Lögberg - 03.03.1927, Blaðsíða 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. MARZ 1927.
erg
Gefið út hvern Fimtudag af Tte Col-
umbia Press Ltd., Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str., Winnipeg, Man.
Talalman N-6327 ofi N-6328
Einar P. Jónsson, Editor
Otanéskrift til blaðsins:
TKÍ COLUNiBIA PRE8S, Ltd., Box 3171, Wlnnlpeg. Mai-
Utanéskrift ritstjórans:
EOirOR LOCBERC, Box 3172 Whtnlpeg, R|an. /
VerS $3.00 um árið. Borgist fyrirfram
The "LOsber«” ls 'prlntsd and publlshed br
Tha Columblu Preas. I-lmlted. In the Columbia
Bufidln*, «95 He.rRent Ave., Wlnnlpeg, M&nltoba.
Vinátta.
Engin yfirgripsmeiri auSlegð getur nokkr-
um dauðlegum manni fallið í skaut, en sönn
vinátta. Vissan um órjúfandi trygð, nemur á
brott úr sál einstaklingsins dapurleik afskifta-
leysisins og opnar ný útsýni yfir lífrænar lend-
ur samúðarinnar og bróðurkærleikans.
Hví er svo mörgum manninum vinfátt þann
stutta tíma, sem dvalið er hér á jörð? Orsak-
irnar kunna að vera margar, en flestar munu
þær vera oss sjálfum að kenna. Vér dönsum í
kring um oss sjálfa, ölvaðir af ímynduðum yfir-
burðum, glejTixum að elska, gleymum heilbrigð-
um samböndum við lífið og umhverfið, gleym-
um flestu, sem mest veltur á að munað sé, og
leyfum síngirninni óátalið að stinga dómgreind
vorri svefnþorn. Vanþakklætið er hárbeittara
nokkru tvíeggjuðu sverði, og snerti það vináttu-
böndin, geta þau hrokkið fyr en nokkurn varir.
Ómildir dómar koma oss oftast sjálfum í koll.
Ónærgætnin stofnar til fjörráða við vináttuna,
svo að sjálft skilningstréð verður því fáskrúð-
ugra;, sem árin líða.
Það er ekki ávalt af illvilja, eða hefndarhug,
að vér látum oss oft þau orð um munn fara, er
valdið geta djúpum sársauka í hugum þeirra og
hjörtum, er oss standa næst. Ónærgætnin ræð-
ur þar í flestum tilfellum mestu um. Það er
kunnugra en frá þurfi að segja, hve miklu heim-
iliseiningin hefir stundum tapað sökum ógæti-
legra ummæla út af einhverju því, er í raun og
veni skifti fjarska litlu máli, svo sem ef hús-
móðirin varð fyrir því slysi að hrjóta bolla, eða
eitthvað því um líkt. Ógætileg orð, sögð við
hálfkunningja út í frá, geta .borist til eyma vin-
anna fyr en nokkum varir, grafið um sig í kyr-
þey og vakið óhug.
Oss er það öllum ljóst, hver áhrif ofþurkar
hafa á gróður jarðarinnar. En hve óendanlega
ægilegra er það þó ekki fyrir sálarlíf vort, ef
uppsprettur vináttunnar tæmast^, eða frjósa til
botns?
Hví ekki að stinga hendinni í eigin barmf
Er ekki einstæðingskapurinn og allsleysið and-
lega og líkamlega oft og tíðum oss sjálfum að
kenna? Er ekki lífshamingjan mesta í því fólg-
in, að finna til góðhuga og vináttu úr sem allra
ilestum áttum og geta veitt frá sér út í samfé-
lagslífið svipuðum straumum?
Nærgætnin er ein af höfuðdygðum mann-
kynsins, — upp af henni spretta rósir, sem
aldrei sölna.
Alt, sem lífsanda dregur í náttúrunni, þráir
sambúð, — maurarnir halda hópinn, og slíkt hið
sama gera farfuglamir. Maðurinn er sömu lög-
um háður. Það stendur öldungis á sama, hve
mikið traust hann kann að hafa á yfirburðum
sínum, — frá heildinni getur hann ekki losast,
hvort sem Jhonum líkar betur eða ver. Hann
þarf að eláka og vera elskaður líka.
Hin sönnu auðæfi mannsins, verða aldrei
réttilega metin, í krónum eða dollurum, heldur
hlýtur matið að byggjast á því, hve miklu af
þeim eigandinn ver í þarfir mannúðarinnar. Sá
er ríkastur, er mest lætur gott af sér leiða. Hinn
fátækastur allra í heimi, er gull sitt grefur svo
í jörðu, að enginn megi góðs af njóta. Einangr-
unin, stálköld og hluttekningarlaus, starir hon-
um í auga á strætum og gatnamótum.
Þjónustusemin hefir ávalt í för með sér djúpa
lífshamingju, því hún starfar í beinu samræmi
við hin hærri eðlisjög mannlegs lífs, og þjón-
ustusemin og vináttan eru skyldgetnar systur.
Sú er hetjan mest, er mestu fórnar fyrir vel-
ferðarmál manrtkynsins. Sjálfsafneitunin er
dygð,—hún er móðir hinnar sönnu vináttu. Með
því að leggja rækt við þjónustusemina og vin-
áttuþelið, erum vér að þroska lífrænustu dygð-
irnar í fari voru, þær er hvorki mölur né ryð
fær grandað.
1 sálardjúpi sérhvers manns og hverrar
konu, liggja ’ótæmandi auðæfi, sem enn eru eigi
notuð nema að tiltölulega litlu leyti. Hví ekki
að greiða þeim veg út í dagsljósið? Stjórnmála-
menn og iðnfrömuðir, krefjast aukinnar fram-
leiðslu úr skauti jarðarinnar, svo að mannkyn-
inu megi í veraldlegum efnum betur vegna. En
er þá ekki að minsta kosti álíka mikil ástæða til,
að þess sé krafist, að gullnámur sálarlífsins séu
þannig unnar, að dásamlegustu eiginleikar
mannanna, þeir er að hinni andlegu hlið vita,
fái notið sín sem allra bezt,—að slík rækt sé lögð
við þjónustusemina og vináttuþelið, að eilífðar-
gróður hljótist af,—
“Er nokkuð svo helsnautt í heimsins rann,
sem hjarta,. er aldregi bergmál fann?”
Elestum mönnum hrýs hugur við nakinni og
gróðurlausri eyðimörk. En hverju frekar lík-
ist líf þess manns, er uppi stendur vonlaus, vin-
laus, með fræ vanþakklætisins í hjartanu?
Sönn vinátta er heilög. Hún er grundvölluð
á eilífðar-sami*æminu milli guðs og manna.
Stjórnarvínsalan í Manitoba
T7QT.Í* ™ v.---- b xxeiir um latt
erið meira ntað og rætt í sambandi við stjóm-
arstarfrækslu Manito.bafylkis, en stjómarvínsöl-
una svonefndu. Er meginástæðan til þess vafa-
íaust su, hve alveg óviðjafnanlega óhönduglega
að stjorninni hefxr tekist til með flest það, er að
framkvijemd teðra laga lýtur, þótt fyrst kásti nú
samt tolfunum, er Mr. Bracken smokraði nýlega
fram af ser logbundinni ábyrgð með eftirliti lag-
anna, fyrxr segi og skrifa, þrjátíu þúsundir silf-
urpenxnga, er löggæzlunefnd Winnipegborgar
feU x skaut. Tekið skal það fram, í eitt skifti
yrxr oll, að vór teljum með þessu engum skugga
kastað a loggæzlunefndina, né heldur bæjar-
stjomxna, sem í raun og veru ber ábyrgðina á
þvi, að tilboðxð var þegið. Því hvaða vit hefði
x þvi verið, ef bæjarstjórnin hefði bótalaust af
halfu fylkisstjórnar, tekið í þjónustu sína marga
menn og greitt laun þeirra úr bæjarsjóði?
Shk ráðsménska hefði verið óverjandi með öllu:
En frá hendi fylkisstjórnarinnar horfir málið
nokkuð öðru vísi við.
Samkvæmt skýlausum fyrirmælum stjómar-
vínsölulaganna, ber stjórninni að annast um
framkvæmdir eða eftirlit, og á herðum hennar
einnar hvílir siðferðisábyrgðin öll, hvort sem
Mr. Bracken og samstarfsmönnum hans í ráðu-
neytinu, líkar betur eða ver.
( __ Héraðsréttardómari Stubbs, er einnig á sæti
í löggæzlunefnd Winnipegborgar, samkvæmt
ákvæðum laga, hefir hvað ofan í annað lýst vfir
því, að fylkisstjórnin hafi eigi að eins vanrækt
skyldur sínar gagnvart almenningi þessa fylk-
is, að því er framkvæmd vínsölulaganna áhrær-
ir, heldur beinlínis brotið ótvíræð lagafyrirmæli
með því að greiða ákveðna fjárapphæð til eins
ákveðins bæjarfélags, er að sjálfsögðu ber á
engan hátt til þess brýnni skylda en öðrum
sveita- eða bæjafélögum, svo sem Gimli, Lundar
og Selkirk, að hlutast til um framkvæmdir lag-
anna. Hefði ráðstöfun stjómarinnar í sam-
bandi við Winnipegborg verið bygð á heildar-
samræmi, lá ekkert annað beinna við, en að
stjómin fæli öllum öðram sveita og bæjafélÖg-
um innan vébanda fylkisins sömu ábyrgðina á
hendur, og varpaði með því af sér allri áhyrgð
á eftirliti og framkvæmd laganna. En til 'þess
brast hana sýnilega kjark.
Það er nú ekki orðið neitt leyndarmál leng-
ui;. hve afskaplega að siðferðismeðvitund fylk-
isbúa hefir verið misboðið með brotum á vín-
sölulögunum og slælegu eftirliti af hálfu hlutað-
eigandi stjómar\'alda. Leyniknæpnm fer fjölg-
andi jafnt og þétt, að því er -Sjálfum borgar-
stjóranum í Winnipeg segist frá, og mun sízt á-
stæða til að véfengja ummæli hans í því efni.
Stjórnarvínsalan, sem fylkisbúum var talin trú
um að lækna myndi flest mein, hefir mistekist
hrapalega, og það svo mjög, að margir af ein-
dregnustu stuðningsmönnum þess fyrirkomu-
lags, eru nú komnir á alt aðra skoðun, — vilja
helzt allar aðrar leiðir reyna, meðal annars þá
leið, að gistihúsunum skuli veitt ölsöluleyfi,
með líkum hætti og nú tíðkast í flestum hinum
fylkjunum. Hverju sú fyrirhugaða lækning
myndi fá til vegar komið, skal ósagt látið að
sinni. En hitt virðist oss engri átt ná, að mat-
vörubúðum og matsöluhúsum sé veitt leyfi til
sölu áfengs öls, eins og framvarp það, sem fyrir
fylkisþinginu nú liggur, fer fram á að gert skuli
verða.
Bradkenstjómin hefir lýst yfir því, að fram-
varp um ölsölu verði lagt undir þjóðaratkvæði
(referendum) að afstöðnu þingi, sennilega jafn-
hliða fylkiskosningum þeim, sem líklegt þykir
að fram fari í júnímánuði næstkomandi. Æski-
legt væri, að fmmvarp það yrði sem allra ó-
brotnast, helzt ekki um annað en það, hvort
gistihúsum skuli leyfð sala áfengs öls eða eigi.
m .
Á þessu stigi málsins, meðan enn hefir eigi
fastákveðið verið nær kosningar fara fram, né
heldur er víst, hvernig hinum og þessum málum,
er fyrir þingi liggja, kann að reiða af, skal eng-
in tilraun til þess ger af vorri hálfu, að dæma
um athafnir stjórnarinnar í heild, yfir tímabil
það, er hxxn hefir setið að völdum, sem er nokk-
uð á fimta ár. “Sumt var gaman, sumt var
þarft, sumt vér ei um tölum”. En í sambandi
við þetta alvarlega mál, vínsölumálið, virðist
oss afstaða stjórnarinnar slík, að pólitisku ó-
skírlífi gangi næst.
Sem mótmæli gegn aðförum stjómarinnar, að
því er eftirlitinu með vínsölulögunum viÖkem-
ur, og þá einkum og sérílagi í sambandi við áð-
umefnda þrjátíu þúsund dala fjárveitinguna til
löggæzlunefndarinnar í Wrinnipeg, hefir Stubbs
dómari farið þess á leit við fylkisþingið, að
verða leystur frá sýslan sinni sem meðlimur í
löggæzlunefnd borgarinnar.
Borgarstjóranum í Winnipeg, Mr Balph
Webb, eins og reyndar mörgum fleiri hugsandi
mönnum, hrýs hugur við hinum síf jölgandi brot-
um á vínsölulögum fylkisins. Hann vill ekki að
við svo búið verði látið lengur standa. Hann
krefst einhverra breytinga. Hann er ekki einn
um það, — þess æskja margir fleiri. En eina
úrlausnin, sem honum virðist hafa komíð til
hugar fram að þessu, er að eins margaukin sala
á bjór.
Hver fullnaðarályktun að tekin verður í mál-
inu, er til atkvæðagreiðslunnar kemur, hvílir
samt sem áður ekki einvörðungu í hönduin
borgarstjórans út af fyrir sig. Þar er það fólk-
ið í heild, sem úrslitum ræður.
Skóggræðsla í Svíþjóð,
Eftir nýjustu skýrslum að dæma, skarar
Svíþjóð fram úr öllum öðrum þjóðum, að því er
viðkemur endurgræðslu skóga. Hefir sú til-
tölulega litla þjóð skapað á þessu sviði fagurt
fordæmi, sem vel er þess vert að veitt sé at-
hygli, sem allra víðast og reynst gæti meðal
annars nothæft í Sléttufylkjunum í Vestur-
Canada. Um helmingur alls landrýmis í Sví-
þjóð, er um þessar mundir helgaður endur-
græðslu skóga, og fer grisjun öll og græðslu-
tilraunir, fram nndir strang - vísindalegu eft-
irliti. Árið 1918 náði skóggræðslan þar í
landi yfir sjötíu þúsund ekmr, en tré til ræktun-
ar voi’u fengin í hendur eElefu þúsund jarðeig-
endum.
Skógræktar tilraunir allar, fara fram undir
eftirliti sérstakrar stjómardeildar og fyrimiæl-
um hennar verða allir að hlíta, hvort heldur sem
nm er að ræða landeignir ríkisins, eða einstakra
manna. Svo hefir skógræktaraiáli Svía skilað
áfram, að fullyrt er að engri þjóð í heimi hafi
jafnmikið ágengt orðið á skömmum tíma. Marg-
ar þjóðir hafa verið skeytingarlausar að því er
viðhald skóganna áhrærir, þar á meðal hin can-
adiska þjóð, þótt vitund sé nú að birta til í
þeim efnum. Stór landflæmi hafa verið gersam-
lega rúin skógi sínum, án þess að gerð væri hin
minsta tilraun til endurgræðslu, og má slíkt
kallast lítt afsakanlegt fyrirhyggjuleysi. —
Fólk má ekki starblína á stundarhagnaðinn,
þegar um skógtekju er að ræða. Framtíðargild-
ið og fegurðin, verða ávalt að skipa fyrirrúm.
Þess vegna má aldrei svo tré fella, að eigi sé
gróðursett um leið annað, er líklegt sé til enn
frekari þroska.
Þágnir.
Við strönd, sem blakrar blævæng langra unna
í bjarkahlíð, þar sæhljóð dynja um granna,
mér dvelur fyrir sýn ein minnimynd.
Eg meyjarsæti bjó við lága runna —
en horfði að breiðri braut, með opna grind.
Þá benti höndin smáa á fjallsins tind.
1 helgidómum hjartans orðin deyja.
Er heyrnar vert hvað jarðar tungur segja?
Eg féll þar hljóður fyrir himnai’ögn,
sva fjarri öllu, er duptsins skyn má eygja.
Hvers orka manna hof með söng og sögn?
Vor sál, vor eilífð hirtir sig í þögn..
— Hve hljótt. Af djásnum skauthleðst bjarg
og brekka
í blævaró, er sefar djúpsins ekka.
Og flæði mállaus mæna á yztu höf,
þar myrkrin eiga gullskál kvelds að drekka.
En dul er hafsbrún, geislans vagga og gröf,
þar geymd við ársal bíða hin dimmu tröf.
Á ærsli dagsins hasta sunnusetur
og sumar lægir róm, en hljóðnar vetur.
Þá nemur innri æska vor sitt mál,
er andinn mikli ristir stjaraaletur.
Að speki heimsins brosa hæðabál.
1 barnaskóla vistast hér vor sál.
— Eg unni gígju. Enn er sem mig dreymi.
Hún andans brimgný hóf mót sólnageimi;
en sótti djúpa hljóma í hjartans lind.
Við hennar svip og minning jörð eg gleymi.
Þar drýgði eg aðra þyngri sektar synd.
Hún sýndi mér til vega á efsta tind.
— Og vorkvöld man eg undir hamra heiði,
þar háborg ungra drauma beið í eyði.
Eg hlýddi á lækinn litla niða á hvarf
og lék við blöð á ungum, seigum meiði.
Mér heyrðist rödd ein hvísla um skyldustarf,
af höndum öðrum leyst — og týndan arf.
— Vort eðli á gmn, sem engin tunga segir.
1 andans nánd oss hljóðna múgans vegir.
Oss dregur voldug þrá í slíkri þögn.
Á þetta líf ei kraft, sem dauðann beygir?
Hve dæma á himnamáli hin máttku rögn
þá mold, sem ól vort ljóð og vora sögn?
Eg leita að orði, sem eg aldrei sagði.
Um svar mitt hjarta bað. En málið þagði.
Því á eg mína eigin töfra höll.
I útlegð þessa heims eg granninn lagði.
Þar strengjaglóð á gneista og skugga föll;
þar gnæfa mínir turnar hærri en fjöll.
Svo velti á hljóðum hjólum knattavagnar;
svo hvelfist kerfi í veröld dropa og agnar;
mín bragagyðja, dýra himindús,
þú drepur fingri á vör — til hvílda og þagnar.
Nú þreyi eg handan kvelds við yzta ís —
en á þó sumar heima, er dagur rís.
I '
Einar Benediktsson.
—Vísir.
ÞEIR SEM ÞURFA
LUMBER
KAUPI HANN AF
The Empire Sash& Door Co.
Limited
Office: 6th Floor Bank of Hamilton Chambers
Yard: HENRY AVE. EAST. - - WiNNIPEG, MAN.
VERÐ og GŒDI ' ALVEG FYRIRTAK
Minni forfeðranna.
Erindi flutt á 25
klúbbsins Helg-a magra
ára afmæli
15. febr.
Stefánssyni.
Af D/. (Joni
Herra veizlustjóri og háttvirtu
gestir Helga magra!
Þegar eg var beðinn að mæla
fyrir minni þessu, var mér sagt,
að eg mætt'i taka umtalsefnið í
eins víðtækri merkingu og eg vildi.
Og er eg fór að reyna að gera mér
grein fyrir, hverja vér ættum að
kalla forfeður vora, rak eg mig
strax á, að sumir, og þeir ekki svo
fáir, halda því fram, að aparnir
séu forfeður vorir. Datt mér þá
í hug að gera Helga magra þann
gr*ikk, að mæla hér í kvöld fyrir
minni aþanna. En við frekari um-
hugsun hvarf eg brátt frá þeirri
ætlan. Fyrst vegna þess, að eg
hugði, að það sem eg hefði fram
að bera, mundi verða nógu apa-
legt og ófullkomið, þótt eg ekki
færi að binda mig sérstaklega við
þetta apamál. Og í öðru lagi af
því, að eg tel víst, að með þessu
minni hafi það eitt vakað fyrir
Helga magra, að minst væri sér-
staklega þeirra manna, sem mest
og bezt koma við upphaf sögu
hinnar íslenzku þjóðar. Þá fyrst
verður oss Ijóst, hvað umtalsefn'ið
er erfitt og umfangsmikið. Og að
gera því skil í stuttri ræðu, svo
nokkur mynd sé á, er mér með öllu
ofvaxið.
tSaga forfeðra vorra finst mér
vera ein stórkostleg harmsaga,
blönduð beiskju og blóði og óefað
tárum, þótt lítið sé talað um tár á
víkingáöldinni. Að verða að yfir-
gefá ættland sitt og alt, sem hjart-
anu er kærast, eins og forfeður
vorir urðu að gera vegna ofríkis
og yfirgangs þeirra manna, sem
völdin hafa, hlýtur að vera eitt
það allra þyngsta, er nokkur verð-
ur að þola. Þeim beiska bikar get-
ur enginn gert sér fyllilega grein
fyrir, nema sá sem reynir. —
Þungt í meira lagi hefir því for-
feðrum vorum verið innanbrjósts,
er þeir hugðu á brottferðir úr
föðurlandi sínu. En þá var öldin
önnur, en nú, og má vera að ald-
arhátturinn hafi dregið nokkuð
úr sársaukanum. Þá lýsti það
karlmensku og dygð, að bera harm
sinn í hljóði, og æðrast eigi, þótt
nærri væri höggvið. Þó fer ekki
hjá því, að nærri hafi það gengið,
að yfirgefa frændur og fósturjörð
og alt það, sem hug þeirra var
helgast og kærast, svo tilfinn-
íngaríkir og trygglundaðir menn
sem þeir voru. En þeir áttu yfir
of miklum hetjumóð ogkarlmensku
legu sjálfstæði að ráða, til þess
að þeir létu kúgast og kveljast af
harðstjórn og 'hörku konungsins
hárfagra. Til þess gátu þeir ekki
hugsað. Þeir elskuðu frelsið.
Það var þeim fyrir öllu, og þeir
voru reiðubúnir til að fórna öllu
sem þeir áttu, til að fá að njóta
þess.
Þeir tóku því þann kostinn, er
ánauðin óx, að slíta tengslin við
ættjörðina, yfirgefa bygð og bæ,
vini og venzslafólk, sem ekki vildi
fylgja þeim eftir, og byrja land-
nám á ný í óreyndu og óþektu
landi, sem frjálsir og fríir menn.
í fljótu bragði virðist þetta vera
mesta fífldirfska. En hér voru
engin fífl á ferðum, eins og sagan
líka þer vitni um. öllu fremur
voru hér mestu atorku og vits-
munamenn að leggja grundvöll að
uýju þjóðerni t— íslenzku þjóð-
erai.. Og ekki getum vér annað
en sagt, að forfeður vorir hafi lagt
grundvöllinn mæta vel. — Hyrn-
ingarsteinarnir, sem þeir völdu,
voru vit og strit, frelsi og fróð-
leiksást. Þeir hornsteinar gefast
vel enn í dag, og eru ráðning við
ýmsum vandamálum þjóðfélags-
ins, sem nú krefjast úrlausnar.
Þótt stritsins gæti mikils hjá
forfeðrum vorum fyrst á land-
námsárunum, gætti þó vitsins eigi
að síður. Kemur það sérstaklega í
ljós, þá er þeir byrja að semja lög
og stjórn fyrir landsbúa. Dóm-
greindar og réttvísi gætir þar svo
greinilega, og þeir ná alveg undra-
fljótt m’iklum þroska í öllu, sem
að lögum og stjórn lýtur. Þeim
var það Ijóst, að til þess að koma
á fót föstu og skipulegu þjóðfé-
Iagi, urðu þeir að hafa lög og
stjórn, og framfylgja þeim lögum.
Því sagði Njáll við Mörð: “Með
lögum skal land byggja, en eigi
með ólögum eyða”. Þeir skildu
manna bezt, að lög og landsréttur
er sá grundvöllur, er siðmenning
þjóðfélagsins byggist á. Löggjöf
þeirra og lýðveldisstjórn, lýsir svo
roiklum skarpleika og dómgreind
og viti, að undrum sætir. Enda er
það stórmerkilegt söguatriði, að
forfeður vorir, svo fámennir og
afskektir, sem þeir voru, skyldu
verða fyrstir manna til að koma á
fót lýðveldi á Norðurlöndum.—
Fyrst framan af gekk alt vel hjá
forfeðrum vorum. Landið reynd-
ist þeim mæta vel. Þeir undu vel
hag sínum, sem fór batnandi með
ári hverju. En um fram alt unnu
þeir frelsinu — frelsinu, sem þeir
höfðu keýpt svo dýrt, og fóraað
svo miklu fyrir. En nú vegnaði
þe'im svo vel, að það var ei annað
að sjá, en þeir hefðu breytt um til
batnaðar. Friður og spekt ríkti í
landinu, en kúgun og harðstjórn
þektist ekki. 1 þessari velmegun
/'undir lýðveldisstjórn og i skjóli
laga lýðveldisins, tekur fróðleiks-
fýsn'in að dafna. Ljóðskáld og
söguskáld rísa upp unnvörpum.
Sögum og kvæðum um ýmsa merka
menn og mikilvæga atburði, er
safnað saman og fært í letur. Alt
sögulegt, sem nú gerist og nokk-
urt gildi hefir, er skráð, og rithöf-
undar safna saman ýmsum fróð-
leik, sem nú hefir mjög mikið vís-
indalegt g*ildi. í þessum ritverk-
um forfeðra vorra eigum vér kost
á að kynnast þeim eins og þeir
voru, þar speglast eins og í tærri
skuggsjá, þeirra ytra og innra líf.
öllum straumum og hreyfingum,
er gerðu vart við sig í tilfinninga-
og hugsanalífi þeirra, er lýst þar
með frábærri snild. Þeir elskuðu
heitt og hötuðu rikt. Nú kunnum
vér hvorugt.
Þeir áttu sínar siðferðiskröfur
og siðferðislögmál, sem þeir héldu
vel. Hreysti og drenglyndi, trygð
og örlæti var kjarninn í siðferðis-
lögmáli forfeðra vorra. Þeir voru
ekki með neitt óþarfa f jas og mas.
Þeir voru ekki að rembast með
sýktar og hálfbrjálaðar hugsjón-
ir, sem eru með öllu ósamrýman-
legar mannlegu eðli og mannleg-
um ófullkomleika, og ósleitilega er
haldið að mönnum nú á dögum.
Nei, þeir voru andleg og líkamleg
stórmenni, sem fyrirlitu vol og
væl, eiðrof og ódrenglyndi, en
möttu mest æfilanga trygð, dreng-
skap, hreysti og hugprýði.
Þótt fornsögur vorar fjalli mest
um bardaga og blóðsúthellingar,
þá er þar svo listilega gengið frá
af hendi höfundanna, að það háa
og göfuga í manneðlinu ber ávalt
hærra lilut. Það er þetta hreina
og heilbrigða sálarlíf, samfara
listinni, sem gengur eins og Fauð-
ur þráður í gegn um fornsöguí
vorar, sem gerir þær svo æskileg-
ar og unaðsríkar til aflestrar fyr-
ir unga og aldna. Eg man ekki
til að eg hafi heyrt þess getið, að
fiokkur unglingur hafi fyr eða síð-
rr lent út á glapstigu af bví að
msa fornsögur vorar. H-tt er &1-
kunnugt, að margur íslenzkur ung
lingur hefir sótt þangað eldlnn-
sem kveikti framsóknarbálið f
brjósti þans og gerði hann að
manni.
Áhrifum og listmæti þessar bók-
menta forfeðra vorra verður ekki
lýst í stuttu erindi, því hér er um
að ræða hvorki meira né minna,
en gullöld íslenzkra bókmenta.
Oss þykir vænt um þær; já, vér
elskum þær, vegna þess að þær
hafa varpað frægðarljóma yfir
hana fræga um allan hinn ment-
aða heim. Og vér vitum, að á-
gæti þeirra er svo mikið, að þær
munu lifa með þjóð vorri, eins
lengi og tungan er við lýði. Þæl
eru fyrirmynd að fegurð og formi
cg list. Þær eru ótæmandi andleg
gullnáma fyrir íslenzka rithöfunda
cg alla, sem geta grafið þar eftir
fróðleik. Þar kemst sagnalistin, og
ef til vill skáldlistin, á sitt hæsta
stig í íslenzku máli.
■&að er því sízt að undra,
'rér berum hlýhug til forfeðm
/orra. Arfurinn, sem þeir haia
skilið oss eftir, er stór og mikill,
göfugur og góður. Bara vér kynn-
um að fara með hann eins og hann
á skilið.
Þetta er ekki bara vitnisburður
sjálfra vor, því mentamenn ann-
ara þjóða hafa tekið 1 sama
strenginn. Tíminn leyfir mér
ekki að tilfæra heimildir. En þó
má geta þess að frægir mentamenn
Bandaríkjanna hafa opinberlega