Lögberg - 17.01.1924, Side 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 17. JANUAR 1924.
i—^—'— i i i '..........T,r’
IJögberg
Gefið út hvem Fimtudag af The Col-
ambia Pre**, Ltd., (Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Talsimari >’-6327 oé N-6328
Joa J. JBfldfeil. Editor
(Jtanáskrift til blaðsins:
THE COLUIHBm PRESS, Ltd., Box 3178, Winnlpeg, WJan-
Utanáskrift ritstjórans:
CCiTOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, tyan.
The ‘'Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, in the Columbia
Building, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
A valdi kaupendanna.
pegar breytingin á Lögbergi var gjörð í
byrjun þessa árs, þá var það gjört til reynslu,
eða bráðabirgðar, með það fyrir augum, að
gefa kaupendum blaðsins kost á að velja um,
hvort þeir vildu heldur fá blaðið eins og það
er nú—fjórar blaðsíður—, fyrir tvo dollara á
ári, eða færa það aftur upp í átta blaðsíður, eins
og það áður var, og borga þrjá dollara á ári
fyrir það.
petta fanst oss að vér hefðum skýrt svo
í grein þeirri, er sagði frá ákvæði útgáfunefnd-
arinnar í þessa átt, að kaupendum blaðsins hefði
mátt verða það fullljóst. En á bréfum, sem
Lcgbergi haía borist síðanf sjáum vér, að oss
hefir mistekist það.
Allmargir kaupendur blaðsins hafa minst á
breyting þá, sem gjörð var á því, munnlega og
í bréfum, og hafa þeir undantekningarlaust
látið í ljós þá ósk sína, að blaðið yrði aftur,
gefið út í sinni fullu stærð, en verðið á því fært
upp í þrjá dollara á ári. En sá vilji hefir ekki
enn komið nógu alment í ljós, til þess að gjör-
legt væri fyrir útgáfúnefndina, að ákveða neitt
endilegt í þessu efni, eða breyta til með blaðið
á ný.
En út af þeim ummælum, sem þegar hefir
verið bent á, og all-ákveðinni óánægju, sem vér
höfum orðið varir við út af því, að blaðið var
minkað, eru það vinsamleg tilmæli vor til sem
flestra kaupenda blaðsins—helzt allra,—, að
þeir láti í ljós skýlausan vilja sinn um það,
hvort þeir vilji heldur að blaðinu sé haldið út
í þeirri mynd, sem það nú er í (fjórar blaðsíð-
ur) fyrir tvo dollara á* árí, eða að það sé aftur
gefið út í sinni fullu stærð (átta blaðsíður) og
fært upp í þrjá dollara árgangurinn, og til-
kynni ritstjóra blaðsins, Jóni J. Bildfell, vilja
sinn í því efni, bréflega, fyrir ársfund Colum-
bia Press félagsins, sem haldinn verður 28. þ.
m., því ef nokkur breyting á að verða gerð á
blaðinu frá því sem er, á þessu yfirstandandi
ári, þá verður hún að gerast á þeim fundi.
Vér treystum því, að kaupendur blaðsins
verði vel við þessum tilmælum vorum, bæði
vegna þess, að það er eins mikið þeirra hagur,
eins og útgefendanna, að framtíð blaðsins sé
trygð. Verk það, sem blaðið hefir verið að
vinna í vestur-íslenzku þjóðlífi, snertir ekki að
eins kaupendur blaðsins jafnt, heldur líka alla
Vestur-fslendinga, og það er þeirra, ekki síður
en útgáfunefndar blaðsins, að sjá því borgið í
framtíðinni, og svo erum vér þess fullvísir, að
Vestur-fslendingar eiga nógu mikið af sann-
girni og drengskap til þess að sjá og skilja, að
útgefendur blaðsins geta ekki staðið sig við að
gefa út blaðið og tapa árlega á því, $ins og þeir
hafa gert í síðastliðin átta ár, eftir að útgáfu-
kostnaðurinn hækkaði eins gífurlega og hann
gerði á stríðsárunum.
Búnaðarskýrslur og Hagtíðindi
Islands 1921 -23,
Nýlega bárust oss búnaðarskýrslur íslands,
fyrir árið .1921, og Hagskýrslur til október
1923, og flytja hvoru tveggja allmikinn fróð-
leik.
Búnaðarskýrslurnar sýna, að tala sauðfjár
á íslandi í fardögum 1921, var 554 þúsundir og
er sú tala 25 þús. lægri heldur en að hún var
í fardögum 1920, og hefir tala sauðfjár aldrei
Verið eins lág á íslandi síðan árið 1908, eins og
hún var í fardögum 1921. pó er víst hæpið að
byggja á þessari tölu serh áreiðanlegri, því oft
hefir reynst, að menn skjóta undan fleiru og
færra fé, þegar þeir telja fram. En það mundi
ekki breyta hlutföllum að neinum mun, því það
mun vera árleg synd bænda á íslandi og víðar.
pegar fénu er deilt á landsfjórðungana eftir
framtalinu, þá sézt, að féð er flest á Norður-
landi, 184,071; þar næst á Suðurlandi, 125,207,
en fæst á Vestfjörðum, 52,376.
TaJa nautgripa í fardögum á öllu landinu,
var 23,733, og er hún nokkru hærri, en tala
þeirra var árið áður, en þá var hún 23,497;
svo nautgripum hefir fjölgað um 1,% á árinu.
Hæst er tala nautgripa á Norðurlandi; þar
tlcjast ‘þeir 7,061; þar næst á Suðurlandi,
6,386, en minst á Vesturlandi, 2,141.
Hross eru talin að vera 49,320, og hefir
þeim fækkað um 3% frá því í fardögum 1920.
Vað er eins með hrossin eins og féð og naut-
gripina, þau eru flest á Norðurlandi, 18,665;
þar næst á Suðurlandi, 12, 536, en fæst á Vest-
fjörðum, 2,889.
pegar búpeningur landsins er borinn sam-
an við mannfjöldann í landinu, þá koma 582
sauðkindur á hverja. 100 íbúa .Landsins, 25
nautgripir og 52 hross.
Ræktun Iandsins.
Samkvæmt búnaðarskýrslum þeasum nem-
ur túnrækt fslands 22,625 hekturum (hver
hektari svarar til 100 ekrum af landi). Mat-
jurtagarðar landsins eru eftir skýrslum 464
hektar. Jarðepla uppskeran var talin árið
1921 að eins» 22.919 þúsund tunnur, en árið
áður var hún 33 þús. tunnur, og árið þar áð-
ur 29 þús. tunnur.
Talsvert mikið hefir verið um túnasléttur
samkvæmt skýrslum, árið .1921: 159.5 hektar. \
En aukning á kálgörðum aftur minni heldur
en á undanförnum árum, eða að eins 7.4 ha.;
en árið 1917 nam sú aukning 31.2 hekturum.
Árið 1921 fengu bændur 723,450 hesta af
töðu af túnum sínum. Útheys uppskera af
áveitu- og flæðiengi nam það ár 280,368 hest-
um, og önnur útheystekja þeirra nam 1,128,-
864 hestum.
Mótekja landsins árið 1921 nam 427,598
hestum og hrís og skógartekja þeirra nam
19,159 hestum.
Af girðingum hafa fslendingar gert all-
mikið á árinu 1921, samkvæmt þessum skýrsl-
um. peir hafa hlaðið einfalda garða úr ó-
höggnu grjóti 10.452 metra langa og 2,975
metra af tvöföldum görðum úr sama efni.
úr höggnu grjóti bafa þeir hlaðið garða, sem
eru 50 metra á lengd; úr torfi og grjóti 7.359
metra. Gaddavírsgirðingar með 5 vírum hafa
þeir bygt 63.273 metra langa; með fjórum
vírum 97.247 metra; með 3 vírum 22.366
metra. Ofan á garða' hafa þeir bygt 23.743'
metra langar girðingar með 3 vírum og 42.891
metra með 2 vírum; 12.429 metra langa varn-
argarða og 557 metra langar girðingar úr
járngrindum eða vírneti. Auk þessa hafa
þeir bygt 38.832 metra langa flóðgarða, og
6.423 metra af stiflugörðum,
*
Hagtíðindin.
par er að finna1 ýmsan fróðleik um verzl-
un, fjárhag og mannfjölda iþjóðarinnar. f
de3. 1920, þegar manntal var síðast tekið á
íslandi, taldist að vera 94,690 manns á land-
inu. Flest af því var á árunum frá 20—40,
27,071 alls, eða 28.6% af þjóðinni. Flest er
fólkið á þeim aldri í kaupstöðum; meir en
helmingur af íbúum Reykjavíkur er á því ald-
ursskeiði, eða 53%, í hinum stærri bæjum (6)
49%, í bæjum sem telja 300 íbúa og þar yfir
47%, en 44'/2 í sveitum.
3,830 manns voru, þegar manntalið var tek-
ið, komnir yfir 70 ára aldur, 85 yfir nirætt;
af þeim bjuggu 68 í sveit; 10 manns voru þá
komnir yfir 95 ára aldur. Elzti karlmaður í
landinu var 98 ára gamall, en tvær konur
voru orðnar 99 ára.
Innfluttar vörur 1922: Af vínföngum
fluttu íslendingar inn: af ómenguðum vín-
anda og kognaki, 33,161 lítra; sherry, port-
víni og Malaga, 87,386 lítra. Af öðrum vín-
föngum, svo sem messuvíni, rauðvíni o. fl.,
34,374 lítra, en af óáfengu öli 70,930 lítra; af
gosdrykkjum, 1,316 lítra, og af menguðum
vínanda til eldsneyti^ og iðnaðar 945 lítra. —
Af tóbaki og vindlum, 51,835 kg.; kaffi, 678,'
453 kg., og sykri 3,151,723 kg. Te, súkkulaði
og brjóstsykr? 119,919 kg..
Af fyrsta flokks tollvörum, svo sem korn-
vöru, jarðeplum, steinolíu, sementi, kalki og
tjöru, 30,141,600 kg. Af annars flokks toll-
vörum, svo sem járnvara, veiðarfæri, tómar
tunnur og margt fleira, 8,816,600 kg. Af
þriðja flokks- tollvarningi, sem er alls konar
vefnaðarvara, fatnaður, tvinni og gam, 658,-
695 kg. og af fjórða flokks tollvörum, sem í
er kol og salt, voru flutt inn, 60,320 tonm af
salti og 74,881 tonn af kolum. í fimta flokki
er trjáviður og annar við,ur, sem til þúsa-
bygginga þarf; af honum voru flutt inn 416,-
684 ferfet. í sjötta flokki eru leikföng; af
þeim voru flutt inn 11,532 kg.; og í sjöunda
flokkinum eru allar aðrar skattskyldar vörur,
cg voru 4,883,230 kg. flutt inn af þeim.
Verð á þessum innflutta varningi segir
hagskýrslan að hafi verið 47.2 miljónir
króna, en þó er tekið fram, að það geti reynsl
nokkuð hærra áður en lýkur.
En verð á vörum, sem íslendingar fluttu
út og seldu á því sama ári, nam 48.2 miljónum
króna, og sýnir það heilbrigt ástand, að því er
til heildarverzlunar landsmanna kemur.
Tolltekjur íslendinga á árinu 1922 námu
3,787,000 kr. og er það nálega 40 kr. á hvert
mannsbarn í landinu.
RICH IN VITAMINES
AKE PERFECT BREAD
Bókmentafélagsbækurnar
eru nýkomnar hingað vestur, og er það heil-
mikið safn, fimm stórar bækur, og hafa þær
mikinn fróðleik að flytja.
Skímir (97. árg.) er myndarlegur og vel
úr garði gerður, hefir mikinn og margvísleg-
an fróðleik að geyma, eins og sjá má á efnis-
skránni, sem hljóðar svo:
Magnús Stephensen landshöfðingi, eftir
Jón porkelsson. Gagngfræðaskóli í Reykja-
vík, eftir Jón ófeigsson. Brandur jónsson
biskuD á Hólum, eftir Tryggva pórhallsson.
Halldór Kr. Friðriksson, aldarminning, eftir
póru Friðriksson. Kenning Wegeners um
landflutning, eftir porkel porkelsson. Nöfn.
eftir Bjarna Jónsson frá Vogi. Vísa Konráðs
Gíslasonar. Um Aþenuborg, eftir Einar Mag-
nússon. Fæðingarár Jóns biskups Arasonar,
éftir Pál Eggert Olafsson. Louis Pasteur,
1822—1922, eftir Stefán Jónsson. Diocletian-
us keisari, eftir porleif H. Bjamason. Vísur,
eftir séra Einar Sigurðsson. Utn faðerni
Sverris konungs, eftir Árna Pálsson. Eitt er-
indi eftir séra Gunnar Plsson. Nokkur orð um
“Nokkur orð” eftir Bjarna frá Vogi. Leiðrétt'
ranghermi, eftir Jón Jacobsson. Ritfregnir:
Dr. Sig. Nordal, Bogi ólafsson. M. Júl. Magn-
ús, Árai Pálsson, Jóh. L. L. Jóhannesson, Jón
ófeigsson. Og s'íöast skýrslur Bókmenta-
félagsins. Hinar bækurnar eru: Kvæðasafn
eftir ísl. menn frá miðöldum og síðari öldum;
merkileg bók. fslnezkt Fornbréfasafn (1200
til 1545). Annálar (1400—1800) og lýsing
íslands eftir porvald Thoroddsen, fjórða bindi.
Sjálfsagt eru engar bækur gefnar út á ís-
lenzku, er jafnmikinn fróðleik hafa að flytja
eins og þessar Bókmentafélagsbækur, sem
mönnum gefst kostur á að eignast fyrir $3.00.
Bækumar siendir umboðsmaður félagsins
hér vestra, herra Finnur bóks'ali Johnson, taf-
arluast til allra félagsmanna, og hjá honum
geta allir, sem vilja, gjörst áskrifendur að
þessum árlega bókaforða og gjörst um leið
félagar í Bókmentafélagi fslands, með því að
senda honum ársgjaldið, sem er $3.00. Enn
fremur geta menn fengið bækurnar keyptar
hjá hr. Johnson, ef eitthvað verður umfram
það, sem félagsmönnum ber af bókum þeim,
sem sendar hafa verið.
“ROSEDALE” Drumheller Beztu
LUMP OG ELDAVJELA
STŒRD:
EGG
STOVE
NUT
SCREENED
Tals. B 62
ÓPPERS
ÓKE
Tegund
MEIRI HITI - MINNI KOSTNADUR
THOS. JACKSON & SONS
Winnipeg
verði betri en þessir menn, er nú
kallast: Ólafss, Arnar, Gormar,
Fanndal, Lokasjóður, Skollafótur,
Tungal, frk. Útverkon, frk. frk.
Reykjavik, Tunglon og Solon, frú
Utan ög Útsunnan, herra Ofan og
frk. Neðan o. s. frv.
Verður mikið til þess að vinna,
að þær kynslóðir ,fái óskemt i sínar
hendur mótað og ómótað gull fortíð-
arinnar og þá einkum hinn dýrasta
Nöfn.
Framh. frá fyrstu síSu.
frv. Til aS mynda hét dóttir Cic-
eros Tullia, og hefSi hann átt þrjár
dætur, þá hefði þær heitiS 1., 2., og
3. Tuilla. En er heimasætan var
manni gefin, þá skifti hún aS eins
um ætt og hét þá ættarnafni manns
síns. Ef Tullia hefSi átt mann, er
hét Publius Cornelius Scipio, þá
hefSi hún upp frá því heitiS Cornel-1 g'mstein, sem vér eigum,tunguna.
lía* Þetta var eSlilegt þar fyrir Geymni vor a tunguna hefir gert
þá sök, að þar átti fyrst faSirinn og! ÞjóS vora mikilsmetna meSal þjóS-
siSar maSurinn vald á ltfi kvenn-1 anna, hefir gert oss aS frjálsri og
mannsins og því lvsir nafnasiður-, sjálfstæðri þjóð. Og þau gæði munu
inn með þeim hætti* aS hún er aldrei| endast okkur alla stund, sem vér
sjálfstæSur maSur, heldur egnar-'j gönguni i spor feSra vorra um rækt-
arsemi og trygð viS tungu vora og
þjóðerni. Nú er þess að gæta, að vér
verðum aS gjalda miklu meiri var-
huga viS erlendum áhrifum en fyr,
því að samgöngur hafa vaxiS svo
mjög, sem allir vita, en hafiS hefir
reynst oss hin mesta verndarvíctiur
á umliSnuni öldum.
maSur, heldur
hlutur fyrst þessarar ættarinnar ogj
síðan hinnar. Þetta verSur enn þá |
lj^sara þegar iborinn er saman viS
þær nafnas’Sur leysingja. Þeir j
tóku fornafn og ættarnafn húsbónda j
þess, er gaf þeim frelsi, en aS viSur-
nafni :höfSu þeir hiS gamla þræls-
heiti sitt. T. d. Lucius Cornelius
Chrysogonus leysmgi Sullu, en þaS
er sama sem aS heiti: Chrysgonus,
fyrrum þræíl hjá L. Sulla. En
eftir rómverskri löggjöf voru þrælar
res, þ. e. hlu'ur, sem húsbóndinn
hafSi jafnt val dyfir sem vér yfir
fénaði vorum.
Telja menn það sæmandi íslenzk-
um konum að taka nafnasið, sem
svo er upp kominn og hvílir á slík-! kon);g l)t
um endurminningum ? Og telja !
menn þaS sæma frjálsum mönnum. j
aS taka upp þann nafnasiS , er á
þann uppruna, sem nú mun sagt
verða:
Rómverjar lögSu undir sig alla
Gallíu, Spán og nokkurn hluta Þýzka-
F.g hefi hevrt þaS á ýnisum mönn-
I um, aS þeim þvkir þetta allmikiS
i narðræSi, aS banna mönnum aS nefn
! ast, sem beir vilja. Vil eg i þvi sam-
bandi benda á tvent. Fyrst er þ.rð al-
j kunna, að það befir lengi veriS í
| 'ögum hér og er enn að prestar
j rneiga neita að skíra únefnum, og
hefSt: nafnalogin frá 1913 aldrei
iá befði klcrkastéttin get-
að kxlt út þennan ófögnuð a!lan>i
fæðingnnni. en þeir fá við ekkert
ráðið, ef ósóminn hefir lagavernd.
í öðru lagi vil eg geta þcss, að
helst má snúa þess.u brígsli utn harð-
neskju við. örfair menn vilja leifa
lands og settu nýlendur víðsvegar j s£r ag breyta siðum heillar þjóðar,
um þessi lönd og fleiri, sem eg hirði j 2pc. ætla áfi) knésetja 98pc. Hafa
eigi að nefna. Nú voru undirokar-| menn heyrt slíkrar bíræfni getið?
arrni ríkari og betur settir um flest
en landsmenn sjálfir, og leysingjar
þeira slíkt hið sama. Urðu því
nokkrir til þess fyrstir i hverju
lanri að smegja inn í vaudhafaflokk-
inn með því að taka sér nöfn, sem
sambærileg væri þeirra nöfnum.
Þetta smá-ágerðist svo eftir því sem
stundir liðu og eftir margar aldir
var nafnsiður þessi orðinn algengur j
um flest lönd álfunnar, nema NorS-
urlönd. En svo fór þó að lokum, aö
þessi ófagri skuggi gamals þrældóms
skreiö einng yfir þau og var þá að
lokum engin þjóð efti, nema hinn
Hafa menn gert sér Ijóst, hvilík
svífni felst í þessu ?.
Mundi eigi kominn tími til þess,
að níutíu og átta menn sýndu þess-
um tveim í tvo heimana?
Enginn skyldi ihalda að eg sé hinn
fyrsti eða hinn eini maöur, sem vill
setja lög um þetta efni. Mun eg því
til sönnunar lesa nokkur atriði úr
þingtíðindum 1881, ef hæstvirtur
forseti leyfir. ,
Þgsk. 2(!3 í þingtíöindum þess árs
á bls. 699 er frumvarp til laga um
nöfn manna. Þar stendur í 1. gr. ',,í
hvert sinn, sem kveSja skal mann til
Dr. Murdock hefir dvalið að Ashern ^íðan 1. desember,
kynt sér ástand bamaskólanna og sint læknisstörfum.
Hann heimsótti 21 skóla og rannsakaði vandlega tennur
hvers einasta viðstadds barns. Verk það, sem læknir þessi
hefir int af henduá stöðvum þessum, er stórþýðingarmik-
ið, en þó er þar enn margra vikna verkefni íyrir hann.
Með það fyrir augum, að Dr. Murdock hafði lofað að
heimsækja fleiri staði með fram þessari járnbraut, áður
en snjóa tæki að leysa og ilt yrði umferSar, þá hefir hann
áformað að hætta starfi um hríð meðal bama þeirra, er í
bæjum eiga heima, en verja tíma sínum í þarfir barna, er
dvelja í hinum afskektari bygðarlögum og eigi geta komið
til fundar við hann í þeim bæjum, sem bezt er í sveit kom-
ið, um háveturinn.
Dr. Murdock vonast til, að útskýring þessi nægi þeim
börnum, piltum og stúlkum, er í bæjum búa. Er fram á
vorið kemur, mun hann heimsækja þau og skoða og gera
viS tennur þeirra.
Junior Red Gross Dental
Service
tryggi útvöröur norræns þjóSernis, ; embættissýslanar, þingsstarfs eða
tnugu og siöa, ísland. | annars starfs.snertandi málefni al
Vér höfum verið trúir veröir þess- mennings,skal nefna auk nafns þess
ara dýru hluta glt frá því, að ís-
land bygSist. Þó hefir á orSið fyrir
oss á margvíslegan hátt um vernd
tungunnar, og var svo langt komið
að embættismenn vorir rituðu mjög
skælt mál og úr lagi fært. En öll al-
þýða manna var geymnari á þann
fjársjóö, en lærðu mennirnir.
Þessvegna geymdist tungan og
fékk viðreisn sína fyrir forgöngu
ágætismanna á fyrri hluta ntíjándu
aldar. !Þó var ein meinsemd þá, er
fékk jafnvel vöxt og viSgang á I
sama tima, sem menn unnu að því
aS reisa tunguna við. Þetta var sú
meinsemd, sern ættarnafnasýkillinn,
er hann er skíröur með, nafn föður
hans eða móður. SömuleiSis á í
hvert sinn, er yfirvald eða prestur
nefnir menn í rétti eða frá prédik-
unarstóli, aö skvra frá því hvers son
eða dóttir hlutaðeig'andi sé“. í ann-
ari grein segir svo: „Ekki má skíra
neitt meybarn karlmannsnafni og
ekki má nefna eSa skrifa neinn
mann, sem hefir fast heimili á ís-
landi, son annars manns en fööur
síns eða móður“. Þá hljóöar þriöja
grein svo: „EftirleiSis má ekki skira
neinn mann ættarnafni, nema kon-
unglegt leyfi sé til þess. Ekkert ætt-
arnafn má 'eitda á „son“. Fyrir ætt-
veldur. Jafnvel Jón Sigursson skrif-j arnafnsleyfi skal borga 500 krónur
aði sig Itm tíma „Sivertsen“, en j sem renna í landssjóS. Hver sá, sem
hann hætti því fljótt. Þó smáfjölg- ! skrifar sig ættarnafni, skal þar aS
aði „sen“um og var þó viS hóf. auki greiða árlegann nafnbótarskatt
Þetta var svipað vægri „influenzu" ; 10 krónur fyrir hvert atkvæSi, sem í
eða landfarsótt, sem berst stundum nafnfnu er“.
hingað frá NorSurlöndum. en er á
nítjándu öldina leiS, elnaði sóttin, er
nýir sýklar bárust úr Vesturheimi,
svo sem fór með landfarsóttina
miklu, er 'gerðist að drepsótt. Aust-
rænn og vestrænn uppskafningshátt-
ur gerði nú félag sín á milli og urðu
þá nafnalögin ávöxtur af því sam-
bandi. Hefir sá ávöxtur haft Draup-
nis eöli, því fyrst draup af honurr,
Kleppskinna og síðan öll sú nafna-
prýði, er viS hefir bæst á síSustu ár-
um.
Enginn efi er á þvi, að rétt er þaS
sem sagt var hér aS framan um þá
spilling tungunnar af nafna fargani
síðustu ára og væri ekki minsta vit í
því, aS láta slíkt afskiftalaust. —
Breytingar á bæjanöfnum og örnefn-
um þurfa ekki nauSsynlega að vera
til málspillingar, nema þau séu rangt
mynduS og smekklaus nýju nöfnin,
sem oft vill verSa. En bæði er slíkt
nafnahringl og eigi síður útskit forn
helgra heita sjúkdómseinkenni á
þjóðerniskend vorri ,iog sá sjúkdóm-
ur dregur þjóðina til dauða, sé eigi
við gert nú þegar: TrygSarleysi,
ræktarlevsi og vanþakklæti samfara
undirlægjuskap og uppskafnings-
hætti verður þessari -þióð að tor-
tíming, sé eigi viS gert nú þegar.
Mér er það lió'st áð það meiga
heita óvndisúrræði að vernda þióð-
erni með lögum fvrir sjálfri þjnðinni,
én þó er nú sjálfsagt að reyna þann
veg í þeirri von að komandi kynslóð
Flutningsmenn voru þeir Jón Jóns
son (landritari) og Jón Ólafsson, sem
var þá í fyrsta þroska og blóma hfs-
ins. ViS 1. gr .gera þeir meöal ann-
ars þessa athugasemd: „I Þingskap-
aþætti 25. kap. þess handrits hinnar
fornu lögbókar íslendinga, sím kon-
ungsbók netnist. stendur mcSal ann-
ars: oi er goþinn skyldr aS segja
ryþiandanum, hvern hann nefndi í
dórn.ef Iiann spyr, oc nefna dómand-
ann oc svá föþur hans c-Sa móþur, ef
þau voru ísiensk“. 1 atliugasemd viö
aðra grein segja þeir svo: „Að láta
skira mevbörn karlvnannsnöfnum,
sér í lagi inöfnum, er enda á son,
viröist ótilhlyðilegt hér á landi, þótt
slikt viðgangist i öSriun lön.lum. þaS
virðist ekki vefra fvrir útlcndinga,
er setjast hér að fyrir fult og alt, aS
þurfa að breyta nöfnum sínuin, aS
svo miklu leyti, sem þau koma í bága
við þe-isi lög, en þaS cr fyrir íslend-
inga að breyta nöfninn síntim þegar
þeir setjast aS í útlöndum". Og loks
segja þeir í athugasemdum sinum í
3. g'r.: „Ættarnöfn virSast hér á
landi eigi aðeins óþörf, heldur jafn-
vel skaöleg, þar sem þau geat komíö
til IeiSar misskilningi og réttaró-
vissu." Má sjá á þessari athugasemd
þeirra.að þeir hafa eigi verið á sömu
.skoðun, sem maSurinn, seni lét svo
um mælt: „Enginn gengur heilt ár í
sömu skyrtunni, og er hún þó minna
brúkuS en nafnið".
Þessir menn fóru að vísu skemra
Því ekki spara?
Einu sinni enn segið þér að
útgjöldin hafi gleypt allar inn-
tektirnar,
Hvernig stendur (á iþví, að wienn með engu
meiri tekjur; en þér hafið, geta keypt marga
hluti, sem þér ’megió til að vera án ?
Ef til vill stafar þa ðaf þvþ að þér fylgið
engri fastri reglu, að því er tekjur yðar
snertir,
'Minnisbók vor, sem framkvæ’mdastjóri vor
mun góðfúslega fá yður í hendur, sannar yð-
ur og sýnir, hvernig bæði að fjölskylda yðar
og einstaklingar fara að því, að draga satti-
an fé.
Nokkur hundruð í sparisjóði þessa banka;
sannfæra yður um öryggi það, er því fylgir’
THE ROYAL BANK
O F CANADA
HöfuSstóll og viölagssj. .. $41,000.000
Allar eignir.........$519,000,000
en eg, í tillögum sínum, en þess ber
að gæta aS ónafnasýkillinn var þá ekki
svo ægilegur, sem nú er orSiö. Og
sammála hafa þeir verið mér um
þaS, aS vel mætti skipa slíku með
lögum og slikt sé ekki neitt harSræSi
En svo verSur ekki eins dæmi i
þessu, sem nú verSur sagt.
Dæmi eru og til þess frá öSrum
þjóðum, að þær hafi sett lög um
nöfn, sumar til hins verra og sumar
til hins betra. “Socaldemokraten'’
norski 5. febr. 1923 segir frá því, að
lögþingið norska hafi nú sett lög til
þess, aS laga nöfn manna þar í landi.
Sögöu þingmenn að eigi væri vanþörf
á slíkum lögum, því þar væru nöfn
slík sem Appelsína, Rúsína, Polka,
Mazurka — og einn kvenmann þektu
þeir sem hét Clossetta. Eftir því
mættum vér og eiga von á ættarnöfn-
um eins og Closetton, Aborton, Toil-
etton o. s. frv. Sá aðall yrði vafalaust
rneiri háttar en hinn forni landnáms-
aðall, sem ber hin fornu islenzku nöfn,
aS minsta kosti bæri þá nðfnin vott
um það, hversti bjartur sjalfstæðislogi
brynni þar ynnra.
Nú afhendi eg fulltrúum þjóðar-
innar þetta mál og er vel að kjósend-
ur hafa nú bráölega tækifæri til þess,
að sýna þeim, hvern veg undirtektir
þeira mælast fyrir.
*Hjónaband var með tvennu móti
hjá Rómverjtim, annaShvort með
þeim hætti, aS konan gekk manni sin-
um á hönd (in manus) eða þá án þ.ess
úsine in manum conventione). Þá er
hún gekk manni sintim á -hönd, hvarf
hún undan valdi fpotestas) föður sins,
en undir vald manns síns, gekk að
öllu leyti yfir í hans ætt og var hon-
um í dóttur stað ffiliæ loco), og hét
því nafni hans sem dætur hans. Eig-
ur hennar fær maðurinn, ef hann er
sjálfvaldur fsui iuris), ella faðir hans,
en konan fær í þess stað crföarétt í
hans ætt. En gengi konan ekki
manni sinum á hönd, þá var hún fram-
vegis undir valdi föður síns og átti
sjálf eigur sínar, og hélt þá áfram
nafni föður síns.
Handgöngu hjónabönd urðu til á
þrennan hátt: confarreatio (brauð-
fórn æðstu presta, pontifex maximus
og flamen Dialis) usus, hefS feí kon-
an var svo heilt ár hjá manni sínum,
að hún var eigi að heiman þrjár næt-
ur í röö) og coemtio, kaup (sbr. mey
skal mundi kaupa). Konan lét hér í
ljós vilja sinn að ganga manninum á
hönd með þessum orðum: “quando tu
Gaius, ego Gaia” fþar sem þú ert
Gaius, þar em cg Gaia) og samþykkir
með því að hún taki nafni mannsins.
Þessi siSur er eldri en hinn og var
upphaflega almennur, en á siðari öld-
tim þjóðveldisins urSu hin hjónabönd-
in algengari og hafa þeirri breyting
valdið fjármálin, en eigi vaxandi virð-
ing fyrir konum, enda var allur mun-
urinn sá, aS hún skifti ekki um eig-
endur, því að hún liélt þá áfram að
vera eign föSursíns. Handgöngu-
hjónahönd voru þó jafnan i meiri
metum, því að cnginn gat oröiö ponti-
fex maximus né flarnen Dialis, nema
hann væri fæddur af handgönguhjón-
um confarreatis parentibus. Tac. Ann
TV. 16). Nafnaskifti kvenna viS
gifting í ættarnafnasið nútímans eru
rtinnin frá hinum fornu rómversku
hjónaböndum in manus.
Bjarni JónssoH
frá Vogi.
—Skírnir.
PILES
Hvt a?S þjast af
blætSandl og bólg-
lnnl gylliniætS?
UppskuríSur ónautS-
eynlegur. pvl Dr.
Chase’s Ointment hjálpar þér etrax.
60 cent hylkltS hjá lyfsölum eSa frá
Edmanson, Bates & Co., Tjimlted,
Toronto. Reynsluskerfur sendur 6-
kovls, ef nafn þossa blatSs er tlttek-
** mk X oont frimerk' —