Lögberg - 25.07.1929, Blaðsíða 1

Lögberg - 25.07.1929, Blaðsíða 1
42 ARGANGUR | WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 25. JÚLÍ 1929 Helztu heims-fréttir -->n<—^Qg^or-z^oc^OC Canada Á síðastliðnum þrem vikum hafa 12 skólahús brunnið í austurhluta Sasgatchewan fylkis. Enginn ef- ast um, að þessir brunar séu af manna völdum, en hitt er enn ó- sannað hverjir eru að þessu vald- ir. Sterkur grunur leikur þó á að Ðoukhohors, sem þar eru allfjöl- mennir, séu valdir að þessum spellvirkjum. Hafa þeir þar sterk- an félagsskap með sér og kalla sjálfa sig “Frelsissyni”. Hafa nú verið settir verðir til að gæta þeirra. Þessir “Frelsissynir’’ láta töluvert til sin taka. Meðal ann- ars festa þeir upp skjöl á síma- staura og annars staðar, þar sem helstu kenningum þeirra er hald- ið á löfti. Sérstaklega er stríð og allur vopnabúnaður harðlega for- dæmdur. “Getur maður hugsað sér Krist og postula hans ' með vopn í höndum.” Skyldu ekki flestir líka eiga heldur erfitt með að hugsa sér Krist og postula hans, fara um landið og brenna skólahús? * * * Það stendur til, að nú bráðlega verði bygð afar mikil bygging á nourð-austur horninul ,é Portage Ave. og Main St., Winnipeg. Er gert ráð fyrir að byrjað verði á henni nú í sumar eða haust, og að henni verði lokið að mestu á næsta ári, Bygging þessi á að verða 16 hæðir og hár turn þar að auki, og er það háreistari bygging heldur en nokkur önnur, sem bygð hefir verið í Vestur-Canada enn sem komið er. Verður bygging þessi mikil bæjarprýði, þegar hún er komin upn ondn stendur hún við fjölförnustu gatnamótin í Winni- pog’. Eigandinn er hinn auðugi maður, James A. Richardson. * * * Um tíma í vetur var póstflutn- ingi með loftförum haldið uppi í Vestur-Canada. Verður nú aftur byrjað á því, einhvern tíma í sept- ember í haust, en ekki fastákveð- ið hvaða dag. Verður póstur fluttur í loftinu alla leið milli Winnipeg og Banff, en þaðan með hraðlest vestur á strönd. Verður þá póstur fluttur í loftinu alla leið milli Montreal og Banff, en nokkuð af leiðinni liggur um Bandaríkin, eða frá Montreal til Uetroit, Chicago, Minneapolis, Far- go og Winnipeg, og svo vestur um Canada til Banff. Er gert ráð fyr- ir, að póstur komist alla leið milli Montreal og -Calgary eða Edmon- ton á 33 klukkustundum. * * * Nýtt félag hefir verið stofnað, Weð |5,000,000 höfuðstól, til að reka námaiðnað í Norður-Mani- toba,; svo það leynir sér ekki að álitið er að þar sé mikill málmur i jörðu og mikla auðlegð að finna. Eins og áður hefir verið skýrt frá kér í blaðinu, stendur til að á oæsta ári byrji enskt félag á því oiikla fyrirtæki, að virkja White Mud fossana í Nelson fljótinu og verður það vafalaust til að auka Pijög námaiðnaðinn, því vatnsork- an er nú mjög nauðsynlegt skil- yrði alls iðnaðar. * * * Hin nýju tollög Bandaríkjanna koma að sumu leyti óþægilega við Canada, þar sem þau gera Can- adamönnum mjög erfitt að selja vörur sínar, sérstaklega landbún- aðarafurðir, til Bandaríkjanna, vegna þess hve innflutningstoll- arinn er hár. tít af þessu hefir ekki verið gert mikið veður hér í Canada í blöðunum eða á þingum e^a mannamótum, en í gegn um tulltrúa sinn í Washington, hefir Eapadaí^tjórnin látið stjórn og ^lng Bandaríkjanna greinilega Vlta afstöðu sína í þessum toll- ^álum og er ekki ólíklegt, að það ^afi heillavænlegri afleiðingar, Beldur en hávær, og kannske eitt- ^* i * * * v *að töluvert ósanngjörn mótmæli gegn tollhækkuninni. * * * Jushua Anderson og María °na hans héldu upp á sjötugasta fjórða giftingar afmælið sitt nú fyrir skömmu. Gamli maður- inn er 114 ára gamall, en konan tuttugu árum yngri, eða ekki nema 94 ára. Bæði eru þau enn ern og við sæmilega heilsu, og líður vel. Mr. Anderson hefir aldrei fengið sér í staupinu þessi 74 ár, sem hann hefir verið gift- ur, en tóbak hefir hann brúkað og þykir gott. Hann les enn gler- augnalaust og læknishjálp hefir hann ekki þurft nema einu sinni, síðan hann man fyrst eftir sér. Hjón þessi eru bændafólk og eiga heima í Ontario. *■ * * Reglulegar, daglegar flugferðir eru nú byrjaðar milli Winnipeg og Minneapolis. Tvær flugvélar eru notaðar, og leggja þær báðar af stað klukkan eitt á hverjum degi, önnur frá Winnipeg, hin frá Minneapolis. Flugið milli þess- ara staða tekur fjóra og hálfan klukkutíma. Fargjaldið aðra leið- ina verður $40, en báðar leiðir $75. Vegalengdin er um 500 míl- ur.’ Komið er við á tveimur stöð- um, Grand Forks og Fargo. * * * Enn gengur heldur erfiðlega með Winnipeg sýninguna fyrir- huguðu. Fyrir nokkrum mánuð- um lét bæjarstjórnin Winnipeg- búa greiða atkvæði um það, hvort þeir vildu samþykkja að tekið væri mikið lán til sýningarinnar og hvort þeir vildu heldur hafa sýninguna þar sem hún var hér á árunum, meðan sýning var hald- in í Winnipeg, eða hvort þeir vildu hafa hana rétt norðan við Kildonan Park, þar sem bærinn á allstóra landspildu. Lántakan var sanfþykt og sömuleiðis stað- urinn norðan við Kildonan Park. Nú er að því komið, að sýningar- nefndin vill fá yfirráð yfir þess- ari landspildp, þar sem sýningin I átti að vera, en þá er bæjarstjórn- in ekki tilbúin að láta það af hendi og margir af bæjarráðs- mönnunum eru því 'hreint og beint mótfallnir, að sýningin verði höfð á þessum stað. Sérstaklega eru bæjarráðsmennimir, sem kenna sig við verkamennina, þess- um stað nú mótfallnir, og sjá á því ótal meinbugi að hafa sýn- inguna þar. Alveg fráleitt hafa þó þessar ástæður myndast síðan fyr- nefnd atkvæðagreiðsla fór fram. Á bæjarráðsfundi, sem haldinn var á mánudagskveldið í þessari viku, var mikið rætt um þetta mál og varð niðurstaðan sú, að vísa því til fjármálanefndar bæjar- ráðsins. Sýnist þetta mál nú enn alt í óvissu. Enginn veit hvort Winnipegbær hefir nokkurn tíma framar sýningu og því síður hvar eða hvenær. Bandaríkin Loren W. Mendell og Roland B. Rinehart frá Los Angeles, hepn- aðist nú nýlega að halda flugvél sinni, “Angeleno” uppi í loftinu í 246 klukkustundir, 43 mínútur og 32 sekúndur. * ■* * Maður að nafni James H. Spooner, hefir fyrir skömmu orð- ið fyrir því, að vdra tekinn fast- ur í Rochester og honum vísað úr landi, vegna þess að hann fyrir 27 árum hafi á ólöglegan hátt fluzt til Bandaríkjanna frá Can- ada. Var hann þá að eins 6 ára gamall. Finst honum ekki, að hann eigi að gjalda þess, hvað foreldrar sínir kunni að hafa gert, þegar hann sjálfur var á ó- vita aldri. Kvartar hann undan meðferðinni á sér, og segist ekk- ert hafa fengið að éta í 24 klukku- stundir. Segist hafa verið sett- ur á járnbrautarlest og fluttur til Welland, Ont., og þar látinn út úr lestinni., Hann var nýstaðinn upp úr legu á spítala í Rochester, þegar hann var tekinn fastur. Hafði hann meiðst við járnbraut- arvinnu og hafði verið að höfða skaðabótamál gegn félaginu, sem hann nú hefir gert. Heldur mað- urinn, að þetta hafi eitthvað við þessa meðferð á sér að gera. Lo’ftfarið ‘Untin’ Bowler frá Chicago, hefir farist og sokkið við Labrador strendur. Mennirn- ir komust þó af og eru snúnir heimleiðis. Þeir ætluðu, eins og áður hefir verið getið um hér í blaðinuf að fljúga frá Chicago til Labrador, Grænlands og íslands og þaðan til Berínar. * * * Hinn 15. þ. m. hélt bændaráðið (The Farm Board) sinn fyrsta fund. Var Hoover ‘forseti þar við- staddur og hélt ræðu, þar sem hann gerði mikið úr samvinnutil- raunum bænda, en varaði þá sterk- lega við að gera sér vonir um að hagur þeirra batnaði mikið alt í einu. * * * Nýlega er dáinn í New York, Robert Henri, frægur amerískur málari, sextíu og fjögra ára að aldri. * * * Það hefir verið sagt um Clinton ríkisfangelsið í Donnemore, N. Y., að þar sé harðsnúnari óaldarlýð- ur saman kominn, heldur en í nokkru öðru fangelsi í heimi. Á mánudaginn í þessari viku gerðu 1,300 fangar tilraun til að strjúka þaðan. Það hepnaðist ekki að vísu, því eftir meir en fjögra stunda bardaga, kornu fangaverð- irnir föngunum aftur á sinn stað, en þá voru tveir fangaverðir særð- ir, þrír fangar dauðir og þrettár. særðir og tvær verksmiðjur, fang- elsinu tilheyrandi, brunnar til kaldra kola. Um 1,560 fangar voru alls í fangelsinu, en um 260 tóku ekki þátt í þessu. Vitanlega höfðu fangarnir haft samtök um að strjúka, en svo leynt fóru þeir með það, að fangaverðirnir vissu eiginlega ekkert fyr en fangarnir stukku allir á stað í einu„ klukkan rúmlega átta um morguninn. Bretland Þurkar óvanalega miklir hafa gengið á Bretlandi að undan- förnu. Jarðargróður er því lítill, en það er ekki nóg með það, held- ur er óttast að vatnsskortur kunni að verða á sumum stöðum, ef þurkunum heldur áfram, og veð- uyfræðingarnir spá einmitt að svo muni) verða. Hefir stjórnin jafnvel skipað svo fyrir, að spar- lega skuli fara með vatnið, þar sem þannig stendur á, að mögu- leikar eru á að það geti þrotið, ef þurkar haldast mjög lengi enn. * * * Þeir MacDonald forsætisráð- herra og Dáwes sendiherra Banda- ríkjanna á Bretlandi, hafa nokkr- um sinnum átt tal saman um tak- mörkun herflotanna. Þykir senni- legt, að þeir MacDonald og Hoov- er forseti muni áður en langt líð- ur mæla sér mót til að tala um þetta málefni, og ekki ólíklegt, að það leiði til þess, að Bretland og Bandaríkin komi sér saman um að draga eitthvað úr sinum stór- kostlega herskipastóli. Hvaðanæfa RúSsar og Kínverjar standa her- væddir á landamærunum og virð- ást til þess búnir að ráðast hvorir að öðrum þegar minst varir, eftir því sem fréttirnar þaðan austan úr heimi segja. Er jafnvel sagt, að Rússar hafi eitthvað haldið inn í Kínalöndj en til bardaga hefir enn ekki komið, og stjórnir beggja ríkjanna fullvissa stjórnir annara ríkja um, að þær leggi ekki til or- ustu, nema til sjálfevarnar, og báðir þykjast vilja halda fast við Kellogg sáttmálann. Ágreining- urinn er út af járnbraut, sem liggur um Kinalönd, en Rússar hafa bygt og eiga að miklu leyti. Báðir vilja hafa yfirráðin yfir henni. Frakkar hafa boðist til að semja milli þeirra, en því hafa Rússar hafnað. * * * Mussolini he'fir látið loka 27,000 vínsöluhúsum á síðastliðnum fimm árum og segist skuli loka öllum vínsöluhúsum á ítalíu, svona með tímanum. Það er sagt, að á ítalíu séu 8,500,000 ekrur lands notaðar til vínræktar, og er það meira land en allar hinar Evrópuþjóð- irnar til amans nota til vínrækt- JARÐSKJÁLFTI Á ISLANDI Ofviðri í N. Dakota Símskeyti frá London segir, að stórkostlegur jarðskjálfti hafi verið á íslandi á þriðjudaginn í þessari viku, síðari hluta dagsins, og hafi hann náð yfir alla suður- strönd landsins. Segir fréttin, að svo mikill hafi hann verið, að slík- ur jarðskjálfti hafi ekki komið á íslandi í fimtíu ár. Stórar stein- steypu byggingar í Reykjavík hafi hallast og húsin hafi tæmst af fólki á örstuttum tíma. Mestur hafi jarðskjálftinn verið í grend við Heklu. Meira segir símskeyt- ið ekki og aðrar fréttir af þessu hafa Lögbergi enn ekki borist. 1 unar. Alt sitt vín drekka ítalir sjálfir, og selja ekkert öðrum þjóðum. Korn rækta þeir ekki nærri nógu mikið handa sjálfum sér. Frá Islandi Reykjavíik, 29. júní. Ólafur ólafsson kristniboði er nýfarinn af landi burt ásamt konu sinni, eftir rúmlega ársdvöl hésr. Hefir hann ferðast víða og haldið samkomur og hvarvetna þótt aufúsugestur. Nýlega hefir hann gefið út safn af prdikunum þeim, sem hann hefir haldið oft- ast hér á landi, og heitir bókin “Grundvöllurinn eini”. ólafur og kona hans fara fyrst til Noregs og dvelja þar um tíma, en síðan er feirðinni heitið til Kína og starfa þar að kristniboði meðal heiðingja. Stendur íslenzka trú- boðsfélagið straum af ferðalagi hans og dvöl austur þar. Kappróður var háður ií örfiris ey 'í vikunni sem leið milli sjó- manna af allmörgum togurum Rvíkur. Urðu skipsmenn af Ar- inbirni hersi hlutskarpastir allra og fengu minnispeninga að verð- launum auk bikarsins, er Morgbl gafj til fairandverðlauna handa snjöllustu ræðurum íslenzkra tog araháseta. Glímufélagið Ármann, sem um langt skeið hefir talið innan vé- banda sinna snjöllustu glímumenn þjóðarinnar, efnir til Þýzkalands- farar í sumar til að sýna Þjóð- verjum glímu. Upptökin að för- inni á R. Prinz, Þjóðverji, sem dvaldi hér í Reykjavík fyrir nokkr- um árum, og verður hann glímu- flokknum til aðstoðar ytra, en far- stjóri verður Jón Þorsteinsson í- þróttakennari. Verða 12 til 13 menn í förinni. Hafa glímumenn- irnir stundað æfingar siðan í byrjun maímánaðar og fara sýn- ingarför innanlands áður en þeir fara til Þýzkalands, en það verð- ur 26. ágúst. Guðfræðisprófi luku á laugar- daginn var þessir kandídatar: Jón Auðunsson, Einar Guðnason, Sig- urjón Guðjónsson og Þorgrímur Sigurðsson með fyrstu eink. og Gunnlaugur B. Einarsson með II. einkunn betri. Vatnsréttindi í Soginu hefir Reykjavíkurbær nýlega kej/pt af Magnúsi Jónssyni prófessor fyrir 88,000 krónur, í landi trlfljóts- vatns. Dómur sænsku nefndarinnar, sem gera skyldi út um úrslit kapp- skákarinnar milli fslendinga og Norðmanna í vor, er nú kominn. Er hann á þá leið, að íslending- um eru dæmdar tvær skákirnar, nfl. Brynjólfs Stefánssonar og Eggerts Gilfer; Norðmönnum þær tvær, sem Ásmundur Ásgeirsson og Einar Þorvaldsson tefldu, og enn tvær jafntefli — skákir Sig- urðar Jónssonar og Jóns Guð- mundssonar. Standa því báðir aðilar jafnir. Sejersted Bödker, bankastjóri frá Osló er nýkominn hingað til lands. Hefir hann haft allmikil afskifti af íslandsmálum og er hollvinur lands og þjóðar. Hefir hann haft forgöngu í því, að Norðmenn gefi íslendingum hús í Osló, er verði aðal samkomustað- ur þeirra íslendinga, sem þar eru búsettir og jafnframt heimili ís- lenzkra námsmanna þar í borg- inni. Skýrslur um sparisjóðsfé hefir Hagstofan nýlega gefið út og ná þær yfir árin 1911 til 1925. Á þeim tíma hefir sparisjóðsfé vax- ið úr tæpum 7 miljónum upp í 49 milj., eða úr 82 krónum í 488 krón- ur á mann. í árslok 1925 voru alls 50 sparisjóðir og 10 bankar og bankaútibú starfandi í landinu. Eru sparisjóðirnir flestir litlir, en bankarnir geyma mestan hluta sparifjárins eða um fimm sjöttu hlutj^ Aðeins einn sparisjóður- inn geymir meira en eina miljón í innstæðufé, 6 geyma frá 300,000' til miljón, en 27 undir 100,000 kr Sparifjáreignin hefir að undan- förnu um það bil þrefaldast á hverjum 10 árum. — Vörður. Reikningur Islandsbanka fyrir síðasta ár er nýlega kominn út. — Hefir ágóði af rekstrinum numið alls 593 þús. krónum og er það nokkru minna, en árið á undan. Viðskiftavelta bankans var hærri síðasta ár en 1927, eða 319,319,758 krónur (í stað 283 milj.)i og inn- stæðufé hefir aukist um nálægt miljón krónur á árinu. Ágóðinn gengur vitanlega allur til afskrifta á eldri töpum bankans, en þau voru talin 3.7 miljónir árið 1926, en eru komin niður í rúma miljón þegar tekjuafgangur síðasta árs kemur til skjalanna. Sænska frystihúsið er nú svo langt komið, að búist er við að það geti byrjað að selja ís í ágúst- mánuði. Eru allar vélar þess komnar og sem óðast verið að setja þær upp. Mentaskólanum verður sagt upp í dag. Hafa 36 nemendur lokið stúdentsprófi, þar af tveir utan- skóla, en gagnfræðaprófi luku 49 nemendur. Stórstúkuþing hefir staðið yfir hér í bænum undanfarna daga og var því slitið á fimtudagsnótt. 1 framkvæmdarnefnd fyrir næsta ár voru kosnirr stórtemplar Páll J. Ólafson tannlæknir, stórkanslari Helgi Sveinsson fasteignasali, stór varatemplar Guðrún Einarsdóttir í Hafnarfirði, stórritari Jóhann lögmundur Oddsson, stórgæzlum. unglingastarfsemi Magnús V. Jó- hannesson, stórgæzlum.. löggjaf- arstarfs séra Björn Þorláksson frá Dvergasteini, stórgjaldkeri Helgi Helgason verzlunarstj., stórfræð.- stjóri Gunnar Andrew Jóhannes- son verzlunarmaður á ísafirðl, stórfregnritari Friðrik Björnsson afgreiðslumaður, og stórkapelán Vilh. Knudsen fulltrúi. Enn frem- ut var samþykt ag fyrverandi stór- templar, Sigurður Jónsson skóla- stjóri skuli einnig eiga sæti i f ramkvæmdarnefndinni. Prestastefnan var haldin hér í Reykjavík 13.—15. þessa mánað- ar. Prédikun flutti séra Svein- björn Högnason á Breiðabóslstað í Fljótshlíð og lýsti jafnframt prestvígslu, því biskup vígði Jón Ólafsson cand. theol. til Holts- prestakalls í önundarfirði. Fund- ir prestastefnunnar voru haldnir í K. F. U. M. að vanda, en tveir op- inberir fyrirlestrar voru haldnir í dómkirkjunni. Þann fyrri hélt Sigurður P. Sívertsen á fimtu- dagskvöldið um “Kröfu kristin- dómsins um iðrun of afturhvarf”, en Bjarni Jópsson dómkirkjuprest- ur þann siðari um fræði Lúters, í tilefni af því, að nú eru fjögur hundruð ár liðin síðan þau komu út. Gjaldþrot hafa orðið 19 á árinu sem leið, þar af 10 í Reykjavík. Er það álíka mikið og á árunum 1921 til 1925. Reykjavíkurhöfn verður enn aukin nokkuð í sumar. Verður gerð ný bryggja vestan við gamla hafnarbakkann, svo löng, að þar geti legið þrjú skip samtímis. jafnframt verður höfnin dýpkuð að vestanverðu. Danskt félag hefir tekið verkið að sér og verð- ur byrjað á því á nstunni. — Vörð- ur 29. júní. Frétt frá North Dakota segir, að ofsaveður hafi gengið þar yfir á sunnudaginn var, klukkan að ganga fjögur, og hafi meðal ann- ars náð yfir íslenzku bygðirnar, Mountain, Eyford og Gardar. Vindurinn svo mikill, að hann braut rnörg stór tré og símastaura hrönnum saman. Stórar hlöður hjá bændum brotnuðu í spón og margar smærri byggingar, og fuku sumar all-langa leið. Á ökrum urðu ekki miklar skemdir, að því er fréttin segir, enda fylgdi of- viðrinu ekki hagl, en regn mikið. Ekki er þess getið, að mannskaði hafi nokkur orðið, eða nokkur hafi meiðst. Halldór Briem dáinn. í gærmorgun andaðist Halldór Briem bókavörður, eftir langvar- andi heilsuleysi. Hann var fæddur að Espihóli í Eyjafirði 5. sept. 1852. Foreldr- ar hans voru Eggert sýslumaður Briem og kona hans Ingibjörg Eiríiksdóttir Sverrissonar. Kalldór útskrifaðist úr latínu- skólanum í Reykjavik 1871, gekk því næst á prestaskólann og út- skrifaðist þaðan 1875. Sumarið eftir fór hann til Ameríku og var tcftkur með stórum hóp íslend- inga, er þá fluttist vestur og sett- ist að í Nýja íslandi. Dvaldi Hall- dór vestan hafs til vorsins 1877, og hvarf þá heim, en um haustið fór hann vestur aftur og settist að í Nýja íslandi. Þar var þá ný- stofnað fyrsta blað íslendinga vestan hafs, “Framfari”, og gerð- ist Halldór ritstjóri þess og gegndi því starfi til janúarloka árið 1880. Þá stóð yfir fyrsta trú- máladeilan meðal Vestur-lslend- inga um kenningar “norsku syn- odunnar‘‘ svonefndu. Var Hall- dór henni andvígur og fylgdi þar séra Jóni Bjarnasyni að málum. Gerðist hann nú prestur þess safnaðar í Nýja íslandi, sem hneigðist að kenningum þeirra séra Jóns. — Gegndi hann prests- vex'kum meðal íslendinga víða fram til ársins 1882. Þá 1 ágúst- mánuði fór hann alfari heim til Islands og um haustið tók hann við kennaraembætti við Möðru- vallaskólann. Gegndi hann því starfi þangað til skólinn var flutt- ur til Akureyrar, og gerðist þá kennari við gagnfræðaskólann þar og hélt því starfi fram til ársins 1909. Þá var honum veitt 2. bókavarðarstaðan við Lands- bókasafnið í Reykjavík. Meðan Halldór var vestan hafs kvæntist Jiann eftirlifandi konu sinni, Susie f. Taylor, bróðurdótt- ur Talyors þess, er var leiðbein andi íslendinga á frumbýlingsár- um þeirra vestra.—‘Mgbl. 30. júní. Ný bók Aðalsteinn Kristjánsson: “Sup- erstition in the Twilight’’. Höf- undur bókar þessarar, er þegar kunnur af sínum fyrri ritverkum, svo sem “Austur í blámóðu fjalla” og “Svipleiftur samtíðar- manna”. Er þetta fyrsta bókin, sem höfundurinn hefir samið á ensku. Er frágangur bókarinnar hinn snyrtilegasti. Verð 50 cents. Síðast liðið sunnudagskvöld, lézt að Árborg, / Man., Mrs. Guð- rún Anna Reykdal, ekkja Andrés- ar Reykdals, fyrrum kaupmanns í Árborg. Var hún jarðsungin frá útfararstofu A. S. Bardals á mið- vikudaginn, af séra B. B. Jóns- syni, D. D. Hin Framliðna* kona var 57 ára. Hr. Tryggvi Ingjaldsson frá Ár- borg, Man., var staddur í borg- inni um miðja yfirstandandi viku. % _________________ Þann 15. þ. m., lézt á St. Boni- face sjúkrahúsinu, Baldvin Guð- mundsson frá Gunnólfsvík í Norð- ur-Múlasýslu á íslandi, 93 ára að aldri. Hafði hann dvalið um 26 ár hjá Sigurði sjmi sínum, er heima á að 304 Gregg Str. hér í borginni. Baldvin heitinn hafði verið blindur tvö síðustu árin. Þessa látna öldungs verður nánar minst síðar. NÚMER 30 Landnám í Grœnlandi Frá 1. júlí hafa danskir þegnar leyfi til að reisa bú á Græn- landi. Samkvæmt reglugerð, sem inm anríkisráðuneyti Dana hefir gef- ið út, eiga danskir þegnar að fá leyfi til þess, frá 1. júlí næstkom- andi, að reisa bú á Grænlandi. Grænlandsmálin eru ekki lengur í innanrikis ráðuneytinu, því að þegar Stauning tók við stjórn, lagði hann þau undir sig. Félagið “Det ny Grönland” hef- ir nú látið mál þetta til sín taka. Helztu stjórnendur þess félags eru þeir Ole Bendixen og God- fred Hansen sjóliðsforingi, og hafa þeir nýlega átt tal við Strauning um þetta. Vill félagið að heimild reglugerðarinnar verði notuð, og að dönskum bændum sé gefinn kostur á að nema land á Grænlandi með sæmilegum skil- yrðum. En hér er þó við raman reip að draga, því að til þess þarf sam- þykki “Grænlandsstjórnar” og enn fremur á “Det sydgrönland- ske Landsraad” að leggja þar orð í belg. En það er kunnugt um báða þessa ikálsaðila, að þeir vilja halda Grænlandi “lokuðu’’, hvað sem tautar og raular. “Grænlandsstjórnin” hefir ver- ið spurð um álit sitt á landnámi í Grænlandi. Hún segir að þrír eða fjórir menn hafi óskað eftir að flytja þangað búferlum, síðan nýja reglugerðin var kunn, en hún kveðst hafa svarað þeim svo, að það væri nú ekki hlaupið að því. Fyrst og fremst þurfi hver landnemi að fá meðmæli sín og “landráðsins" í Suður-Grænlandi Auk þess sé það ekki hrist út af erminni sinni að reisa þar bú og nema land, því að fyrsta árið og jafnvel tíu fyrstu árin, geri menn ekki betur en að gera áveitur og ryðja grjóti, og á meðan fái þeir ekkert í aðra hönd. Það sé því ekki fyrir aðra en vel efnaða menn að hugsa til landnáms þar, en þeir menn muni nú heldur vilja taka sér góða jörð í Danmörku, heldur en þræla í mörg ár 1 Grænlandi fyrir ekki neitt. En þá sé náttt- úrlega til sú leið, að ríkið hlaupi undir bagga með landnemunum, og “Det ny Grönland” ætlist víst til þess. Ef Grænlendingar óski eftir því sjálfir, að fá menn, er geti kent þeim landbúnað, þá sé sjálfsagt að verða við því að leggja fé fram til þess eins og þarf, en enn hafi ekki komið fram nein slík ósk frá “grænlenzka landráðinu.’ ’ Þegar eftir að stjórn “Det nye Grönland” hafði talað við Staun- ing um þetta mál, boðaði hún til almenns fundar, og á þeim fundi skýrði Godfred Hansen frá því, hvað félagið ætlaðist fyrir. Hann kvað nauðsynlegt að gefa dönsk- um bændum kost á að nema land á Grænlandi. Lengur mætti ekki halda fast í þá fiAu, að hafa að hafa Grænland lokað fyr- ir Dönum. Það væri hreint og beint æskilegt, að í Grænlandi kæmi upp blendingsþjóð. — Þá færþist menningin alt af lengra og lengra norður á bóginn, og það vaeri hægt að skapa sjálf- stæða menningu í Grænlandi. — — ‘‘Vér viljum taka upp hugmynd Eiríks rauða og nema land að nýju. Það er eina ráðið til þess að tryggja samband Danmerkur og Grænlands.” Síðan mintist hann á það, að góð skilyrði væri á Grænlandi til kvikfjárræktar. Það þyrfti að fá ötulan forstjóra til þess að standa fjTÍr sauðabúinu hjá Julienhaab og fá hnum fimtíu unga, danska menn til aðstoðar. Gerir hann ráð fyrir, að kostnaður verði 200 þús. kr. fyrsta árið og síðan 50 þús. kr. á ári, en það fé sé hægt að taka af eftirgjaldinu af kryolit- námunum. Að lokum gat hann þess, að Stauning hefði lofað að athuga málið. — Lesb. Mgbl.

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.