í Hiarmoníu,” stendur
>ar.
Nú varthonum orðið óþægilega
í nöp við sína ástkæru samvinnu
menn, Lögberginga, eftir að
þeir höfðu tvívegis gefið honum
færi á að sýna sig sem ritstjóra
unni. Er það því í meira lagi heiðarlegs blaðs, en orðið að
varhugavert að nefna heiðvirða i víkja sökum þess, að hann hafði
menn af ýmsum istéttum mann- ] reynst óhæfur sem slíkur. Eins
félagsins liðhlaupa og svikara, j leiðiniegt og þetta í sjálfu sér er,
og keypt og seld leigutól, þó að
beir fylgdu fram sannfæringu
sinni í herskyldumálinu. Eg
óska að mega draga athygli
landa minna í þessari nýlendu og
hvar annarsstaðar sem er, að því
að, það er kominn tími til þess að
rígbindast ekki svo neinum
flokki, að ómögulegt sé að við-
urkenna það, sem gott finst í
andstæðingaflökkinum, eða að
geta ekki skilið að jafnvel leið-
toga Iþess flokks, er vér erum
háðir geti skjátlast í einstöku
atriði. Enginn er óskeikull.
Mr. Laurier á það meira en
skilið, að hann legði nú niður
stjórnmálastarfsemi og tæki sér
hvíld frá henni, iþar sem hann
jafnsatt er ]>að ]>ó. En sieppum
]>vi; hann þurfti nú að koma mál
gagni sínu á fót. Hann vissi
hvernig hann átti að fara að því.
Hann átti skoðanabróður hér í
Nýja fslandi, jafn mótsnúinn
Bretum og meðmæitán pjóð-
verjum og hann sjálfur var.
penna vin sinn sendir hann
vestur í bygðir íslendinga víðs-
vegar í norðvestur landinu, og
suður til landa vorra í Minne-
sota og Dakota, að fá þá til að
leggja hluti í prentfélag Vorald-
ar og safna áskrifendum að
henni (hlutann $10.00, áskrift-
argjaldið *2.00 árg.). Bjama
og Guðmund sendir hann líka af
örkinni; virtist það vera svo arð-
söm atvinna fyrir Bjama, að
hann hætti við að nauða á oss
Ný-íslendingum um lífsábyrgð,
en hafði nú einungis með höndum
söfnun hiuta í hlutafélag Vorald-
ar og áskrifenda að blaðinu. Lét
faðir ihennar mikið yfir fé því,
er safnaðist isaman. Voröld var
orðin á stuttum tíma, eftir því
sem honum sagðist frá, útbreidd
asta íslenzka blaðið í Winnipeg.
Enda var nú ótæpt spilað á hina
viðkvæmu tilfinningastrengi
þeirra, er í minnihluta höfðu
orðið; fáum tækifærum slept til
að gjöra líslenzku blöðin, Heims-
kringlu, og Lögberg einkum þó,
sem allra tortryggilegast í aug-
um manna, og var-útbreiddur sá
samvizkusamlegi orðrómur, að
Free Press, Triibune og bæði ís-
lenzku blöðin í Winnipeg, Lög-
berg og Heimskringla, væru nú
öll leigð og seld auðfélögum o.
s. frv. >
pá er Ottawastjómin heimt-
aði að fá að sjá fyrstu eintökin
af Voröld útlögð á ensku, átti
það að stafa af undirróðri og of-
sóknum frá Lögbergs hálfu, þó
að faðir Voraldar vissi, eða hefði
átt að vita, að hér var ekki um
neitt annað að ræða, en blátt á-
fram skyldu, er á stjórninni
hvíldi, þar sem blaðið var ritað
á útlendu máli á ófriðartímum,
og það af þeim, manni, er fjölda
Canadamanna af enskum upp-
runa, jafnt sem oss íslendingum
var kunnugt orðið, að beitti sér
til ]>ess, ihvar sem hann fékk }>ví
við komið, að dreifa ]>eim kröft-
um og draga úr ]>eim áhrifum,
er svo afarmikil nauðsyn var á,
og útheimtist til hjállpar og að
stoðar samherjum vorum, sem
vörðust og börðust fyrir frelsi
og réttlæti, gegn óvígum her
keisarans, er ásett sér harfði að
verða böðull Iþeirra iheilögu hug-
sj'óna mannféiagsins. Fyrir ráis
viðburðanma hafði aldrei í sögu
hins brezka veldi's þurft jafn
mikið á sameinuðum kröftum og
sjálfsfórn að halda, sem nú, á-
sarnt öruggri trú á handleiðslu
drottins og sigur hins góða mál-
t _________ - '
efnis, er Bretar og hinir aðrir
feámherjar vorir börðust fyrir.
petta fundu og skildu stjóm-
málamennimir fyrst og bezt, og
með það eina nauðsynlega fyrir
augum, tóku þeir höndum sam-
an, fullvísir þess, að það var eina
skilyrðið fyrir því að vér bæmm
sigur úr býtum. Oss fslending-
um var nokkur vorkunn, af þeim
ástæðum, að vér, eins og eg
benti á ]>egar í byrjun þessa
máls, höfðum aldrei lifað undir
herskyldulögum. íslenzkir for-
eldrar höfðu aldrei þurft, öld eft
ir öld, að láta syni sína í her-
þjónustu, en nú varð ekki hjá því
komist; drengirnir ]>eirra urðu
að fara í ógurlegasta stríðið, er
háð hefir verið í veröldinni. Var
>>að þá mikil furða þó að ís-
lenzka mióðurhjartað yrði ótta-
slegið ? Samt Ihygg eg, þá er á
alt verður litið, að fslendingar
hér hafi tekið slíkri reynslu með
eins miklu jafnaðargeði og nökk
ur annar ]>jóðflokkur í Canada,
og he.fi eg það fyrir mér í því, að
það er haft fyrir satt, að íslenzku
hermennirnir hafi orðið flestir
að tiltölu, þá er þess er gætt, hve
íámennir vér erum. Sýndi þjóð-
flokkur vor hér, sem hvarvetna
endranær, skyldurækni sína sem
strang heiðarlegir borgarar
]>essa landis.
pví tilfinnanlegra er til þess
að vita, að manni, eins og herra
Sig. Júl. Jóhannessyni, skuli
líðast að ösla um þverar og endi-
langar ibygðir vorar fsl. til þess
að gjörast oddur og æsir fyrir
sundrung og uppreistaranda, þá
er verst gegnir og samvinnu
kraftanna er mesit ]>örf, með ]>ví
að fara ókvæðisorðum um heið-
virða, löghlíðna menn landsins,
einkum þó og sér í lagi um Norr-
is-stjórnina, er öllum óvilhöllum
mönnum ber saman um, að kom-
ið hafi á miklu meiri og betri
umbótum á öllum sviðum, en von
stóð til; það var enginn hægðar-
leikur að kippa ií lag allri þeirri
óreiðu, er var á stjómmálum
Manitoba, ]>á er Roblin-stjóm-
inni var loks hrundið úr sessi.
Gg bver átti ]>ar mestan og bezt-
an ihlut að? Var ]>að ekki hinn
ötuli og ágæti stjórnmálamaður
Manitobafylkis, landi vor, Hon.
: T. H. Jolhnson, Jú, það var
hann. pví mun herra Sig. Júl.
Jóharinesson ekki geta neitað,
nema hann beiti ]>á til (þess sinni
eigin, óviðjafnanlegu samvizku-
semi, samskonar ]>eirri, er til
]>ess útheimtist, að geta ausið út
úr sér slíku sem ]>ví, að Lögberg,
áfeamt sumúm öðrum heiðarleg-
um Winnipegblöðum, væri selt
Copenhagen
Vér ábyrgj-
uxnst það að
vera algjörlega
hreint, og það
bezta tóbak i
heimí.
Ljúffengt og
endingar gott,
af því það er
búið til úr safa
miklu en mildu
tóbakslaufi.
MUNNTOBAK
haldið að við mundum raska ur! Jungfrú Canada elskar
gleði vinar síns? Nú situr rit
stjórinn á tíu ]>usund dala tróni
sem faðir Voraldar, og gjörir
mikið veður um sig, að dæmi vin
ar síns — og skýtur, að sagt er,
pró-germönskum púðurkerling-
um, og lætur skothríðina dynja
hvað mest á Lögbergingum,
Norris og öðrum, er voru með
herskyldunni, og sögðust, með
]>Ví, ekki vera vinir keisarans;
hann hefir, að sögn, hvorki blý
eða sprengikúlur; það var þeim
dóskotans kynstrum eytt af þeim
nú upp á síðkastið, og þess vegna
haldið, að þegar dregur nær
kosningunum að hann muni
skjóta gorkúlum! .... Nei, það
er ekki að því hlæjandi; gorkúl-
ur eru líka sprengikúlur. En fað-
ir Voraldar gjörir fleira en að
skjóta; hann hefir samið stefnu-
skrá fyrir alþjóða-friðarþingið
að ganga eftir; jþað geta fleiri en
Wi'lson forseti búið í hendumar
á ]>eim iherrum, er sitja það þing.
prátt fyrir það, að sfcrá þessi,
eða frumvarp til alþjóða-friðar-
laga, sé prentuð í Voröld, þá nær
það meistaraverk ekki neinum
tilgangi, — sízt tilætluðum —
]>ar. Faðir Voraldar þarf að
íara sjálfur með það til Parísar
og hakia því til streitu í eigin
sína, en ekki það
landið hreinsast.
og blessað
pað var hvorttveggja, að fast
var á oss leitað hér í NýjaTs-
Iandi af umboðsmönnum (agent-
um) Voraldar, að gjörast hlut-
hafar í prentfélagi, er hefði með
höndum útgáfu Voraldar m. m.,
og var hver hlutur metinn til
$10.00. Mun öss það flestum
minnisstætt, hve mikið þeir
menn gyltu slíka stofnun fyrir
oss, og hve afartmikinn arð iþeir
hlutir, er vér legðum í hana.
gæfu af sér, — að verða hluthafi
í því félagi væri stórkostlegt
gróðafyrirtæki, og auk þess yrðu
öll, eða þvá nær öll íslenzk blaða-
menska vestan hafs í höndum
íhlutbafa }>essa félags, er mest-
megnis yrðu bændur víðsvegar í
óllum bygðum íslendinga vestan
hafs, enda varð árangurinn af
hlutasöfnun mikill hér sem ann-
arsstaðar, og hefir enginn mikl-
að ]>ann árangur meira en herra
Sig. Júl Jóhannesson, faðir Vor-
aldar.
En nú kemur
Alvarlegt efni til íhugunar
í októibermánuði siíðastliðið
haust sver herra J. G. Hjaltalín,
per^u i þmeinu. . Hann þarf '«,0«":
að sjá til þess, meðal annars, að
keisarinn fái að ihafa nógu mörg
skip í alþjóðaflotanum, með
meiru og fleru. En 'hverjir
vilja nú ljá honum atkvæði sitt?
Ekki Norris. Ekki Lögberg.
Ekki Heimskringla. Ekki Ný-
íslendingar, né aðrir óvinir keis-
arans. Ja, hVerjir þá? Pro-Ger-
manarnir og ef til vill Bolshe-
vistarnir hérna greiða honum at
kvæði sín. pað ætti að duga
honum. peir ættu að fara með
og keypt Ijiígandi leigutól”; aðjhonum og fylgja honum að mál
mmsta kosti eru þau dáindis
þokkalegu orðatiltæki til vor
komin fyrir munn hans í dóttur
sinni, Voröld. Átti þá Lögberg,
eftir slíkum vitnisburði að dæma
skilið að lifa? Nei. pað klingdi
við, og ]>að með töluverðum hita
og hávaða, að þeim elskulegu
; orðræðum, er svo mörgum sinn-
; Um hafa heyrst í gegnum sam-
vizkusemi ]>á, er faðir Voraldar
| er. svo rífcur af: “pað þarf að
drepa Lögberg’’. Faðir Vorald-
ar vissi að Lögberg er “stórveldi
í íslenzkri blaðamensku (hans
eigin orð í kveðju sinni til Lög-
bergs og lesenda þess, ]>á er
hann hrö'klaðist fyrst frá því).
Lesari góður! Ef ]>ér í augna-
bliki dettur í hug, að slíkar árás-
ir á Lögberg séu ekki lausar við
ofsóknir, hefndarhug og ef til
] vill vitund bygðar á öfund, þá
máttu ]>að ekki; ]>ær eru bygðar
á brennandi brjóstgæðum, sam-
vizkusemi og sannleiksást, hins
mifcla mannkærleika postula,
föður Voraldar. Að þessu, og á
]>enna Ihátt, var hann að vinna,
einmitt á (þeim tíma, er ófriðar-
skýin grúfðu svo biksvört, að
nálega gjörvöll vonarsól vor um ]
sigur íhins góða málefnis, er sam !
herjar börðust fyrir, var myrkv-1
uð, en “Gamla Bertha” sendi |
sendinga sína til Parísarborgar, ]
og drap þar börn og galalmenni;'
' verkfæra fólkið á Frakklandi
sat ekki í París ]>á. Rétt í
þeirri andránni sendi drottinn ]
nágrannan vorn góða, er marg-
blesisaður er nú af allri veröld-
inni, nema ef vera kynni af eis-
stöku Pro-German — austur yf-
jr hafið, og hann sagði við keis-
arann: “Hingað og ekki lengra. ’’
Keisarinn gegndi ]>ví. — Og nú
eru drengir þessa nágranna vors
búnir að þvo buxumar sínar, er
dálítið voru orðnar ataðar í
skotgröfunum, upp úr Rín, og
hafa hengt jþær til þerris á
Hindenburgs-línuna, og keisar-
inn genginn í helgan stein á Hol-
landi; það er að spgja, þangað
til einlhvem góðan veðurdag, að
alþjóðalhöfðingjamir helztu gera
hionum þá ánægju að bjóða hon-
im til sín, því að það er sagt, að
'~>á eins og rámi í, að keisarann
’iefði langað til að heimsækja
’arís héma um árið; það var ein
mitt um það bil, er herra Sig.
fúl. Jóhannesson gaf okkur fs-
mdingum Ihér ]>að eftirminni-
ríga heilræði úr ritstjórastóln-
m að Lögbergi, að láta okkur
pað engu varð^. Ætli hann hafi
um — í þokkabót — og þeir gera
það væntanlega.
pá er Wilson forseti fór
íriðarþingið, sagði faðir Vorald-
ar fyrir munn dóttur sinnar, um
leið og hann nefndi á nafn ýms
stórmenni Bandaríkjanna, er
voru í förinni, að Wilson væri
fyrsti forseti Bandaríkjanna, er
skildi þjóðina éftir “höfuðlausa”
á meðan hann væri í útlöndum,
og endar svo sín lofsamlegu um-
mæli um, forsetann, og að mín-
um dómi ihið fríða föruneyti
hans, ]>annig: “Og sagt erað
]>essu hyski eigi að fylgja tutt-
ugu hersikip.”
Nú segi eg, að þó að iþað yrðu
rú ekki nema nítján skipin, sem
yrðu í för Iherra Sig. Júl. Jóhann
essonar á friðarþingið, þá myndu
hugheilar óskir allra beztu borg-
ara ]>essa lands, vega hátt upp í
tuttugasta skipið, er þær birtust
í orðum eittfhvað á þes&a leið:
íiengist hyski það við hirð keis-
arans síns. Komi það aldrei aft-
það fyrir rétti, að félagið hafi
aldrei sent agenta til að safna
áskriftum fyrir Ihlutum í þetta
félag, og að engir aðrir séu hlut-
hafar, eða hlutaeigendur, eða
eins ög vér segjum oft — aktíu-
eigendur i félaginu, nema stjórn
amefndin (direetors), fimm
menn. peir ^ru einu imennirn-
ir, samkvæmt eiðbundnum vitn-
isburði herra J. G. HjaltáMns,
er eiga hluti, $10.00 hver, í fé-
laginu. Takið eftir þessu, iand-
ar góðir; iþað virðist koma óþægi
lega við, einkum í arðvænlegu
tllliti fyrir allan fjöldann. pað
hafa bara komið inn samskot
a (contribution), er lögð hafa ver-
ið á diskinn hjá Voröld. Enginn
maður á þar neitt, nema þessi
fimm manna nefnd, eins og að
framan er int. Hví sýna ]>eir
ekki í Voröld bókun réttarhalds
fæssa, er 'byrjað var 17. októiber
í haust er leið? Með þessum
eiðbundna framburði J. G.
Hjaltalíns stendur félag það, er
herra Sig. Júl. Jóhannesson seg-
irbœndunum, að þeir eigi $10,000
í — algjörlega ábyrgðarlaust
gagnvart þeim.
Eg er mjög smeikur um, ef
herra Jóni Bíldfell hefði verið
frömuður slíkrar frammistöðu
gagnvart almenningi, sem hér
hefir rétt aðeins verið drepið á,
að herra Sig. Júl. Jóhannessori
hefði leyst ofan af skjóðunni. —
f sambamdi við alt þetta rís
spumingin: Getur það máske
Framlhald á 5 síðu.
Þann 1. janúar
1924
Greiðir Canada-stjórnin
$5.00 fyrir hvert
STRlÐS SPARI-MERKI
Kaupið fyrir
$4.00 hvert
nu
Seljið fyrir
$5.00
Sparið til
skemti ferðarinnar
heim
Eins örugt og póst-ávísun
Byðjið ávalt um sparimerki
Selt í Money-Order Post
Offices, Bönkum
og alstaðar þar sem þetta merki sést