Lögberg - 29.12.1921, Blaðsíða 2

Bls. 2
UUauiinN 29. DESEMBER 1921
FYRIRLESTUR
Hdidmn at
K. BECK
lönd almætlisins og alkærleikans,
— inn í frioarins og fullkomnun-
arinnar ríki. — petta munum
vér komast að raun um í för
vorri um ríki hans —* ljóðheima
Sénhver sá, sem verið hefir j var þá 84 ára. Sannaðist á hon- j hans.
staddur að sumarlagi á fjöllum um: “að skáldin ibera fegurstu, | Séra M. hefir verið líkt við örn-
uppi í þoku, mun hafa tekið eftir,; hæsju elli,” og þá eigi síður:ji!*n, “er flýgur fugla hæst”, og
að því er oft þannig farið, að “Göfug s^l er alt af ung undir! þ»ð er fögur samlíking.
,þokan hylur að eins hið lægra silfurhærum.” Eg er að sönnu Hann svífur oft hátt og dreg-i
landslag — undirlendið og hlíð- j eigi gamall, en eg hefi heldur j ur arnsúg í fluginu, og hann
arnar, en tindarnir einir standa í eigi kynst neinum öldungi jafn- j flýgur einnig víða. Ríki hans í
upp úr. I ungum í anda, og það hefir ef- j heimi óðsnildarinnar er svo afar
petta er algengt náttúrufyrir-1 laust verið sprottið af sálargöfgi víðlent, sem einnig er von, því að
jhrigði, en þetta er einnig glögg han* og hjartahreinleik. petta andi han.s var svo víðsýnn og víð-
táknmynd úr lífssögu þjóðanna j tvent voru sterkustu þættirnir í feðmur; og það er eigi að furða,
— mannkynssögunn. Allur þorri j sálarlífi hans, en einnig afltaug- >ó að slíkt víðlendi sé misjafnt
manna hverfur að æfinni lok- j arnar í ljóðum (hans, og þessa
inni í gleymskunnar miklu þoku, j gætti svo mjög í framkomu hans
en þeir, sem hafa verið eitthvað j
meira en fjöldinn; þeir, sern'
Ljóð hans þekkið þið öll meira
og minna, og eins og vjð, munum
skarað hafa fram úr á einhverj- j sjá eru þau skuggsjá hins æðsta
um sviðum — frumherjarnir og j og bezta i eðli hans, því að í góð-
brautryðjendurpir — þeir gnæfa kvæðum sínum birtist hann oss
upp úr gleymsku þokunni eins og heill og óskiftur. Hann er djúp-
tindarnir. t sæjasti og langfleygasti hörpu-
að landkostum, en margur blett-
Urinn er þar undra fagur, þó að
urðir og flug séu máske á milli;
en er vér skoðum eitthvert land,
leitum vér venjulega uppi feg-
urstu blettina; vissulega með
það fyrir augum, að vér mtraum
hafa mestan andlegan gróða af
því, að sjá hið fagra og áhrifa-
y, . , . vi - I valdur bessa lands Enda hefir mikla, og þeirri stefnu skulum
Peir hafa með verkum sinum og Vdmur "essa lduas' nem , ,
* i * /* i i • > T7Í»V t I cri Q uaví*i virrvi a Ir o ,1 rl _
lifstarfi reist sér þann bauta-1 hann fen£ið langmesta viður-
stein, sem tímans tönn orkar eigi j kenningu ellra skálda vorra bæði
utan lands og innan. Önnur
að vinna á. En “margir eru kall-
aðir, en fáir útvaldir”. peir eru
harla fáir, sem eiga því hlut-
skifti að fagna að “lifa” í huga
skáld vor hafa, bæði—að honum
lifandi og látnum, sungið honum
sín hjartfólgnui.-itu þakkar- og
og hjarta þjóðarinnar “þótt þeir viðurkenningaqljóð; þeir hafa
deyi.” En einn af þessum fáu,! lotið honum °* lúta> sem skáldinu
einn af þessum “útvöldu”, er hann j “af »uðs náð”> krýndum konungi
sá maðurinn, sem eg ætla að gera >eirra> andlegum kenmföður og
að umtalsefnf — skáldmæringur-! æðsta Presti- Guðm- Guðmunds-
inn nýlátni, Matthías Jochums-j son se*ir d‘ um hann:
son. Hann mun gnæfa upp úr “Heill þér, sem brennir hjörtun
gleymsku þokunni, meðan stuðla-1
björgin íslenzku gnæfa ofar efn- j
i-þokunni.
pað hefir verið sagt, að ætt-
landið okkar hjartkæra væri
“undarlegt sambland af frosti og
funa”, og er það sönn lýsing; þar
eldi ljóða.
Heill þér, .sem kennir trú á
mátt hins góða.
pökk skal þér alla
þjóðaæfi gjalla,
þjóðskáldið snjailla.”
—Og Hannes Hafstein kveður:
getur að líta hinar mestu and- “Pví heilsa eg þér, heilsa ein-
stæður, eldinn og ísinn, þessi tvö j mitt þér, sem hæstm tónum nær
miklu stórveldi náttúrunnar, — af landsins sonum.” Og þar er
þar getur að líta eldfjallið log- sára rátt iýiet- En “sjálft
andi og jökulinn helkalda, heið-j mannvitið, þekkingin, hjaðnar
bjartar, sólríkar sumarnætur og sem blekking, sé hjartað ei með,
húmþungt, (VVaugalegt skamm- j sem að undir slær.”
degi; og það er eigi að furða, þó ! En í snillilóðum séra M. finn-
að eðli og atgjörvi þeirrar þjóð- í um vér alstaðar hjarta hans sjálfs
ar, sem á við svo misöfn kjör að j slá, og það var ekkert steinhjarta;
búa, ,sem hefir slíka fjölbreytni j þftð var hjarta, þrungið við-
fyrir aUgum, verði ofið ýmsum kvaemni og ástúð; hjarta, sem
þáttum og margur kynlegur kvist-1 fann til með öllu, sem bágt átti, ^
urinn spretti þar upp. Sú hefir °g vildi líkna því. pví að ,séra M.
einnig raunin á orðið. Margur; yar postuli mannúðar og mann-
fagur og furðulegur viðartein- i kærleika og margir hljómdýpstu
ungur, sem borið hefir fögur | °i? ómfegurstu tónarnir úr gígju
blóm og ávexti, hefir vaxið upp í' hans, eru knúðir fram af þeim
vér fylgja á leið vorri um skáld-
heim séra M., og eg efast eigi um
að vér rnunurn komast að raun
um; að þar er meira góðgresi og
kjarngresi, en illgfesi og ónytja-
jurtir.
Við fyrstu yfirsýn sjáum vér
ljóslega, að séra Matthías hefir
eikið á undur marga strengi
,-g'gjunnar; flestar tilfinningar
mannlegs hjarta koma fram í
Ijóðum hans; sorgin og gleðin,
sælan og kvölin, ástin og heiftin,
og hann seiðir einnig í söngva
hinar stærstu andstæður: storm-
hvininn og blæhvíslið; brimgný-
inn og lækjarniðinn. Tónsvið
hans er svo afar víðáttumikið.
Yrkis efnin eru margbreytt og
fjölskrúðug. En látum skáldið
tala sjálft. Lífcum fyrst á ætt-
jarðar- og hvata kvæði hans, en
margt er til af þeim, mörg mjög
fögur, sérstaklega þau, sem ort
eru • við þúsund ára afmæli ís-
landsbygðar. Skáldið hefir þá
farið hamförum, og virðast þau
miklu timamót hafa knúið marga
hæstu og hreinustu tóna úr hörpu
hans. Frá þeim tíma eru t. d.
hinar yndislegu “íslandsvísur”.
par eru þessi sannleiks þrungnu
, orð:
skauti ættjarðar vorrar. Marg-!oflum- hlýgeislanir frá hinu
ur frjóangi, sem orðið hefir að góða.og göfuga harta «hans er
blómlegum og limaríkum hlyn, og | ei£Í að eins að finna í ljóðum hans,
einn af þessum kynlegu kvistum
á lífmeiði hinnar íslenzku þjóð-
ar, er séra Matthías skáldjöfur.
Hann er sannur sonur Fjallkon-
unnar; hold af hennar holdi.
Vér skulum byrja á því, að
virða fyrir oss persónu séra M.—
manninn sjálfan, eins og hann
kom mér fyrir sjónir; en síðar
Ijóðagerð hans, í nokkrum stórum
dráttum, — öðru ví«i getur það
eigi verið, því rannsóknarsviðið
er svo afar vítt.
Séra M. var maður tígulegur
og mikilúðlegur, þéttur á velli og
sópaði að honum; andlit hans
var svipmikið og sttrskorið.
Göfgi og tign hvíldi yfir ásýnd
hans og látbragði. Hann minti
giann ósjálfrátt á hina fornu ís-
lenzku afreksmenn og skörunga,
sem hann hafði tekið miklu ást-
fóstri við og hefir “gætt ljóð-
lofi.”
En hið ytra útlit mann.sins stoð-
ar minst til þess, að laða menn
að honum. pað er hinn innri
maður, hugsunarháttur og hjarta
lag mannsins, er lýsir sér i við-
móti hans og framkomu, er þar
veldur mestu um, og viðmót séra
M. var ætið vingjarnlegt og glað-
legt — sannur spegill hans innra
manns.
Hann hafði ætíð bros og vinar-
orð , á reiðum höndum; hvort
heldur ræða var um fátækan eða
ríkan, kotung eða höfðingja, því
að hann gerði ,sér engan manna-
mun Honum skildist það, að
“Eitt hlýju bros, eilt áslúðleik-
ans orð,
eitt ylrkt handtak stundum
meira vegur,
en pyngja full og borin krás
á borð
og bikar véiga dýr og glæsi-
legur.”
Hann var þannig í umgengrp,
var þannig í daglegri umgengni,
að það virtist leggja af honum yl
og hlýju, enda var hann jafnan
léttur í lund. pað var einnig í
samræmi við lífsskoðun hans, eins
og eg mun síðar víkja að. Hann
var svo ríkur samúðar og sam-
huga, svo framúrskarandi næm-
ur á að skynja og skilja aðra.
Heim að sækja var hann hinn
alúðlegasti, skemtinn, ræðinn og
fyndinn. pað var eins og að koma
til föðurheimkynna að heimsækja
hann—hjartahlýjan var svo auð-
sæ og auðfundin.
Eg kyntist honum að seinasta
veturinn, sem hann lifði. Hann
“Hræðstu ei, þótt börðin breið
blóðugir skeri þræðir,
ógurleg er andans leið
upp á jsigurhæðir.”
Hversu dúpsetta og hrífanid
speki er eigi að finna í þe.ssari
stöku ? Hér er í raun og"veru, í
þessum fáum orðum sögð þroska-
, . , , , , . ... saga mannsandans, sögð saga
r.eldur streymdu peir einnig ur .
, , -i .ibrautryðjandanna, .frumherjanna,
m /\ v* /*l m n m n /\ «• M n m n n« I n n A % n /v » 7
sem kept hafa að því marki, að
hönd hans, er hann heilsaði, og'
ljómuðu í augum hans, og vörp-
uðu æskubjarma á ásýn^ hans,
er rituð var myrkum mannlífs-
rúnum, því að líf þessa mikla
andans manns var eigi neinn
neikur, þó i því væru ótal sól-
skinsblettir. Við vitum, að hann
var raunamaður, og sorgin knúði
einnig marga hreina og háfleyga
óma úr gígju hans. En hann
“æðraðist eigi þó inn kæmi sjór
og endrum og sinnum gæfi á bát-
iun.” Hann var eins og öll mikil-
,menni, stærstur í hinni mestu
raun. Trú hans á sigur hins
góða var afarrík og vonin átti
mikil ítök í hjarta hans. og þess*
ar tvær himinbornu dísir færðu
sumar í sál han,s og sól í huga,
og vörnuðu því að klaki settist
um hjarta hans í hinum hörðu
örlagaéljum; þessi klaki, sem lyk-
ur um svo mörg hjörtu og varnar
öllum æðra gróðri að festa þar
rætur.
Hin skírskorna ásýnd séra M.
er mótuð djúpt huga minn. M#r
fanst svo bjart um þennan silf-
urhærða skörung. Mér fanst hann
bera svip af tindinum himin-
gnæfa, sem-leiftrar í kveldsólar-
skininu. Nú er lífsól hans hnig-
in, en sólarlagið var einnig fag-
urt og hann hefir með Ijóðum sín-
um reist sér lofköst, sem síðla
mun hrynja.— Og nú skulum vér
virða fyrir oss þenna lofköst, en
vér getum eigi leitt sjónum nema
lítið eitt — í stuttu yfirliti, get-
um að eins grandskoðað nokkhr
(blóm á hinum limaríka skáld-
meiði séra M., og ræturnar að
þeim meið greinast víða. Mér
finst mega líkja honum við Ask
Yggdrasils, hið mikla lífstré, sem
frá er sagt í Eddu. En ræturnar
að honum lágu í þrem áttum: á
himni, jörðu og í undirheimum.
En að skáldmeið séra M. liggja
einnig. þrjár aðal rætur — í for-
tíð, nútíð og framtíð. — Hann
sækir kyngi og kraft í fornkvæði
vor og sögur; hann bregður upp
fyrir augu vor sönnum og fögrum
myndum úr samtíðinni, úr nútíð-
inni, og hann skygnist með skáld-
legri —• mér liggur við að segja
spámannlegri hugsjón inn á svið
hins dulda og ókomna, inn í hul-
iðsheima framtíðarinnar; hann
lyftir, oss á léttum vængjum
hljóijianna yfir dagsins strit og
þysr—út yfir hinn þrönga sjón-
deildarhj-ing hversdagslífsins,
beina mannkyninu braut upp á
“andans sigurhæðir”. En eins og
mannkynssagan glegst sýnir, þá
hafa þeir menn þurft að klifa
yfir margan örðugan hjalla,
Jirjótast gegn um óruddar urðir
og torfærur, áður en komið væri
upp á sigurtindinn; en þar uppi
er útsýnin einnig fögur, en “stórt
er ætíð bezt að inna.” Hinn dá-
samlegi lofsöngur: “ó, guð vors
lands,” er einnig frá þjóhátíðar-
árinu, en eg tel hann með sálm-
unura og verður hans minst í
sambandi við þá.
En einna áhrifamest og öflug-
ast af íslandsminnum Matth.
mun þó vera hið alkunna kvæði:
“Eitt er landið ægi girt’. — Má
segja að það sé tóm kjarnyrði og
3pakmæli frá upphafi til enda.
Skáldið bendir þar með fögrum
og sönnum orðum á það, hve íiáið
samband sé milli landsins og þjóð-
arinnar, að það, sem þjóðin er að
að andlegu og líkamlegu atgervi
sé mikið ættlandi hennar að
þakka.
Hann segir:
“Eitt er landið, ein vor þjóð” o.
s. frv., og hann minnir á ábyrgð
vora gagnvart ættjörðinni og
þær skyldur, sem vér höfum að
rækja við hana; hann finnur glögt
hvað það er, sem stendur oss fyr-
ir mestum þrifum, en það eru
hin andlegu óheilindi, falsið og
lýgin; allir fjötrar vanans og
fordildarinnar sem binda og
hindra andann og draga úr
þroska hans, en sundrungin veld-
ur þó mestu þjóðlífsbölinu og því
segir skáldið sterklega og snjalt:
“sendum út á sexjtugt djúp
sundurlyndis fjandann”, og hann
eggjar Ianda sina lögeggjan til
framsóknar og bendir þeim á,
að þjóðin eigi öll að stefna að
einu marki í sameining og sátt;
eins og öll fljót landsins stefna
til sævar; en þetta helga og há-
leita takmark er: sómi og heill
ættjarðarinnar; og á vel við að
minna á þau orð nú, þegar eigin-
girnin virðist fara dagvöxtum og
laesir kreptum klónum um hjörtu
manna og dregur úr þeipi andans
þroska; —
Og skáldið bendir á það aflið,
sem orki að hefja þjóðina til
frama og gengis, en það er sam-
einingin — sam.«tarfið meðali
allra landsins stétta æðri sem
upp í mannsandans fegurst og lægri. Honum farast þannig orð:
blómríkust vonalönd, — inn í ,sól- “Græðutn saman mein við mein
liiciuiuai ci viu ainian ,
f iíum saman stein við stein;
sfcðjum hverjir annan.
“Plöntum, ræktum rein við rein,
ræktin skapar framan,
hvað má höndin ein og ein;
allir leggi saman.”-------
prt-a kvæði sýnir vel hinn glögga
3kilning skálísins á eðll og þörf-
um þjóðar hans og sýnir einnig
hve mi'kla ást hann hefir haft á
landi sínu og þjóð. Og
þessa sama verður vaðt 'í öllum
ættjarðar og framsóknar kvæðum
hans. — Alstaðar er hann að
örva til samheldni og einingar,
benda á að fyrsta skilyrðið til
þess að þjóðin blessist og iblómg-
íst, sé það' að hún sé sem einn
maður með einum vilja; “allir
eitt.”
Rannsóknarsvið vort breytist.
Vér skulum virða fyrir oss nábt-
úruljóð séra M. Hann er mikið
náttúruskáld; ep eftir hann margt
slíkra kvæða um fagra og sögu-
ríka staði. Af þeim lljóðum er
“Skagafjörður” einna tilþrifa-
ime'stur og stórfengilegastur.
Skáldið byrjar “Skagafjörð”
með hinni víðkunnu vsu: “Skín
við sólu Skagafjörður”. pað er
svo margt sem töfrar hugann að
skáldið er fyrst í vanda, 'hvar hann
eigi að nema sér stað og leiða
fjörðinn sjónum, en skáld-guðinn
Bragi leiðir hánn skjótt úr þeim
vandkvæðum og bendir honum á
Tindastól, eitt hið hæsta og tign-
arlegasta fjall við Skagafjörð.
Og þetta er í fullu samræmi við
hugsunarbátt sr. M. Hann
valdi sér ætíð hæsta sjónarhólinn
þaðan sem útsýni var fegurst og
stórfenglegast, og svo er að þessu
sinni. —
Hann sest í anda á Tindastól
og lítur þaðan hvössum sjónum
og glöggum yfir allan 'hinn fagra
sagnauðga fjörð og jafnframt því
sem hann lítur yfir landslagið
sér hann í anda sögu fjarðarins
og fléttar hana inn í náttúrulýs-
inguna, svo að úr þeim verður
heilsteypt, samræm mynd. Og
hann leiðir þarna fram hinar
mestu andstæður frá liðnum tíð-
um, er birtast sjónum hns. Hann
lítur í anda gullpa svani svífa um
geiminn og hrafna hlakka í lofti;
förukonur tötrum klæddar og
skrúðbúnar hetjur; ihinar helgu
kirkjur^ friðarjns tákn o,g blóðga
valköstu einkenni vígá og mann-
drápa; hann <iítur brúðsali og
bjartar meyjar '— glleðina á
hæsta stigi sínu, en einnig grimm-
an óvinaher; brennuvarga, sem
leggja eld í hús manna og svæla
þá inni, sem melrakka í greni. —
Svona er andagiftin mikil og
skáldgáfan ör. Um hvern ,s<tað
vefur hann listofna og yndis-
ilega sagnablæju ásamt náttúru-
lýsingunni, enda; segir hann:
“Hver einn bær á sína sögu„
sigurljóð og raunabögu;
Tíminn langa dregur drögu,
dauða og lífs er enginn veit.”
Er skáldið rennir augum til
Drangeyjar, minnist hann Grett-
is, útlagans ógiftusama, afar-
mennisins orðspaka og Illuga,
bróðursins góða og trygga, hetj-
unnar hjartaprúðu, er hann segir
um: “Enginn fegri óð má laga,
en er dauðann kaus og hló”. Og
skáldinu tekst með listfengi sinni
og andríki í fáum orðum að bregða
upp fyrir oss llfssogu Grettis af
hinni mestu snild.
pað er sem vér sjáum atburð-
ina gerast fyrir augum vorum,
svo glöggir eru drættiir þeirrar
myndar: ' Skáldið mælir:
“Stendur ógn af augum fránum,
enn þar Grettir verst á hnján-
um;
Hlutar menn með hjaltalján-
um
Ihelju seldur meðan lá.
Átta maki enn í dauða,
eftir þrautir sárra nauða
æfi dagsims dapurrauða,
drauginn Glám og voðaspá;
saxi heldur heljartaki;
heggur dauðann níðingsmaki.
Frægðin enn með beinu baki
bræðra vígi.starir frá.”
pe'tta er hin sanna sinld, meðferð
efnis og orðaval hið ágætasta.
pá snýr skáldið sjónum sínum frá
vígum og manndrápuim, til friðar-
aftaðarins Hóla og lýsir hounm
og minnist ýmsra skörunga þar,
en kvæðið endar á skarpviturlegri
íhugun yfir hverfleik og breyti-
leik mannlífsins og tilverunnar.
Eg hefi af ásettu ráði, dvalið
við þetta Ijóð öðru fremur, þvi
að það er svo þrungið af efni, og
snildarlegt að forrhi að erfitt er
að finna aðra jafn góða náttúru-
lýsingu. Og í þessu kvæði gæt-
ir svo vel þess, sem sr. M. tókslt
svo meistaralega, það að flétta
Isaman staðlýsinjfum og sögu
staðarins í éina heild — bregða
upp fyrir lesendunjpn glöggri
og sannri mynd.
Auk þessarar og fleiri náttúru-
lýsinga tel eg einnig til náttúru-
Ijóða kvæði þau, sem skáldið hefir
orldt út af einhverjum fyrirbrigð-
um í ríki náttúrunnar, svo sem
árstíðaskiftum. elckgoisum, hafís
o. s. frv.
Af þeim hefir sr. M. einnig orkt
allmargt. Sérstaklega finst
mér mikið koma til ýmsra usmar-
ljóða hans, til dæmis: “Fyrsti
sumardagur 1891,” afar ómblítt
og hugþekt kvæði, sem lýsir vel
sumarhug og sumarþrá skáldsins.
Hann segir ntiðal annars:
“Kom til að lífga, fjörga, gleðja,
fræða,
og frelsa, leysa, hugga, sefa,
græða,
í brosi þínu brotnar dauðans
vigur,
í blíðu þinni kyssir trúna sigur”
Slíkt er veldi vorsins í skáldsins
augum; og sést hér sem víðar hin
mikla trú hans. á sigur hinis góða
yfir hinu illa suimarsns yfir vetr-
inum — lifsins yfir dauðanum.
Og er hún eigi einnig skáldleg
og fögur þessi tlýsing á sólunni:
“pú ert svo heit, að hitar
hvert hjarn, sem nistir fold,
svo björt að Ijósi litar
hvern legg sem rís úr mold.
svo góð að ísinn grætur,
svo glöð að veðrið hlær
svo helg að hörfa nætur,
en hlustar jörð og sær. —”• *
pá er og vert að pinnast á
kvæðið “Hafísinn”. Ýms skáld
vor hafa sprett sig á að mála sem
gleggsta mynd og áhrifamesta af
þessum forna óvætti, en engum
held eg hafi tekist það betur en
sr. M.
Hann líkir Lsnum við silfur-
flota, sem sendur sé að kvelja
oss, en Hel gamla, dauðadísin sit-
ur í stafni og varpar hungurdisk-
um yfir landið, en særinn stynur
þungan yfir komu þessa vágests.
pá verður harla hörmulegt um að
litast;
“pá er slitið brjóst úr munni
barna.
björn og refur snudda tveir á
hjarni
gnaga so'ltnir sömu beinagrind.
pá er úti um frið og fagra daga;
frama, dáð og vit og hreysti
þrótt;
þá er búin þjóð og saga;
þá er dauði, reginnótt.”
Hafið er þá alt sem ísköld
íbreiða, og gráir ísistrókar standa
á víð og dreif eins og draugar í
kirkjugarði og ísinn er leiði heill-
ar veraldar. “Hundrað þúsund
kumbla kirkjugarður.” Hrolli slær
um hjarta manns og svona er alt
dapurlegt og draugalegt við
komu þessa "fórna fjanda.” 'Og
skáldið mótar svo vel mynd sína,
að manni finst nágustur leika um
,sig, og kalt vatn renna á milli
skinns og hörunds er maður les
kvæðið með íhygli. — En þótt
kuldinn sé mikill, sem ísnum fylg-
ir svo mikill að hann ætlar að
lama andans gróður og helfrysta
hjartað, þá sér þó skáldið bót í
bölj og lækning vig kaununum,
— sú lækning er trúin. Hann
endar kvæðið með þessum vakn-
ingar og hughreysingarorðum:
“Trú þú upp úr dauðans djúpi
dro:ttins rennur fagrahvel.”
Eg hefi sýnt fram á hér að fram-
an, að ein af afltauguim í ljóðum
sr. M. sé saga lands vors; hún er
ein af máttarviðunum undir
kvæáagerð hans og hér má bæta
því við, að íslenztk fornkvæði og
tunga eru það einnig.
Honum lætur prýðisvel að yrkja
undir fornum háttum, t. d. drótt-
kvæðum hætfci og sækir orðgnótt
og málkyngi til hinna fornu Ijóða.
Hann er án efa eitt orðhagasta
og orðríkasta skáld vort. Málið
fer hjá honum á kostum hreinum,
hljómmikið og ómþungt; þýðing-
ar hans bera ljósastan vott um
þessa málsnild hans. Hann
hefir einnig unnað tungu sinni
— íslenzkunni af alhug og sungið
heni hinn dýrsta óð og hann
hvetur öfluglega til að vernda
þenna dýrmæta feðra og mæðra
arf. Hann yrkir á þessa leið
um tungu sína:
“Mál isem hefir mátt að þola
meinin flest, sem skyn kann
gi^ina,
eld og hungur, ís og kulda
áþján nauða, svarta dauða.
Málið fræga söngs og sögu
sýnu betra guða víni.
mál sem fyllir svimandi sælu^
■ sál og æð, þótt hjartanu blæð^.”
og ennfremur:
“pað hefir voða þungar tíðir,
þjóðinni verið guðleg móðir,
hennar brjóst við hungri og
þorsta
hjartaskjól, þegar burt var sólin
hennar ljós í lágu hreysi;
langra kvelda jólaeldur,”
Hér er með dásamlegri mælsku
og rímfimi lýst gildi málsins og
sögð saga þess, sýnt fram á að
það er ekki mergsvikið, að það er
búið að ganga í gegnum hreinsun-
areld reynslunnar og hefir staðist
það próf. Hér er lýst hve mik-
ið gildi það hefir haft fyrir þjóð-
ina á liðnum ánauðaröldum; það
hefir geymt og geymir enn í rún-
um sínum þá fjársjóði, þá vizku og
heilsubrunna, ,sem þjóð vor hefir
ausið af; þar hefir hann drukkið í
sig kjark og dug, einmitt þegar
COPENHAGEÍV
Munntóbak
Búið til úr hi-n-
um b^ztu, elstu,
safa - mestu tó-
baks blöðum, ei
ábyrgst að vera
algjörlega hreint
Hjá öllum tóbakssölum
Þetta er tóbaks-askjan sem
hefir að innihalda heimsin
bezta munntóbak
lá við að hún kiknaði undir okn
kúgunar og hverskyns óáranar.
því að eins og síðar gjtendur í
þessu kvæði:
“Tungan geymir í tímanis
straumi
trú og vonir landsins sona,
dauðastunur og dýpstu raunir.
Darraðarljóð frá elztu þjóðum
heiftar eim og ástar bríma,
örlaga hljóm og frelisisóma,
land' og stund í lifandi myndum
ljóði vígðum — geymir í sjóði.”
Fyllri lýsing á því, hve víðtækt Í
starfsvið málsins isé, er Itæplega
unt að fá. Hér er í svo glöggum
dráttum lýst hennar mikla verð-
mæti, að flestir ættu að geta
glöggvað sig á því og skilið hve
Ofbeldi gegn Iögregl-
unni á Islandi. .
(Framh. frá 1. bls.)
að hann hefði viðbúnað til þess
að taka á mó,ti þeim á svipaðan
hátt og lögreglunni um daginn.
En aftur sögðu aðrir, að trygg-
ustu fylgismenn hans væru búnir
trúlegra, eftir eðli málsins að
dæma.
Flökkurinn geikk viðstöðuilaust
upp að húsinu, og krafðist að fá
inngöngu, því var neitað. Var
þá hurðin brotin og greiður gang-
ur inn í húisið. Leið örstutt
stund þar til komið var út með
ól. Friðriksson og tvo eða þrjá
aðra. Mun lítið viðnám hafa
•nelgur dómur feðratungan er - verið veRt &f þe-rra hálfu , það
að hún er arfur, sem hver og
ainn sannur fslendingur, karl og
kona, á að vernda og geyma ó-
flekkaðan af fremsta megni.
Oss á að vera tunga vor of
heilög til þe'ss að blanda hana að
óþörfu útlendum orðskrípum, því
að slíkt ber eigi vott um méntun
eða menningu, heldur er það þvert
á móti glögt einkenni uppskafn-
ingsháttar og mentunarleysis, sem
alt of mikið er til af. —
En fyrst nú sr. M. hafði svo
miklar mætur á sögunni eins og
eg hefi berft á, þá var eigi nema
eðlilegt að hann ihafi sótt mörg
yrkisefni þangað; og svo er einn-
ig. Hann hefir ort um víg
sinn. Var umsvifalaust farið
með þá upp í fangahús. Og
svo rak hver ferðin aðra. Bif-
íeiðarnar sóttu niður eftir og
flutttu upp eftir. Flestir voru
hafðir lausir, en þó nokkrir í
járnum, þeir sem einhvern mót-
þróa eða ofbeldi sýndu. Húsið var
tæmt eftir stutta stund, og munu
hafa verið teknir úr því um 20
menn og settir í varðhald. Með
konu Ólafs og útlenda drenginn
var farið upp í sóttvarnarhús.
En ekki þóítti nógu rækilega
tekið fyrir rætur meinsins með
þessu. Ymsa vantaði, sem tek-
ið höfðu þátt/í uppþotinu um dag-
ínn. Lögreglan man Hafa vitað
Snorra Sturlusonar, Jón Arason : um þa- Og var þvj farið í bif-
á höggstokknum, Guðbrand biskup reiðum í ýmsar áttir að taka þá
á banasænginni, Hallgrím Péturs- fasta) m a Hinrik Ottósson. Og
son deyjandí og Eggert ólafsson, | þegar hætt var munu hafa verið
er hann komnir 26 menn í varðhald.
“niður í bráðpn Breiðafjörð Alt fór þetta fram með hinni
í brúðar örmum sokk. —luestu ró og uppþots og æsinjja-
Af þ.essu er auðsætt að það eru | laust peir) sem ef til vill hafa
engir hversdags smáviðburðir,, ,haft einhverja uppþotelöngun,
sem hann tekur til meðferðar, munu hafa séð) aö þarna var við
heldur þvert á móti stórviðburð-
irnir — úrslita atburðir, stærstu
augnablikin í lífi þessara
manna.
Honum lætur bezt að lýsa hinu
mikilfenglega — aðaldráttunum;
og í þessum ljóðum, er nefnd hafa
verið íslendingaljóð, flýgur sr.
M. máske hæst, nær þar ef til
vill dýpstum itónum. Myndir
þeirra manna sem hann dregur
þar upp fyrir sjónum vorum eru
svo afarglöggar og skýrar — per-
sónurnar ibidtast þar svo ljóslif-
andi. Tökum t. d. lýsinguna á
Snorra í ljóðunum um vígi hans:
“Goðum Mkur svo er sá
að svip og vexti ’til að sjá,
skeggið sítt og silfurhár
sextíu bera með sér ár;
ennið talar uim tign og vit
tálbrögð heims og feigðarlit,
meðan augun ern og snör
eilíft kynda sálarfjör.”
svo ramman reip að draga von-
laust var að byrja á slíku. Og
það sem veldur því meðal annars,
hvað þessi málalok eru igóð, er
það, að engin meiðsl, barsmíðar
eða blóðsúthellingar áttu sér við
handtöku þesSara mörgu manna,
eins og vel gat komið fyrir, ef
vörn hefði verið veitt að nokkrum
mun eða sókn farið í handaskolum.
Gífurlegur mannfjöldi hafði
safnast saman bæði niður i Suð-
urgötu, sunnan Uppsala og utan
kirkjugarðsins, og eins upp við
fangahús, og einnig vestur á Vest-
urgötu. Mátti svo heita að sum
■hús tæmdust, einkum skrifstofur
og verzlunarbúðir.
pað er óhætt að gera ráð fyrir
því, að alménninlgur líti svo á,
' að hér hafi farið fram bæjar-
■ hreinsun. Loftið var hér lævi
: blandið. Alvarlegra uppþot en
það sem varð um daginn, gat gos-
Er eigi hinu spaka skáldi og ið Upp é hverju augnabliki. En
nú er íkveikjan, upphafsmennirn-
ir handsamaðir. pá fyrist er
von til þess að hægt sé að vernda
frið þjóðfélags vors og ekki síst
þessa bæjarfélags.
—Morgunblaðið frá 25. nóv 1921.
fræðiþul snildarlega lýst i þess
um orðum? — engin ljósmynd,
hversu góð isem væri fræddi oss
betur um persónu þá sem um væri
að ræða. —
Og þessu líkt eru persónurnar
mótaðar í Öðrum fyrnefndum kvæð
um. Er hún t. d. ekki dásam-
lega hrífandi myndin, sem hann
dregur af Hallgtími Péturssyni; f
stendur hann oss þar eigi lifandi
fyrir sjónum, andríki ljóðsvanur-
inn — sálmaskáldið guðdómlega,
kaunum Maðinn — er vér lesum:
“Maðkur og ei maður sýnist sá,
sár og kaun ög benjar holdið
þjá,
þlinda hvarma boða sollin tár,
berst og þýtur yfir höfði skjár.
Hár er þétt og hrokkið hvítt og
svart;
himinhvelft er ennið sltórt og
bjart,
hvöss og skörp og iskýrleg kinn
og brún, •
skrifað aflt með helgri dular-
rún.”
Og er það eigi göfugt og mikil-
menni særrtandi, sem hann lætur
Jón Arason segja á höggstokkn-
um:
“Einna hrópa eg hefnda,
/ herra láttu spretta,
upp af okkar blóði
alt hið sanna og rétta,
trú og frelsið forna,
frægð og þrek og dygðir,
drekkið svo minn dreyra
dýru fósíturbygðir.”
Margur mundi kjóisa sér slíkt
hugarþel tifl óvinanna, er hann
(Niðurl. á 5. bls.)
U
iIFSHEPWRDS,
I Bot & W orm |
Remover1
f \ I í S V—KT-T-T-f—I—C
(BSWARE OF IMITATIONS
-2_i~./- í-
l—i_?
/byrgst að lækna hesta af öllum
Bot’s og ormum í einu vetfangi eða
peningum skilað aftur. Engar ill-
ar eftirstöðvár af notkun þesisa
meðals.
Smásöluverð
mönnum: —
hjá öllum umboðs-
12. Capsule kassi (4 skamt.) $2.00
24 Caps. kassi (8 skamtar) $4.00
Áhalda itil að gefa inn með^... 75c.
Ef enginn umboðsmaður er í bæ
yðar, þá pantnð beint frá
The WESTERN CHEMICAL CO.,
Limited
SELKIRK
MANITOBA
Umboðsmenn í eftirfylgandi bæj-
um: Selkirk, Man.: The Drug
Stcres og Moody and Son.
Að Gimli: J. Kronson.
A ðLundar: Lundar Trading Co.