Lögberg - 13.07.1922, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. JÚNÍ 1922
Aldrei kent gigtar
hið minsta.
SíSan eg tók “Fruit-a-tives”
hið fræga ávaxtalyf.
P. 0. Box 123, Parrsboro, N. S.
“Eg þjáðist af gigt í fimm ár,
var stundum isvo slæmur, að eg
gat tícki fylgt fötum. Reyndi
ýma auglýst meðul og lækna á-
rangurlausit, gigtin lét ekkert
undan.
“Árið 1916, sá eg auglýsingu
um, að “Fruit-a-tives” læknuðu
gigt, eg fékk mér öskju og fór
strax að batna; hélt þessu áfram
i aex mánuði, þar til eg var orðinn
alheill.”
John E. Guilderson.
50 c. hýlkið, 6 fyrir $2,50,
reynsluskerfur 25 c. Fæst í öll-
um lyfjabúðum, eða beint frá
Fruit-a-tives Limited, Ottawa.
Ihaldsþjónninn.
(Sbr.: Heimskringlu 14. júní)
Leikrit í einum þætti.
Gerist á útkjálka St. George
kjördæmisins
Albert i—Hvarnig er útlitið
Grímur?
Grímur:—Bölvað, hér fylgja
flestir Skúla að málum.
Albert:—Hvernig víkur því við
Grímur?
Grímur:—Andskotinn hann
Sigurður hefir farið hér um eins
og grenjandi Ijón og spilað í köll-
unum.
Albert:—Mér var alt af illa
við, að hann skyldi flækjast inn
í kjördæmið, (hugsandi) eg hélt
satt að segja að hans áhrif mundu
drepast með Voröld.
Grímur:—Eins og þú veist hefi
eg ávalt verið rammur afturhalds-
maður, en samt held eg að þú
hefðir átt að haga þér með meiri
lipurð gagnvart Sigurði--því,
það er nú á meðvitund flestra að
þú mundir aldrei hafa sótt, hvað
þá heldur verið kosinn, ef það
hefði ekki verið fyrir áeggjan
og aðstoð hans, — þó bölvað sé
frá að segja----og þessi Banc-
að þetta hefir verið á Mioventím-
anum. pó er ekki óhugsandi, að
sum surtambrandslög séu annað-
hvort eldri eða þá yngri. pá var
loftslagið hér miklu hlýrra en
nú, eða svipað og það er nú í
Suður-Evrópu. Suðrænn jurta-
igróður 'breiddist yfir landið og
hér uxu hávaxnir skógar af eik,
furu, birki, elri og tulipanvið og
ýmsum öðrum suðrænum trjáteg-
undum. pá óx hinn íslenski, vín-
viður (vitis íslandica) hér og
slöngdist iðgrænn” utan um
stofna trjánna, en engin mann-
leg hönd var þá nærri til að lesa
vínberin af hinum “höfgu klös-
um”. Líklegt er, að einhver dýr
hafi alið aldur sinni í þessari
Paradís. pó landið kunni að hafa
verið sævi girt í þá daga, hafa
þó fuglar að minsta kosti getað
heimsótt landið. Hingað til hafa
þó engar slíkar dýraleifar fund-
ist í surtarbrandslögum hér,
nema örlitlar leifar af skordýr-
um.
Surtarbrandurinn og fylgilög
Ihans hafa upphaflega myndast í
vötnum og mýrardældum, líkt og
mór á vorum dögum. Rennandi
vatn hefir safnað þar saman sandi
og leir, einnig trjábolum, grein-
um, blöðum og allskonar jurta-
leifum öðrum; hafa þær svo
breyst í mó og síðan í mókol eða
surtarlbrand undir heljarfargi
berglaganna, er ofan á ihlóðust.
pá halda og eldgosin áfram og
blágrýtislög mynduðust; hafa
Jón:—Sælir verið þið.
Albert og Grímur:—Sæll og
heill Jón minn, hvernig gengur
búskapurinn?
Jón:—Illa á seinni árum.
Albert:—pað er stjórnin og
stjórnar fyrirkomulag vorra tíma,
sem gerir það að verkum að bónd-
inn þrífst ekki á búi sínu. — Mil'li-
menn, kaupmenn og skattar eta
upp allan ágóða hans — til þess
að örfáir megi lifa í allsnægtum,
istritar hann baki brotnu frá
morgni til kvölds----það er ó-
jöfnuður og ranglæti vorra tíma
og nú — einmitt nú er tækifærið
fyrir hina undirokuðu að rísa upp
og kasta af sér hlekkjum ánauðar-
innar, varpa af sér þessum blóð-
sugum — stjórninn, kaupmannin-
um og millimanninum. — Til þess
hefir hún til orðið bændahreyfing-
in — að rétta við kjör bóndans,
að smyrja yfir öll hans sár, jafna
alt ranglætið, svo að hann megi
framvegi® njóta lí sæld og friði
árangurs starfa síns. Til þess
hafa framtakssamir bændur stofn
að sín eigin verzlunarfélög og til
þess að gera það byrjunarstarf
sitt að fullkomnum virkilegleika,
að sólaruppkomu' sæludags
bændastéttarinnar, verða þeir
einnig að taka við stjórnartaum-
unum til að geta slitið upp með
rótum illgresið í fjár- og stjórn-
málagarði fylkisins.
Grímur:—Fallega sagt og
kristilega hugsað.
Jón:—Eitthvað svipað þessu
hefi eg nú oft heyrt éður, en það I þau víst oft gert usla í skógun-
4—500 m. á þykt. Halli surtar-
brandslaganna |Og mismunandi
staða þeirra í f jöllunum fræða oss
best um berglagabyltingarnar sem
orðið hafa á þessum tímm.
Myndunarskeið þessa yngra
blágrýtis nær að líkindum yfir
esíðari hluta Miocentímans og
síðari hluta Miocentímans. Engar
jurta eða dýraleifar hafa fundist
innan um þessar blágrýtis-mynd-
anir til upplýsingar um loftslagið,
og eigi heldur neinar sæmyndan-
ir, er greini frá afstöðu láðs og
lagar. ,
4. þáttur. Myndunarskeið
Tj örneslaganna.
Hin alkunnu Tjörneslög á vest-
anverðu Tjörnesi eru c. 150 m.
þykk sjávarlög, mynduð af sand-
og leirsteini. í lögum þessum
er urmull af skeljum og nokkuð
af öðium dýraleifum, svo sem
hvala og selabeinum. par að
auki eru í þessari myndun lög af
mókolum eða surtarbrandi. Forn-
skeljarnar í lögum þelssum benda
til þess, að Tjömeslögin séu til
orðin á miðbiki og síðari hluta
Pliocentímans. par hafa fund-
ist skeljar, sem ekki lifa norðar
en við England, og aðrar, sem
ekki hafa fundist lifandi sunnar
Spitsbergen og norðurhluta Græn-
lands og víðar.
Allar líkur eru til, að alt jurta-
og dýralíf hafi farist undir heljar
hjarni jökltímans. Vér höfum
heldur ekki fundið leifar slíks hér
Obreytt útliti iþess. pegar jöklana
leysti við lok jökultímans, hefir
landið verið nakið og bert og sem
auðn ein yfir að líta; berar klapp-
ir og úfnar urðir hafa skifst á
við víðáttumiklar jökulleirur og
á landi frá þeim tíma, enda er eyðisandar. En brátt koma jurt-
þess varla að vænta; þó jurta irnar til sögunnar og taka að
gróður kunni að hafa náð hér fót- klæða landið. Fræ þeirra hafa
festu á hlýviðrisköf 1 um jökul- borist yfir höfin með straumum,
tímans, hafa 'jöklarnir eyðilagt fuglum og vindum og féllu hér í
allar leifar þess, er þeir ux aftur. góða jörð. Fyrst komu skófir og
Afstaða láðs og lagar hefir tek- “osar og klæddu hrjóstrin og
ið miklum breytingum á jökultím- nndirbjuggu jarðveginn fyrir
anum. pegar hin merkilegu æ>5ri plöntur. Svo komu æðri
skeljalög í Búlandshöfð mynduð- iurtir. **&>. blómjurtir og að síð-
ust, ehfir særinn þar náð meira ustu konungur og drotning hins
en 200 metrum hærra upp en nú. íslenzka gróðrarríkis, reynirinn
Fossvogslögin eru að líkindum °S björkin og annað af skylduliði
mynduð í ca. 20 m. djúpum sæ. >eirra> sv0 sem Kulvíðir °g einir-
Við lok jökultímans gekk sær- pessir landnemar skiftu sér
inn á iand og náði að lokum um fíðan 1 sveitir (plöntufélög) eft-
80 metra 'hærra en nú umhverfis ir Ioftsluigi og öðrum lífsskilyrð-
landið um’ hinar harðgervu heimskauta
Meginhluti yfirborðs landsins f.luttu /si«feftir |ví’
er þakinn ýmiskonar jarðlögum, loftslaglð hlynaSl \e*tlr Jokl'
er myndast hafa á jökultímanum. nnum’ UPP a halendið; votlend-
Stór svæði eru þakin af leir, jök- lsJurtir völdust >angaS’ er jarS‘
urðum, lausagrjóti og hnullung- VBguriun var í>ur og trJSsamarG
um, er jöklarnir hafa sorfið og en ekogargroðurmn settist að á
sprengt úr berggrunni landsins, la«lendmu 1 dölunum, þar
ekið til, og síðan skilið eftir; og' sem solfarlS og veðursældin var
Hann varð
þrisvar sinnum
hraustarien áður
Cockerill þyngist um fimtán pund
og fyllist nýju lífi og fjöri vi8
að nota Tanlac. Magaveikin
gjörsamlega úr sögunni
skal eg segja þér Albert, að eg
hefi selt bændaverzluninni ull, og
sölulaunin þeirra verið hærri en
andvirði ullarinnar, eg hefi selt
þeim aðrar afurðir og ávalt fund-
ist að eg tapaði á þeim viðskift-
um. Einnig hefi eg keypt af
þeim ýms akuryrkjuáhöld og á-
valt komist að raun um að ódýr-
ara hefði mér orðið að skifta við
kaupmennina hér í kaupstöðunum
— — Ef stjórnmálabrask þeirra
verður eins, held eg að betra verði
heima setið en að heiman farið.
Albert;.—petta er nú einhver
misskilningur Jón minn góður.
Grúnur:—'Fundurinn hefst inn-
an skamms Albert, þú verður að
hafa hraðann við.
Albert:—Eg mundi fara
um, því víða finnast trjábolir í
blágrýtislögunum, sem lent hafa
í hraunflóði og bergið storknað
utan um (t. d. við Húsavík í Stein-
grímsfirði). pá hafa einnig orð-
ið liparitgos; þannig finnast all-
þykk lög af liparitvikri ofan á
sjálfum surtarbrandinum sunn-
anvert við Steingrímsfjörð )Húsa
vík, Tröllatungu). Móbergislög
(palogonittuff) og þursberg (palo
gonitbreccia) er víða með bradin
um vestanlands, t. d. við Stein-
grímsfjörð; eru þau þar vist orð-
in við öskuigos.
Hér á landi ihafa engar sjáv-
arminjar fundist frá þessum tíma.
Er Tíklegt, að landið hafi þá verið
miklu stærra og strendur þess
ná- Tegið mikið utar en nú; en sá hluti
kvæmar út í þetta Jón, ef tíminn | þess, sem að Ihafi lá, sé nú eydd-
. . , ieyfði, en það muntu sanna að fyr Ur og sokkinn í sæ. Oss er því
1 We ’ ^a. .,,,e, /. nU einS hefst ekki gullöld bændanna en ókunnugt um afstöðu láðs og lag-
mátt senda sjálfbleking, sem aðr-
ir fyltu eins og hann á þing, þetta
vitum við svona okkar á milli.
ATbert:—Sus—Sus— þáð get-
ur einhver komið Grímur------(í
hálfum hljóðum): Fyrsta skylda
manns er gagnvart sjálfum sér,
— — Hefði eg ekki stutt Bancroft
hefðu miínir pólitisku dagar verið
taldir — og'satt að segja hafa
þessi átján hundruð á ári komið
sér fjári vel Grímur----Svo var
HeimskringTa, eins og þú veist
hefir aldrei verjð nein sérstök
ást með þeim herrum og Sigurði.
•----pað er bágt tveimur herr-
um að þjóna Grímur.
Grímur:1—par sem þú minnist
á HeimskringTu, var ekki smell-
in þýðingin á orðinu “Conserva-
tiveu “íhalds þjónn,” o. s. frv.
þjónn íhaldsins, íhalds þjónninn,
ha, ha, ! þú ert þá “Framsóknar-
íhaldsþjónn” — Alt sama tóbak-
ið, hvernig gæti það verið öðru-
vísi, með Talbot, Craig og Pref-
ontaine í broddi fylkingar, sem
allir hafa nærst á brjóstum Rob-
lins og afturhaldsstefnunnar —
— það er gaman að dingla aftan
í þeirri rófunni, Albert.
Albert:—Eg vona bara að öll-
um afturhaldsmönnum hér um
slóðir skiljist þetta---því mig
grunar að sumir haldi að eg sé
Radical og flokkurinn einnig.
Grímur:—Hvaða bölvuð vit-
leysa, þeir þekkja þig þá ekki.
Hérna kemur hann Jón gamli
Brynjólfsson. Hann fylgdi þér
að málum við síðustu kosningar.
að bændahreyfingin nær stjórnar- ar á þessum tíma. pað er ætlan
taumunum hér. ' jarðfræðinga að grunnsævishrygg
Jón:—Margir munu eflausti urinn, sem liggur út frá Græn-
trúa þessu, en það hefi eg fyrir landi til Islands og þaðan til Fær-
satt að aldrei hafi kjör bænda eyja og Bretlands, hafi verið of-
verið aumari í Alberta og Ontario, an sjávar framan af þessu tima-
en síðan að þessi svo-kallaða bili, og ísland þannig tengt við
bændastefna komst þar til valda. önnur lönd, en síðar á þessu
Albert og Grímur:-— (Á förum) ' tíma'bili Ihafi landbrú þessi sokk-
Vertu sæil Jón minn góður.
Jón:—Verið þið sælír.
Áhorfandi.
Aðsent.
-------O-------
Myndun Islands og œfi.
Eftir
Guðm. G. Bárðarson.
2. þáttur. Myndunarskeið
surtarbrandsins.
pá hafa til orðið víðáttumikil
lög af leir- og sandsteini, sem
mjög víða koma fram sem millilög
í blágrýtinu. Innan um þau eru
jurtaleifar algengar, bæði surtar-
brandur eða mókolavera, steingerð
blöð og greinar. Surtarbrandur-
inn er algengastur, hefir fundist
á nærfelt 100 stöðum austan-
norðan- og vestanlands, en stein-
gerð blöð eða aðrar ákvarðanleg-
ar jurtaleifar að eins á 15 eða 16
stöðum (Steingrímsfjörður,
Brjámslækur, Mókollsdalur
'Strandasýslu o. fl.). Blaðleifar
þessar hafa frætt oss um það,
hverjar tegundir hér hafa vaxið
á þeim tíma, hvernig loftslagið
mór, jökulleir eða bláleir, er jökl- kynsloS dalS’ vlsnaS og. lagst tl]
arnir hafa malað af landinu; jök- iarSar" /f eifum ^eirra hafa
ulárnar og skriðjöklar hafa fiutt sv0 myndast kvnstur af mó og
það til sjávar, og öldur hafsins1 ^armold, er varðveizt hefir
síðan aðgreint það og raðað því 1 SJoSl frain á >ennan tima og
í regluleg lög á mararbotnum, sem ver nu nJ° um arðs af-
nú eru risnir úr sæ. *— Líklegt er Fuglar þeir, sem nú lifa hér
að allmikill hluti grágrýtishraun- á landi, tóku sér hér bólfestu á
anna (dolerit) og móbergsins þessum tíma; einnig skordýr og legum lyfsölum.
flest láglendi landsins er að miklu m6st' SÍSan hafa Plönturnar
, leyti myndað af lausagrjóti, sand- eftir sumar sProttjð hér UPP
en í Faxaflóa. Sýnir það best hve. lögUm og fíngerðum leir (smiðju- milJ°natalG^ kjrnslóð þeirra eftir
breytingin hefir orðið á sjávar-
'hitanum, meðan lögin voru að
myndast. Framan af hefir lofts-
lagið að líkindum verið svipað og
nú á Bretlandi; síðan hefir það
smákólnað og komist í svipað horf
og það er nú hér á landi. Eftir
það mun hafa kólnað enn meira,
því þá var jökultíminn í aðsigi.
Vér vitum ekkert með vissu um
gróðrarfarið hér á landi á þeim
tíma, er lög þessi voru að mynd-
ast, því óvíst er, að viður sá, sem
brandurinn er myndaður <af, sé
vaxinn hér á landi; er það ætlan
manna, að brandur þessi sé mynd-
aður af rekavið.
Jarðeldamyndanir og aðrar
landmyndanir hafa án efa orðið
til á ýmsum stöðum hér á landi,
meðan lög þessi voru að myndast,
enda þótt oss enn eigi hafi tekist
að greina þær frá jarðlögum ann-
ara tímabila.
Myndun Tjörneslaganna bendir
til þess, að sjórinn hafi verið að
smáhækka á þessum slóðum, með-
an lögin voru að myndast. Hefir
yfirborð hans að lokum náð 15C'
m. hærra þar á nesinu en nú.
“pað var sannnefndur ham-
ingjudagur fyrir mig, þegar eg
fyrst tók að nota Tanlac” sagði
Thomas R. Cockerill, að 256
Leighton Ave. East Kildonan,
VVinnipeg.
Fyrir fáum mánuðum var eg
reglulegur aumingi, að því er
heilsuna snerti. Matarlystin
var sama sem engin og maginn
var 1 hinni stökustu óreiðu. Eg
þembdist upp af gasi, eftir hverja
máltið, hversu ljúf og auðmelt
sem fæðan var. Stundum kvald-
ist er af svo áköfum höfuðverk,
að mér lá við að blindast. Eg
fékk ekki sofið um nætur og
kveið ávalt fyrir morgundeginum.
En Tanlac var ekki lengi að koma
heilsu minni í annað horf. Eg
bygðist upp á fáum vikum og er
nú hraustari og hamingjusamari,
en nokkru sinni fyr..
“Eg hefi þýyngst um um fim-
tán pund og er þrisvar sinnum
styrkari en eg var, áður en eg fór
að nota Tanlac.”
Tanlac fæst hjá öllum ábyggi-
Adv.
(palogonit breccia), sem að mestu
hylur miðbik landsins og Suður-
land, sé til orðið á j.ökultímanum
við samvinnu jökla og jarðelda.
6. þáttur. Nútíminn.
eða landnámstími jurtagróðurs-
ins, frá lokum jökultímans fram
að landniámstíð.
Um það leyti sem jöklarnir byrj-
uðu að fjarlægjast strendur lands-
ins„ var hér heimskautakuldi.
Eftir það tók óðum að hlýna, og
nokkru eftir að jöklarnir voru
ýms önnur lægri dýr, sem á land
lifa; ætla menn helst að þau 1 1 1
hafi flust hingað með fuglum j varðveita iandkostin?
eða rekavið. Refirnir settust hér
og að; hafa þeir að líkindum kom-
ið til landsins með ísnum. önn-
1 mörgum
greinum, ef ekki flestum, hafa
forfeður vorir, og líka vér, sem
ur landspendýr hafa ekki náð að nú lifum, ihagað oss eins og vík-
komast hingað yfir ihafið, nema ingar gagnvart landinu; vér Jjöf-
ísbirnirnir, en þeir hafa víst ald-
rei orðið bólfastir hér. Sædýra-
lífið tók og stórum stakkaskift-
um; ýmsar tegundir, er lifðu í
hinum svellkalda sæ jökultím-
ans, hopuðu frá ströndum lands-
horfnir úr núverandi bygðum, var lns norður d bóginn undan hin-
loftslagið að likindum orðið alt um hlyju hafs'straurnurn, en að'
eins hlýtt og nú, ef ekki lítið eitt rar suðrænni tegundir k°mu 1
þeirra stað, og fjöígaði þeim
smám spman eftir því sem hlýn-
aði og lífsskilyrðin urðu meira
við þeirra hæfi.
En í dag eru allir hinir sömu
ið í sæ og Island orðið eyland.
Fullgildar sannanir vantar þó
fyrir því, að landbrú þessi hafi
verið óslitin alla þessa leið.
3. þáttur.Myndunarskeið hins
yngra blágrýtis.
pegar hæst stóð á myndun surt-
arbrandsins, lítur svo út sem
nokkurt hlé hafi orðið á eldgosum,
eða að þau ihafi ekki verið eins
tíð eins og bæði undan og eftir,
og þá hafa hinar suðrænu plönt-
ur fengið næði til að klæða land-
ið. Eftir það virðist svo sem
jarðeldarnir hafi færst í ásmeg-
in.. eldgosasprungur mynduðust
um landið þvert og endilangt, yfir
borð landsins kubbaðist margvís-
lega í sundur; sum svæði sigu, en
önnur hækkuðu, og ýmsir firðir
dalir og flóar urðu til (t. d. Faxa-
flói, Breiðifjörður og Húnaflói)
5. þáttur. Jökultíminn.
pá tók loftslagið að kólna, jökl-
ar söfnuðust á hálendið og breidd-
ust að lokum yfir alt landið, svo
það huldist þykkri jökulhellu. pá
varð meðalhiti ársins miklu lægri
en nú, eða svipað og í hinum
norðlægustu Iheimskautalöndíum.
pó helst það ekki svo allan jökul-
tímann. iStundum hlýnaði svo, að
ýms héruð urðu jökullaus; svo
kólnaði aftur og jöklarnir jukust
að nýju. pessar loftlagsbreyt-
ingar hafa að líkindum endurtek-
ist þó nokkrum sinnum, meðan
jökultíminn stóð yfir.
1 Búlandshöfða á Snæfellsnesi
hafa fundist sævarmyndanir frá
jökultímanum um 200 m. yfir sjó.
Neðan til í lögunum hittast skelj-
ar, sem að eins lifa í norðlægustu
höfum, t. d. við norðurhluta
Grænlands; en ofar í þeim aðrar
tegundir, sem eigi lifa norðar en
í fsafjarðardjúpi. Síðan hafa
jöklar 'gengið yfir lög þessi. Sjálf
eru lögin að mestu óhögguð eins
og særinn hefir skilið við þau. I
Fossvogi við Skerjafjörð finnast
leifar af skeljum, sem lifað hafa
hlýrra. Eyddust þá jöklarnir
hröðum skrefum, en birki og víð-
ir breiddust yfir láglendin. —
Síðar kólnaði aftur um skeið;
mun þá runngróðurinn hafa hopað
iburt úr ýmsum útkjálkahéruðum, kraftar starfandi hér á landi,
þar sem hann var búinn að ná sem reisi hafa landið frá grunni
fótfestu. og skapað útlit það að fullu, sem
Nokkrum áraþúsundum á und- Það nu kefir; vinna þeir stöðugt
an landnámstíð hlýnaði aftur að að >ví að breyta landinu og um-
mun. pá var meðallhiti heitasta skapa það á sama ihátt og fyr á
sumarmánaðarins alt að tveim
stigum hærri en. nú (Hlýviðris-
skeið þetta hefir verið nefnt “Pur-
pura”-'skeiðið eftir kufungsteg-
und (Purpura lapillus), er ein-
kennir jarðmyndun þessa skeiðs.
pá náðu skógarnir mestum blóma
og urðu víðlendastir hér á landi.
pá lifðu og ýms skeldýr í fjörð-
um norðanlands, sem nú þrífast
Glóandi hrann vall upp úr yðrum | j auðum 8jó. undir lögum þeim
jarðarinnar, og hraunlag eftir
ít hraunlag hlóðst ofan á surtar-
brandslögin. Blágrýtismyndun-
in ofan á surtarbrandslögunum
er víða býsna þykk. Við Bol-
ungarvík í Isafjarðprsýslu teru
hafi verið, og eins sést af þeim, hamralögin ofan á brandinum
BRUAR TVÖ
ÚTHÖF
ICANADIAI
\PACiricj
, RAIIWAYÍ
AUSTUR CANADA
Hvort heldur þér fari# austur i verzlunareSa
skemti-erindum, þá njótið ánsegjunnar á Stór-
vötnunum, þrjórbrautir að velja um 3 á dag,
TENGIR FJÖGUR
MEGINLÖND
VESTUR AD HAFI
Lág aumar-fargjöld eru fáanleg daglega til
J0. September ög aem gilda til afturkomu 31.
Október.
AUSTUR
EDA - VESTUR
Þrjár lestir á dag úr að velja áaámt hraðlest
TRANS-CANADA LIMITED”
SVEFNVAGNA LESTIR
AUT
TRANS-ATLANTIC SERVICE TIL EVROPU'
Tvo daga niöur St. Lawrence fljótið, fjóra daga á opnum ajó. Sigla á hverjum degi eða annan hvern frá
Montreai til Quebec.
WHEN YOU TRAVEL USE ONE SERVICE
CANADIAN PACIFIC
eru jökulrispaðar klappir, en of-
an á þeim eru jökulruðningar, og
yfirborð þeirra er sumstaðar jök-
ulnúið. — Sýnir þetta bezt, hver
breyting hefir orðið á útbreiðslu
jöklanna og loftslaginu á jökul
tímanum.
í Saurbæ í Dalasýslu eru skelja-
lög, sem myndast hafa síðast á
jökultímanum, þegar jöklana var
farið að leysa af ströndunum. í
lögum þessum er mikið af skel
þeirri, er jökultota nefnist (Port-
landia glacialis). Nú er tegund
þessi útdauð hér við land, en lifir1 sínn
að eins í hinum svellkalda sæ
heimskautahaflsins, svo sem við
ekki norðar en við vesturströnd
landsins. Eftir þetta kólnaði ^tburðum felast þau
aftur og loftslagið komst í sama
horf og nú. Við það hrörnuðu
skógarnir og ýmsar dýra og jurta-
tegundir hopuðu suður á bóginn.
tímum. öfl þessi eru sístarfandi
fyrir augum vorum, en vér veit-
um þeim sjaldan eftirtekt né at-
hugum, hvaða verk þau eru að
vinna. Vér heyrum nið dækjanna,
dunur fossanna, brimhljóð hafs-
ins og þyt vindanna og sjáum
skriðjöklana mjakast í hægðum
sínum frá hjarnjöklunum ofan í
dalbotnana; en vér íhugum það
sjaldnast, að í þessum daglegu
reginöfl,
sem þess eru megnug, að sópa
landinu undan fótum vorum og
jafna það að grunni. Aftur á móti
hrökkvum vér við og skelfumst,
amBuk
[Soolhes
isHeals
iSOQE
Nothing elsel
soothes and|
heals tender,
aching, blister-
ed feet likel
Zam-Buk. It I
ends the burning I
soreness, grows I
new skin, and gives j
perfect foot com-
fort. Zam-Buk is |
squally effecti ve [
for heat rash,j
sunburn, swellings,
bites, burns, juts,
Sruises & sprains.
Merki þessara breytinga eftir lok Þegar vér finnum landið titra og
jökultímans má sjá á dýraleifum ?Jáum j°rðina rifna og hinn ægi-
ýmissa sæmyndana við Húnaflóa lega eld undirdjúpanna þeyta
og af ýmsum skógarleifum í ýms- gloandi jarðefnum út yfir bygð-
um útkjálkahéruðum í Stranda- *rnar > oss skilst, að þar séu ægi-
sýslu t. d. eru að jafnaði tvö kvista leg ofl aS gera vart við sig, sem
eða birkilög í mómýrum, annað milíla ógæfu geti leitt yfir land
ofarlega en hitt neðst í mónum, og ^ýs* — ^n einmitt í þessum
en kvistlaust lag all-þykt á milli. geigvænlegu atburðum birtist sá
Bendir það til þess, að skógar- hinn. sami skapandi máttur, sem
gróðurinn ihafi tvisvar náð fótum myndaó hefir ættjörð vora og
þar á þessum tíma, en hopað burt styrt lheuni frá glotun gegnum
þess á milli. ólgusjó breytinganna á umliðn-
Tvisvar hefir særinn gengið á um oldum-
land á þessum tíma. Við endalok Eftir landnámstíð, kemur nýtt
jökultímans var særinn í hækk- afl 1:11 sögunnar hér á Iandi; það
un, eins og áður er getið, og náði er afl Það, sem birtist í athöfn-
að lokum minst 80 m.. hærra en um landsmanna gagnvart land-
nú. Minjar þessa flóðs sjást um- inuI 1 Þvi er fólginn geisimikill
ihverfis alt land, bæði sjávarleir, máttur til uppsköpunar og breyt-
marbakkar, malarkambar, skelja- inga d útliti og ásigkomulagi
lög o. fl. Alllöngu á undan land- landsins, — ýmist til ills eða góðs
námstíð hækkaði sjórinn 1 annað alt eftir því hvernig því er beitt.
náði þá yfirborð hans um pegar forfeður vorir tóku sér
5 m. hærra en nú. Minjar þessa hér bólfestu fyrir rúmum 1000
flóðs sjást greinilega umhverfis árum, var “landið fagurt og
Húnaflóa og ísafjarðardjúp. Á frítt”, eins og skáldið kveður að
milli þessara flóða varð “gin- orði. Náttúruöflin höfðu jafnað
fjara”, því særinn lækkaði iþá nið- og mulið hraunin og lagt undir-
ur fyrir núverandi sjávarmál; stöðuna að myndun jarðvegsins.
þá myndaðist mór sá, er í ýmsum I Plönturnar voru fyrir löngu
ihéruðum hittist í f jörum niður : komnar hingað og höfðu klætt
við lágfjörumark. Hefir það verið auðnirnar, eftir því sem auðið
þurt land, er mór sá myndaðist.
Jarðeldarnir hafa haldið á-
fram starfi sínu á þessum tíma
eins og áður. pá og siðar (eftir
landnámstíð) hafa myndast lög
þau á yfirborði landsins, er vér
í daglegu tali nefnum hraun.
Margvíslegar myndanir hafa og
orðið til af áhrifum jöklanna,
hins rennandi vatns, sævarins og
vindanna.
pað er jurtagróðurinn, sem
framar öllú öðru hefir umskap-
að landið á þessum tíma og
var. Skógargróðurinn hafði breitt
lim sitt yfir allmikinn Ihluta lág-
lendis og dala', svo landnemarn-
ir gátu “reist sér bygðir og bú í
blómuðu dalanna skauti”. Hver
á að kalla var full af fiski. Hval-
veiðar og hvalrekar hárviss hlunn
indi. Fiskitorfurnar gengu að
jafnaði inn í flesta smáfirði.
Og eggver í flestum eyjum og
hólmum með ströndum fram.
Hvernig hafa svo landsmenn
farið með landið þessi 1000 ár,
og hvernig hefir þeim tekist að
um höggið strandhögg, en ekki
goldið landinu að fullu það, sem
vér höfum frá því tekið. Vér höf-
um í ýmsum greinum eytt af
höfuðstólnum og þannig rúið land
ið og gengið í lið með eyðandi öfl-
um náttúrunnar.
Skógarnir hafa verið beittir og
höggnir óspart, án þess nokkuð
væri að þeim hlynt; enda er
þeim nú að fullu eytt í heilum
héruðum; eru það mikil fegurðar-
spjöll á útliti landsins og stór
óhagur seinni mönnum. Engjar
og hagar hafa víða verið nýttir
til hins ýtrasta, * án þess þeim
væri nokkur sómi sýndur. Marg-
ar ár, sem áður voru fiskisælar,
eru nú þurausnar að fiski, “laxa
og silungamóðirin”, Ihefir fyrir
löngu verið flæmd þaðan burtu.
Hvölunum er að mestu eytt, og
um eitt skeið voru eggver víða að
því komin að hverfa úr sögunni
vegna óskynsamlegrar meðferð-
ar. pað er alment mál, að flski-
gengdirnar gangi ekki eins inn á
firðina nú og áður; en hvað sem
því líður, þá má með góðum rök-
um ætla, að þar hljóti fyr eða
'Síðar að sjást högg á vatni, ef
öll fiskiútgerð vex framvegis eins
hröðum skrefum við landið, eins
og síðustu áratugi.
iSem betur fer, er mönnum nú
farið að skiljast, að það borgi sig
ekki að rýja landið, heldur þurfi
að hlynna að því og bæta það
stórum, ef það eigi að geta fætt
alda og óborna. Verður þá efst
á baugi ræktun landsins, ræktun
engja, aukning túna og margvís-
legar umbætur aðrar, sem miða
að því að gera landið sjálft betra
og lífvænlegra fyrir eftirkomend-
urna. — Slíkar landsbætur eru
þegar byrjaðar og vinnur fjöldi
manna að þeim árlega um öll hér-
uð, eftir því sem getan leyfir.
Reyndar ganga þessar umbætur
hægar en margur áhugamaður
myndi óska, en það gengur í átt-
ina, og þessi landsbóta-starfsemi
mun með tíð og tíma umskapa
útlit landsins og gera þteð bæði
fegurra og betra en nú er, ef vel
er á haldið. Auk þess á landið í
fóðrum sínum ýmsar auðsupp-
sprettur, sem enn hafa ekki verið
notaðar, sem á engan ’hátt þarf að
rýra kosti landsins, að notaðir
séu. Fossarnir, áburðarefni og
má ske fleiri nytjaefni í jökul-
vatni, jökulleirum og ýms jarð-
efni, sem að gagni megi verða
og enn liggja ónotuð. Komast
menn vonandi á lagið með að hag-
nýta sér þær og finna má ske að-
ferðir til að hagnýta ýms þau
nytjaefni, er í landinu finnast.
En fyrsta skilyrðið til þess, að
vér getum varðveitt landkostina
og lært að nota þá, eins og vera
ber, er það, að vér rannsökum
landið ítarlega, bæði efni þess,
eðli og ásigkomulag; þá fyrst er
þess að vænta, að vér komumst á
lagið með að nota gæði þess til
hlítar og á réttan hátt, bæði
sjálfum oss og landinu til hags.
— Iðunn.