Lögberg - 24.02.1921, Qupperneq 6

Bfe. 6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 24. FEBRúAR 1921
Bæadaþingið í Brandon
Kæri ritstjóri Lögbergsi
JEg hálfvegis lofaðist til þá eg
sá þig síðast að senda þér fáeinar
línur um bændaþíngið í Brandon,
sem haldið var þann 12 13 og 14.
jan. b. I.
pað var í fyrsta sinn er eg hefi
setið slíkt þing hér, og hefi eg
máske ekki notið
sökum ókunnugleik míns á svo
tnörgum mönnum þar og málefn-
um.
um
fundarsalurinn hvergi nærri góð-
ur, sem .þó Brandon menn lofuðu
bót á næsta ár. par fyrir utan
sagði að við yrðum að reyna til að
sjá um okkur sem b-ezt sjálfir, því
ískyggilegir tímar væru auðsjá-
hvern 'bæ sem er að fá árlega
þess eins vel g.jjfa heimsókn.
pað voru tvö mál fyrir þinginu
sem mestur áhugi var fyrir, og
búist var viíf að rædd yrðu nokkuð
pað voru um 800 erindsrekar j mikið L pátttaka bærda í fylkis-
á fundinum, frá 300 deildum og politik og sameiginleg hveiti-
verzlup. -Um hið fyrnefnda var
lítið annað talað en það er eg hefi
getið um. Og um hið síðara sem
var ýmislegt sem mælti með Winni- : anlega fyrir hendi. Hann vildi
peg. | heimta réttmæta virðingu á járn-
En það hygg eg að Winnipeg brautum ríkisins og sanngjarnt
megi passa sig ef hún á að haldai f,utningsgjald, eftir þeirri virð-!
því í framtíðinni, því ekki munjingu.
Brandon liggja á liði sínu. Endaj Margar ágætar ræður voru flutt-
virðist það nokkurs virði fyrir ar á þinginu bæði kveldin sem eg
is með ððrum fleiri og kann eg því
ekki þessa sögu lengri.
Vinsamlegast
J. S. Gillis.
var það fleira en nokkru sinni áð-
ur hefir verið, enda hefir meðlima-
talan fjölgað á síðastliðnu ári úr
9654 upp í 15825. Og að sama
skapi hafði konudeildunumm farið
fram, 30 nýjar deildir bæst við- á
árinu, og meðlima talan aukist úr
1132 upp í 1600. Konumar létu
var þar, (miðviku og fimutdag) og
ágætur hljóðfærasláttdr og söng-
ur á milli. Fyrra kveldið töluðu:
Hon Duncan Marshall akuryrkju-
málaráðherra Alberta, Mr. G. W.
Tavell .Lorette Man., og Mr. Wier,
formaður sparisjóðsnefndar Mani-
toba stjómarinnar.
Próf. John Brackin, formaður
akuryrkju skólans í Manitoba átti
margir álitu aðal málið urðu svo i líka að tala það kveld, en gat ekki
sem engar umræður.
Mr. J. R. Murray aðstoðar ráðs-
maður United Grain Growers fél.,
sem var einn af þremur í nefnd
mjög vel yfir því hvernig hefði j til pess aS athuga þetta mál. þeir
gengið fyrir þeim á síðastliðnu j menn voru tilnefndir af The Can.
ári, og vonuðu þær eftir að enn j (^ouncil 0f agriculturc, Sem ér aðal
betur mundi ganga á komandi ári. framkvæmdarnefnd bænda fél.
Hin bezta samvinna hefir verið fyrir öll fyUdn. Mr* Murray
á tnilli deildanna, og er vonandi
að það verði ætíð. Kvennfólkið
átti líka stóran þátt í því hve vel
sagði að meðnefndarmenn sínir
og hann, hefðu komlst að þeirri
niðurstöðu, að þetta fyrirtæki væri
og friðsamlega að þingið gekk. Eg vel gjörlegt með vissum skilyrðum.
heft oft setið á fundum, en aldrei pað væri tvö aðal-atriði. 1. að bænd-
þar sem betur eða liðlegar hefir j ur ihefðu nógu mikinn og almenn-
gengið en þar og má það næsta an áhuga fyrir málefninu til að á-
merkil'egt heita, þegar tillit er j byrgjast nefnd þeirri sem fyrir
tekið til þess hve margir voru þvi stæði, hveiti af að minsta kosti
þarna saman komnir. j 60% af öllum ekrufjölda sem und-
pað sem mér iheldst fanst að ir hveiti væri í vesturfylkjunum.
var einmitt það að sum málin Qg 2. að hver og einn gjöri lög-
væru afgreidd of fljótt, væru ekki lega bindandi samning við nefnd-
ihuguð og rædd sem þyrfti. pað ina til þess að tryggja henni 1. at-
voru yfir 40 uppástungur fyrir
þinginu, og Jangflestar af þeim
voru afgreíddar fyrirhafnarlaust,
það var aðeins þrisvar sinnum,
sem virtiet ætla að verða dálítið
stapp, e« sem ekkert varð úr.
Fyrst var það, þá rætt var um
breyting á fyrirkomulagi því, sem
haft er með uppástungur þær sem
koma inn til nefndar þeirrar er
um þær fjallar. Hinar ýmsu
deildir senda uppástungur um það
eða þau mál er deildin vill láta
ræða á þinginu, þær uppástungur
verða auðvitað svo margar og mis-
jafnar og oft margar um sama
efni, og því óhugsandi að láta
þær allar koma fram, nefndin vel-
ur því það úr þeim sem henni bezt
likar og dregur saman, en kastar
hinu. Sumir voru óánægðir með
þetta, sem óþarft var þó, því ef
einhver verður ekki var sinnar
uppástungu, getur hann sjálfur
komið með hana fyrir þingið.
Annað atriðið var um þátttöku
bænda í fylkispólitik. pað var
í fyrstu búist við að nokkurt þjark
yrði um það mál en þó varð það nú
reyndar ekki.
Sumir vildu að eins láta fara
fijótara að því en framkvæmda-
nefndin fór fram á í tillögu sinnn
Nefndin fór fram á í skýrslu
sinni að í tilliti með stefnuskrá
flokksins yrði byrjað hjá undir-
deildunum, þær beðnar að senda
til framkvæmdanefndarinnar til-
lögur sínar og bendingar, og nefnd
in hefði svo hliðsjón af því þá hún
byggi til stefnuskrána. Sendi
bana svo til undirdeildanna til í-
bugunar og breytinga, og svo að
síðustu yrði hún lögð fyrir næsta
þing til samþyktar. Um þetta
virtist í fyrstu ætla að verða kapp
riðið, og að sá samningur sé gild-
andi fyrir 5 ára tíma.
Til þess hægt væri að 'byrja á
þessu fyrirtæki fjármuna vegna,
áleit haain að bændur ættu að
leggja til 50% og bænda kórn-
kaupa fél. hinn helminginn til að
byrja með. En vel ættu bændur
að athuga þetta mikla mál áður
en þeir afréðu að koma því í fram-
kvæmd. Ymsir miklir örðugleik-
ar yrðu sjálfsagðir og líklegir til
að gera menn óánægða. Aldrei
væri hægt að vfta hvenær bezt
væri að selja, nefndin áliti máske
bezt að selja mikið snemma að
haustinu, en svo máske brigðist
uppskera í Argdntine eða annar-
staðar, og hveiti kæmi því upp sem
sem ekki hefði verið búist við, og
nefndin fengi því ekki meðal verð
sem á hveiti hefði verið á heims-
markaðnum yfir árið, og það sárn-
aði bændum.
Annað væri það, að fyrstu nið-
urborgun yrði að ákveða svo
snemma, líklega um miðjan ágúst,
að ekki yrði hægt að gizka á hvað
meðal verð yrði á hveiti yfir árið.
Nefndin yrði því máske að ákveða
fyrstu afborgun l^egri en hefði
þurft að vera. pví það sem nefnd-
inni riði á væri að hafa fyrstu af-
orðið af því sökum þess hve seint
var orðið þá hinir voru búnir, og
þótti mörgum það slæmt, því þá
langaði til þess að heyra til hans,
enda varðar okkur hans skóli
rnestu, og því sem hann hefði að |
segja um hann. Fimtudags-|
kveldið töluðu Mrs. Brodie, Ont-
ario, J. R. Bowler. fyrir hönd Man.
G. W. V. A. , Mr. Crerar M. P. ogj
Mr Wood formaður bændaflokks-1
ins í Alberta. Mest þótti méri
varið í að hlusta á Mr. Marshall,!
fyrst talaði hann um búskap hér,
og kryddSði það ýmsum sögum, er!
allir hlóu dátt að. Svo lýsti hann
fyrir okkur nýafstöðnu ferðalagi |
sínu um England og Skotland, og
geröi okkur kunnuga hinum miklu
nautgripakongum á norður Eng-
iandi og Skotlandi, og þeirra fram-
úrskarandi gripahjörðum. Og
þess á miMi sýndi hann oss hin
fögru svæði sem Burns og Scotih
hafa lýst svo vel ög gjört svo ó-
gleymanleg og næstum helg í
minnum manna.
Mr. Tovell, talaði um nauðsyn-
ina fyrir það að vinna saman. Um
hinn mi'kla mun sem væri á því
sem bændur fengi fyrir vörur sín-
ar, og þess sem síðast keypti. Sagði
frá hinu nýmyndaða smjörgerðar-
félagi bænda, og vonaðiist eftir að
bændur keyptu hluti í því, og
styrktu það sem þeir gætu. Mr.
Wier skýrði greinilega frá fyrir-
komulagi stjórnarinnar með spari-
sjóðbankana, og hve mikið fé fólk
legði alla eiðu inn í þá sérstaklega
verkafólkið í bænum. Hann eggj-
aði bændur á að láta það fé sem
þeir hefðu sflógu renna í þann
sjóð. Með því ynnu þeir tvent,
fyrst að fá rentu af peninguim
sínum, og svo með því að styrkja
sinn eigin félagsskap. pví þessa
peninga lánaði stjórnin aftur út
tii bænda í gegnum The Rural
Credit Society, með betri kjörum
og''lægri rentu, en annarstaðar
væri hægt að fá. Vízt er um
það að bændur ættu að sinna þessu
því það er þeim til mikils gagns.
Og á Manitobastjórnin þakkír
skilið fyrir að hafa komið því í
Alvarlegir tímar.
pað er langt síðan að ástæður
bænda og búalýðs hafa verið jafn
erfiðar sem nú. Dýrtíð, óáran,
peningaleysi o. fl. kreppir að
mönnum á ðllum sviðum. Atvinnu-
vegirnir berjast í bökkum. Enginn
veit með vissu, hvað ókomni tím-
inn ber í skauti sínu. En útlitið
er ískyggilegt, flvert sem litið er.
Um dýrtíðina er það að segja,
að flestar lífsnauðsynjar, ekki síst
hveiti, hrísgrjón, sykur, kol og
steinolía hafa nú sex ár stöðugt
hækkað í verði. Enda er verðið
á þessum vörum orðið nú svo
geypihátt að mönnum hrís hugur
við, og margir fátækir geta ekki
klofið það, að kaupa þær, nema þá
af mjög. skornum skamti, og mik-
ið minna en þörfin krefur. Um
alla álnavöru er hið sama að segja.
Karlmannsklæðnaður úr útlendu
efni kostar nú fimm sexfalt við
það, sem var fyrir ófriðinn.
Sem dæmi um verðhækkunina á
útlendum vörum, skal (eftir Hag-
tiðindunum) nefna hækkunina á
fáeinum þeirra:
7%
17%
7%
3%
6%
allmikið. Sumir vildu útkljá andi fá sem bezt verð fyrir það.
borgunina svo lága að engin hætta framkvæmd, eins og mörgu öðru
væri fyrir nefndina á því að hafa °ss bændum í vil.
borgað/ of mikið. Og sú borgun
yrði óefað alt of lítil fyrir marga
til þess að mæta því er þeir þyrftu
nauðsynlegast.
Enn fremur þyrfti að gæta þess
að með þessu væri ekki verið að
íreyna til að setja neitt vist verð á
hveiti, eða nokkuð í þá átt. Slíkt
væri ómögulegt. pað sem reynt
yrði væri það að selja hveitið þegar
áiitist hentugast, og þar af leið-
þetta mál strax þar á þinginu setja
nefnd til þess að semja stefnu-
skrána, og leggja hana svo strax
fyrib þingið til samþyktar. Studd,
Láta ekki vera ofmikð af því á
markaðinum í einu, eins og oft
ætti sér stað, og væri því selt fyrir
j neðan það sem það ætti að vera. Og
breytingar uppástunga sem fór, að losast við sem flesta miilimenn.
fram á þetta var lögð fyrir þingið. petta er eitt hið stærsta mál
Hve fljótt og vel rættist fram úr' bænda og því aldrei of vel athug-
þessu þakka eg mest Mrs. Brodie að. pað hefur líka verið með
forseta sameinaðra kvenna í Ont-: fram af því, hve lítið þetta mál
ario. Hún bað menn að færa sér var rætt í Brandon binginu, að
í nyt reynslu þá sem gamla Ontario menn fundu til þess hve stórt það
gæti gefið í þessu efni, stefnu- var, og vildu betur íhuga það áð-
skrá bænda þar hefði til orðið án ur en þeir tækju fasta stefnu og
þess að gefa því nægan gaum, að var því að eins samþykt, að þingið
hún átti að verða til langrar fram- væri hlynt hugmyndinni og ætl-
búðar, og það sem flokkurinn
bygði framtíð sína á. peir í Ont-
ario sæu nú eftir, hve óvandvirkir
þeir hefðu verið í þessu, og hún
bað þing þetta að láta sér víti
þeirra sér til varnaðar verða.
Rétt eftir þetta dró uppástungut
maður tillögu sína til baka, og stjórnin, Saskatchewan og Mani-
nefndarinnar tillögur voru sam- toba væru eða ætluðu bráðlega að
þyktar óbreyttar. í sambandi við athuga þetta mál.
Mrs. Brodie byrjaði með því að
mótmæla því sem Mr. Marshall
hafði sagt kveldið áður; að dreng-
ir væru sú bezta uppskera sem
bóndinn gæti fengið. Hún sagð-
ist halda því fram, að blendin
uppskera af drengjum og stúlkum
væri sú lang-bezta, og vonaðist að
þingið væri sér samdóma í því.
Svo virtist líka vera. Hún sagði
okkur frá því hvernig gengi í Ont-
ario. 1 sumu værum við hér á
undan, sérstaklega mð skólana út
á landsbygðinni, og aftur í öðru
værum við á eftir sem vonlegt
væri. Vonaðist eftir sem beztri
samvinnu og samúð og þá gengi
alt vel. Mr Bowler lýsti fyrir
þinginu, örðugieikum þeim sem
afturkomnir hermenn hefðu við að
stríða, og vonaðist eftir að þingið
og bændur yrðu þeim vinveittir.
Framkvæmdarnefndinni var falið
að komast eftir hvað helzt væri að,
og hjálpa það hún gæti.
Mr. Crerar flutti snjalt mál.
Hann spáðl því, tilraun yrði bráð-
lega gjörð til þess að koma járn-
brautum ríkisins til prívat félaga
aftur. Hann sagði að það væri
fyrir sinnuleysi fólk3ins sjálfs
hve öfugt og illa margt gengi í
þetta mætti geta þess, að sumir
virtust bera vantraust til nefndar-
innar í þessu máli, kendu henni
um að þingið í fyrstu samþykti
ekki þátttöku félagsins í fylkis-
politík sem heild. En það hefir
víst verið ástæðulaust, sem sýndi
sig bezt í því að enn voru það mik-
ið fleiri sem vildu bíða og fara
aðist til að deildirnar ræddu það
og kæmust að vissri niðurstöðu
hver um sig. t
Ekki er heldur hægt að segja
hve mikil áhrif það hefir haft á
menn, að um sama leyti var sagt i stjórnarfari iands þessa sérstak-
í blöðunuip að bæði Dominion- ie&a i sambandsstjórnarmálum.
Öll sérstök hlunnindi sem stjórn-
in veitti væri því að kenna, og þar
með væri talin tollmáíin, og einn-
ig hið hörmulega ástand með járn-
brautir ríkisins. Hann vonaðist
eftir að bænda félagsskapurinn
vekti menn til umhugsunar og
starfs í þessu sem öðru.
Að endaðri ræðu Mr. Crerar’s
var hann kosinn leiðtogi flokksins
í samba'ndsstjórnarmálum.
Mr. Wood flutti langt erindi um
samkeppni og samvinnu. Sagði
að þau tvö öfl hefðu frá því fyrsta
unnið hvort á móti öðru og mundu
gjðra þar til annaðhvort eyðlegði
hitt.
pað var margt uppbyggilegt og
fróðlegt í því sem Mr. Wood sagði,
og gaman að hlusta á hanp.
Á föstudagskveldið kl. 4 átti
þingið talsvert eftir af ókláruðu
verki uppástungum og fleiru. En
þá lögðum við félagar Mr T. S.
Og vízt er um það, að Sask. hef-
ir verið alvara með það, því það
fýlki var búið að fá Mr. James
Stewart og F. W. Riddle (formann
og varform. hveitinefndarinnar
sem var)' sér til aðstoðar.
Margt fleira mætti segja af
þinginu en þetta er vízt alla reiðu
orðið of langt mál og verð eg því
ýarlega. priðja atriðið, og það| aS hætta, nema ef eg drep á að
eina sem nokkuð kapp var í, var um eins fa atriði. Ársskýrsla for-
uppástungu þá sem fór fram á að seta félagsins Mr. Brown’s var vel
næsta þíng yrði haldið í Winnipeg, fiutt( 0g kom víða við. Hann
sem var samþykt með litlum at- mintist þess sem gert hafði verið á
kvæðamun. j arinu, og hvað í hyggju væri að
f þau 18 ár, eðá síðan félags-! gjöra á kosjandi ári. Eitt sameign-
skapur þessi byrjaði, hafa árs-!ar félag hafði myndast innan fél.
fundir fél. veriS haldnir í Bran-já síðastliðnu ári. (Sameignar
don, og Brandonbúar hafa vízt smjörgerðarbú), og sagðist Mr.
æfinlega farið vel með erindsreka Brown hafa hinar bezpi vonir um
félagsins. En í ár var aðsókn- það, og vonaðist eftir að bændur
in he!zt til mikil fyrir þann bæ, og slyrktu það eftir rjiegni. Hann Bergvinsson og eg á stað heimleið-
Kornvörur 370% 30%
Sykur 158% 72%
Kaffi o. fl. 158% 13%
Sódi og sápa 473% 5%
Steinol og kol 655% 49%
petta er miðað». við smásöluverð
í Reykjavík.
Mest hefir hækkunin orðið á
sykri, kolum og steinolíu.
Ef verið á flestum eða^öllum
þeim vðrum, sem verzlað er með í
smásölu og heyra til lífsnauðsynj-
um manna er talið í júlímánuði,
rétt áður en stríðið hófst, 100, þá
hefir það verið í október 1919,
371, í júlí 1920, 442, og í Okt. 1920,
454. — Vörurnar hafa þá hækkað
1 verði að ceðaltali um 354% síðan
fyrir ófriðinn, um 23% siðan í
fyrra haust, og um 3% á siðast-
liðnum ársfjórðungi. En á næsta
ársfjórðungi á undan, var hækk-
unin miklu meiri, eða um 8%.
pað, sem meðal annars, og að-
allega, veldur þessari sívaxandi
dýrtíð, er bæði gengismunur pen-
inganna og takmörkuð framleiðsla
í heiminum, sökum óeirða, verk-
falla og þess, hvað yfir höfuð er
unnið lítið til gagns og nytsemda.
í ofanálag á dýrtíðina bætist
það svo við hér á landi, að flestar
iandbúnaðarafurðir hafa fallið í
verði, og sumar þeirra eru lítt
seljanlegar, svo sem ullin. Kjötið
er eins og allir vita mun lægra en
í fyrra. Og gærur, sem menn
bjuggust við að yrðu í háu verði,
hafa einnig stórfallið. — pá er
peningaleysið, og eykur það mönn-
um erfiðleika, bæði til sjós og
sveita. Bankarnir sama sem
harðllokaðir öllum almenningi til
lánveitinga, að minsta kosti sveita-
bændum.
Enn er að nefna það, að öll vinna
er afardýr, eða verkafólkskaupið
hátt. Hefir áður hér í Frey (4.
og 5. tbl. þ. á.) verið nokkuð rætt
um þetta og sýnt fram á, hvað
kaupgjaldið hefir hækkað gífur-
lega síðasta mannsaldurinn, og þó
einkum síðustu 5—6 árin.
í sumar er leið, var kaup kaupa-
manna hér Austanfjalls og í Borg-
arfirði alment 70—90 kr., eða að
rneðaltali 80 krónur um vikuna, og
eigi all-fá dæmi þess, að þeim
hafi verið goldnar 100 kr. um vik-
una, og jafnvel 110—120 kr. ein-
staka manni. Kaupakonum var
goldið almennast 40—50 kr. um
vikuna.
Kaup verkamanna í Reykjavík,
miðað við 10 stunda vinnu, er al-
gengast nú um 90 kr. um vikuna.
Og af þessu kaupi verða þeir að
fæða sig. En með, þessu háa
kaupi í sveitunum fá menn ókeypis
fæði, húsnæði og þjónustu, og má
öhætt reikna það 20—25 kr. um
vikuna. Kostnaðurinn við það að
halda þessa dýru kaupamenn, hef-
ir því orðið, þegar alt er talið — þó
ekki sé miðað við hæsta kaupið
100—125 kr. um vikuna eða yfir
sumarið, í 10 vikur, 1000—1250 kr.
Nú voru á mörgum heimilum í
sumar þetta 1—3 kaupamenn, og
annað eins af kaupakonum. pað
hleýpur því ekki létt á eftir, að
svara út kaupi handa þessufólki.
Margir miðlungsbændur þurftu í
haust að borga kaupafólki 3000—
4000 kr., og sumir sjalfsagt meira.
Einhverstaðar verður að taka það
frá.
Um þetta væri í sjálfu sér ekki
mikið að segja, ef árferðið væri
sæmilegt, og verð á landbúnaðar-
afurðum hátt, eða hlutfallslega
svipað og á vörum og vinnu sem
menn verða að kaupa. En því er
nú ekki að heilsa.
Um vöruverðið hefir áður verið
'•ætt. En um árferðið er það að
segja, að nú í þrjú ár, hefir það
verið oft tilfinnanlega erfitt. Vet-
urnir 1917—18 og 1919—20 voru
harðir og gjaffeldir. Síðastlið-
inn vetur komust margir í stórar
skuldir vegna fóðurbætiskaupa. E^ bænda og alþýfeumanna. Vitanlega
svo sagt að fóðurbætiskaupin hafi verða sveitamenn að spara eins og
numið hjá mörgum bændum í „ðrir, og gera það öðrum fremur.
sumum héruðum landsins, 10—15 Hluturinn er sá, að búandlýður í
kr. á hverja kind, sem var á fóðri, sveitunum er miklu sparneytnari
og sumstaðar jafftvel meiru. pað en kaupstaðarbúar. Flestir sveita-
er drjúgur ábætir í viðbót við ann-| bændur neita sér um flest þau
an fóðurkostnað. — En vitanlega þægindi, er fólk í kaupstöðum veit-
stafa þessi miklu fóðurbætiskaup ir sér, að minsta ko.sti þeir sem
víða af miður hyggilegum ásetn-eru efnaðir. pað fer því fjarri, að
ingi. bændur eða bændafólk í sveitum
Um mestan hluta Suðurlands, [ lifi í óhófi. Sparnaðurinn er
og Vesturlad, var sumarið er leiðj jafnvel sumstaðar meiri, — stund-
mjög votviðrasamt, og heyskapur í
þ^ssum landsfjórðungum afar mis-
brestasamur og yfirleitt rýr. Marg-
ir bændur í þessum héruðum hafa
því stórskaðast á kaupafólkshald-
inu í sumar.
Af þessu stutta yfirliti um á-
um iaf getuleysi, — en iholt er.
Ef um eyðslu hjlá bændum er
að ræða, um skör fram, þá teldi eg
að þess mundi helzt gæta í rausn
þeirra gagnvart gestum sínum.
peir gætu þar sjálfsagt sparað
meira — í mat og drykk — en gert
Draumkafli.
-----Svo var eg alt i einu kom-
in í sal einn mikinn og einkenni-
legan. Mér þótti sem skip eitt
mikið myndaði vestuihlið salsins.
parna þóttist eg hafa verið fengin
til þess að kenna, og þarna var
S. gamli sitjandi og þóttist eg
skilja að hann ihefði átt mikinn
þátt í því að útvega mér kenslu-
störfin (S. er gamall Englend-
ingur og tók eg einu sinni við
skóla þar sem hann var að hætta
að kenna, og hafði hann verið þar
óvinsæll en var mér þó góður).
Ekki voru nemendur margir — að
eins fjórir, og tveir þeirra roskn-
ir menn, annar gamall nokkuð.
standið í sveitunum, verður það er. pannig mætti benda bændum ^ f ... ,
,, ,, . . . , / , r . , gamlir sjomenn (ef tii viii her-
Ijost, ollum sem hlutdrægnislaust, og husfreyjum a það, að leggja al- M;
' £,•* « x. ,____j -i I » , 7, menn lika). Nu hofðu þeir boK í
lita a mahð, að hagur bænda ál- veg niður að bera gestum sukku- .... , . , , _
1 6 • 6 , höndum og byrjar sa hinn gamli
| maður að lesa (hann hafði skegg
ekki ólíkt því sem sést á myndum
ment að þessu sinni, er miðurj ladi” og kökur með kaffi. pað er
góður, og stendur hjá mörgum líka sparnaður. — Sé gesturinn
höllum fæti. En ástæðulítið er það,, svangur eða matarþurfi, þá er
og um leið ódrengilegt, að kenna honum miklu betra að geta fengið
bændum að öllu leyti um, hvernigi smurt rúgbrauð með mjólk eða
komið er. Eða þá hitt, að telja á- kaffi.
standið í sveitunum nú sönnunl Alt dekur við gesti — ekki síst
þess, að landbúnaðurinn sé aðj í mat og drykk — er hreinn og
fara algerlega á höfuðið, og að j beinn óþarfi og eyðSlusemi. par er
hann hafi aldrei átt og eigi ekki sparnaðurinn á sinni réttu hyllu.
neina framtíð. Slíkar ásakanir og Enn fremur geta þeir, sem hafa
dómar, um annan aðalatvinnuveg! mjólk sparað kaffi, eitthvað meira
landsmanna, sem er og hefir verið en gert ’hefir verið. Og þetta býst
írá upphafi íslandsibygðar, koma! eg við, að menn geri, eftir því sem
helzt frá mönnum, er Iítið þekkja J við verður komið.
til landbúnaðarins og brestur öll Að öðru leyti mun alþýða manna
skilyrði til þess að geta dæmt um spara við sig það sem hægt er, í
þessa hluti. j þessari dýrtíð. Og hjá mörgum
Hitt má til sanns vegar færa, að skamtar getan af. Efnahagurinn
bændurnir eru ekki að öllu leyti
sýknir saka, gagnvart því öng-
þveitis-ástandi sem nú á sér stað.
peir hefðu vafalaust getað breytt
á ýmsan hátt öðru vísi í búskapn
leyfir þeim ekki að leika með glys
og glingur og allskonar óþarfa.
öðru máli er að gegna með kaup-
staðina og bæina. par er óþörf
eyðsla miklu meiri en í sveitunum.
um en þeir gerðu, og á þá leið erj Nægir í því efni að eins að benda
betur mátti fara. Skal eg semj á aðsóknina að “bíóunum”, að-
dæmi nefna tvent. pað hefði tví-
mælalaust borgað sig betur að
selja fleira af sauðfé í fyrra’haust
heldur en gert var, og þörfin á
fóðurbæti þar af leiðandi orðið
minni síðastliðinn vetur og vor, en
raun varð á. Skynsamlegur og
góður ásetningur að haustinu
borgar sig ætíð vel. Og eins og
á stóð haustið 1919, var það aug-
Ijóst. pað var nokkurn veginn
víst, — og fyrir sjáanlegt þá þegar
— að kjötverðið mundi ekki hækka
úr því, sem þá var. Um hitt, hvern-
ig tókst til um kjötsöluna hjá
Sláturfélagi Suðurlands, er ekki
bændum alment að kenna. — En
þetta, sem hér er efnt, er skeður
hlutur, og-verCtfr ekkl aftur tek-
inn.
Hitt sem eg^ætlaði að nefna, er
þetta, hvað þeir eru sorglega fáir
í sumar, í Borgarfirði og víðar, er
streymið að kaffihúsunum á kvöld-
in, og næturferðir bílanna. Hér á
það við, að prédika um sparnað,
og gera um leið ráðstafanir til, að
dregið sé úr eyðslunni. — En því
er nú ekki að heilsa, að það sé gert.
Hitt er auðsætt, þegar um sveita-
búskapinn er að ræðía, að foændur
verða, meðan þetta erfiða ástand
helzt, Og ekkert breytist til batn-
aðar, að fresta öllum stærri fyrir-
tækjum og framkvæmdum. Alt
efni til ibygginga og girðinga —
auk vinnunnar — er afardýrt.
Reisa fáir rönd við því nú að ráða-
ast í miklar jarðábætur eða stórar
húsabætur. Aliar slíkar fram-
kvæmdir verða að bíða betri tíða.
Nó verfia menn nm hrltr aö reyna
að bjargast við það sem er, hvað
húsakynni eða annað snertir Reyna
x lengstu lög “að spyrna á móti
broddunum” og halda í horfinu.
verkuðu vothey. Hefði minna! Og munið eftir órðum skáldsins:
skemst af heyi, og farið forgörð- j
um, ef votheysgerð hefði verið al-
mennari, og meiri rækt lögð við
hana en átti sér stað.
Sjálfsk^parvítin eru að jafnaðij
verst.
Hins vegar er á það að líta, að
þetta erfiðleika-ástand sem nú er,
samfara slæmum horfum, að því
er til landbúnaðarins tekur, er ekki
neitt sérstakt fyrir þann atvinnu-
veg. Horfurnar eru yfirleitt
mjög ískyggilegar, hvort serh litið
er. pví er nú ver og miður.
Atvinnuvegirnir bæði til sjós og
sveita, eru meira og minna lam-
aðir sökum dýrtíðarinnar, peninga-
leysis, og árferðis, og geta þar af
leiðandi eigi notið síri. útgerðin við
sjáfarsíðuna er lítið betur stðdd
en landibúnaðurinn, og óvíst enn,
hvernig gengur að gera út í vetur,
bæði botnvörpunga og vélbáta. Og
um opnu bátana eða útgerð þeirra
er víst svipað að segja. Kostnaður-
inn við útgerðina er orðinn svo
gífurlegur, að hún svarar naum-
ast kostnaði, að minsta kosti hjá
sumum, ef ekki öllum sem gera
út.
pað er nákvæmlega sama sagan
og landbúnaðurinn hefir að seg'ja.
Blöðin hafa að undanförnu rætt
mikið um ástandið og horfurnar,
og hverju sé um að kenna, að svo
er komið, sem komið er. Um orsak-
irnar til dæmia, peningakreppuna
gengismuninn hafa þau ekki verið
að öllu leyti sammála. — En það
getur nú legið hér milli hluta.
pau hafa einnig rætt um það,
hvaða ráð væru helzt til varnar
og viðreisnar. . Hafa þau bent á
eitt ráð — og verið þa^ nokkurn-
veginn sammála — og það er að
spara.
“Bróðir kær, þótt báran skaki
þinn bátinn hart, ei kvíðinn sért.
pví sefur logn á boða baki j
og bíður þín, ef hraustur ert.”
pað er engum efa undirorpið, að
1 dugleg landstjórn igæti með vit-
af Earl Kitchener). Eg stóð, eða
öllu heldur hékk álengdar og átti
að segja honum til í lestrinum.
En hann las skírt og vel, og sköru-
lega og hafði rödd framúrskarandi
góða, en það heyrðist á röddinni
að hann var gamall maður. Nú
kom fyrir í lexíunni orðið. ante-
caelum, nokkru áður en maðurinn
hætti að lesa. Mér þótti móðir
mín sitja í salnum, þeim megin
við mig sem skipið var, og hafði
hún hlýtt á lesturinn, og spurði
hún nú að þýðingu á þessu orði,
antecaelum til þess að geta skilið
hvað lesið var síðast. Eg þóttist
vera hangandi utan á einhverri
tunnu sem hékk þarna í loftinu,
og var tunnan klökug utan með
pörtum. Ekki var eg fljót til
svars en eg vildi eitthvað segja
af því eg var kennarinn, og eg
hugsaði mig um þýðingu orðsins.
Eg þóttist þá sjá hafið slétt og
spegilfagurt, eins og eg man eftir
3jónum á sólfojörtum sumardegi
þeg^r eg var á íslandi. Eg þótt-
ist sjá skip — það var kyrt. Eg
hugsaði mig nú um þýðinguna á
orðinu, antecaelum — já, eg þótt-
ist sjá að það væri sjórinn — þar
væri nokkurskonar fyrri himinn
eða öllu heldur lægri himin. pað
væri himinn uppyfir oj{ himinn á
móti fyrir neðan. Og þessi him-
inn sem væri gengt hinum — það
væri hafið, það væri antecaelum,
og mér fanst sjórinn óumræðilega
fagur svona spegilfagur. Eg sá
að hinn gamli maður var að leitast
við að gefa skýringu á þessu orði,
antficaelum en ihonum tókst.það
urlegum og einbeittum ráðstöfun-
um, haft að ýmsu leyti áhrif á
verzlunina og dregið úr því okur-
verði, sem er á öllum nauðsynjum
manna. En verzlunin er lífæð
þjóðanna, og það varðar jafnan
miklu, Ihvernig hún er rekin. pað
er víst áreiðanlegt, að “útlendar”
vörur sem við köllum, eru óvíða,
eða jafnvel hvergi jafn dýrar og
hér.
Hefði landsverzluninni verið
haldið áfram á svipaðan hátt og
1918—19, þá yteri margt öðruvísi.
pá væri minna um “okur” og
“hringi” í okkar verzlunatheimi
en nú á sér stað.
En þetta og marlgt annað ætti
að kenna bændum hve nauðsyn-
legt það er nú að vinna sem mest
saman. Reyna méð félagsskap
og samtökum að draga úr erfið-
leikunum, og koma á betra skipu-
lagi, bæði í viðskiftum og öðru er
landbúnaðinum mætti að gagni
koma.
Eitt af* því, er stutt ga^ti að
þessu er það, að haldnir væru fund-
ir í vetur — sveitafundir og hér-
aðsfundir — til þess að ræða um
málefni landbúnaðarins. Meðal
annars ætti að ræða þar um hvað
auðið væri að gera til þess að
draga úr dýrtíðinni og hinu háa
kaupgjaldi, sem liggur eins og
martröð á landbúnaðinum, og veld-
ur honum þungum búsifjum. Slík-
ir fundir mundu að minsta kosti
hafa tvent gott í för með sér. peir
h’lytu að vekja menn til umhugs-
pegar í öngþveiti er komið, og; unal:- unl ástandið og glæða áhug
öll sund lokuð, þá er þetta vana- ann fyrir >ví að hefjast handa og
lega þrautaráðið, ráð, sem þó í
raun og veru miðar lítið í áttina
til umbóta og viðreisnar.
pað er langt frá því, að Freyr
vilji á nokkurn hátt amast við
þessum sparnaðarkenningum.
pvert á móti. Hann vill styðja
hverja viðleitni og framtakssemi
til sparnaðar, sem við verður kom-
ið og ekki gerir skaða. — En held-
ur seint komu blöðin auga á þetta
ráð, gagnvart eyðsluseggjunum og
því fólki, sem lifir í óreglu og ó-
hófi.
En — satt að segja hefir mér
virst, að þessum sparnaðarprédil^-
unum sé fyrst og fremst beint til
beita samtökum í baráttunni við
erfiðleikann. Og með því er stefnt
í áttina til umfoóta.
Landbúnaðurinn er og hefir
jafnan verið undirstaða — grund-
völlur — þjóðfélagsbyggingarinn-
ar. Bili þessi grundvðllur eða
hrynji, er þjóðernið og þjóðin í
hættu stödd.
Fyrir því verða allir að vinna
að því með ráðum og dáð, að efla
og styrkja þennan atvinnuveg, og
með því tryggja ,framför og fram-
tíð þjóðarinnar.
Sigurður Sigurðsson.
—Freyr.
ekki og leit hann til mín, og sagði
eg þá við hann (Eg var nú ekki
longur á tunnunni og hinn gamli
maður var nú kominn nær mér):
“Caelum, er himinn,” sagði eg,
“en ante þýðir á undan,” og eg tal-
aði við hann á ensku. Hann
samsinti þessu strags, svo gekk
ihann á burt.
\
pá fann e'g að eg var kominn í
sal annan. Sá lá frá austri til
vesturs. Á vestur enda salsins
var veggspjald (Blackboard) eitt
á veggnum. par nálægt var
maður ungur og var hann laglegur
og skarplegur, en um leið góð-
mannlegur. Hann ’hafði lítið
dökkt v^ngaskegg eða alskegg sem
fór honum mjög vel. Eg var í
austurenda salsins og þar þótti
mér vera fleira iólk. pað var
ekki frítt við að mér findist eg verá
í Evrópu. Ekki get eg sagt með
vissu um áttirnar, en England
þóttist eg sjá að væri mér til hægri
handar þar sem eg stóð í salnum
og horfði til vesturs. Ekki veit
eg úr hverju hliðar salsins voru
gjörðar en víst er um það að hafi
iþær nokkrar verið þá voru þær úr
gagnsæju efni. Nú fór sá hinn
ungi maður að gjöra okkur skiljan-
legt hvað nú væri nýupp^ötvað í
heimi vísindanna, en ekkert virt-
ist hann tala, eða ekki fanst mér
berast neitt hljóð frá honum til
mín, samt þóttist eg skilja hann
nákvæmlega. pað var nefnilega
það sem hann var að segja okkur,
að nú hefðum við nýtt dagtal og
væri það nú ljóst orðið að Jesús
Kristur hafði fæðst hinn fyrsta
dag (sunnudag) hinnar fyrstu
viku, hins fyrsta mánaðar hins
fyrsta árs, og skrifaði hann þenna
tölustaf “1”. í fjórum stöðum í
form eitt á töflunni, þessu til skýr-
ingar. Einnig skildist mér að nú
væri foúið að flytja vöggu þá er
Jesús Kristur var ihafður í þegar
hann var barn (ekki datt mér þó í
hug jatan) til Englands, og eins
allar fornmenjar um Krist -^alt
var búið að flytja til Englands, það
var jafnvel komið í Ijós að Kristur
hafði fæðst á Englandi og þess
vegna var það sjálfsagt að allir
þessir munir væru geymdir þar
(í London),--------Ekki eru mörg
orðin í draumakafla þessum, enda
naumast þess virði að skrifa svona
lagað. Við mennirnir vitum lít-
ið — skiljum ekkh tilveruna betur
en svo að lítill draumur er okkur
óskiljanlegur.
—Snemma morguns, 6. jan., 1921.
Elín Ægisdóttir.
«