Lögberg - 08.04.1920, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 8. APRÍL 1920
Auður er bygður á sparsemi
Ef þú þarft að vinna hart fyrir peningum þín-
um, þá láttu peningana vinna hart fyrir þig.
Sparisjóður vor borgar 3 prct. árlega og ervöxt-
unum bætt við höfuðstólinn tvisvar á ári.
THE DOMINION BANK
MixtJF
dSON'S ^
gOMPAN^
Lang frœgasta
TÓBAK í CANADA
mæltu máli af erlendum, einkum
dönskum, orðum og talsháttum,
að halda mætti að hún nálgaðist
tortýning sína hrötöum skrefum.
En hins vegar er eigi að eins unt,
heldur auðvelt, að rita tiltölu-
lega hreina færeysku, og sneiða
hjá flestum þeim aðskotaorðum,
ir með II. betri eink. og Hend-
rík Otteson með II. eink.
Seg'lskipið “Sigurfarinn” sem
Færeyingar höfðu nýlega keypt
hér af Duusverzlun og hlaðið vör-
um og ætlað að sigla heim á leið,
er nú talið af. Hefir ekki spurst
til þess í nærri mánuð. Skipshöfn-
in var færeysk.
Annað skip, sem Færeyingar
höfðu og keypt hér, kúttarinn
Portland, fórst einnig á heim-
leiðinni þannig að þýskur botn-
vörpungur sigldi á það svo það
sökk, en botnvörpungurinn bjarg-
aði mönnunum og flutti þá heim.
Eggert Stefánsson söngvari
dvelur nú suður á ítalíu í Adiago.
Til ítalíu er líka kominn Gunnar
Gunnarsson skáld, með fjölskyldu
sinni. Fleiri landar eru um það
ibil að fara þangað, t. d. Nina Sæ-
mundsson myndhöggvari og mál-
ararnir Kriistín Jónsdóttir og
Guðm. Thorsteinsson og Jóhann-
es Kjarval og líklega Ríkarður
Jónsson. -r— í Leipzig á pýskalandi
dvelja þeir Jón Leifs pianoleik-
ari og Páll íísðlfsson.
Sildarsalan hefir gengið treg-
lega, eins og sagt hefir verið áð-
ur. Vildu ýmsir útgerðar menn
ekki iselja í sumar af því að verð-
ið þótti of lágt og hafa legið með
síldina siðan . Nú kváðu sumir
vera farnir að selja síldina fyrir
45 kr. tunnuna, en verðið, sem 1
boði var í sumar, var að sögn 90
—95 kr. og jafnvel hærra.
Nýkoomin fregn frá Khöfn segir
nú að síldarverðið sé að hækka.
Pungar horfur eru nú sagðar
viðast um land. Jarðlaust er
hér um bil allstaðar og víðast í
austursveitunum hér hefir fé ver-
ið á gjöf frá því um miðjan nóv.
og er því heyfengur margra
bænda á þrotum. Úr Skagafirði
er Hka nýlega skrifað, að um langt
skeið hafi ekki verið þar eins
snjóþungt og nú.
Eldsneyti í Reykjavík er nú
enskt kokes. Fékk stjórnin
skipsfarm af því frá Lundunum
um miðjan síðastl. mánuð og þykja
þau gott eldsneyti. Verð á tonni
er 360 kr.
“Ungar vonir” eihtir ljóðasafn,
sem nýkomið er út, eftir Stein-
þór Sigurðsson prentara, prentað
í litlu upplagi, með tölusettum
eintökum, eins og Söngvar föru-
mannsins, í fyrra, eftir Stefán frá
Hviadal.
Egill Vilhjálmsson bifreiðar-
stjóri hefir verið skipaður próf-
dómari við bifreiðarstjóra próf og
meðdómandi M. E. Jeasen skóla-
stjóri.
Dr. Jón Stefiánsson, sem verið
hefir undanfarin ár í London, er
nú farinn til Algier í Afríku, á-
samt konu sinni, sem er frönsk að
ætt. Nýlega hefir hann skrifað
bróður sínum, Steinback, tanp-
lækni á ísafirði, og lætur hið bezta
af veru sinni þar isyðra. Lofts-
lag er ágætt, getur þó orðið helzt
til heitt, og óvíða í heiminum mun
vera ódýrara að búa en þar. Dok-
torinn lofar mjög gestrisni og
kurteisi Araba og segir sér finn-
ist iþví líkast, sem hann sjái dags-
daglega fyrir augum sér æfin-
týri úr “1001 nótt.” Líklega er
er Dr. Jón eini íslendingur, sem
þarna hefir átt heima, síðan ís-
Iendingar voru herleiddir til Al-
gier 1627.
Eimiskipafélaigáð vekur athygli
á iþví, að það beri enga ábyrgð á
þjófnaði eða ráni sem framið
kunni að verða í skipum félags-
ins eða landssjóðsskipunum, og
ráðleggur þeim, sem vörur senda
nieð skipunum, að vátryggja þær
gegn þjófnaði.
í fjárhagsnefnd eru kosnir í
neðri deild: Magnús Guðmunds-
son, porleifur Guðmundsson, pór-
arinn Jónsson, Hákon Kristófers-
son, Jón A. Jónsson, og í efri
deild: Björn Kristjánsson, Guð-
jón Guðlaugsson og Guðmundur
Ólafsson. 1 fjárveitingarnefnd
eru kosnir í n. d.: Magnús Péturs-
son, porl. Jónsson, Pétur Jónsson,
Bjarni Jónsson, ólafur Proppé,
Stefán Stefánsson og Gunnar
Sigurðsson og í efri deild: Jóh.
Jóhannesson, Hjörtur Snorrason,
Linar Árnason, Karl Einarsson,
Sig. H. Kvaran.
—Lögrétta
FŒREYISK ÞJÓÐERNISBARÁTTA
Framh. frá 2. bls.
því, f einhver fæst til að gefa út
bækur þeirra. pjóðin er svo
lítill, og þeir sem bækur kaupa svo
fáir, að bókaútgáfa svarar ekki
kostnaði. Meiri hluti allra fær-
eyskra bóka eru smákver, oft
minna en fimtíu blaðsíður. Blöð
og tímarit hafa orðið að hætta eft-
ir fá ár, og félög, sem stofnuð
hafa verið til að koma út bókum,
hafa oftast gefist upp von bráðar.
f landi þar sem flestir eða allir
geta lesið dönsku, er engin hægð-
arleikur að keppa við dönsk rit.
En eigi þjóðin að fá alt vit sitt
úr erlendum bókum, er hún dæmd
til dauða fyr eða síðar. Ef fær-
eyskt þjóðerni á að geymast, er
Færeyingum lífsnauðsyn að eiga
innlendar bókmentir.
Sterkasti þáttur í færeyisku
þjóðerni er tungan. Og hún er í
háska stödd. Meðan barnaskól-
arnir eru danskir að mestu, og
sem tíð eru í talmálinu. pví oft-
ast hafa þau ekki, eða að minsta
kosti ekki nema að nokkru leyti,
útrýmt samsvarandi orðum fær-
eyskum; venjulega eru bæði orðin
notuð jafnhliða, oft hvort innan
um annað.
Fornum nöfnum hafa Færey-
ingar flestum týnt og tekið upp
biblíu- eða dýrðlinganöfn i staða-
inn. En annars kemur hér und-
arlegt atriði til greina. Hver
Færeyingur heitir einu nafni og
er skrifaður öðru, — leifar frá
þeim tíma, þegar ritm'álið var
eingöngu danskt. Ef A spyr B
hvað hann heiti, svarar B aldrei
t. d: Eg heiti Josep Paterson,
heldur segir hann eitthvað á þessa
leið: Eg heiti Jógvan og er kall-
aður Jógvan á Laði, og ef það
nægir ekki, tilgreinir hann líka
föður sinn, Pætur í Stovu. 1
daglegu tali er að eips niotað
skírnarnafnið í færeyskri mynd
þess, og maðurinn kendur við bæ-
inn þar sem hann á heima. En
ef A þarf að skrifa nafn B, spyr
hann ekki hvað hann heiti. heldur
hvernig hann sé skrifaður, og þá
svarar B Joen Petersen.
Áhrif dönskunnar koma ekki
jafnt fram á öllum sviðum máls-
ins, eins og að Mkindum ræður.
NOTRE DAME BRANCH,
SELKIRK BRANCH,
Langflest orð, sem tengd eru við I
dagleg störf eða ihluti, sem tíðk-
aðir hafa verið í Færeyjum frá ó-
munatíð, eru innlend. En þegar
Færeyingurinn á að tala um efni,
sem liggja fyrir utan daglegan
verkahring hans, hættir honum
við að hugsa á dönsku:
Hér eru tvö dæmi, sem sýna
hvernig mál flestir tala í lögþing-
inu.pau eru valin alveg af handa-
hófi, tekin eftir lögþingstíðindun-
um í Tingakrossi:
“Henda konfliktin isýnist mær
at hva sitt upprinnilsi í tí nógv
ovsterka úfttrykki, direksjónin
hevur givið fyri isinum vilja í tí
cirkulerinum, sum hevur haft til
fylgi at kommissjóninar hava
givið tapt pá forhond”.
“Okkara lærarir eru ivaleystj
so fornuftigir, at teir forstanda!
neyðvendigheitina av, at tað
verður gottgjört, at teir duga
siítt arbeidi. 9k úta dii r eks j óni n
hevur altíð latið tað verið sær
maktpáliggjandi, at hva föroyskt
millum fagini í feriekursus-
unum.”
Svona kafla er hryggilega auð-
velt að leggja út á dönsku. En
auðvitað er þetta tekið af versta
endanum. Mestalt, sem skrifað
hefir verið á færeysku á síðari ár-
um, hefir verið á sérlega hreinu
og vönduðu máli. Oft hafa Fær-
eyingar leitað til islenzku, og
fengið þaðan orð, sem þá vanhag-
aði um. En talmálið er fult af
dönskum orðum eftir sem áður.
pað sem einna mest vantar, eru
innlendar kenislubækur 1 skólana.
Færeyingar hafa eignast málfræði
lesbækur, biblíusögur, jurtafræði
og reikningsbók. Enn vantar
landafræði, dýrafræði og sögu,
þar sem gengið sé út frá Færeyj-
um og ekki Danmörku. Fyrir
nokkrum árum sótti kennari einn
um styrk til að semja landafræði,
sem sniðin væri við hæfi fær-
eyskra barna. En amtmaður-
inn setti upp að bókin skydi vera
á dönsku, og því vildi hinn ekki
ganga að.
VI.
pað er ekki meira en hér um bil
fitam aldir síðan að sama tunga
gekk um allar eyjar í Atlands-
hafi norðan Bretlands.
Nú er öldin önnur. Hjalt-
land hvarf til Skotlands sem fyr
segir, og Orkneyjar fylgdu því.
Grænlendingar hinir fornu voru
drepnir niður, af því að enginn
kom þeim til hjálpar þegar mest
lá á.
ísland og Færeyjar eru eftir.
Við vitum ekki hvenær röðin kem-
ur að okkur. En hún er komin
að Færeyingum. pjóðerni þeirra
er í háska. Ef ekki er tekið í
taumana, má vel vera að það
glatist.
Islandi er það tjón, sem ekki
verður bætt. Við missum að
vísu ekki hluta af sjiálfum okkur,
en þó þann frændann, sem okkur
er skyldastur og líkastur.
Við getum stutt Færeyinga á
marga vegu.
Fyrst og fremát getum við keypt
færeyskar bækur miklu meira en
við gerum. Við munum ekki
iðrast þess. Aldrei er verra að
vita, hvemig aðrir hugsa en mað-
ur sjálfur. Og ef við komum á
annað borð einu sinni auga á,
hve náskylt bæði mál og annað er
með okkur og Færeyingum, er
engin hætta á, að okkur líði það
nokkru sinni aftur úr minni.
Ef Færeyingar gætu treyst því,
að nokkur hundruð eintök myndu
seljast á íslandi af hverri nýti-
legri bók, sem þeir gæfu út, ætti
það að geta orðið þeim nokkur
styrkur.
Bezta ráðið að kenna íslending-
um að lesa færeysku er sennilega
það, að gefa út nokkra færeyska
ieskafla með íslenzkum skýring-
um, málfræði og orðasafni. pá
þyrfti líka að gefaút tilsvarandi
bók handa Færeyingum með ís
lenzkum lesköflum, því að þeir
eiga að sjálfsögðu eigi siður að
lesa ofekar mál en við þeirra.
íslenzk blöð ættu að flytja rít-
dóma um færeyskar bækur og
helzt líka greinar á færeysku við
og við. pað kemur stundum fyrir
að dönsk blöð flytja grenar á
sænsku eða norsku, og ætti okkur
ekki að vera vandara um en þeim.
íslenzkir bókaútgefendur ættu
að senda fáein eintök af því, sem
þeir gefa út, til bókasafnanna í
Færeyjum, svo. sem amtsblka-
safnsins og bókasafna skólanna,
fyrst og fremst lýðháskólans.
íslenzkir unglingar þurfa að
komast í bréfaskifti við jafnaldra
sína færeyska. Málið ætti ekki
að vera til baga. Má vera að
Færeyingarnir sferifi ekki svo
hárrétt, að ekkert megi út á setja,
— við lesum gjarna í málið fyrir
þeim, því að við munum, að þeir
voru ekki látnir hafa fyrir því, að
læra að rita móðurmál sitt í æsku.
Væri þetta annars ekki mál,
sem ungmennafélögin vildu hugsa
um?
pað þarf að fá til íslands fær-
eysfea fyrirlesara og íslendinga
til Færeyja í sama skyni.
Og væri það loks ekki ráð að
stofna íslenzk-færeyskt félag til
að vinna að öllu þessu og mörgu
öðru. Dansk-fslenzka félagið er
góð fyrirmynd.
Hvað sem því liður. Eitthvað
verður að gera áður en það er of
seint.
Dr. Jón biskup Helgason.
— Skírnir.
reglur. pessi uppruni var hinn
fyrsti til múnklífis reglu, og var
hún stofnuð 305. Hann andaðist
361, 105 ára gamall, að sagt er.
En það er regla, að andlátsdagur
helgra manna er talinn fæðing
þeirra, eins og talið var hjá hinum
fornu Egiptum. Af Antoníus
hinum helga er rituð saga á ís-
'enzku, og er til br°t af henni á
skinnbók í safni Árna Magnús-
sonar, og sagan heil á skinnbók
frá 15 öld í Stokkhólmi í bókhlöðu
Svíakonungs, Nr. 3 í arkarbroti.
20. Janúar heitir Bræðramessa,
og er sá dagur haldinn í minn-
ingu um tvo rómverska menn,
Fabianus og Sebastianus. pessir
menn voru tþó ekki bræður, og áttu
reyndar ekkert skylt hvor við
annan. Fabianus varð biskup í
Róm tuttugasti og fyrsti í röðinni,
og bar það til með undarlegum
hætti. Hann kom til Rómaborgar
ár 238, til þess að vera við biskups
kosning. pá bar svo til, að þar
kom dúfa fljúgandi inn í salinn,
þar sem verið var að kjósa, og sett-
ist á höfuð Fabians. petta þótti
öllum þeim, sem voru að kjósa,
bending frá guði, og hann var
kosinn til biskups. Síðan var
hann biskup 14 ár. pað sem mest
liggur eftir hann er það, að hann
bygði kapellur yfir grafir margra
'píslarvotta. Hann var drepinn
í hinni stóru ofsókn í tíð Decius
keisara, ár 250, og var gefið það
að sök, að Filippus keisari, sem
hann hafði sfeírt, hefði gefið hon-
um allt gullhús sitt eða fjársjóðu.
—Sebastianus var drepinn löngu
síðar, þegar Diocletianus var
keisari . Hann var hraustur hers-
höfðingi og var fyrst bundinn við
stólpa, og skotinn með örfum, en
varð ekki skotinn til dauðs, og var
þá sleginn þar til hann dó; það
var árið 302. Um Sebastianus
hinn helga er rítuð saga á íslenzku
og eru brot af henni frá fjórtándu
og fimmtándu öld á skinni í safni
Árna Magnússonar, en hún er
heil á skinnbók í bókhlöðu kon-
ungs i Stokkhólmi, Nr. 3 í ark-
arbroti, frá fimmtándu öld.
Til minningar um Halldóru Jómdóllir Pétnr**on.
F... okt. 1826. D. april 12. 1918.
Almanak, árstíðir og
merkisdagar.
15. Janúar er kendur við Maur-
us, sem sumir telja ábóta og læri-
svein hins helga Benedikts, sem
hafi andast þenna dag ár 584, en
aðrir segja sé hinn sami og Hrab-
anus Maurus, sem var merkismað-
ur mikill fyrir lærdóm sinn á dög-
um Karlamagnús keisara og þar
eítir. Ha«n var fæddur í Mainz,
varð ábóti í Fulda og síðar erki-
biksup í Mainz og andaðist þar
856. Sumir. telja hann til 4
febrúar. Hanrt var 'lærisveinn
Alkuins, hins nafnfræga kenn-
ara keisarans Karlamagnúsar. og
hefir eftirlátið sér mörg rit, sem
en eru til. pess má geta, að hann
var fyrstur manna til að fylgja
því fram, að prédikað yrði á pjóð-
versku, eða á alþýðu máli, í stað-
in fyrir latínu, sem áður hafði
verið venja. Saga á íslenzku um
Maurus hinn helga (ábóta en ekki
Hrabanus) er til heil á skinnbók
frá 15. öld í bókhlöðu Svíakonungs
í Stokkhólmi Nr. 2 í arkarbroti.
17. Janúar er Antoniusmessa.
Hann ar kallaður hinn helgi og
hinn mikli, því hann varð fyrstur
og frægastur einsetumaður. Hann
var fæddur í Neðra-Egiptalandi
og tók fyrir þegar í æsku sinni
að gefa sig í einsetu. Ekki gekk
honum þó til lestrarfýsn, því hann
var ekki bóklæs, en hann vildi slá
huga sínum alsendis frá veröld-
dnni. Hann samdi reglur um það
hvernig einsetumenn skyldu haga
tli hjá sér, þegar þeir væru sam-
an, og fékk nokkra aðra til að sam-
eina sig um að játast undir þessar
Lögberg er víðlesn-
asta ísl. blaðið. Frétta
bezta og áreiðanleg-
asta. Kaupið það. v
“En sjóladóttir sat að vef,
og söng um ungar hetjur stef,
í dúka óf hún afrekssögur,
og unni blár og löndin fögur.
“í skildi hafð hún skýra gull,
er skein á mjallahvítri ull,
á lofti svifu blóðgir brandar,
en brynjur voru úr silfri þandar.”
(Tegnir í Friðþjófi).
Vefnaðarins vegleg list
varv' ein sem að alla fy-(r)st,
ið'kuðu vorar ágætar
Ás-kynis göfgu mæðurnar.
Háfleygt- rúna- Hávamál-
-hrannar-logaði-glóða-bál,
í sinn dýrann ófu vef,
óð um hetjur, sögu-stef.
íslands mæður ófu flest
ullarklæðin, mjúk og bezt,
skjólvoðir og skautdúka,
skart-ábreiður, róslinda.
Fínhent, hýr, mörg faldatróð,
fráneyg, hárprúð, kinna-rjóð,
fléttaði sinn í fagra vef ^
fjölbreytt skraut, og rúna-stef.
pú ófst líka, móðir mín,
mjúka voð og kosta-Mn.
pú ófist síðast, þú ófst fy(r)st
af þreki, dug og hreinni list.
pú ófst haldgott, þétt og slétt;
þú skipaðir litum rétt.
pú ófst trútt, sem þig hver bað —
þú ófst miklu fleira en það.
pröng í gegnum þreytu ár,
þér er féllu ekkju-tár,
pú ófst, gegnum þraut og nauð,
þitt og barna daglegt brauð.
pú ófst stundum þreytt og svöng,
þjáð, um dægur köld og löng,
þitt dagsverkið þungt og hart; —
þá varð kvöldið hlýtt og bjart.
Umhyggjunnar ástar-lín
ófst þú fyrir börnin þín.
pú ófst hrein með þokkasið
þrifa-brag um heimilið,
þú ófst, væn, með viturt lag,
vandamanna þinna ihag.
pú ófst, raungóð, þýð en sterk
þjláðum miiskunar’ oft vertk.
pú ófst, viðkvæm, vika-fús,
vinsæld inn í granna hús;
alúð, samúð, ekta-trygð.
ófst pú út um þína bygð.
pú ófst, eins og annað flest,
eftirdæmið holt og bezt.
pú ófst, gegnum þrauta-fans
þinn vel ofinn sigur-krans.
Er lífs-voðin ofin þín,
1 ’enni dygðarósin skýn,
glóandi rúnum, gullhreinnar
göfgar þinnar minningar.
Gakk nú sæl í guðs friðinn,
gullinn seztu í vefstóHnn;
vefðu áfraan vefinn hans
voðir mjúkar kærleikans.
Geo. Peterson.
Komið til 54 King Street
og skoðið
ElectricWashing Machine
Það borgar sig að leita upplýsinga
City Light & Power
54 King Street
Kaupið í Mail Order Christie Grants
VERÐ OG VÖRUGÆÐI ÞOLA ALLAN SAMANBURD
VORKÁPUR MEÐ ALLRA NÝJASTA SNIÐI.
H
Ullar Poplin
$37.95
VERT eitt og einasta COAT, í vorum nýju byrgðum er þannig valið að efni, sniði og frá-
gangi, að líklega væri óhugsandi að gera þeirri konu til hæfis, sem ekki mundi gete
fengið í verzlun vorri þá tegund, er hana vanhagaði um. Og verið er sanngjamt.
Heather
Velour
$26.95
Order No. 2t 353
Afbragðs góðar kapur «r
alnll, með nýjasta ror-
yfiihafna sniði. F68ra8-
ar ermar og yflrhöfnin
sjálf niður í mitti, moS
brocaded tussah silkJ og
allir saumar brydddir.
Breiðir og oonvertible
kragar. pessi Coat fljúga
alveg út. Stærðlr eru
34 til 44. En litirnlr að-
eins Heather.
Order No. 2v 331
pessar yfirhafnir fara á-
gætlega konum á öllum
aldri, einkum smávöxn-
um. Yfirhafnirnar eru
fóðraðar niður um mitti
og ermar með brocaded
tussah silki. Kragi með-
al breiður, set-in ermar
með fallegum uppslög-
um. Frágangur og efni
er upp á það allra bezta
og seljast yfirhafniroar
langt neðan við algengt
verð. Stærðir fyrir ung-
ar stúlkur og smærri
konur. Litimir: Navy,
Sand eða Pekin Blue.
Fallegt Velour
$37.95
Order No. 2v 335
pessi vel sniðnu Coat eru
margra dollara meira virði, en
vér förum fram á að fá fyirr
þau. J>au eru skreytt með
fallegum bnöppum og silki-
bródemðum stitching. Yfir-
höfnin fóðruð niður I rnitti ég
ermar sömuleiðis fóðraðar með
brocaded tussah silki. Breiður
adjustable kragi, set-in ermar
með uppslögum og belti hring-
inn i kring. petta eru mestu
kjörkaup. Stærðir fyrir ungar
stúlkur og smærri konur. Lit-
ir: Beige, Delph Blue og Bu-r-
gundy.
0r heimaspuBninni Ull
$38.95]
Order No. 2v 317
pessi Coat eru búin til ein-
göngu fyrir verzlun vora, og
eru óviðjafnanleg að öllum
frágangi. pau eru gerð úr
heima spunninni alull og fóðr-
uð niður i mitti en ermar með
twill mesmerized fððri. Breið-
ur convertible kragi með Sail-
or sniði, set-in ermum með
þykkum uppslögum og pleat
niður eftir miðju baki. Afar-
gððar og hentugar yfirhafnir
fyrir ungar stúlkur og smá-
vaxnar frúr. Litir: mid-grey
eða Oxford grey. /
CHRISTIE GRANT LIMITED
Vér greiöum allan flutnnigskostnað. WINNIPEG, CANADA.