Lögberg - 07.01.1926, Qupperneq 2

Bls. 2.
LrtGKERG FIMTUDAGINN
7. JANÚAR 1926.
Að innan er það
eins sem utan,
Fruit. Hard, Nut
Rjóma, o.fl.
ÞAÐ £R NÝTt
FRÁ PAUI ÍN’S
Ad Kaupa'i pundatali
murgborgar tig
Paulin Chambers Co. Ltd.
RcgifM
13
Wlnnipeg
Ft. WUliam
Calgary
Edmoaton
Norræn sál.
Maður heitir Ludwigr Ferdinand
Clausz, þýskur doctor. Hann hefir
ritað bók, 3em hann nefnir Die
nordische Seele, Artung, Pragung,
Ausdruck fVeríag Max Niemeyer
Halle a. S., 1923), eða á íslensku:
Hin norræna aál, eðli hennar,
mótun tig svipur. Um þessa bók
ritaði eg nokkur orð í Vísi (í júlí
1924) og skýrði þar frá því, að
innihald bókarinnar væri tilraun
að sálarfræði hins norræna, ljósa
langhöfðakyns, sem mest ber á í
Norður-Evrópoi, en hittist hvar-
vetna þar sem Indgermanar (Arí-
ar) hafa Iöndum ráðið, svo það er
nú all-alment álit, að það kyn hafi
upphaflega talað hið indger-
manska frummál og neytt þVÍ síð-
an (eða afkvæmum þess, indger-
mönskum tungum) upp á ýmsa
aðra mannflokka, enda telst nú
mikill hluíi þeirra þjóða, sem tala
indgermönsk mál, til annara kynja. ars væri hún ekki fullkomin
þessa millibils, sem nefna mætti
útgrips-sviðið, og öll hátíð nor-
ræns samlífs þróast á þessu sviði.
Hátíð norræns hjónabands er sæl-
an við að finna til hins sameigin-
lega starfsglaða útgrips í fjarlægð
komandi tíma, sem er alt af að
koma, langt út yfir dauða hjón-
anna)„ og meðvitundin um sam-
eiginlega starfsmensku að bygg-
ingu kynþáttarins.
Annan veg er austrænu hjóna-
bandi háttað; önnur lögmál móta
það. Hátíð austræns hjónabands
(eða réttara sagt “hamingjan”
í því) felst einmitt í því,
að minka sem mest bilið
milli tveggja austrænna sálna,
fullkomin sæla er þar algert hvarf
millibilsins. “Fjarlægð” er hinni
austrænu sál ekki svið eða ráðrúm,
sem hún þarfnist til allrar and-
legrar hreyfingar, heldur aðeins
hindrun nálægðar. örlagamörkin
milli sálnanna eru dulin augum
hennar eða eru alveg marklaus
fyrir hana. Frá norrænu sjónar-
miði virðast austrænar sálir alt af
vera að “troða hver annari um
tær”, hvort sem er í ást eða hatri.
Þannig er fullkomið hjónaband í
austrænum skilningi hin almesta
nálægð, sem lykur úti alla firð
og alla þenslu; það er gagnkvæm
hjálp til þægilegasta sálarástands
það er að láta sig reka tvð saman
Afkvæmin eru foreldrunum ekki
hlutverk til uppeldis og langsýnn-
ar umhyggju, heldur hluti af ná-
lægðinni, sem rennur saman við
ósk þeirra sjálfra eftir fullnægju.
Á líkan hátt er austrænni vín
áttu farið. Sú vinátta er á þann
hátt að minka æ meir fjarlægðina,
nálgast alt af meir og meir, unz
sálirnar geta svo að segja þreifað
hvor á annari. Austræn vinátta er
alls ekki samband tveggja aðeins,
heldur svo margra, sem vera skal.
Hátíð hennar felst í saddri ánægju
yfir því, að vera saman, ánægju,
sem sálin nýtur, bezt snöggklædd,
ef svo má að orði komast. Þessi
vinátta hefir sína fullnægju
sjálfri sér, og ekkert í henni bend
ir út yfir hana sjálfa, því að ann-
Þessa sálarlýsingu hins norræna
kyns, sem bókin hefir að geyma,
skýrir höfundurinn með saman-
burði við sálarlif annara mann-
flokka í Evrópu, einkum hið vest-
ræna dökka langhöfðakyn (Mið-
jarðarhafs-kynið) og hið aust-
Norrænni vináttu er öðru vísi
háttað. Hún er ibaráttusamband
sem er sérstök tegund af starfs-
sambandi, því að fyrir norræna
sál er baráttan einnig sköpun, bar-
daginn verk. “Að berjast” merkir
á norrænu að breyta hluta af um-
ræna. dökka stutthöfðakyn (Alpa- heiminum í verk, hvort sem er með
fjallakynið. Er niðurstaðan sú gýnilegum vopnum eða ósýnilegum.
hjá honum, að aðaleinkenni nor- Heimurinn er vinunum sameigin-
rænnar sálar sé útþráin útgripið | ]egUr vígvöllur, bendir á, óunna
í fjarskann (der Ausgriff in die dáð_ 0g svo sem hjónabandið
Ferne), sem kemur alyeg líkam-j víkkar og verður að ættrækni,
lega í Ijós i hinum miklu fjutn- þannig víkkar og vináttan og
ingum þess (indgermanski þjóða- vergur ag brautargengi, þar sem
flutningurinn, þjóðflutningar Ger-; fjöldi samhuga manna fylgir ein
mana, víkingaferðirnar norrænu, um vjnj sem foringja og fyrir
Ameríkuferðir), á meðan sam- myn(j, Þetta er eðli norrænnar
göngutæki öll voru næsta léleg og drottinollustu.
ferðir því erfiðar. J jjátíð kjns norræna ibaráttusam-
Til þess að gefa mönnum hér á bands felst ekki í unnum sigri,
landi nokkra hugmynd um niður- keidUr í gripinu til sigurs, meðan
stöðu bókarinnar, hefi eg dregið, sigiiinn er enn þá álengdar. Þeg-
saman og snarað lauslega á Is-j ar vjnur styður vin í mestu hættu
lensku kafla úr henni, sem fer hér, —foringinn fylgdarlið sitt og
á eftir lýsing höfundarins á sál-| fyigdarliðið forignjann, þá er há-
arlíf þessara mannflokka, sem^ yfjr þejm; a björtum vængjum
hann ræðir um, er ekki ófróðleg norræns liðsflokks blómgast þá
fyrir oss íslendinga. Hér á Islandi kjn ægsta gleði
hefir lítið yerið átt við mannfræði- Fullkomin getur slík hátí8 að.
Iegar mæl.ngar, en mér v.rð,st dng Qrgið { baráttu, yið andstæð-
svo, sem hér séu t.l o 1 þau þrju, in sama k jafnoka óvin pá
kyn, sem hof. talar helst um (nor-j er ekkj faarist af hatrj hfildur er
rfnu’-.!U, ?guVestr*na kyn' baráttan fullkomnasta tákn fjar-
,ð) þott langmest ber, a þv, nor-j l ðarinnar getur verið inn.
ræna Gæt, eg ímyndað mer að a5 vináttu_ Þetta kemur
tvö kyn.n (norr. og austr. kyn- fram bæði - þýzkum og engkum
ið) Væru hingað komin fra Noreg, fornljóðum. ,0g Valhöll sjálf er
(þar sem þrælastéttin sérstaklega
virðist hafa verið leifar undirok-
aðs þjóðflokks af austrænu kyni,
sjá rit Andr. M. Hansens: Land-
nam f Norge” og MenneskeslægÞ
ens Æljde*), en vestræna kynið
(Miðjarðarhafskynið) væri komið
vestan um haf, frá Bretlandseyj-
um. á því kyninu hygg eg þó, að
hér beri einna minst.
En það er bezt, að snúa sér að
bók Clausz’, og hér fer þá á eftir
lauslegur útdráttur úr einum kafla
hennar (bls. 187—280, “Reynslu-
hættir” og “,Reynslu-val”):
Vér höfum í þriðja þætti þess-
arar bókar litið á mögulega hætti
samlífs með samkynja og einnig
með ósamkynja sálum (en ósam-
kynja nefnir höf. blendinga úr sál-
arlífi tveggja eða fleiri kynja;
nú tökum vér aftur upp þann
þráð, sem þá var aðeins lauslega
litið á. Sann-norrænt samlíf
tveggja sem hjónaband var í vor-
um augum samband til sameigin-
legra áhrifa á umheiminn, sem er
hjónunum svið fyrir starfsemi að
endalausu verki kynþáttarins. Það,
að vera kvongaður, í norrænum
skilningi, merkir að hafa fengið
náðargjðf hinnar mestu ábyrgðar
gagnvart komandi kynslóðum og
að grípa þannig út í fjarlægustu
firð framtíðarinnar með skapandl
hendi. Tegundin helst við með
sambandi karls og konu, en nor-
rænt hjónaband felur í sér firðar-
hugmynd, sem varðveitir bilið
milli sálna hjónanna. Norræn sál-
arlífsreynsla er ekki möguleg án
L-B
HAIR
TONIC
Ábyrgst aS hárið vaxi. Pening'um ekil-
aS, ef pú ert ekki ánægður. FáSu þér
flösku I dag. Taktu enga eftirlfking.
HeimtaSu L-B.. Lsekntng 2 mán. $1.50.
L. B. Shampoo Powder, 40c.
Hjá lyfsölum eSa meS pósti frá
L-B CO., 257 McDermot Ave. Winnipeg
tákn slíkrar vinsamlegrar baráttu.
Otgripið til sigurs er æðsta
augnaiblik norræns bardagamanns,
en ekki sjálft augnablik sigursins
eða nautn hans á eftir. Fyrir því
þekkir norræn sál i— og ef til vill
hún ein — hátíðina í dauðanum:
hún megnar að fórna líkama sín-
um þessu æðsta augnabliki, eem
ljómar “skömmu fyrir sigurinn”
og fær við slíka fórn sinn feg-
ursta ljóma, við þá sóun líkam-
ans, er kemur í veg fyrir, að hann
fái notið sigursin8. Nautn—til-
finning hreinnar nútíðar — gildir
lítt í augum norræns manns á móts
við það augnablik, sem hefir í sér
fólgna fjarlægð. Þessi hátíð sjálfs-
sóunarinnar í útgripinu til sigurs
er inntak flestra forn-norrænna
hetjukvæða; þau næra æðsta
augnablik hennar, hið síðasta og
^irðauðgast. Það er þetta, sem
rekur Gunnar Gjtycason til Húna;
yfirvofandi bani er lítilvægur í
augum hans; sjálfs-sóunin, hátíð
útgripsins og fjarvirkur orðstír
er honum meira virði en öll tilvist
í saddri nútíð. Þannig gengur
Teja Gotakonungur fram fyrir lið
sitt á Vesúvíusfjalli og berst einn
gegn fjandmannahernum; hann só-
ar sjálfum sér í ofurhuga. Þann-
igð lætur Byrhtnóð greifi, foringi
Engilsaxa, víkingana eiga ótálm-
aðan veg að ströndinni; hann
neytir ekki landslagsins sér í hag,
heldur vill hann drengilegan bar-
daga við jafnoka óvin, því að ein-
ungis í slíkri baráttu er hátíð.
Þannig sóar Hákon konungur góði
líkama sínum á konunglegan hátt:
Hrauzik ór herváðum,
hratt á völl ibrynju
vísi verðungar,
áðr til vígs tæki.
Lék við Ijóðmögu,
skyldi land verja
gramr enn glaðværi,
stóð und gollhjálmi.
Þessi orð eru hreinn hljómur af
norrænu eðli.
Sjálfs-sóun norrænnar höfðings
leitt til eyðingar kynsins, ef norræn
sál þekti ekki einnig gagngripið, er
leiðir til varfærni, þ.e. til viljandi
takmörkunar á sjálfum sér, til þess
að fórna hátíð reynslunnar í vitund
um ábyrgð sina gagnvart fjarlæg-
um kynslóðum. Varfærni er ekki
neinn “eiginlei'ki” norrænnar sál-
ar, heldur að eins hin hliðin á of-
urkappinu, sem er hátiS útgripsins.
Oftast ræður önnur hliðin í æsk-
unni, hin í ellinni.
Öðruvisi er vestrænni sál háttað
í samlífi. í norrænu hjónábandi og
vináttu er hvor aðilinn tengdur
qðrum með sameiginlegum áhrif-
um á umheiminn, með verkinu, en
í öllum vestrænum félagsskap er
hvor aðilinn um sig í hins’ augum á-
horfandi, sem ekki má án vera og
leikið er fyrir. öll vestræn hegð-
un er bundin við félagsskap, sam-
félagið. Vestræn sál grípur einnig
frá sér, en ekki út í sí-víkkandi
fjarska, heldur fer hún svo að
segja í lokuðum hring. Jafnvel
frægðin hefir enga firð í vestrænni
sál; hún er ekki orðstír, ekki
“dómr of dauðan hvern”, heldur
sjálfsnautn í fullkominni nútið við
margraddað óp aðdáendanna. t stað
allrar firðar velur völsk (vestræn)
frægð daginn í dag: “le jour de
gloire est arrivé” (Dagur frægðar-
innar er kominn). Norræn dáð er
möguleg í einverunni og blómgast
þar bezt; vestræn dáð fær alt sitt
gildi frá áhorfendunum; vestræn
hetja er leikari á leiksviði afreks-
verka sinna, umkringdur af' aðdá-
un fjöldans. Sigur«ins nýtur vest-
ræn sál heldur ekki í útgripinu (og
aldrei í einveruj; augnablikið á
undan sigrinum, sem felur í sér
fjarlægð, er henni ekki æðst,
heldur það augnablik, sém kemur á
eftir sigrinum og nýtur hans í
fullkominni nútið. Hún finnur til
hátíðar við óp fjöldans og þján-
ingar hins fjötraða óvinar. Hinn
sigraði og blóðugi óvinur er ómiss-
andi sem áhorfandi að vestrænu
sigurhrósi:
Que tes ennemies expirants
voient ton tiomphe et notre gloire!
fSvo að deyjandi óvinir þínir sjái
sigurhrós þitt og frægð vora.—
LokaJínur MassiliuJbrags, Le Mar-
seillaise.)
Hjá vestrænni sál sprettur “bar-
áttan” af öðrum rótum, en hjá nor-
rænni; norræn barátta er ein teg-
und útgripsins í fjarskann og um
leið fullkomin fjarlægð, en vest-
ræn barátta er ein tegund samlífs
í takmörkuninni og sprettur einnig
af ótta við að vera einn: Vestræn
sál þarfnast um fram alt félags-
skapar og leitar hans einnig i bar-
áttu; bardagar hennar eru ein teg-
und félagslífs. Norræn sál, sem lif-
ir í víðáttu hið innra, stefnir baráttu
sinni út í eilífan fjarskann; vest-
ræn sál, sem lifir í “spenningi” hið
innra, þarfnast baráttunnar til að
liná á þrengslum sínum.
Djúptækur munur er á vestrænni
sál og norrænni í aðstöðu þeirra
gagnvart sinni síðustu örlaga
þrungnu einveru, sem heyrir til eðli
sálarinnar og að vísu er unt að
minka með samkynja félagsskap,
en aldrei að gera að engu. Vér
töldum þrá sálarinnar eftir félags-
skap vera þrá til þess að vinna sig
ur á þessari einveru; en það getur
orðið á gjörólíkan veg hjá ólíkum
kynjum. Tvenns konar aðstaða er
möguleg i samfélagi; það getur
verið reist á því að þýðast einver-
una eða hafna henni. Norræna sál
einkennir játun á öllum örlögum og
þá einnig á jiessari örlagaþrungnu
einveru sálarinnar........Játun á
örlögunum rikir í allri norrænni
baráttu, líka á þeim örlögum, sem
skilja sálimar. Hrein-norræn hetja
er einmarta; að því leyti er hún ó-
lík öllum öðrum hetjum, sem eru
ekki norrænar eða ekki lengur
hrein-norrænar, t. d. hinum grísku
hetjum. í Ilionskviðu ólgar stöð-
ugt fólkið, margraddaður fjöldinn,
sem áhorfandi að 'baráttu hetjanna,
og þessi rödd f jöldans er einn þátt-
urinn í samhljómi kvæðisins.. Alt
öðru máli er að gegna i frásögn-
inni um dauða Niflunga, þar sem
hið norræna eðli kemur hreinast
fram í hinni fornislenzlcu mynd
sögunnar, kvæðinu um dauða Gunn-
ars og Högna. Að vísu er þar og
minst á fylgdarlið og húnska her-
menn o. s. frv., en það eru alt fölir
og þöglir skuggar í baksýn; þeir
styrkja þann hljóm einverunnar,
þar sem bræðurnir koma þegjandi
fram til hinztu baráttu. Og loks
slitnar og þeirra einmanalega
tvenning í sundur: þeir deyja
hvor í sínu lagi. Gunnar vill sjá
hjarta Högna, vopnfélaga sins og
bróður; hann vill vera síðastur ein-
mana, því að í einverunni full-
komnast fyrst hetjuskapur hans.
Ey vörum týja,
meðan tveir lifðu;
nú’s mér engi,
es einn lifik. (Atlakv. 28.J
Öll slík reynsla er vestrænni sál
fjarlæg og algerlega óskiljanleg.
Hún getur að visu heldur ekki
komist yfir öriagamörkin, en held-
ur ekki þýðst þau. Hún skilur ekki
þau örlög, sem koma að innan; öll
örlög lítur hún að eins á sem vald,
er komi utan að, og hún reynir að
vinda sér undan þeim með lipurð.
örlögin eru í hennar augum ægileg-
ur mótspilari, sem skilur ekkert
gaman og vinnur oftast nær spilið.
Þar sem vestræn sál verður vör við
einveru, svarar hún með hræðslu
eða hryllingi, snýr sér brott eða
reynir að tala hana á burt.—
Norrænt meyjareðli er hin dreym-
andi þrá, en eðli giftra kvenna er
“ráðríkið.” Hvorttveggja er fjar-
Þessum eðlistegundum samsvara
tveir flokkar norrænna kvenna, hin
hljóðláta, blíða ástmey (t. d. Helga
í Gunnlaugssögu), og hin stórráða
kona, sem norrænn skáldskapur lýs-
ir með djúpri aðdáun (t. d. Bryn-
hildur Buðladóttir, Guðrún Ósvíf-
ursdóttir og Sigríður, er kölluð var
“hin stórráða”). Eining beggja
tegunda í einni sál sést t.d. þar sem
er Kriemhilt í Niflungaljóðunum
þýzku; .hún þroskast frá leyndri
þrá meyjareðlisins' og stendur að
lokum í stórræðum og hefndum. —
Fjarlægð og játun á örlögunum
rikir einnig i norrænni gamansemi.
Ágætt dæmi hennar finst í Heims-
kringlu, sagan um fót Þórarins
Nefjúlfssonar. Aðalkaflinn í sög-
unni hljóðar svo:
“Konungr mælti til Þórarins:
“Vakat hefi ek um hríð, og hefi ek
sét þá sýn, er mér þykkir mikils um
vert, en þat er mannsfótr, er ek
hygg, að engi skal hér í kaupstað-
inum ljótari vera” — ok bað aðra
menn hyggja at, hvárt svá sýndisk.
En allir, er sá, íþá’sönnuðu, at svá
væri. Þórarinn fann, hvar til mælt
var, ok svarar: “Fátt er svá einna
hluta, at örvænt sé at hitti annan
slíkarf, ok er það líklegast, at hér sé
enn svá.” .... Þá mælti Þórarinn:
sannleiksleitina en sannleikann, eru
sögð af norrænum anda. — Maður
skilur einnig, hví sonnettan er ítölsk
(vestræn) sköpun, — iþegar litið er
á, hvað rómanskar sonnettur (t. d.
ítalskar, spænksar og franskar) eru
takmarkaðar og sjálfum sér nógar;
þar er.ekkert, sem er ekki sagt
greinilega, ekkert, sem 'bendi út
yfir kvæðið sjálft. Og maður finn-
ur umbrot norræns anda í gemiönsk
um sonnettum, ]>ar sem afar-oft er
eitthvað, einhver hugsun, er 'bendir
út yfir kvæðið, — þar birtist þráin
út í fjarksann, óvildin gegn því, að
vera í lokuðum hring. En sonnettan
gæti verið grísk, verið sjálfviljug
takmörkun á útþránni, verið “gegn-
grip,” — og þó eru rómanskar sonn-
ettur yfirleitt of lokaðar til að geta
verið það. —
1 stuttu máli mætti segja að I-
mynd austræns sálarsviðs væri dep-
illinn, augnablikið, — ímynd vest-
ræns sálarsviðs, hringurinn, tak-
markaður tími, og ímynd norræns
sálarsviðs endalaus lína, eilífðin.—
Clausz tekur mönnum réttilega
vara fyrir þyí, að hyggja, að eitt
kynið sé gáfaðra eða heimskara en
annað, og gerir gys að því, að
mannfræðingarnir telji jafnan það
kynið gáfaðast og bézt, er ]æir telj-
“Sé hér nú, konungr, annan fót, ok isj sjálfir til. Hvet kyn hefir sinn
er sjá því ljótari, at hér er af ein, sérstaka hátt, sina sérstöku aðstöðu
táin, ok á ek veðféit.” Konungr gagnvart allri reynslu, en um veru-
segir: “Er hinn fóturinn því ó-
fegri, at þar eru 5 tær ferlegar á
þeim, en hér eru 4, ok á ek at 'kjósa
bæn at þér.”
Sérstaklega norræn er aðstaða
Þórarins gagnvart Ijótleik sínum;
hann skammast sín ekki fyrir hann
og finst hann sjálfur ekki minka
neitt við, þótt' um sé talað; hann
er nú einu sinni ljótur, og gaman
hans sýnir, að hann lætur sér þau
örlög lynda. (Vestrænn rnaður
myndi í snatri hafa dregið fótinn
inn undir rúmfötin og hafa svarið
háðfuglunum hefnd. Tökum til
dæmis Cyranö hjá Rostand, mann-
inn með ljóta nefið; í návist hans
má ekki nefna orðið “nef”, — hann
þolir ekki ljótleik sinn.
Síðasta fullkomnun norræns
skapandi eðlis er ”útgripið í tak-
markaleysið”, og öll norræn sköp-
un mótast af því eða andstæðum
þess, gegngripinu. í sýnilegri dáð
kemur það fram í flutningum ind-
germanskra þjóða á frumöldunum,
í þjóðflutningum Germana, vík-
ingaferðunum, Rómferðum, kross-
ferðum og landkönnun^rferðum.
Það kemur og fram i norrænu út-
flúri (Ornamentik) t. d. á Oseberg-
skipinu, — þar sést öldufallið út
í takmarkaleysið. Hið sama kem-
ur fram í skáldkvæðunum, en
dýpsta tilefni þeirra er fullnæging
sköpunarþrár, sem grípur út í tak-
markaleysið eftir farvegi orðbund-
ins hugsanabrims. Fornskáldin
voru ekki bli'vtt áfram “skáld”,
heldur voru þeir hertogar og höfð-
ingjar í ríki sérstakrar orðlistar,
sem greindist æ meir og meir frá
mæltu máli. Á annan veg sveifla
Eddukvæðin sér út í hið endalausa.
Fyrstu linur Sæmundar-Eddu koma
eins og úr dimmum f jarska og ólga
þangað aftur. Öll tíð er yfirunnín
í þessu ríki, af veruleikanum er að
eins eftir hin hreina mynd, sem
skapandinn horfir hugfanginn upp
til. í myndum .Ekidukvæðanna
kemur greinilegast í ljós innri víð-
átta norrænnar sálar. Sagnritunin
íslenzka mótast aftur á móti af
"gegngripinu”; hún leggur ekki
áherzlu á stefnuna út í takmarka-
leysið, heldur á fjarlægðina; hún
lifir ekki í hrifningu svifandi
skoðunar, heldur í rólegu valdi á
sjóninni. Hún mótast af öllu þvi
mótvægi, sem norræn sál þarfnast
til þess að týna ekki sjálfri sér í
legan gáfnamismun er ekki að
ræða. —
Eg hygg sem sagt, að þótt hugs-
anir Clausz’ um þetta efni og fram-
setning hans á því kunni að þurfa
endurskoðunar við, þá sé í þeim
kjarni, sem menn hefðu gott af að
athuga. Athuganir hans um hið
“ósamkynja” eðli kynblendinga geta
sjálfsagt oft skýrt fyrir oss eðli
sumra tvískiftra vandræðamanna.
En auðvitað þurfa ekki allir, sem
eru kynblendingar líkamlega, að
yera það andlega. Annað eðli getur
gersamlega ráðið rí'kjum í sál þeirra,
þeir geta verið “heilir og brotalaus-
ir.” Systkini geta líka tilheyrt ólík-
um kynjum andlega, alveg eins og
þau geta það likamlega, að útliti.
Er ]>að alveg samkvæmt lögmálum
þeim um arfgengi, sem menn hafa
uppgötvað.
Jakob Jóh. Smári.
—Eimreiðin.
hinu endalftusa — því mótvægi, sem
mótar og, þótt á annan hátt sé, hina
"apollinsku” list Grikkja.
Útgripið í fjarskann kemur einn-
ig í ljós i goðafræðinni, þar sem
er Óðinn, hinn eirulausi, sem er
einmana, vitur, en ekki alvitur, og
er jafnan á ferli til að afla sér
vizku. Hlann lætur auga sitt að
veði, hann mælir við Mimis höfuð,
ef verða mætti, að vizkan gæti boð- sínni
ið örlögunum byrginn. Einmana
situr hann í Valhöll, í glaumi Ein-
herja, hann hefir áhyggjur stórar,
sem enginn veit um nema hann.
En hvað veit grískur guð, hvað
veit Seifur af þessari eirulausu ó-
ró? “Enginn guð iðkar vísindi eða
reynir að verða vitur, — hann er
það fyrir fram,” segir Platon. Þar
sést gegngripið eða ef til vill held-
ur vestræn áhrif. Annars vegar
starandi augu út í endalausan,
dimman fjarskann — hins vegar
rólegur gangur í bjartri tak-
mörkun.
Þetta var útdráttur úr bók Clausz’.
En hugsanir hans og útlistanir
geta víða komið heim og margt
útskýrt. Maður skilur t. d. hví
f jandinn á að fá Fást, ef Fást verði
nokkru sinni ánægður með liðandi
stund, svo að hann hafi einskis' að
óska framar, þrái ekkert meir. Ef
svo fer, er Fást búinn að svíkja
eðli sjálfs síns, “útgripið í hið enda-
lausa,” hann hefir brugðiist eðli kyn-'
flokks síns, er orðinn “austrænn”
eða er a. m. k. ekki lengur norrænn.
Það gæti því virzt vera prettir við
fjandann, að æðri völd skuli láta
bera sál Fásts til himnarikis. En
þótt djöfsi líti svo á, að Fást hafi
brugðist eðli sjálfs síns og' sé því
glataður geta æðri völd e.t.v. litið
svo á, að hið “æðsta augnr
Fásts sé aðeins áfangastaður, það-
an sem þrá hans hefji sig síðar til
enn æðra flugs. Það skilst einnig,
lundar myndi þegar í fyrstu hafa lægt austrænni og vestrænni sál. að orð Lessings, að hann kysi heldur
Miskunsemi og kærleiki
Þegar mannanna skynlausa
hjarta “hjúpast svo myrkri,” að
þeir í fávizku sinn telja sig vitra,
þá tala þeir gjarna fagurlega. Tala
um að leiða menn að kærleiks-
hjarta Guðs. ó, vesæli heimur, sem
sífelt lætur leiðast af blindum
leiðtogum og verður svo stöðugt
að tæma hinn beiska bikar eyði-
leggingarinnar.
Hvernig leiða svo þessir menn
aðra að kærleikshjarta 'Guðs? Hér
verður ekki hægt að lýsa mðrgum
mismunandi aðferðum, en oftast
fer það þannig, að þeir, sem mest
slá um sig með svona orðum, gera
það af ástríðu til að niða eitthvað
ínnað. Þeir, sem nú hjala mest um
þjónustu og kærleika, hæða þær
lífseigu viturlegu reglur, sem
borið hafa þó sigur úr býtum i
samkeppni sinni við allra alda
speki mannkynssögunnar, og sýnt
að þær voru þess megnugar, að
veita heilli þjóð, frið, farsæld,
heilbrigði, góðan efnahag og langt
líf. Og þegar einstaklingar hafa
'borið gæfu til að reyna reglur
þessar, og verið nógu trúarsterk-
ir og bindindissamir til að berjast
þeirri góðu baráttu, þá hefir
raunin ávalt orðið sú sama.
Lesari góður, í þetta skifti skul-
um vér ekki þreyta oss á orðaleng-
ingum. Vér skulum aðeins líta á
tvo vegi. Vér skulum hugsa oss
tvo aldraða menn, sem báðir eru
að leiðbeina unglingunum út á lífs-
brautina. Báðir hafa þessir öldr-
uðu menn alist upp við hinar varð-
veitandi góðu lífsreglur, en annar
þeirra hefir gerst vanþakklátur til
ðEotttjíttttg,
INCORPORATCO MAV 1670.
ÞRJAR MILJONIR hKRA
í MANHOBA, SASKATCHEWAN OG ALBERTA
ÁBÚDARLÖND TIL SÖLU
OG BEITILÖND TIL LEIGU
LEYFI TIL HEYSKAPAR og SKÓGARHÖGGS
Sanngjörn kjör Allar frekari upplýaingar gefur
HUDSON’S BAV COMPANY, Land Departmant, Winnipea »r Edmonton
þessara góðu regla og gleymt nyt-
semi þeirra, hrokast upp í vizku augum' að þ^ssi flóðalda guðleys
engar snörur, hefir aldrei verið
varaður við þeim. Hann má eta og
drekka hvað sem lystir, leika sér
eins og lystir, fá alt sem hægt er
að fá. Hann hugsar aðeins um
kærleika. Kreddur viðvíkjandi
matarhæfi, hreinlæti, svefni, vlnnu
brögðum, leikjum, viðskiftum,
skírlífi og öllu öðru, er honum flr
>t heimska. En stýrislaus og regl-
um öllum sneyddur sveimar hann
undir þessari vermandi sól kær-
leiks kenningarinnar, þar til hann
fellur í pyttinn. Hann er nokkurn-
veginn viss að lenda þar. Eyðilagt
líf miljóna unglinga sannar það
nægilega.
Gerði nú aldraði maðurinn kær-
leiksverk á unglingnum, sem hann
var að leiða út í lífið undir þess-
um fána kærleiks kenningarinnar?
Vér skulum nú hugsa oss, að
hinn aldraði maðurinn kenni hln-
um unga manninum allar þessar
gömlu “úreltu kreddur” um lög og
rétt, um matarhæfi, hreinlæti, heil
brigði, bindindi, skírlífi, samvizku-
semi í viðskiftum, guðsótta og
annað fleira. Það mun varla bregð
ast, að þessi ungi maður verður
mannfélaginu verðmæt gjöf frá
kærleikshjarta Guðs, skapaður
fyrir hlýðni sína við þessar guð-
dómlegu' reglur, til þess að vera
sönn fyrirmynd fyrir marga, og
verkfæri í hendi almættisins til
þess að beina fótum ungra sálna
inn á braut friðarins. Þessi ungi
maður er viss að verða langlífur,
duglegur, siðferðislega sterkur og
hamingjusamur maður, —• máttar-
stoð í mannféiag'
Hvor þessara tveggja öldruðu
manna, sem fyrst var minst á, og
sem leiðbeindu þessum tveimur
ungu mönnum, gerði nú meira
kærleiksverk? Sá sem með kær-
leikshjali sínu leiddi ungan mann
burt frá lífsreglum út á hinn
breiða veg gjálífis og glötunar, —
eða hinn, sem leiddi lærisvein sinn
inn á veg friðar og farsældar,
girtan þessum hlífum réttlætisins,
— þessum ótvíræðu, margreyndu
heilsusamlegu lífsreglum?
Það er eitt af hinum “duiarfullu
fyrirbrigðum” mannkynssögunnar,
hvernig myrkravðldin fara að því,
að ná tilgangi sínum. Margar lang-.
ar aldir var biblían bönnuð bók,
en þegar hún svo verður öllum
aðgengileg, þá blæs þessi “lyga-
andi” mönnum þvi í brjóst, að
reglur þær, sem vissar eru að varð
veita bæði einstaklings og þjóð-
lífið frá tortímingu', séu “úreltar
kreddur,” réttar til að brosa að.
Svo þannig tekst honum að binda
aftur hina leystu bók, loka aftur
hinum opnuðu blaðsíðum hennar,
að hjúpa í efasemda og véfeng-
inga myrkur það ljós, sem tekið
var undan mælikerinu, svo það
lýsti. Svo kallaður kristinn heim-
ur, fuilur af biblíum á allra þjóða
tungumálum, er því í vissum skiln-
ingi bibliulaus. Þetta leiðarljós er
tekið frá fótum uppvaxandi kyn-
slóðar og það oft af kennurum
hennar.
Þeir, sem fengið hafa ofbirtu 1
augun, af því að horfa á sinn eigfn
frægðarljóma, eru undrandi yfir
því, að þjóðir og ríki, sem eru að
rotna sundur í glæpa og gjflífis
siðspillingu, skuli leitast við, með
lögum eða á annan hátt að halda
guðleysis og véfenginga fræðum
burt frá hjörtum æskulýðsins,
þegar þær þó hafa séð með eigin
isins er að glata framtíðar velferð
þeirra.
Pétur Sigurðsson.
og skoðar þær nú sem á-
nauðarok. í þessu bindindisleysi
sínu snýr hann því baki við þeim
öllum og staðhæfir, að frjálsræði
cg kærleiki Guðs sé hið eina nauð-
synlega. Hann segir unga mannin-
um, sem hann á að ieiðbeina þetta.
Hann sicýrir unglingnum aldrei
neitt frá hinum gömlu góðu lífs-
reglum. Kærleiki Guðs er hið eina
nauðsynlega. Ungi maðurinn legg-
ur svo af stað út í lífið með þetta
veganesti. Hann veit að Guð er
góður, að Guð er kærleikurinn.
Honum finst að hann elska Guð,
elska alla menn og að allir menn
séu góðir og elski hann. Alt er
kærleikur. Þegar honum er boðið
þetta eða hitt, þá er það af frjáls- e’&nir hafa nú komist upp í $788,-
lyndi og kærleika. Hann þekkir' 478,778, og er Royal bankinn þar
Skýrsla Royal bankans.
sýnir vöxt, sem er eins dæmi. All-
ar eignir eru nú $788,478,778. Hafa
vaxið á árinu um meir en tvcer mil-
líónir dollara. Peninga hagur góður.
Arsskýrsla Royai bankans yfir
áriS, sem endaði 30. nóvember, er
alveg sérstök, jafnvel fyrir stofn-
anir, sem gjöra mjög vel. Allar
með annar stærsti banki í þessari
heimsálfu, hvað eignir snertir. Sá
eini, sem tekur honum fram, er
National City Bank of New York,
sem er stærsta peningastofnun í
Bandaríkjunum.
Eignimar hafa vaxið á árinu um
meir en tvær millíónir dollara og
þó helmingurinn af því megi telj-
ast ti'l þess, að bankinn hefir á ár-
inu tekið yfir Union Bank of Can-
ada og Bank of Central and South
America, ]>á er hinn helmingurinn
•bein afleiðing af auknum viðskift-
um bankans. Þessi fram úr skar-
andi vöxtur er að miklu leyti því
að þakka, 'hve fullkomin starfræksl-
an er, þar sem bankinn hefir nú
905 útibú og af þeim eru 779 í
Canada. Þetta gerir bankanum
mögulegt a.ð eiga viðskifti við öll
héruð landsins.
Þegar maður gerir sér grein fyr-
ir eignum bankans og kvöðum þeim
sem á 'honum hvila, kemur það í
'ljós, að hann er peningalega mjög
sterkur. -Eignir, sem grípa má til,
nær sem er, eru $398,103,935, sem
samsvarar 50.36% af innieign al-
mennings, en peningarnir eru $198,-
314,647, eöa 28.40% af innieign.
Meðal handhægra eigna, sem gefa
sérstakan ágóða, eru skuldabréf
sambandsstjóma og fylkisstjórna,
sem nema $82,245,403, sem að eins
námu $53,039,825 fyrir ári síðan.
önnur skuldabréf, svo sem sveita-
og bæjafélaga í Canada, brezk og
útlend og i nýlendum öðmm en
Canada, nema $28,407,242, en í
fyrra $25,634,914.
Aukin znðskifti.
Skýrslan sýnir, að viðskiftin í
Canada eru að aukast. Vanaleg
bankalán eru nú útistandandi $190,-
854,642, en i fyrra $148,499,355,
og hafa þau því aukist um meir en
$42,000,000. En öll lán eru nú
$336,780,201, en í fyrra voru þau
$257,225,355.
Vegrm þess, hve bankinn hefir
fært út kvíarnar, hafa innlegg vax-
ið ótrúlega, eða um $180,000,000,
þar af í Canada um $150,000,000.
Alls nema innlegg í bankanum nú
$641,677,535, en í fyrra $461,828,-
700. Af þessari upphæð eru á
sparibanka $443,380,136, en fynr
ári siðan $338,291,427, en innlög,
sem ekki bera vexti, nema $198,-
297.39S. en fyrir einu ári voru þau
$j23,537.341-
Agóðinn vex.
“Profit and Loss” reikningurinn
sýnir, að tekjurnar hafa verið tölu-
vert meiri en árið áður. Eftir að
hafa gert ráð fyrir slæmum og
vafasömum skuldum og fyrir vana-
legri hrörnun bygginganna, og fyr-
ir þvij sem lagt er í eftirlauna-
sjóð embættismanna bankans, verð-
ur eftir $1,249,435. Ágóðinn yfir
árif> nam $4,081,628, en í fyrra
$3.$7$.976- Og þegar þetta er lagt
við afganginn frá fyrra ári, koma
alls til skifta, $5,225,435. Þessu
var skift þannig: Reglulegur arS-
ur og “ibonus” $3,056,000; fært í
eftirlaunasjóð $100,000; fyrir hrör-
nun á byggingum bankans $400.-
000; til að mæta skatt til sambands
stjórna, þar á meðal stríðsskatti á
áryggingabréfum o. fl., $420,000,
og verður þá eftir, sem fært er í
reikninginn “Profit and Loss”
$1,249.435-
Hinn árlegi aðalfundur hluthaf-
anna verður haldinn á aðal skrif-
stofu bankans i Montreal þann 14.
janúar.
FXCURSION
■i FARBRÉF FÁANLEG NÚ ÞEGAR
TiI VANCOUVER-VICTORIA
NEW WESTMIINSTER
FARIIRJEF SKLI)
Jan. 5, 7, 12, 14, 19, 21, 26
Febr. 4. og 9.
GILDA TIL 16. APRIL 1926
MEÐ
ÞESSU
MÓTI
SIÁIÐ ÞÉR
BANFF
HEIMILIVETRARLEIKJA