Lögberg - 15.05.1924, Page 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 15. MAí. 1924.
Kennir ekki bakverkj-
ar framar.
Kalífinn og Patriarkarnir börð-
ust með oddi og egg gegn öllum
um nokkra stjórn þar í landi. Alls
voru íhalds- eða hinni svonefndu
nýjum u'mibótatilraunum. ;Með[ Facistastjórn, er Ihann veitir for-
hverju árinu sem Jeið var tíminnjygtu, greidd 4,600,000 atkvæði til
| stöðugt að leiða betur og betur í j móts við 2,500,000, er allir and-
pess vegna mælir Manitobabúi Uós breytingartþörfin á stjórnar-j stöðuflokkarnir fengu til samans.
með Dodd’s Kidney Pill- farskerfinu. En ávait foraust samaj Stjórnin hlaut 379 iþingsæti, en
unum. mótspyrnan fram. Ef stungið var andstæðingar ihennar aðeins 160.
upp á minstu breytingu, að þvi| Eitt með því einkennilegasta við
kosninguna var (það, að í norður-
urðu Patriarkar óðir og uppvægir
[ og leituðu stuðnings erlendis.
>Ir. Steplien Kozak læknaðtst og ráS- i er Uppel(Jjg og mentamálin snertl,
leíTKin’ öðrum að nota Dodd’s
Kldney PlBs.
hluta landsins, þar sem Commun-
istarnir virtust undanfarið 'hafa
Okno, Man., 12. maí (einka-[ náð sér best niðri, Ihlaut MusBolini
fregn. — “Eftir að hafa notað úr| Öldum saman hö u uf*a‘ einna ákveðnast fylgi.
sex öskjum af Dodd’s Kidney Pills, I margfalt meiri áhrif a þjoðlif Mussolini tók í fyrstu við
kendi eg ekki framar verkjar í bak-1 vort, en góðu ihófi gegndi, fynr stjórnartaumunum> sem hreinn og
inu og hafði aldrei vont bragð íjtilatiHi grísk-katcósku Patnark- bejnn .alræðismaður> ;hans eigin
munmnum þegar eg vaknaði a anna í Constantinopel, er þelr stÁlvilja varð alt að lúta. Nú er
DodTsaKidnJvCtFills’’eg t>akka héldn vorndarhendi yfir. aðstaða stjórnarinnar sú sama,
Þannig^e^vitnisburtur Stephen Það hið gamla fyrirkomulag! ?em viðgengat í þingræðislöndum
Kozak, sem heima á að áðurgreind- vort að láta grísk-katólsku kirkj- með öðrum orðum, stjórnin ber
um stað. Tvent bregzt aldrei í una og ýmsar aðrar kirkjulegar | fulla ábyugð gagnvart þinginu And
veröldinni, segir hann: Hið fyrra [ stofnanir ráða yfir oss hafði .þaðj stæðingar Mussiolini’s báru ihon-
er, að menn geta ávalt fengið j för með súr> að vér urðum neydd- um það á brýn, vafalaust með
nýrnasjúkdóm, og hið annað, að jr tjj að veita rómversk-katólsku, nokkrum rétti, að hann hefði
Dodd’s Kidney Pills eru meðalið, Qg gyðíngatrúar Patriörkunum hrifsað undir sig völd með frekju
"?;r“v"kl’ tykUrtykl'i sömu viðurkenningu. pegarmót- án þeas að ráðgast um við þjóð
r bvaSdóÍÍ””3 °8 ” °n Immlendur aomu til segunnar, var ina. Svar ráðgjatans ,við þeirri á-
' Hver einasti' sjúklingur, sem fátt eðlilegra en (,að. að vér veitt- krnru v.r þ.ð, að «vó mikill glund-
reynt hetir Dotld’s Kidney Pills, fnHtrúum þeirra sömu rettiml,
er hrifinn af árangrinum. Þús-jí Constantinopel og grísku Patri-
undir manna og kvenna kaupa þaer, arkarnir þegar nutu.
og mæla með þeim við vini sína. j Sökum forréttinda kalífans og
Dodd’s Kidney Pills fást hjá öll-j Patriarkanna, var ekki viðlit fyr-
um lyfsölum.
ir nokkra istjórn, að fá nokkru um
þokað í áttina til breytinga á sviöl
roði hefði verið kominn á stjórn
arfar þjóðarinnar, að ekki Ihefði
verið um annað að gera en beita
hörðu tiil þesis að fyrirbyggja
uppreist. Sér hafi aldrei komið
til ihugar að beita alræðisvaldi
lengi. Hefir það og nú komið á
Ástæðurnar
fyrir því að Angorastjómin
kalífann úr landi.
Brottrekstur klífans Abdul Med
jid, er liklega í raun og ,veru
fræðslumálanna. Hver trúflokkur! daginn að hann haft5i rétt að mæla.
hafði sína sérskóla og’hver <þjóð-j Enginn fflun hafa verið í nokkrum
flokkur út af fyrir sig, kendi sittj minsta vafa um það, hvernig kosn-
rak eigið tungumál í skólum /þessum ingarnar mundu fará. Stjórninni
j og mátti Ihelst enga aðra tungu- var talinn vts sigur, en að hún
málakenslu heyra nefnda á nafn. fengi islíkan feikna meirhluta, sem
arun varð á, mun fæstum hafa
“SHkir skólar fóstruðu ótrú- kðmið j lhugarlun,d.
fyrsta sporið, sem lýðveldisistjórn-^mensku og drottinsvik. Armeníu-
in tyrkneska hefir istigið í þá átt, menn innan veldis vors, mynduðu Hlutfallsucosriragar ma Musso-
að losna við alla kirxjulega höfð- hvert samsærið á fætur öðru, í Hni éxki framar iheyra nefndar a
ingja, því gengið er út frá þvl, heim tilgangi að stofna nýtt ríkij nafn. Telur hann það fynrkomulag
sem gefnu, að hinir kristnu Patri- °2 nutu stundum erlendrar að- hljóta að hafa í för með sér stjórn
arkar sæti sömu útreiðinni innan! «teðar, til þess að koma ár sinni arfarslegan glundroða, skapa otelj-
skamms. Skýringuna á tiltæki íyrir borð.” - andi flokka og flokkabrot, þar sem
, * ,. „ ___•___,___, hver höndin sé upp a moti annari.
þessu er að f™ | Þá minnist Kemal á aðra þjóð- mt lejð. til þess> að lítt .mögulegt
Mf m flokka’ sem Grikki Araba’ verði að hrinda nauðsynlegustu
sjalfum, Mustapha Kemal Paaha, er innan vébanda tyrkneska veld- velferðarmálum í framkvæmd sök-
en sendu ut um heim af MorM-, isinfl ,dvöldu> er undir engu-m um flokkadrátta. Nú er aðstaða
Wide Special News Service. Eftir j Kringum)stæðum vllldu að tyrkneisk h sl& ■ þinginu að ihann að
fylgjandi útdráttur birtist nýlega tun(ra Vapri þar kend en stærðu . .
. T v J rr „ tunga væn par Kenu, en stærou, ejgin vild getur knúið fram ,h,vaða
í .blaðinu New York Tribune. sig af ,þvi leynt og ]j6st> að þeirra ■ á] gem er öldungis án tillits til
“Á eftir brottrekstri kalífastóls- meirinhntrsión stefndi í <bá átt að ,’. ‘ ’. g ' , . ,
meginnugsjon steinai í pa att, ao s.máhrota ,þeirra> er andstöðuflokk-
koma á inn'byrðis óeiningu í land-j inn fikipa En þau vin hann knýJa
inu. Spyr hann því næst. hversul an . ejna hejld> svt) ekki getl
lengi aðrar þjóðir með heilbrigðri | yerið um nema tyo þingflokka að
in» hlýtur að fylgja ibrottrekstur
Patriarkanna, eða yfirmanna grísk
katólsku, Armenisku, Katólsku og
Gy ð i n ga r trú a r ki rk j u d e i 1 d a n n a.
Fyrst tókumst vér það á hendur að
reka úr landi ihöfðingia vorrar eig-
in kirkjudeildar kalífann, í þeim til án þess að hafast að.'
gangi, að sanna öllum þjóðum, hve
mikið alvörumál það væri oss, að
aðgreina i eitt skifti fyrir öll ver
aldlega valdið frá kirkjunni, eða ancli orðum.
trúarbragðakerfinu. Kalífinn og
Patriarkarnir hafa öldum saman um’ að elclti var viðlit að innleiða
r.otið stórkostleigra hlunninda ut-
an við þeirra eigin valdsvið. Lýð-
sjálfsvirðingu ,svo sem Frakk- ræða Stórkostlegur meirihlutl
land og Bandaríkin mundu hafa kj6senda> félst á skoðun yfirráðJ
þo'að jafn augljósa fyrirlitningu.j gjafans j þepsu efni> eins og kosn.
ingaúrslitin bera ljósast vitni um. i
Ekki mun með öllu laust við, að
ýmsir istjórnmálamenn Norðurálf-
unnar öfundi Mussolini af því, hve
fráibærlega vel honum hefir tekist
að koma stjórnarformi þjóðar sinn
ar á fastan grundvöll. Er það síst
Loks snýr ihann máli sínu aftur
að kalífastólnum, með eftirfylgj-
“Vér ihöfðum gengið úr skugga
nokkrar nýjungar á sviði stjórn-
mála og samfélagSlífsins sökum j undra, er tekið er tillit til þess,
stjórnarfyrirkomulagið nær ekki '>ess að kalífavaldið lagðist á [ hve kjolfestuna skortir átakanlega
tilgangi sínum, ef stjórnin viður- móti >einl öllum- 'Stjórnarskrár-: m£ð «ðrum þjoðum og alt virðisl
kennir nokkur önnur forréttindi, breytin» var óhugsanleg meðan *tla að kafna 1 flokkadrattuim
en þau, sem al’.nenningur í heild kalifinn var nokkurskonar hæsta- fem eitt dæmi ma benda a það, að
sinni kýs að sé Ihaldið við. | réttardó’mari og tók sér úrskurðar- 1 tiltólulega famennu landi ems og
‘ í liðinni tíð, einkum eftir að vald í öllum slíkum málum. Hvern- Czescho-Slovakiu, eru um iþessar
Abdul Hamid fór frá völdum, höf- [ ig átti fil d«mi3 að innleiða lög, mundlr fimtíu stjórnmálaflokkar,
um vér reynt að sníða stjórnar. i er bönnuðu fjölkvæni, þegar sjáH- er alllr >ykJaat vera hmn eim rétti,
fyrirkomulag vort eftir þeirri vest-, ur kallfinn mátti hafa eins marg- hver um sig.
rænu *• menningu, sem mestum ar konur og honum þóknaðist? “Lög og löghlýðni,’’ eru kjörorð
þroska hefir náð. iEn engar slíkar fJað stoð öldungis á isama um þessa einkennilega stjórnarfor-
tilraunir hafa ko'mið að haldi, sök-[ hvaöa löggjafar nýmæli var að manns ítölsku þjóðarinnar.
um kalífa og Patriarka valdsins, ræða’ hvort heldur þau snertu
er ávalt taldi sig eiga jafnan rétt meðferð fjármála eða almenn
til að hlutast til um veraldleg eða borgararéttindi, mótspyrna afj
póitísk efni, sem þau andlegu.” hálfu kalífans var ávalt jafnvie.
Næst gerir lýðveldi'sforsetinn | Í>e8íar vér ákváðum að konur
tilraun til að skýra í fáum drátt- i skyldu framvegis eigi neyddar
um, sögu hjnna kirkjulegu stofn- veya fil að bera blæjur fyr'ir and
ana í Tyrklandi og kemst meðal lifi’ varð
annars svo að orði: ! reiðl<
kalífinn hamslaus af
Dönsk játning.
vorir lögðu undir sig þetta land,[ræði 1 landinu, gæti þjóðin ekkl
urðu þar fyrir þeim voldugir átt ser viðreisnarvon. Var þvl
drottnendur, er réðu að heita mátti elíl<i um annað að ^era, en láta
jafnmiklu um hin andlegu efni, 'skriða t]1 skara, og tókum vér
sem þau veraldlegu. Eins og ástand Þann kostinn, að vísa þessu'm ó-
inu þá var farið, var ekki um annað sveigjanlega yfirboðara trúar-
að ræða fyrir sigurvegarana, en bragðastofnana vorra á dyr.
að veita hinum yfirunnu ýmsar ^er latum trúarbrögð fólks,
verulegar tilslakaniir, eða reyna hverju nafni sem nefnast, öldung-
að þræða meðalveginn, því margt 's oareitt- En ihitt viljum vér að
var það, er skoðanalega bar á ekki inissldljist, að hvaða trúar
milli.
“Af þeirri ástæðu stjórnuðu for-
feður vorir iþegnum sínum í raun-
inni eftir þjóðernis og trúar-
•bragðalegum uppruna og veittu
leiðtoga hvers flokksbrots um sig
næsta víðtækt vald. “Forréttindl
þau, er kalifinn og Patriakarnir
nutu, urðu því ósjálfrátt partur
af grundvallarlögum voru'm. pað
sten'dur öldungis á sama. hve vit-
urleg forréttindi þessi kunna að
hafa verið, er istofnað var til
þeirra fyrst. En eins og nú hagar
til eru þau í öllum atriðum ð-
samrýmanleg lýðstjórnar fyrir-
komulaginu. Þau stóðu þroska
þjóðarinnar fyrir þrifum, og þess
vegna dróst Tyrkland aftur úr.
Margfróður og mikilsvirtur vís-
indamaður Dana, hr. Erik Arup,
sem mjög hefir verið tekinn til
greina á danska hliíS, í dielunni við
x t . greina á danska hlið, flytur sérlega
“Fyrir mörgum ölduvn, þegar. . Það la þviaugum uppi, að athUgunarverðar kenningar í riti
múíhameðstrúarmennirnir forfeður eins. lengl og vér hðurn slikt ein- sinu. ..gn historisk Redegörelse”
(Khöln. 1924), sem samin er út
af kröfum Norömanna í því máli,
og skal hér að eins minst á nokkur
atriði, gagnvart skoðunum, sem
hafa heyrst hér settar fram af
ýmsum, fremur í þá átt að draga úr
gildi hins íslenzka söguréttar yfir
Grænlandi, enda þótt harla illa
sitji á oss að andmæla vorum eigin
hagsmunum, jafnvel í bága við álit
Dana sjálfra.
Höf lýsir því yfir í ofangreindri
ritgerð (bls. 32J, ”að Grænland
(eins og íslandj — hafi verið ó-
háS Norégi, enda þótt það hafi
lengi staðið i stjórnarfarslégu sam-
bandi við Noreg og síðan við
dansk-norska ríkiS”. — “Þessi
staSa landannna skertist alls ekki
1814, þegar þau komust í samband
bragafélagsskapur sem er, innan
vébanda ríkis vors, hvort heldur
kritsinn eða múhameðstrúar, verð-
ur fyrst og isíðast að lúta hinni
tyrknesku stjórnarskrá og sýna
/henni virðingu. Þeir, sem eigi
vilja hlíta grundvallarlögum þjóð-
ar vorrar, skulu leita sér 'hælls
annarsstaðar. Það er oss engan
veginn á móti skapi, að einhveri •* . „ ,, u ,
. * . . , A ,.i við Danmork eina .— Með þessu
onnur muhavneðstruar þjóð, taki 1 x , • . -c , , 1
, “ viðurkennir hof. fyrst, að Gamli
kahfanum vel. Ver, sem jatendur
slíkrar trúar, erum reiðubúnir
að sýna honum virðíngu, sem yf-
irihöfðingja kirkju vorrar. Vér
gerðum hann landrækan sökum
íhlutunarsemi hans af veraldleg-
u’m málum, þar sem hann æ og
sáttmáli hafi ekki breytt ríkisstöðu
Grænlands gagnvart Noregi, og
síðan, aö Danir hafi heldur ekki
öðlast ' neinn hlutlegan rétt yfir
hinni íslenzku nýlendú, ‘ þegar
Danakonungur einn kom til skjal-
.. , ,. . , , , , ... 1 anna við skilnaðinn frá Noregi,
æfinlega revndrst þrandur 1 gotu, ..............,, ,,
. , ’l fyrir rumri old siðan. Þessi otvi-
• •*, .. . , .*. ,., 1 ræða jatmng hins danska hof. staS-
lestir að ollu leyti kennmgu Islend-
inga um “óskert landsréttindi vor
frá elztu tímum”, sem enn fremur
var látin gilda, þegar málaskilnað-
urinn varð við Dani 1918, án breyt-
ingar á grundvallarlögum þeirra.
En höf. játar meira með þessu.
Hann Viðurkennir, að réftarkrafa
1 kævðamagni en dæmi eru áður til Dana til Grænlands byggist einung-
málanna, var að ræða.
----------------0—'--
Mussolini.
n 11 rii Hví af Dast at
Ijp I I blæSandt og bólg-)
I I | ■■ lnni g y 11 i n I æ ð? !
I Uu kU UppskurSnr ónauð- [
synlegur. þvl Dr.
Chaae's Olntment hjálpar fér strax. , ,
«0 cent hylkiS hjá lyfsölum eta frá Elns og >e?ar er kUnnUgt, vann
Kdmanson, Bates & Co., Limited,! yfirráðgjafi ítalíu sínar fyrstu
Toronto. Reynsiuskerfur sendur 6- ico.sningar nýlega, með meira at-
kev-ls, ef nafn fessa blaPe er tlltek- 1
i* 2 cent frlmerk* •*'*.
is á starfsemd þeirra í hinni fornu
nýlendu vorri á seinustu umliS-
inni öld.
Menn átti sig glögt á því, hvaS
höf. meinar með “stjórnarfars-
lega” sambandinu við nýlenduna.
Að. sambandið sé stofnað meS
“gamla sáttmála” sést skýrt eftir
framsetning höf. Enn fremur felst
það ómótmælanlega í orðum hans,
úr því aS Noregur öðlaðist engan
umráðarétt yfir landinu með þessu
sambandi, í hálfa sjöttu öld, og þar
sem sambandið við Danmörk eftir
1814 var nákvæmlega hiS sama, aS
þá þarf eitthvaS nýtt að koma
fram í málinu, til þess að höf. geti
frá sínu sjónarmiSi, réttlætt kröf-
una um eignarrétt og drottinvald
yfir Grænlandi.
Og hvað er þetta nýja tilkall
stutt viS? Einokun og strandabanni
var haldið þar uppi fyrir 1814.
Landsins hafði veriS leitað og trú-
boðun hafði verið -rekin þar frá
Noregi heila old áSur en Danmörki
,ein tók við. Vísindastarf, sernj
unnið var þaðan vestra, getur held- j
ur ekki stofnað nýjan rétt yfir |
Grænlandi fyrir Dani, úr því aS
rannsóknir og landmælingar Eged-
es o. fl. í NoregstíSinni, voru á-
hrifslausar í því efni, samkvæmt
eigin orðum höf., enda eru Danir
langt frá því, aS standa framarlega
í tímanum, um verðleika eSa heið-
urNaf uppgötvunum, utan eSa inn-
an grænlenzkra stranda, — frá því
er íslenzk þjóð dó þar út. — Það
virðist þvi vera rétt og satt, sem
þessi höf. tekur fram í framan-
greindu riti ('bls. 35)’ <að Græn-J
land er þann dag i dag bygt af|
lægri, frumlegum þjóðflokki undir j
yfirráðum fáeinna útsendara frál
hærri menningu, — verzlunarmönn- j
um, læknum og prestum”. Af.
þessu ályktar hinn heiSraði höf.,1
að Grænland “sé nú einungis dönsk:
nýlenda.” Og hann mun efalaust |
fá samþykki allra, sem kynna sér
þetta mál, um það, einungis þetta
eitt er grundvöllur undir þeirri
heimild, sem Danir hafa tekiS sér
til landsins.
En verða aSrar siSaðar þjóSir
beimsins á því máli, að þessi
grundvöllur sé fullnægjandi ? AS|
athugaðri sögu Grænlands, er hætt
viS, að þessi átylla Dana verði tal-
in of hæpin, þegar fyrir réttlætis-
dóm alþjóða kemur. Enda tekur
höf. og mjög skýrt fram yfirburði
og réttargildi hins íslenzka land-
náms, með þeim orðum: “Forna
nýlcndan var vernleg hygging
Grccnlands fyrir lífið og fyrir cft'
irkomendurna- En Egedes mikla
verk var trúboðun.” — “Hvorki
Egede sjálfur, né neinn danskur
maður, sem kpm til Grænlands á
18. eða 19. öld, í þjónustu trúboSs-
ins eSa verzlunarinnar, hugsuðu
sér nokkru sinni aS dvelja þar alla
æfi.” —
AS lokum getur höf. þess, til
gildis fyrir “nám(l)” Dana á
Grænlandi, að þeir hafi aukið tölu
Skrælingja á c. 80, árum (1840—
1921^ frá 8,000 í 14.30- Höf.
kemst svo' að orSi um þetta, að
“tæplega muni nokkur menningar-
þjóða geta leyft sér að vísa til ann-
arar eins mannfjölgunar meðal sið-
lausra frumbyggjara undir ný-
lendustjórn.” Og í þessu atriði
hygg eg að frammistaða Dana
muni verða viðurkend—þegar upp-
lýst verSur fyrir heiminum saga
Skrælingjanna undir núverandi
yfirboSurum þeirra. En hins get-
ur höf. þessi ekki, aS sagt er af
kunnugum ('sbr. t. d. fyrirlestur
þr. Sig. SigurSssonar), — að varla
muni finnast lengur hreinkynjaður
blóðdropi meðal verzlunarþýjanna
þar vestra. Og hvaS dæmir heinr
urinn í því efni, þegar öll kurl
koma til grafar, og litið er einnig
á fyrirmæli þau, sem hafa átt að
gilda þar í landi um samfarir við
villilýðinn.
Málstaður Islands í Grænlands-
þrætunni hefir aldrei fengiS merki-
legra og öflugra sóknarskjal held-
ur en þennan ritling hr. Arups, —
sérstaklega vegna þeirrar stöSu,
sem hann skipast í meðal þeirra,
er lagt hafa til málsins á Norður-
löndum. Þess skal þó að endingu
getið, aS hann tekur þaS athugun-
arlaust upp eftir Finni Jónssyni,
að Grænland hafi sýnt “sjálfstæða
ríkisstöðuf !J” sína með gamla
sáttmála, — en þessi misskilning-
ur hefir verið rækilega hrakinn
hér heima (sbr. “EimreiSin”, “Tím-
inn” o.s.frv.J, — þar sem sýnt hef-
ir verið fram á, að sömu aðferð
hefir eðlilega verið beitt á Græn-
landi eins og á íslaridi, af sendi-
boSum Hákonar, er almenningur
var fenginn til þess aS sverja land
og þegna undir framkvæmdarvald
konungs: Hallvarður Gullskór
sýndi það hér á landi 1261 ('einmitt
það ár, er sama erindi var flutt í
nýlendunni) hverri aSferS var
beitt. Málið kom þá fyrst fram á
alþingi, þegar þaS var í raun og
veru unnið meðal almennings. í
mótbárunum gegn rétti íslands ýfir
hinni fornu nýlendu hefir engin
röksenid komið fram, sem ástæSu-
lausari og veigaminni fer, en þessi
órökstuddi fvrirsláttur unl ríkis-
vald Grænlands sjálfs í samningn-
um milli konungs og móSurlands-
ins með nýlendu þess. Það leiddi
beinlínis af vöntun miðvalds í hinni
eldri skipun íslenzka ríkisins, að
konungur fylgdi þessari aðferð,
sem öllum er kunnug. Af fjarlægS-
unum innan beggO hinna strjál-
býlu stórlanda bgSHáf, erfiSleikum
siglinga yfir ísbundið haf, kom það
eðlilega, aS nýlendustaSa Græn-
lands opinberaSi sig, við gamla
sáttmála, í því, að hann var gerður
samtímis og var sama efnis í báð-
um löndum (sbr. viSurkenning
Eriðriks konungs 2.). Að Græn-
landsbiskup er hér á alþingi 1262
innsiglar einnig sameiginleik þess-
arar örlagaþrungnu ráðstöfunar
fyrir gamla rikið í heild sinni.
Einar Benediktsson.
—Vísir.
HEIMSINS BEZTá
MUNNTÓBAK
COPENHAGEN
%j>

c?p|nhagen'#.
■ SNUFF
Hefir goðan
keim
Munntóbak sem
endist vel
Hjá öllum tóbakssölum
Hrókaræðukeisarinn.
Zedlitz Trutschler greifi, sam var
hirðmarskálkur Vilhjálms keisara
1903—1910, hefir nýlega gefiS út
“Endurminningar”, eins og mörg-
um ÞjóSverjum er tamt á þessum
siðustu og verstu tímum. Eftir-
tektarverðust er bók þessi fyrir
lýsingar höf. á keisaranum og lífinu
við hirSina. Liðsforingjarnir við
hirSina lifðu í mesta sukki, við
dans, drykkju og fjárhættuspil. En
þar sem keisarinn var nærstaddur,
gætti einskis nema háns. Hann var
sitalandi, og mjög þreytandi þeim,
sem á urðu aS hlýða, en allir urðu
að láta eins og þeim þætti alt skemt-
un, sem hann sagði. Höf. telur
keisarann hafa verið treg-gáfaðan
harSstjóra, sem máske hefSi getað
orðið góður rakari, ef hann hefSi
fengist viS borgaralega iðju; að
minsta kosti hafi hann veriS nógu
málugur til þess. Keisaranum leið
þá fyrst vel, er hann gat'látið
munninn ganga eins og myllu, og
hafSi nóg af aðdáendum til að
hlusta á sig. En höf. fullyrðir, að
enginn hafi haft haft eins mikla á-
nægju af mælginni eins og keisar-
inn sjálfur. Hinir urðu að sitja
þegjandi undir öllu saman og
setja upp aSdáunarsvip, hlæja, þeg-
ar þaS átti viS, og yfirleitt að hegða
sér eins og leikbrúður /Vilhjálms.
Þegar ráðherrarnir komu á fund
bans til að gefa skýrslu, tók hann
fram í fyrir þeim, og fór þá oft
aS halda hrókaræSur um alt aðra
hluti en fyrir lágu.
Höf. álítur, að keisarinn hafi
verið ríkinu hættugripur. “Hvað
stoSar það, þótt ríkið, eigi mikla
menn, ef sjálft höfuðið er stór-
gallaS.” Svo þrællundaðir voru
þeir, sem umgengust keisarann, að
hann gleymdi aS lokum, aS aðrar
skoðanir væru til en sú, sem hann
hafði sjálfur.—Mbl.
Endurheimt skjala úr
dönskum söfnum.
Svo sem kunnugt er, hefir neðri
deild Alþingis nýlega samþykt að
skora á stjórnina aS gera ráðstaf-
anir til að skilað sé aftur skjölum
og handritum, sem fyrrum hafa léS
verið Árna Magnússyni, eða af
svipuðum ástæðum hafa lent í
söfnum í Khöfn, en eru úr skjala-
söfnum biskupa, kirkna, klaustra
eða annara embætta eða stofnana
á íslandi.
En vér erum ekki einir um að
gera slikar kröfur á hendur Dön-
um. NorSmenn hafa margoft farið
fram á, að Danir skili aftur skjöl-
um, sem þeir þykjast eiga heimt
fntu á. Hefir þeim orðið nokkuð
ágengt, en eru hvergi nærri á-
nægSir, og hafa þeir því ámálgað
þessar kröfur sínar alveg nýlega.
Tidens Tegn skýrir svo frá mála-
vöxtum:
í Kílarsamningnum var ákveS-
ið, að Danir skyldu afhenda NorS-
mönnum öll skjöl og alla upp-
drættir yfir bæi, héruS og kastala i
Gefið barni yðar Eagle
Brand, ef ekki er um að
ræða brjóstam.iólk. Eig-
ið ekkert á hættunni og
stofnið ekki heilsu ihess
í voða. 1 67 ár hefir Ea-
gle Brand verið ein bez-
ta barnafæðan. Skrifið
eftir Bæby Welfare bók.
Noregi, sem væru i vörslum þeirra.
Norðmenn viSurkendu aldrei þenn-
an samning, en í öðrum samningi,
sem ríkin gerSu með sér 1819, eru
samskonar ákvæði tekin upp. Sam-
kvæmt þessu hafa Danir afhent
nokkuS af skjölum (1820—22 og
1847), en Norðmenn heimtuðu
meira, og hófust samningar á ný
1850, og settu Danir þá þau skil-
yrði af sinni hálfu, að ekki yrðu
afhent skjöl, er skoSa mætti sem
bókmentaleg handrit, og ekki held-
ur þau, sem snertu bæSi ríkin, Dan-
mörk og Noreg. NorSmenn kröfð-
ust aftur á móti, að fá um 2,000
bréf, sem Árni Magnússon hafði
fengið aS láni úr Noregi. Danska
stjórnin tók liðlega í þetta, en nefnd
Árnasafnsins snerist öndverð gegn
kröfum Norðmanna, og stóSu þeir
Konráð Gíslason og Rafn fastast
á móti. VarS því ekkert úr því,
að þessum bréfum yrði skilað, en
stjórnir ríkjanna gerðu ^amning
1851, þar sem Norðmenn taka viS
nokkrum skjölum og kvitta fyrir,
aS nú hafi þeir fengið alt, sem þeir
eigi heimtingu á.
Nú færa NorSmenn það til, að
þeir hafi aldrei hafc tækifæri til
þess að rannsaka sjálfir, hvað þeir
ættu rétt á að fá frá Dönum, held-
ur hafi þeir orðið að taka orS Dana
trúanleg í þessu efni. Hafi það
komið í ljós, að miklu meira hafi
orðið eftir í Danmörku, en þá hafi
nokkurn tima grunað, og ennfrem-
ur hafi margt fundiist síðan 1851,
sem þeir hafi fylstu lagaheimtingu
á. Hafa þeir því tekið málið upp
á ný og eru all kröfuharðir.
NorSmenn telja, aS nú séu í söfn-
um í Danmörku um 1,000 upp-
drættir af norskum héruðum og
i.oooskjöl uni landamæri milli
Noregs og Sviþjóðar og Rússaveld-
is, sem þeir eigi fulla heimtingu á,
2,000 skjöl i Árnasafni og mikill
fjöldi annara merkilegra skjala.
Þó að Danir geti neitaS að skila
þessu aftur, samkvæmt samningn-
um frá 1851, þá beri þeim þó sið-
ferSisleg skyldá til þess. Annars
brjóti þeir comitas gentium, þær
reglur, sem viðskifti siðaðra þjóSa
fara eftir, meðan þær halda vin-
áttu sín á milli.
Síðan áðurnefndur samningur
var gerður, hafa Danir vakiS þetta
mál nokkrum sinnum, og ber til
þess, að þeir gera kröfu til nokk-
urra skjala, sem eru varðveitt í
Noregi, en það er hið svo nefnda
skjalasafn Kristjáns II.
í síSastliðnum febrúarmán. hélt
norskur stúdent, Fostervold að
nafni, fyrirlestur um þetta í danska
stúdentafélagiriu. I tilefni af ræðu
hans átti Politiken tal við Sofus
Larsen, yfirbókavörS viS háskóla-
bókhlöðuna, og gerir liann lítið úr
kröfum Norðmanna. Að vísu hafi
Árni Magnússon fengið nokkur
gömul norsk skjöl að láni frá Þor-
móSi Torfasyni,- En þau skjöl
hafi eftir skoSun þeirra tíma verið
eign konungs, einvaldsherra beggja
ríkjanna, og hafi konungur sam-
þykt dánargjöf Árna, er hann á-
nafnaSi hóskólanum safn sitt.
Um norsk skjöl í öðrum söfnum
segir hann, að samningurinn frá
1851 sé ekki lengur í gildi. Norð-
menn hafi neitaö aS fara eftir á-
kvæðum samningsins um að skila
aftur dönskum skjölum, er þeir
hafi í vörzlum sínum, og sé hánn
þvi aS sjálfsögöu ómerkur orðinn.
Erslev yfirskjalavörður tekur i
sama streng. Kveður hann Norð-
menn heimta allmikið, en vera ó-
fúsa á að láta nokkuö af hendi
rakna í staðinn. Hafi samningar
jafnan strandaö á óbilgirni þeirra,
en Danir hafi alt af veriö fúsir til
samkomulags.
Þessu svara Norðmenn svo, að
Árni hafi fengið skjölin aö láni
gegn kvittunum, sem séu í vörzlutn
rikisskjalaisafnsins norska. ^.S-
konungur hafi ákveðið, að Há-
skólabókasafniö skuli’ eiga aö eilifu
þessi norsku skjöl, sem flest varða
opinber embætti, sé ekki meira að
marka en það, að einvaldskonung-
urinn skipaði einnig svo fyrir, að
Noregur skyldi vera í sambandi
viS Danmörku um allar aldir.
Lengra var þessu máli ekki kom-
ið, þegar siðast fréttist. Er fróð-
legt að fylgjast meö þessum deil*
um, og má ef til vill marka nokkuð
af úrslitum þeirra, hvernig oss
muni ganga, þegar vér förum nú
fram á hið sama.—Mbl.
r SMfAM RIVEH
VORKTDM
DAUPHIH
BUTTER
FACTORIES
REAUSEJOUR
PORTACE
LA PRAIRIE WIIMKIPEC
Sendið allan rjómann yðar til næsta “Cresent”
factory, og fáið fult verð fyrir.
Crescent Creamery Company Limited

KSumar-árstíðin hefst í
wm dag, fimtudag. Pant-
anir yðar þakksamlega
meðteknar og afgreiddar fljótt.
The Arefic Ice Co. Ltd.
Slmi A2321
KÆLISKÁPAR fyrir tilbúinn og eðlilegan ís, til sölu.