Lögberg - 21.02.1929, Blaðsíða 2

Bls. 2.
LÖGBERG FIMTUDAGINN 21. FEKRÚAR 1929
Slys
ÞAR sem um er að ræða
skurði, mar, toj?nun, bruna
eða sár, þá er Zam-Buk
þægilega3t og bezta með-
alið til að græða alt slíkt.
Það er frá mjög heilnæm-
um jurtasafa að Zam.Buk
fær sinn kraft til að draga
úr verkjum og bólgu og
hindra áhrif gerlanna, og
til að fegra húðina.
Zam-Buk er ágætt við
saxa í höndum og frost-
bólgu. Kauptu öskju í dag.
Frá Finnhndi
Framfarir og bann. — Finnar
og Svíar.
Af fréttum þeim, sem frá Finn-
landi berast út um heiminn, ber
mest á þeim, sem segja frá bann-
inu, áflogum og morðum. Út af
því gti maður ætlað, að hið dag-
lega líf í Finnlandi bæri mest
merki þessa. En sannleikurfnn eT
sá, að komandi maður verður
mjðg lítið var við þetta. Að vísu
gerist þar ýmislegt misjafnt, en
það ber Htið á misfellunum. f>ær
eru dregnar i hlé. Hættulegir
menn eru ekki á ferli nema 1
rökkurbyrjun og á næturnar eT t
d. afar rölegt í Helsingfors. Og
maður verður varla var við á-
fengisnotkun meðal þeirra, sem
'fara á laugardagskvöldum út úr
borginni í óteljandi bifreiðum,
eftir vegum, sem enn hafa ekki
verið gerðir nögu breiðir og góð-
ir til þess að þeir geti talist bíl-
færir. En svona er það.— að því
sem miður fer er helzt haldið á
(lofti.
Það er satt: margt fer aflaga í
landinu, en fæstir komast í kast
við það. Þeir lesa aðeins um það
í blöðunum og taka því þess vegna
með mestu ró. Menn láta hann-
mennina eiga sig, hrista höfuðin
og ypta öxlum út af “humbuginu”
og öllu því, sem af því leiðir, öll-
um þeim yfirsjónum, sem skapast
vegna banns og smyglunar. Og
þótt þeir menn, er fást við smygl-
un og áfengissölu, reki hníf hvor
í annan við og við, þá hefir það
lítil áhrif á þjóðfélagið í heild.
Þe-s ber líka að gæta, að þjóðfé-
lagið er enn þreytt og í sárum
eftir nýafstaðna borgarastyrjöld,
og lætur því margt sem vind um
eyrun þjóta af því, sem annars-
staðar mund|i koma öillu í upp-
nám.
En það, sem mest mótar sögu
þjóðarinnar nú á seinni árum, er
þjóðemisstefnan. Hún fæddíst
undir okí Rússa, en hneigist nú
aðallega að því, að útrýma öllu
því, sem sænskt er í landinu. Þó
var -það vegna sambandsins við
Svía og vestrænni menningu að
þakka, að Finnar innlimuðust
ekki Rússlandi. Gegnustu og
beztu menn þjóðarinnar bðfðu
drukkið í sig vestræna menningu,
eins og t. d. Edelfelt og Sibelius,
og þeir sýndu það og sönnuðu, að
Finnland átti sér tilverurétt með-
al þjóðanna og að finska þjóðin
var alt of góð til þess að Rússar
gleyptu hana.
Þegar Finnland losnaði undan
harðstjórn Rússa, kom aftur-
kippur í þjóðeraismálið, og nú,
tíu árum eftir að sá afturkippur
byrjaði, getur maður noklcurn
veginn gert sér grein fyrir því,
hve mikil áhrif hann hefir haft.
J>au eru ekki lítil og má tákna þau
sem tvo höfuðstrauma. Fyrst ber
þess að gæta, að mentalífið var
þar áður sænskt í húð og hár, en
gegn því hafa nú finsku jafnað-
armennirnir risið öndverðir. Á
hinn bóginn hefir hugsunarháttur
í fjármálum stórbreyzt. Áður þótti
það varla manni sæmandi, að tala
heldur en vísindaritgerðir. Há-
skólarnir hafa mist sína þýðingu;
nú er það verzlunin, sem er tekin
við. Og í staðinn fyrir menta-
menn miklast nú hin finska þjóð
af íþróttamanninum Paavo Nur-
mi. — Þau 'heiðurslaun, sem Ed-
elfelt vann forðum í París, eru
'nú ekki talin neins virði á móts
við þá verðlaunagripi, sem Nurmi
fær víðsvegar um heim.
Þeir, sem eru svartsýnastir á
það, sem er að gerast og framtíð
landsnns, eru hinir sænsku menta
menn. J>eim sýnist ekkert fram-
undan nema myrkur og nótt. Þeir
bjartsýnu eru þjóðræknu Finn-
arair, sem eiga óhöggvinn skóg
að baki sér.
Þessi afturkippur um mat á
menningu, hefir haft sín áhrif.
Bannið, með áhrifum sínum á
samkvæmislífið, hefir líka hjálp-
að til og eins pólitíkin í þinginu,
sem tranar fram mönnum ment-
unar og menningarsnauðum.
Þjóðin hefir fengið ný viðfangs-
efni, ný metnaðarmál. Er nú að-
al áherzlan lögð á skógarhögg og
timburverzlun, mjólkurbú, papp-
írsgerð og íþróttir. Nú er ekki
lengur kept um yfirráð í andans
heimi. Nú er kept um fjármuni.
Nú er það keppikefli þjóðarinnar
að verða efnalega sjálfstæð, svo
hún geti látið að sér kveða í heims
viðskiftunum. — Jafnframt reyna
þá hinar finsklunduðu stéttir að
ná í embætti þau, sem gefa þeim
yfirráð yfir menningarmálum
þjóðarinnar. Þar hafa Svíar setið
í öndvegi um langan aldur.
Þó er eigi svo að skilja, að hinn
sænski • og sænsklundaði hluti
þjóðarinnar geti enga framtíð átt
í landinu, sé dæmdur til tortím-
ingar. Svíarnir geta enn komið
undir sig fótum. Þetta sjá þeir
finsku. Þess vegna eru þeir svo
espir.
að til hreykt sér af því, að vera
útvörður Vestur-Evrópu menning-
arinnar. Vonandi vex þjóðarremb-
ingur þeirra þeim eigi svo yfir
höfuð, að þeir missi sjónar á því
marki.—(Lausl. þýtt—Lb, Mgbl).
Eimskipafélag Islands
15 ára
1914—17. janúar—1929
Það mun löngum verða talinn
happadagur, laugardagurinn 17.
janúar 1914, þegar stofnfundur
Eimskipafélags ísland var hald-
inn. í dag eru 15 ár liðin frá
þeim degi.
Það er í rauninni ekki langur
tími, en á þessum fáu árum munu
þó hafa orðið meiri framfarir hér
á landi, en orðið hafa á nokkrum
öðrum 15 árum í sögu þjóðarinn-
ar. Margt hefir stuðlað að þeim
framförum. Þar á meðal má
vafalaust telja stofnun Eimskipa-
félagsins. En stofnun þess hef-
ir einnig háft annað í för með
sér. pá varð þjóðinni ljóst, hvers
hún er megnug, þegar mætti sam-
takanna er beitt.
Á þessum árum hefir orðið
geysimikil breyting á hugsunar-
hætti manna, nálega í öllum efn-
um. Þegar menn fóru fyrst að
hugsa um að stofna innlent skipa-
félag, var það með hálfum huga,
að þeir, sem fyrir því gengust,
sendu frá sér, sem “trúnaðarmál”
ávarp, eða einskonar fyrirspurn
til ýmsa góðra manna, hvort þeir
áliti, að mögulegt væri, að safna
svo sem 230 þús. kr. í hlutafé, til
þess að eignast eitt skip, eða helzt
385 þús. kr., og yrði þá hægt að
hafa skipin tvö.
Með þó nokkurri fyrirhöfn tókst I
að safna þessu fé, og meira að
segja svo miklu, að forgöngu-
rópu. Þaðan sigla skip að heita
má til hverrar einustu hafnar í
heiminum. Enda hefir það sýnt
sig, að mjög hagkvæmt hefir ver-
ið að fá'vörurnar með umhleðslu í
Hamborg, 'hvaðap sem mönnum
hefir dottið I hhug, og sömuleiðis
að senda vörur héðan þessa leið.
Lítill vafi er á því, að íslenzk-
um kaupmönnum og landinu í
heild sinni hefir sparast stórfé á
ári, síðan þessar beinu ferðir til
Hamborgar hófust, í lægra vöru-
verði og lægri flutningsgjöldum,
af því að á þann hátt hafa þeir
getað fengið þýzkar vörur beina
leið, í stað þess að þurfa að kaupa
þær af milliliðum í öðrum lönd-
um.
Þetta er nú sú hliðin, sem að
vöruflutningunum snýr. En hafa
menn gert sér það ljóst, hve mikil
breyting hefir orðið á ferðalögum
manna og aðbúnaði farþega á
þessum 15 árum? Þeir munu vera
margir, sem muna ýmislegt út
fergalögum í fyrri daga, hvernig
skipin voru þá, og hvernig aðbún-
aður manna var, og er ekki á-
stæða til að vera rifja það upp
hér. En þegar “Gullfoss” kom
hér fyrst, fyrir 14 árum tæpum,
þótti mönnum mikil stakkaskifti
hafa orðið á öllum útbúnaði fyrir
farþega. Margt af því, sem þar
mátti sjá, hafði ekki sézt hér áð-
ur, og þótti piörgum að mikil
breyting hefði orðið til batnaðar,
frá því sem áður var. Erlendu
félögin, sem keppa við Eimskipa-
félagið um siglingarnar hér við
land, sáu þetta fljótt og bættu
mjög skipakost sinn, til þess að
vera ekki eftirbátar okkar, og má
því bæði beint og óbeint þakka
! það starfsemi Eimskipafélagsins,
hve aðbúnaður manna á ferða-
| lögum á sjó hefir batnað á þess-
um árum.
Enn er Finnland bundið sterk- j mennirnir réðust í að hafa skipin
Hugsunarháttur þjóðarinnar hef-
um trygðaböndum við Norður- , tvö.—Nú þessa dagana tala menn ir breyzt mikið á þessum árum.
lönd. Enn er það svo, að áhrif I hinsvegar um sex miljón króna , Stríðsárin og árin þar á eftir með
Norðurlanda í Finnlandi eru fyrirtæki ein og Sogsvirkjunina, j gjaldeyrishruninu, sýndu okkur
veigamest til þess að finska þjóð- j sem sjálfsagðan hlut, og telja eng- , betur en nokkuð annað, hve holt
in einangrist ekki og hverfi aft-! in vandkvæði á að framkvæma og nauðsynlegt er að búa að sínu.
ur undir hramm Rússaveldis. —j slíkt. Svona hefir hugsunarhátt-
Stöku menn vilja ekki viðurkenna
notagíldi hins norræna menmng-
arsambands. Þeir vilja ekkert
við Norðurlandabúa sýsla. J>eir
vilja, að Finnar komist í beint: voru skip félagsins landsmönnum
samband við stórþjóðir Vestur- ^ ómetanleg eign, en á þeim árum
Evrópu. Þeir vilja að baltisku , var vöxtur skipastóls félagsins
jþau ár færðu oss heim sanninn
um, að það skiftir töluverðu máli,
hvort við eyðum meira en við öfl-
urinn breyzt í þessum efnum.
Það er óþarfi að minnast ein-
stakra atriða úr sögu félagsins um, og að við styðjum sem mest
nú. Allir vita, að á stríðsárunum
ríkin sameinist, nýju ríkin um-
hyerfis Eystrasalt. íSænska þjóð-
in vill vitanlega láta Finna sjálf-.
ráða í þessum málum. í Eistlandi
eiga Finnar frændur. Auk þess
er mikill vinahugur milli Finna
og Þjóðverja síðan 1918. Stærsta
blað landsins, “Helsingen Samo-
mat” hefir nýlega snúist á þá
sveif, að Finnar skyldu fjarlægj-
ast Norðurlöndum og hallast að
baltisku sambandi.
Bændastjórn er nú við völd í
Finnlandi. Hún tók við af jafn-
aðarmanna stjórn. Bændaflokk-
urinn er mjög finsklundaður.
Stiöra þessi hefir þó fundið, að
márgt 'þarf hún að sækja
tfl stjórnmála Norðurlanda. Hún
hefir þvl hliðrað sér hjá ýmsum
ráðstöfunum, sem svæsnir þjóð-
eraíssinnar ætluðu henni að inna
af hendi.
Bændaflokkurinn finski er mjög
ósamkynja, og má búast við, að
hann springi þá og þegar. Flokk-
arair sinn hvoru megin hugsa sér
gott til glóðarinnar að hirða brot-
in eftir sprenginguna. Búist er
við því, að bændastjórain velti úr
sessi innan skamms. Þó má vera,
að hún lafi nokkura tíma enn.
Aðal sérkenni hins finska þjóð-
lífs sem stendur, stafa eigi frá
brennivíni, barsmíðum og finsk-
um þjóðarrembingi.
Mest ber á framþróun á verk-
legum sviðum. Framfarirnar eru
auðsæjar og allstaðar. f borgun-
um þjóta upp ný hverfi. Vegir eru
lagðir um héruðin. Vegir eru nú
þar sem áður voru vegleysur. Og
bættar samgöngur hafa mjög
gagngerð áhrif á lundarfar þjóð-
arinnar og efnalega afkomu henn-
ar.
Þegar menn koma frá Rússlandi
til Finnlands, finst þeim þeir þar
mæta vestur-evrópisku menning-
unni. En komi menn vestan að
og þangað, er auðséð, að Finn-
land er á takmörkum Austur- óg
VesturnEvrópu.
Það er ekki nema eðlilegt, að
margir Finnar kjósi heldur að
vera forystuþjóð innan Eystra-
alla viðleitni til innlendrar starf-
semi, framleiðslu og siglinga.
lítill, því nálega var ókleift að fá
skip keypt eða smíðuð á þeim ár-
um. En síðan stríðinu lauk, hef-
ir skipastóllinn aukist svo, að nú
á félagið fimm traust og vel bú-
in skip til farþega- og vöruflutn-
inga, sem sigla í reglubundnum
ferðum til helztu hafna nágranna
landanna.
“Vísir” hefir ekki áður minst á
áætlun þá, sem félagið 'hefir gef-
ið út um skipaferðirnar á þessu
ári. Vill blaðið því nota þetta
tækifæri til þess að gefa yfirlit
yfir starfsemi félagsins nú, og
jafnframt bera hana lítilsháttar
saman við áætlun þá, er félagið
gaf út fyrir hið fyrsta starfsár
sitb, 1915.
Á þessu ári er áætlað, að skipin
fimm fari alls 54 ferðir milli ís-
lands og útlanda, en auk þess er
gert ráð fyrir, að aukaskip fari
fjórar ferðir, svo að samtals
verða ferðirnar 58. Þar af eru
35 ferðir frá Kahpmannahöfn til
íslands, 36 ferðir frá Leith, frá
Hamborg verða 25 ferðir, og frá
Hull 25 ferðir. — Árið 1915 voru
ferðirnar 10, með tveim skipum,
aðeins frá Kaupmannahöfn og
Leith. (Að vísu breyttist áætl- j hvern.
unin 1915 nokkuð vegna ófriðar-
ins, þ. á m. að því leyti, að skipin
fóru aldrei til Hamborgar, eins og
ráð var þó fyrir gert). Hefir
ferðafjöldinn því nærri sexfald-
ast á þessu tímabili.
lEn það sem er eigi minna um
vert er, að með starfsemi Eim-
skipafélagsins hafa
Nú er svo komið, að Eimskipa-
félag íslands mun mega teljast
svo nauðsynlegur liður í við-
skiftastarfsemi landsins, að
menn munu eiga örðugt með að
hugsa sér að vera án þess. En
það er ekki nóg, að það geti rétt
aðeins lifað, með meiri eða minni
styrk úr ríkissjóði. Það verður
að eiga vísan einhuga stuðning
allra góðra manna, svo að það
geti aukið skipastól sinn, fjölgað
skipaferðum og fylgst með kröf-
um tímans, jafnframt því, sem
það opnar enn nýjar leiðir fyrir
viðskifti íslendinga við umheim-
inn. Félagið á mikið verkefni
fyrir höndum á næstu árum, og
það er enginn vafi á því, að það
mun gera skyldu sína, ef það
verður vart sömu einingarinnar
og samtakanna um að styðja það
í þessu efni, og var um að stofna
það fyrir fimtán árum. — Vísir.
Hálf önnur askja
dró úr bakverknum
Segir Saskatchewan Maður um
Dodd’s Kidney Pills.
Mr. L. Mayhew Algerlega Lækn-
aður af sinni gömlu veiki.
Verwood, Sask., 18. febrúar —
(eiukaskeyti)—
Yfirlýsing Mr. L. Mayew, Box
E, Verwood, Sask., er á þessa
leið: “Eg þjáðist af bakverk í
sex mánuði. Hálf önnur askja
læknaði mig að fullu.”
Það eru svona vitnisburðir, sem
gert hafa 'Dodd’s Kidney Pills
frægar um alla Canada. 1 meira
en þriðjung aldar, hafa Dodd’s
Kidney Pills reyns lasburða fólki
regluleg hjálparhella.
Ef sjúkdómur yðar stafar frá
nýrunum, eru Dodd’s Kidney Pills
bezta meðalið.
Dodd’s Kidney Pills hafa lækn-
að þúsundir. Keynið þær nú í
dag.
Hljómlist og
kendir manna
Eftir Johannes Velden.
Dixon námufélagið
Eins og sjá má af auglýsingum
þeim, sem birzt hafa hér í blað-
inui, þá hefir Dixon námafélagið
nú til sölu 100,000 hluti á 50 cents
Félag þetta, sem sérlega er vel
útbúið að öllum áhöldum, er nú
um það leyti að hefja náfagröft
í Waverly námunum, sem liggja
við Beaver Lake í Saskatchewan-
/fylki, skamt frá ílandamærum
Manitoba fylkis. Eru námur þær
, ,. íslendingum saggar ag vera sérlega auðugar.
opnast nyjar viðskiftaleiðir, sem
vafasamt er að nokkurntíma hefði
orðið, ef erlendu félögin ein hefðu
ráðið siglingunum. Af nauðsyn
hófust siglingarnar til New York
á stríðsárunum, en á seinni árum hver.
hefir felagið tekið upp siglingar
til Hull, sem að flestu leyti mun
vera heppilegri höfn fyrir vöru-
Mr. James E. Dixon, sem er for-
seti og framkvæmdarstjóri téðs
námafélags, efir nýlega gefið þvi
50,000 hluti, sem nú seljast á 25c.
Allmiklar i byggingar
þessar mundir að rísa
eru
upp
um
við
flutninga, en sú, sem áður hafði Beaver Lake, og verða fleiri reist-
verið eina höfnin í Stór-Breta- ar með vorinu, er vinna hefst fyr-
landi, einkum vegna þess, hversu jr alvöru. Mælt er, að í námum
Hull liggur nálægt helztu iðnað- 1 þessum
arhéruðum Englands, og hve
hægt er um vik með alla umr
um peninga eða peninga ígíldí
Þá þótti doktorsnafnbót meira : «ftirbátar þeirra. En bjartsýnir
virði en margar míljónir króna. | menn á Norðurlöndum vona, að
Nú er þetta breytt. Menn hafa! F^nnar verðí í jframtíðinni sem
salts-sambandsins, fremur en að I hleðslu til og frá öðrum löndum.
vera í hópi Norðurlandaþjóða, og j Þá hafa ekki haft minni þýðingu
I sé um að ræða lítt þrot-
legan forða gulls, silfurs og kop-
»5*
beinu ferðirnar, sem félagið tók
upp til Hamborgar, undir eins og-
tðk voru á eftir stríðíð. Ham-
Eins og áður hefir verið tekið
fram, þá hefir félag þetta aflað
sér allra hugsanlegra nýtízku á-
halda, og má því ganga út frá því,
séð, síðan landið fékk sjálfstæðí, i bingað til undlr norrænum menn- ' borg mun vera einhver langmesta setn gefnu, að því sækist vinnan
að peningar eru því meíra virði1 íngaráhrifum. F5xax&r hafa hing- siglingaborg á megínlandí Ey- ve) og greiðlega.
Aldrei virðist viðfangsefni það,
sem nefna mætti tónfræðilegt
uppeldi, hafa verið jafn erfitt úr-
lausnar og einmitt nú. Á bessari
öld hinna stórfeldu, verkfræði-
legu og vísindalegu framfara,
þegar mannsandinn er að skygn-
ast æ dýpra í leyndardóma al-
heimseiningarinnar, þegar reip-
togið milli andlegrar skygni og
einsýnnar efniahyggju kemur á
slíku róti, að mannkynið fær ekk-
ert tóm til hljóðrar yfirvegunar
og sjálfsprófunar, — virðist það
því .nær ógerningur að benda á
leið, sem hagkvæm væri fjöldan-
um til þess að öðlast fullkomnari
skilning á tónlistinni og listræn-
um tónsmíðum.
Merkilegt er það, að þetta skuli
vera svo erfitt fyrir oss, sem sjón-
arvottar erum að hinum geysi-
miklu framförum á ölum sviðum
fræðslu- og uppeldismála. Und-
anfarnar aldir hefir skólafræðsl-
an og uppeldisstarfið jafnt og
þétt þokast í það einhliða horf,
að þroska skilning manna. Og
einkenni nútíðarmenningar vorr-
ar, sem stórmenni austrænu þjóð-
anna gagnrýna og Htilsvirða (eg
á hér einkum við raddir þeirra
Tagores og Gandhis) er það, að
tilfinningalífið er altaf að verða
fátæklegra. -
Vesturlandaþjóðirnar hafa orð-
ið fyrir ómetanlegu tjóni vegna
menningarsigra sinna og stór-
feldra framfara á verkfræðileg-
um sviðum. Hin mesta ógæfa
þeirra er klofningur eða tvískift-
ing á milli holds og anda. Við hlið
skýrrar raunsæisstefnu, sem legg-
ur aðaláherzluna á skilnings-
gagnrýni og rökfestu, verður á
aðra 'hönd vart við þokukenda
draumóra og tilfinningamók. En
með því einu, að sameina á ný
þennan tvíklofning kendanna,
geta þjóðirnar orðið raustar og
sterkar. Grikkir, sem lengst voru
komnir fornþjóðanna um menn-
ingui, — sem menningarþjóðir nú-
tímans mæna upp til sem fyrir-
myndar, er vart verði hægt að
líkjast, — áttu þessa einingu
kendanna, sem okkur vantar. Þeir
vissu þá og einnig meira um tón-
listina heldur en við og höfðu
djúptækari skilning á eðli henn-
ar, en hinir djúpvitrustu spek-
ingar vorra tíma. Fyrir þeim
hafði tónlistin í sér fólgið sið-
fræðilegt afl. Þungamiðja hverr-
ar tónsmíðar var ekki að þeirra
áliti það, hvernig hún var að
formi, heldur hver siðalærdómur
í henni fólst; þetta gagnrýndu
stjórnarvöldin og gátu þá lagt á
hana bann eða mælt með henni,
eftir því hvern siðalærdóm hún
hafði að flytja. Tónlistin var
þannig hjá Grikkjum hið göfug-
asta tæki til andlegs uppeldis, hin
eiginlega lyftistöng andlegs
þroska og menningar. Og tónlist-
in getur áreiðanlega engu síður
nú en þá, orðið lækningalyf við
andlegri vesöld vorra tíma. Þess
vegna lít eg svo á, að það sé eitt
ihið þýðingarmesta iviðfangsefni
vorra tíma, sem sérstaklega alúð
verði að leggja við að vinna að,
að leiðbeina almenningi til full-
komnari skilnings á tónlistinni,
og þar með að gera mönnum auð-
veldara að skilgreina kendir sín-
ar.
Sá, sem álítur að tónlistin sé
ekki annað en leikur með tóna og
hljóma eða list, 3em byggist á
formum einurn saman, eðas á, sem
hyggur það vera hámark tónlist-
argáfu að geta viðstöðulaust farið
með tónsmíð “eftir eyranu”, sewj
kallað er, getur aldrei skilið
hvernig á því stendur, að það
skuli vera erfitt viðfangsefni að
leiðbeina mönnum til skilnings á
tónlist, Með alþýðlegum hljóm-
leikum, af öllu tagi, géfst fólki af
ölum stéttum kostur á að heyra
fornar og nýjar tónsmíðar, prýði-
lega fluttar af ágætum lista-
mönnum, fyrir lítið gjald. Og
þetta á -að að vera til þess að hin
uppvaxandi kynslóð jafnt og full-
orðnir unnendur tónlistar fái
lært alt, sem um tónlist er að
læra. Opinberir fyrirlestrar um
sögu tónlistarinnar, formskýring-
ar á meistaraverkum o.s.frv., eru
haldnir víðsvegar, — þótt að vísu
sé lítið um slíka fræðslu enn hér
á íslandi. En þrátt fyrir alt þetta
held eg því fram, að þetta nái
ekki hinum eiginlega tilgangi
sínum, nefnilega þeim, að svala
þolrsta söngþyrstra manna, .—
dýpka skilning þeirra á því, sem
í raun og veru felst í tónlistinni.
Og einmitt í þessari viðleitni kem-
ur fram tvískiftingin, sem eg gat
um hér að framan. Á aðra hlið-
ina eru borin fram listaverk, en
á 'hina hliðina er rætt af lærdómi
um það, hvað skynsemi manna má
af þeim skynja.
Sannur skilningur á tónlist byrj-
ar þá fyrst, þegar áheyrandanum
ihefir tekist að koma skipulagi á
kendir sínar, þegar þær tilfinn-
ingar, sem tónlistin vekur í brjósti
hans, verða honum ljósar og
skýrar, —i þegar hann hættir að
hvarfla úr einni augnabliks
“stemningunni” í aðra, en getur
lesið úr tónsmíðinni, sem hann
hlustar á, skýrt mál tilfinning-
anna. En leiðin til slíks skilnings
liggur um lönd sálarfræðinnar.
Já, þetta er í raun réttri, raun-
veruleg hagnýting sálarfræðinn-
ar.
Einfaldur og ólærður maður, og
einmitt slíkur maður fremur en
“músiksnobbinn”, sem kallar sig
“músik-þekkjara”, getur oft og
tíðum á svipstundu og alveg ó-
sjálfrátt, gert sér grein fyrir því,
hvað felst í ákveðinni tónsmíð og
getur stundum einnig komið
nokkurn veginn orðum að því að
lýsa skilningi sínum. J>egar eg
get komið orðum að tilfinningum
mínum, verða þær um leið enn
skýrari fyrir mér sjálfum. Og
þetta er einmitt mjög mikilsvert
atriði. Það er nauðsynlegt að
skynjan vor standi ekki á einstök-
um, óljósum kenda - verkunum,
heldur að vér reyndum að draga
allar kendir vorar saman í einn
brennidepil, sem miðað er á þá
opinberun, sem birtist í tónunum.
Á sama hátt sem skilgreining
kendanna er tónskáldinu óhjá-
kvæmileg, til þess að geta á list-
rænan hátt túlkað tilfinningar
sínar í tónsmíðinni, þannig eigum
vér einnig að geta áttað oss á,
hvað fyrir tónskáldinu vakti, með
því að gera oss far um að skil-
greinar vorar eigin kendir, er vér
'hlýðum á tónsmíðina. En til þess
þarf leiðsögn í fyrstu, — og þá
leiðsögn veitir tónlistar - sálar-
fræðin.
Annars ber yfirleitt að gera
greinarmun á þeim eiginleikum
tónlistarinnar, sem verða þess
valdandi, að menn verða fyrir yf-
irborðéhrifningu, af því að hlýða
á Ijóðrænt lag efnislaust, sem vel
er flutt, létt og liðugt, með á-
kveðnu hljóðfalli og skýrum á-
herzlum, og á hinn bóginn þeirra
eiginleika, sem 'hugboð gefa um
það, hvað búið hafi í hug tón-
skáldsins, þegar hann var að
skapa tónsmíðina, sem stafar af
hugsanasambandsstarfi. Þegar um
þetta hefir verið rætt á málfund-
um, sem eg 'hefi haldið víðsvegar,
hefir það jafnan komið í ljós, að
eðliskendir andlega skildra manna
eru ótrúlega líkar og þeir komast
að sömu niðurstöðunni í aðalat-
riðum, þrátt fyrir það þó að þeir
lýsi kendum sínum með mismun-
andi hætti.
Og þessi aðalatriði leiða oss
dýpra inn í tilfinningalíf sjálfra
vor og þar með jafnframt til
fullkomnari skilnings á því í tón-
listinni, sem vér í það og það
skiftið erum að fást við. Oss tekst
þá að skipa því í réttan tilfinn-
ingaflokk. Af þúsundum and-
svara, sem eg efi fengið á þessum
'fundum, eru varla nema sex eða
sjö ónothæf. (Eg hefi skrifað
þessi svör hjá mér jafnóðum.)
í hverri lýsingu, sem menn gefa
á kendum sínum og skilningi á á-
kveðinni tónsmíð, eru jafnan ein-
hver sannleikskorn, og þegar
þessum sannleikskornum er rað-
að rétt, sálfræðilega, þá eru það
Hjálp Fyrir Þá, sem Hafa Veik
Nýru og Blöðrusjúkdóma.
Fólk, sem hefir veik nýru og
blöðrusjúkdóma, ætti að fá sér
flösku af Nuga-Tone. Þér þurf-
ið ekki að fara á fætur á nótt-
unni vegna kvala, ef þér hafið
Nuga-Tone við hendina. Þetta
meðal nemur á brott bakverk, og
önnur óþægindi, sem frá nýrun-
um stafa.
Mr. G! M. Hunter, Galveston,
Texas, segir: “Frá því er eg fór
að nota Nuga-Toné, eru nýrun í
ágætu lagi, og inna verk sitt á-
byggilega af hendi.” ,— Nuga-
Tone er selt hjá öllum lyfsölum.
En hafi þeir það ekki við hend-
ina, þá geta þeir fengið það hjá
heildsalanum.
nauðsynlegt er að hafa í huga,
þegar menn eru að reyna að gera
sér grein fyrir þessum kendum,
er það, að ekki sé hvarflað frá
því tónfræðilega atriði, er brjóta
á til mergjar og vilst inn á braut-
og gera í þess stað tónsmíðinni
fjarlægst aðalefnið, þ. e. leit eft-
ir hinum rétta tilfinningaflokki
og gera í þess staðtónsmíðinni
upp ýmiskonar áþreifanlegt inni-
hald.
Það sem í raun og veru er inni-
'hald tónlistarinnar, eru hljóm-
myndir, ef svo mætti að orði
komast, af innri þenslutilfinning—
um, sem mönnum eru venjulega
ósjálfráðar og sem orsakast af
hugsanaæsingi (“stemning”) sem
danski læknirinn Carl Lange,
sýndi fram á fyrir mörgum árum
í bók sinni um líkamsfræði
nautnanna. í undirmeðvitund-
inni umskapast þessar þenslu-
kendir í "hljóma-sýnir”.
aukinnar æða- og vöðvaþenslu.—
Á sama hátt hefir dapurleiki sinn
sérstaka flokk 'hljóma-sýna, einð
og hann einnig líkamlega lýsir
sér í breytingu hinna innri
þensluhlutfalla (og þetta eru að-
Einföld gleði breytist í aukna
hljóðfallfþenslu, hækkandi tón-
hæð og tónstyrk. Þessar hljóma-
sýnir svara til örari blóðrásar og
eins tvö einföldustu dæmin). Og
ósnortin eðliskend einfaldra
manna, og barna, getur næstum
því á líkamlegan hátt, lýst sam-
bandinu milli lags og kendar höf-
undarins, greiðar og ábyggilegar,
heldur en hinn djúpvitri tónlist-
arheimspekingur, sem truflaður
er af einhliða ofþroska heilans.
En þenna hæfileika til að skilja
ósjálfrátt eðli tónlistarinnar,
verður að æfa og dýpka.
Og þetta leiðir síðan af sér,
eins og fordæmi Grikkja sýnir,.
göfgun í tilfinningalífi og sið-
fræðis'hugmyndum þjóðanna.
(Th. Á. íslenzkaði.)— Lesb-
Morgbl.
einmitt þau, sem varða leiðina til
þess, sem vér munum einhvern
tíma síðar nefna itónfræðilegt
íippeldí alþýðunnar, — Það .sem
Hveitisamlagið
Nýlega fórust Mr. R. M. Ma-
honey, framkvæmdarstjóra hveiti-
samlagsins í Manitoba, þannig.
orð:
“Hagnaður sá, er af kornhlöðu-
samtökum hveitisamlagsins leið-
ir, er margfalþ víðtækari, en
margan grunar. Jafnvel hinn ó-
beini 'hagnaður, nemur stundum
stórfé, að ógleymdum hægðar-
aukanum fyrir bændur.
Stárfræksla kornhlöðufélaganna
er þannig vaxin, að beinn ágóði
kemur ekki ávalt þegar í stað í
Ijós. Samt er hagnaðurinn mik-
ill, sem kornræktarbændum fell-
ur í skaut.
Tökum til dæmis kornhlöðu, sem
hefir til meðferðar 200,000 mælav
Fyrir að hreinsa og flokk korn-
ið, fær kornhlöðufélagið $2,000-
í ómakslaun. En hver verður þá
hagnaðurinn, er meðlimir í sam-
laginu, sjálfir verða aðnjótandi?
Segjum að hann sé fólginn í verð-
hækkun, sem nemur þremur cent-
um á mælirinn, þá nemur sú upp-
hæð $6,000. Slikt sést ekki á
skýrslu korahiöðufélagsins, því
upphæðin rennur beint í vasa
framleiðandans sjálfs. Eða með
öðrum orðum, þá fá bændur aft-
ur tuttugu og fimm þúsund mæla 1
af buck-hveiti, villihöfrum, muldu
hveiti og fræ. Sé pundið selt á
1 cent, þá er þarna um upphæð að
ræða, sem nemur $15,000. Undir
gamja fyrirkomulaginu, myndi
upphæð þessi hafa runnið í vasa
kornhlöðufélaganna, í stað þesa
að nú rennur hún beint til fram-
leiðendanna sjálfra.
Korn'hlöðu samtök hveitisam-
laganna, eiga ekkert skylt við
venjuleg gróðafélög, því þau eru
starfrækt með hag allra sam-
lagsmeðlima jafnt fyrir augum, en
ekki hinna fáu.