Lögberg - 01.11.1928, Qupperneq 3

ÖGBERG, FIM'l (JDAGINN 1. NÓVEMRER 1928
Bls. 3
BEZTI
Græðari
er peningar geta
keypt
5Cc askjan hjá öllum
lyf8ölum
Minningar H
frá Ungverjalandi.
Eftir Sigurbjorn Á. Gíslason.
V.
“Fróðleikur” um ísland.
Betra er fyrir ókunnuga að
hafa glögg skilríki með sér, ætli
iþeir að skoða líknarstofnanir eða
aðrar “opinberar byggingar’, og
og afla sér greinilegra upplýsinga
um rekstur þeirra.
Fyrir því sneri eg mér til aðal-
ræðismanns íslendinga og Dana í
Búdapest, er tók mér mjög vin-
samlega og gaf mér ungversk
meðmælaskjöl, er komu mér að
góðu haldi.
Ekkert átti hann íslenzkt flagg,
og gott ef litla borðflaggið, sem
eg færði honum, var ekki fýrsta
ísl. flaggið, sem hann sá. — Ekki
stendur nafn íslands á “bréfhaus-
um” hans heldur að eins: “Con-
sulat General de Danemark,” og
eiginlega sá eg þess engin mrki,
að ísland kæmi við þeirri skrif-
stofu. Enda þótt ræðismaðurinn
og aðstoðarmaður hans, sá eini er
gat talað ofurlítið í dönsku “á
þeim bæ”, greiddu vel götu mína,
alveg eins og raunar allir fulltrú-
ar Dana, sem eg hefi þurft að
snúa mér til. ■*
En lítil er veröl’din og “skrítin”.
Er eg sat öðru sinni hjá ræðis-
manninum og hugsaði sárgramur
til undanfarandi stjórna íslands,
er svo lítið hefðu gjört til að aug-
lýsa tilveru landsins, og jafnvel
ekki séð aðalræðismönnum í höf-
uðborgum fyrir íslenzkum flögg-
um, — það er sem sé kórvilla að
reka hornin ,í Dani út af því, það
er ekki fremur Iþeirra hlutverk að
senda íslenzk flögg til erlndra
fulltrúa, en það er vort hlutverk
að senda dönsk flögg, — en ein-
mitt þegar eg er að hugsa um
þennan sparnað eða stjórnvizku
eða gleymsku, —• kemur þá ekki
inn til okkar prúðbúinn danksur
ferðamaðpr, sem spyr mig hvort
eg þekki einmitt þann ráðherrann,
em, hefði átt að hafa þetta öðru-
vísi að minni skoðun. Jú, eg hélt
það, við hefðum verið kunningjar
svona bráðum í 37 ár. — Og þá
komu kveðjurnar til hans og hrós-
ið um hann, “hann væri vinur sinn
frá Hafnarárunum” o.s.frv.
Sagt hefir mér verið síðan, að
það hafi verið samkomulag um
það hér um árið hjá þeim stjórn-
májamönnum vorum, er mest skiftu
sér af utanríkismálum fslands, að
senda íslenzk flögg til fremur
fárra erlendra fulltrúa Dana og
í lendinga, ekki af sparnaði, eins
og eg frétti úr utanríkisráðuneyt-
inu danska, heldur til að auglýsa
sem minst, að Danir færu með ut-
anríkismál íslands, sennilega þó
ekki í þeirri von, að þá mundu
fjarlægar þjóð|ir ætla, að ísland
væri konsúlalaust stórveldi norð-
an við alþjóðarvenjur.
En mér er spurn: Hvað er það
lakara, að erlendar þjóðir viti hið
sanna í þeim efnum, heldur en að
þær trúi allskonar vitleysu um
okkar hagi.
Hér á árunum var það altítt að
skamma Dani fyrir vanþekkingu
þeirra á íslandi, og þá stundum
svo að heyra, sem flestar aðrar
þjóðir kynnu sögu íslands og
landafræði utanbókar! — Jú, það
var rétt ]íkt því!
— Nú, það var svo sem satt, að
um og fyrir aldamótin var bæði
ilt og broslegrt, að hlusta á spurn-
ingar Dana um íslenzk málefni.
Árið 1901 var það talin tvístrykuð
villa í dönskum skóla, að geta þess
í ritgjörð að kýr væru á íslandi.
Ekki var það í neinum afskektum
barnaskóla, heldur í víðfrægasta
lýðháskólanum í allri Danmörku,
skólanum í Askov. — Eg veit, að
það er satt, því að kennarinn, sem
“strykaði”, sagði mér það sjálfur.
— Og í Ringköbing sagði frú
nokkur sama ár, er hún heyrði
hvaðan eg var:
“Hvad for noget, han ser ud som
andre Mennesker!” —-
-----En ekki var fróðleikurinn
meiri um vora hagi í Noregi og
Svíþjóð á þeim árum, að eg nú
ekki nefni fjarlægari þjóðir.
“í hve mörgum kirkjum mega
prestar tala á líslenzku hjá ykk-
ur?” spurði mig stórkaupmaður í
Kristjánssandi þetta sama ár.
Hann keypti mikið af kjöti frá
Norðurlandi og vissi nokkuð um
íslenzka verzlun, en svona var
hann kunnugur íslenzkum þjóð-
ernismálum! — Og eg var svo
ungur og óreyndur, að eg misti
matarlystina, er hann spurði um
þetta við kvöldverðinn. ,
En sá er munurinn, að nú vita
Danir meira um vora hagi en
nokkur önnur þjóð í heimi, og vit-
lausu spurningarnar gömlu hefi
eg ekki heyrt í þrjú síðustu skift-
in, sem eg hefi komið til þeirra.
En sænskur kaupsýslumaður
spurði mig í sumar með mikilli
kurteisi: “Er málið, sem þið tal-
ið á íslandi, mikið skylt græn-
lenzku”------Norðmaður spurði
mig að öðru, nærri því enn vit-
lausara, og annar þeirra stein
gleymdi að ísland var til, þegar
hann flutti erindi “um Norður-
lönd.” — Og þetta var nú í sum-
ar, en ekki um aldamótin.
En þó er þekking á íslandi gull-
væg um öll Norðurlönd, hjá því
sem hún er alment, þegar sunnar
dregur.------
VI.
Það eina, semeg held þeir hafi
allir vitað, sem eg átti tal við um
ísland suður í Ungverjalandi og
Czechoslóvakíu, var að ísland væri
til, og flestir —- þó ekkj allir —
vissu, að það var eyja, — og þar
með var almenna þekkingin úti.
Þeir svo sem töldu oss ekki með
Danmörku né Norðurlöndum, —
nei, ó, nei, — þeir bygðu oss lang-
oftast út úr Norðurálfunni, —
mjnna mátti það ekki vera! Þeir
kurteisustu héldu, að við töluðum
ensku, hinir tæptu á eskimóamáli,
en voru ekki vissir um, hvort ís-
alnd tilheyrði Canada eða Banda-
ríkjum, hölluðust þó margir að
því, að • Engelndjngar “ættu ís-
land eins og Canada”.-------Og
öll önnur þekking á íslandi var
eftir því. En þegar eg var að segja
þeim, að íslendingar væru um
190 þúsund, og væru sjálfstæð
þjóð, þá þótti þeim það meir en
lítið ótrúlegt. Mér skildist það á
þeim, að þeim þætti konungar ná-
grannahíkja vorra ærið ólíkir
Habsborgarkeisurunum!
Eg reyndi sannarlega að kenna
landafræði þeim, sem eg átti tal
við, en einhvern veginn hefir mér
samt ekki tekist að koma íslandi
inn £ Norðurálfuna hjá þejm. —
í blaðafregnum, sem einn af mál-
kunningjum mínum í Búdapest
stendur að, er verið að segja frá
K.F.U.K.-þinginu í Budapest og
þar er sagt: “Fulltrúar komu frá
öllum löndum Norðurálfunnar og
auk þess frá þessum löndum: . .
Eri\ þá talin upp ýms í Asíu, Af
ríku og Ameríku lönd og síðast þá
nefnd: “Palestína, Nýja Sjáland
og ísland.” — Er það greinileg
bending um, að ísland er ekki
Norðurálfunnj — líklegast ein
hversstaðar í Eyjaálfunni!
Það er áhrifalítið í þessum efn
um, þott einstaka norrænufræð
ingur á Þýzkalandi og jafnvel
sunnar, viti dalitið um vora hagi,
það er ekkj einn af þúsundi, sem
nokkuð veit eða man um ísland
fyrir það, nema ef væri einhver
fáránleg lygasaga — þegar dag-
blöðin þarlendu minnast adlrei á
ísland og ekkert er gert héðan að
heiman til að vekja ftirtekt á
landinu.
“Ekkert” er raunar of mikið
sagt, en það er harla lítið í saman
burði við það, sem aðrar þjóðir
gera. Eg er ekki farinn að sjá
nokkurt rit eða auglýsingu um
ísland í nokkurri ferðamanna
skrifstofu erlendis. lí stærstu skrif-
stofu ferðamanna í Budapest, ga
eg fengið myndablöð frá og upp-
lýsingar um öll lönd, sem mér datt
í hug að nefna -— nema ísland
Og þegar eg svo gat gefið skrif-
stofunni ensku árbækurnar um
ísland og Iceland frá “Heklu”, þá
vildi afgrejðslan, að eg fengi svo
mikið af ferðamannaritum í stað-
inn, sem eg gat. borið; svo “ný-
stárleg” rit vildi hún ekki þiggja
endurgjaldslaust.
Annars eru þessar árbækur á-
gætar fyrir fræðimenn og sér-
staka íslandsvini, en gagnvart
þorra manna væru minni ferða-
bækur eða blöð miklu hentugri,
og það þyrfti að koma þeim víðar
en í ferðamannaskrifstofur. Stór
gistihús eru ágætlega fallin til að
útbreiða þau, en lang ráðlegast
er,.að þau séu ekki nema fáeinar
blað íður og með góðum mynd-
um.
ílenzkir fræðimenn geta gert
stórmikið meira en þeir gera flest-
ir í þessu efni- Ef Iþeir gæfu
hverju gistihúsi, sem þeir koma í,
eitthvað af ferðamannaritum, sem
til eru um ísland og hverjum góð-
kunningja erlendum íslenzkt borð-
flagg og nokkur íslenzk mynda-
bréf pjöld, — jjá væri þeir landi
sínu þarfari, e'n þegar þeir sitja
á knæpunum £ Höfn. Fyrirhöfn-
in við flutninginn margborgar sig
fyrir mann sjálfan, — Það get eg
borið um, og enginn veit hvað rit-
in og myndirnar koma fyrir
margra augu, sem áður höfðu
rammskakka hugmynd um ísland.
Eg get ekki stilt mig um að
minnast á þetta opinberlega, enda
þótt hún hafi nokkuð til síns máls
ein fundarkonan á K. F. U. K.-
þinginu í Búdapest, — hún var
Malayjaættar frá Ceylon, sem eg
mintist á þetta við: “Þetta geng-
ur svona um allan heim,” sagði
hún, “fjölmennu þjóðirnar hirða
ekkert um að læra um þær fá-
mennu. Lundúna-búar spyrja
okkur Ceylon-búa að því, hvort
við lifum ekki uppi í trjánum eins
og apakettir. — Það er ekki til
neins að ergja sig yfir því, en bezt
að hlæja að því öllu.” -----
VII.
Elliheimili.
MALDEN ELEVATOR
COMPANY, LIMITED
Stjórnarleyfi og: ábyrgC. ACalskrifstofa: Grain Exchangre, Winnipeg
Stocks - Bonds - Mines - Grains
Vér höfum skrifstofur f öllum helztu borgum f Vestur-Canada, og
elnka sfmasamband viö alla hveiti- og stockmarkaði og bjóöum því viö-
skiftavinum vorum hina beztu afgreiöslu. Hveitikaup fyrir aöra eru
höndluö með sömu varfærni og hyggindum, eins og stocks og bonds.
Leitiö upplýsinga hjá hvaöa banka sem er.
KOMIST t SAMBAND VIÐ RÁDSMANN VORN A pEIRRl
SKRIFSTOFU, SEM NÆST YÐUR ER.
Winnipeg
Regina
Moose Jaw
Swift Current
Saskatoon
Calgary
Brandon
Rosetown
Qull Lake
Assiniboia
Herbert
Weyburn
Biggar
Indian Head
Prince Albert
Tofield
Edmonton
Kerrobert
Til að vera viss, skrifiö á yöar Bills oí lading: "Advise Malden
Elevator Company, Limited, Grain Exchange, Winnipeg.”

lli MARTIN & CO.
Framúrskarandi lágt verðá
Yfirhöfnum og Kjólum
MEÐ HÆGUM BORGUNARSKILMÁLUM
ÞÉR ÞURFIÐ EKKI AÐ BORGA ÚT í HÖND
Bara dálítil niðurborgun, þegar kaup- r "
in eru gerð og afgangurinn í litlum mán-
aðar afborgunum, jafnframt og fötun-
um er slitið.
PEumeo
COUNTRY CLUB
jrpECI AL
BJÓRINN sem Verndar
GÆÐÍN
Stendur framarlega fyrir
Hreinleika, Smekk og Vinsœldir
Furskreyttar
Yfirhafnir
$19.75
Bláar Chinchillas,
Stórir Thibetine
Kragar .............
Velours, Marvellas og Broadcloths, með
stórum Thibetine krög- COQ CA
og uppslögum..............
SÉRSTAKT GJAFVERÐ
Velours og Broadcloths, skreyttar með
ágætu Thibetine og
Oppossum, fóðruð meí'
Chamois .........
Z30
Hðj öAl CJ LLdl IlieU
$39.50

fc-
Brewedby PELISSIERS LIMITED. Winnipeö
■ NCORPOKATEO ISZ7
Símið ölgerðarhúsinu 41 111. Pellissier’s Country Club
Special og Golden Glow Ale fæst líka í öllum bjórstofum,
sem bjórsöluleyfi hafa.
Stærstu elliheimili, sem eg sá í
förinni, voru í Kaupmannahöfn
og Búdpest. íbúarnir í þeim voru
hér um bil jafn margir, nál. 1,450
í hvoru þeirra, — en þá er einnig
flest talið, sem þar var sameig-
inlegt.
Líknarstofnanir í Danmörku eru
yfirleitt svo vandaðar, að algengt
er að heyra erlenda menn segja,
sem þær skoða: “Já, þetta er á-
gætt, en við höfum engin efni á
að kóma upp öðru eins.”------
Elliheimilin skifta hundruðum
í Danmörku, og'aðstæður þeirra
eru ólikar. Sum eru gömul, stofn-
uð af gjöfum stórríkra manna eða
félaga og ætluð sérstökum ættum
eða stéttum. 'Sá eg eitt slíkt hæli
líkast höfðingjasetri, en þar sem
einar 12 rosknar aðalskonur
bjuggu, en hefði verið rúmgott
um 60. í Höfn hafa sumir söfn-
uðirnir komið sér upp smáum elli-
heimilum, en langflest nýju heim-
ilin hafa bæjarstjórnir reist, og er
yfirleitt ekkert til þeirra sparað,
enda er þar margt gamalt fólk,
sem ekki virðist öreigar að ís-
lenzkum mælikvarða, ef dæma má
eftir þeim húsgögnum, sem það
flytur með sér.
Lang fyrirferðarmest er dvalar-
staðurinn, sem borgarstjórn Hafn-
ar ætlar gamla fóikinu. Það er
ekki eitt hús, heldur 14 eða 15 í
umgirtu hverfi, “De Gamles By”,
og rétt til dæmis má nefna, að ein
stórbyggingin er ætluð vinnukon-
unum. Þar eru 325 herbergi, eitt
handa hverri stúlku. Gamla fólk-
ið hefir samt ekki einbýlisstofur,
heldur eru 2 til 4 saman, og er
það eini gallinn, sem gestur getur
séð. Annars er ekki ástæða til að
lýsa þeirri stofnun nú, þar sem á-
gæt lýsing hennar var fyrir
skömmu í Alþýðublaðinu.
Stóra ellihælið, sem borgar-
stjórnin í Búdpest sér um, var dá-
lítið öðru vísi. Skrifstofur -um-
sjónarmannanna voru litlar og
sátu þeir treyjulausir, enda var
þann daginn 32 stiga hiti í skugg-
anum. Umsjónarmenn lásu vand-
lega bréfin frá ræðismanni Dana
og skröfuðu ungversku við prest-
inn, sem með mér var. Hann hét
sr. Preskó. Að því búnu voru þeir
hinir beztu, og sá þeirra, sem
með okkur gekk, fljótur að leysa
úr öllum spurningum mínum.
Þegar við komum inn úr and-
dyri hjá gamla fólkinu, var lang-
ur gangur til beggja hliða, og
stofurnar öðru megin við hann.
Það var verið að byrja að
skamta miðdegisverð, og fór það
svo fram, að stór pottur var bor-
inn inn neðan úr eldhúsi upp í
gaginn, svo komu allir, er staulast
gátu, að pottinum, hver með sína
blikkskál, og fengu súpu í skál-
ina, og húktu svo hér og þar á
kistum í ganginum, eða inni í
svefnherbergjunum, meðan þeir
mötuðust.
Enginn matsalur, engin setu-
stofa né vinnustofa var í öllu hús-
inu, en í hverju svefnherbergi
voru 15 rúm. Með fram hliðum
herbergisins voru tvö og tvö sam-
an, með smáborði og einhverri
smáhirzlu á milli, en á miðju gólfi
stóð þriðja röðin, og sneru þar
rúmgaflar saman og ekkert horð
hjá þeim.
Karlæg eða rúmföst gamal-
menni voru í enn stærri stofum,
og taldi eg þar 27 rúm í einni
stofu, en 30 í annari. Loft var
gott, þrátt fyrir þessi þrengsli,
enda hver gluggi opinn í sólarhit-
anum, — en trúað gæti eg, að það
væri voðalegt í vetrarhörkum.
Aldrei sveið mér eins og þá, er
eg gekk um þessa stofu, að eg
skyldi ekkert geta sagt á ung-
versku og alt of fátt á góðri þýzku
við þetta gamla fólk. Svipur
flestra var ærið þungbúinn, en
þögult var fólkið, kunni auðsjá-
anlega að hlýða, og svaraði varla
nema í hálfum hljóðum, er eg yrti
á einhvern. — Nokkur andlit gam-
alla kvenna voru einstaklega góð-
látleg. — ‘,Þær hafa ekki verið
héðan úr Búdapest,” sagði mað-
ur við mig seinna um daginn, sem
eg sagði frá för minni.
í eldhúsinu í kjallaranum voru
margir að stðrfum. Meðal ann-
ars var verið að kljúfa stór
hveitibrauð, sum í tvent, og sum
í fjóra parta. “Á fólkið að borða
þau með súpunni?” spurði eg.
Nei, það fær þessi brauð ekki fyr
en í fyrramálið og á að enda þau
til dagsins,” var svarið. Karlar
fengu hálft brauð, en konur fjórða
hluta.
1 öðrum enda, eða öllu heldur
útbyggingu hælisins, en undir
sömu stjórn voru hálfvitar á ýms-
um aldri. Herbergjaskipun var
þar svipuð og hjá gamla fólkinu.
Forvitnir voru þeir og ætluðu að
segja mér heilmargt, en drógu sig
fljótt í hlé, er umsjónarmaður
skipaði þeim þðgn.
Umsjónarmaðurinn sá víst og
heyrði, að mér leizt ekki vel á alt
þetta fyrirkomulag, enda þótt það
væri ódýrt, — allur kostnaður
tæpar 2 kr. ísl. á mann á dag —
og bað hann mig því að muna, að
stofnun þessi væri 60 ára gömul
og því líklega á eftir tímanum.
“En annars dó hér í vetur ein
kona, sem var orðin 103 ára göm-
ul. Getið þér boðið hærra?”
mælti hann.
Nei, eg varð að játa, að elzta
konan á elliheimilinu í Reykjavík
væri ekki nema 97 ára. “En hún
er lifandi og sízt fyrir að synja,
að hún verði 104 ára, svaraði eg,
og þóttumst við þá báðir standa
vel að vígi.
ÁGÆTAR FUR YFIRHAFNIR
‘55 til ’IIO
Fur Yflrhafnir
Sérstaklega hægir borgunarskilmálar-—
10 prócent út í hönd
Afgangurinn í hægum mánaðar afborgunum. Hafið not af
þeim allan veturinn.
Seal, Muskrat og Persian Lamb
’lig* ’395°
Fur kápur, sem hér eru keyptar, endast veí og vér höldum
þeim í lagi kostnaðarlaust í eitt ár.
KJÓLAR
FYRIR ÖLL TÆKIFÆRI
Silki, Satin og Klæði. Sérlega lágt verð.
’1295 til ‘3590
Allir Nýjustu Litir og Gerðir.
Hallowe’en Party Frocks
Mikið úrval. Ermalausir, Fallega gerðir. Ágætlega vel
viðeigandi og verðið lágt.t
*15,s til ‘2950
Endurnýjar Flótlega
Heilsu Yðar og Lífsfjör.
Síðastliðin 35 ár, hafa margar
miljónir manna og kvenna, öðlast
heilsu fyrir lækniskraft Nuga-
Tone meðalsins. Þess vegna er
sálfsagt fyrir yður að reyna það,
ef yður líður ekki sem bezt.
Ekkert meðal jafnast á við Nuga-
Tone, að því er því viðvíkur að
styrkja taugarnar og herinsa
blóðið. Það er einnig afar-gott
við svefnleysi og fjölda mörgum
öðrum mannanna meinum. Reyn-
ið Nuga-Tone í 20 daga, og líði
yður þá ekkert betur, getið þér
skilað aftur því, sem eftir er, og
munum vér þá endurgreiða and-
virðið. Til þess að firrast von-
brigði, skuluð þér ávalt biðja um
Nuga-Tone fyrst.
Sérstakt á
Laugardag-
inn kemur
NAVY BLÁAR
CHINCHILLA
EIRÍKUR BJARNASON,
áttræður 2. nóv. 1928.
Þú sigldir að heiman, sem hetjurnar fyr,
um höfin, til fjarlægra staða;
hvort andviðri hlauzt, eða blásandi byr,
þig brast aldrei skaplyndið glaða;
en ötull og dyggur á verði þú varst,
þó vindur og hafrótið æddi;
þar aldrei sá vognýr að eyrum þér barst,
sem íslenzka karlmennið hræddi.
Að morgni þú sigldir á mannlífsins dröfn,
við mótbyr, en einbeittan huga:
Að sífelt, unz kæmir í síðustu höfn,
í sérhverri mannraun að duga.
Ogl, síðan, það æ var þitt áhugamál,
á æfinnar gjörvalla sviði,
m- ð þrekið til verka og viljann sem stál,
að verða sem flestum að liði.
Og nær sem þú leggur í síðasta sinn
á sundið, er beimana skilur,
og liðinn á enda er lífsdagur þinn
og lægður hver hörmunga bylur;
vic kallið, þá glaður þú kveðja munt heim,
án kvíða, í frelsarans nafni.
Ef kólgan að skyggir á kaflanum þeim,
þér Krists myndin lýsir í stafni.
B. Thorbergsson.
YFIRHAFNIR
Vanaverð $45..00
SÉRSTAKT
$34.50
EFNISVÆNN
NAVY BLAR
Alfatnaður
Vanaverð $35.00
SÉRSTAKT
$29.50
LIBERAL
EASY PAYMENT TERMS
Just a Small Payment Down
MARTIN & CO.
EASY PAYMENTS LTD.
OPEN SATURDAY TILL 10 P.M. L. Harland, Manager.
2n<l FLOOR WPG. PIANO BLDG.,
PORTAGE A\I) HARGRAVE