Lögberg - 25.07.1929, Blaðsíða 7

LÖGBERG FIMTUDAGINN 25. JÚLÍ 1929.
Bia. 7.
Saga heimfararmálsins
Framh. frá bls. 5.
um það, bvað miklu beimfaj'araefnd Þjóði-ækn-
isfélagsins hafi afrekað, að eg vil levfa mér að
íbuga það atriði og fara um það nokkrum orð-
um, áður en eg lýk máli mínu. Hafi nefndin
afkastað nokkru því, er til afreka má telja,
verð eg að játa, að eg er ekki svo glöggskygn
að eg liafi komið auga á það. Mér finst, að til
þessa tíma liafi starf beimfararnefndarinnar
verið aðallega í þ\ií fólgið að reyna að varð-
veita sína “ímynduðu tign”, bæla sjálfri sér
og níða sjálfboðana. Þegar reikningar beim-
faramefndárinnar, eins og þeir standa á þessu
stigi málsins, eru gerðir upp, verður því útkom-
an þessi:
1. Heimfararnefndin er eingöngu nefnd
Þjóðræknisfélagsins, en ekki nefnd Vestur-
Islendinga, og bún bannar öllum utanfélags-
mönnum öll afskifti af beimfararmálinu.
2. Heimfararnefndin sótti um stjórnar-
styrkinn í nafni allra Vestur-lslendinga, en
ekki í nafni Þjóðræknisfélagsins og gerði það
án nokkurs umboðs frá Yestur-lslendingum
eða frá félaginu, sem bana kaus.
3. Hún bað um ákveðna uppbæð í ákveðnum
tilgangi og fullvissaði stjómimar um, að Vest-
ur-lslendingar væm einliuga um að vilja stvrk-
inn, ]>ó hann stæði til boða einungis með skil-
yrðum, sem nefndin þorði ekki að segja frá ög
þrætti fvrir opinberlega. Hún sagði Vestur-
fslendingum, að þetta væri heiðursgjöf til Vest-
ur-fslendinga, sem stjórnirnar væru að þrýsta
upp á nefndina. Hún sagði bæði stjórnunum
og Vestur-fslendingum ósatt.
4. Hún lofaði Manitoba-stjórninni að verja
stvrknum einungis til þesis að auglýsa Manítoba
á íslandi. Hún sagði Vestur-fslendingum, að
stvrkurinn yrði notaður einungis til undirbún-
ings heimfararinnar hér og til að auglýsa ís-
land út á við. Hafi liún því hugsað sér að standa
við loforð sitt til Manitoba-stjómarinnar, var
hún að segja Vestur-íslendingum vísvitandi
ósátt.- Hafi hún á hinn bóginn baft í bvggju
að svíkja það loforð, þá verður naumast hjá
þeirri niðurstöðu komist, að um styrkinn hafi
Verið sótt undir fölsku yfirskini.
5. Hún lofaði Manitoba-stjórninni að sjá
um að heimförin yrði bafin frá Fort Church-
ill og sagðist fylgja “ afdráttarlaust og ein-
huga þeirri stefmi ’ ’, eða, eins og bún komst að
orði á ensku, sagðist bún vera “one liundred
per cent. behind tbat proposition”. Þegar styrk-
Vonin brást, snerist nefndin og er nú “one
hundred per cent. against tbat proposition. “
Hvað veldur þessari breyting? Hafi þetta ver-
ið æskilegasta leiðin, þá er sjálfsagt að bún sé
farin, hvað sem stjómarstyrk líður. Á þessi
breyting að skiljast þannig, að nefndin hafi
ætlað að mæla með óæskilegri leið aðeins til
þéss að fá stjórnarstyrk og á kostnað þeirra,
sem lieim færu, og sem okkert lægra fargjald
eða nokkur önnur hlunnindi áttu að fá þó sú
leið væri farin?
6. Hún sótti um $5,000.00 styrk til sam-
handsstjómarinnar og þrætti svo fyrir það op-
mberlega. Hún sagði }>ar opinberlega og vís-
vitandi ósatt.
7. Hún sagði, að það væri sérstökum erfið-
leikum bundið að skila aftur $1,000.00, sem
nefndin var búin að veita móttöku frá Saskatche-
Wanstjómin, því það fé hefði verið veitt á svo
hátíðlegan hátt, að fjárveitingin hefði verið
gerð “by special Act of the Legislature. ” Það
veyndist ósatt, því um aíls enga “Act of the
Cegislature” var að ræða. Fó þetta var veitt
ú venjulegan hátt, og það var svo langt frá því
að það væri veitt á nokkurn hátíðlegan hátt, að
það var veitt samidiða margfalt stærri f járveit-
ingu til nautgripakvía í Saskatchewan.
8. Hún átti kost á að sameina alla Vestur-
Islendinga um heimfararmálið með ]iví a.ð
hætta við stjómarstyrk og gat þá fengið frá
Vestur-lslendingum sjálfum eins mikið eða
ineira fé til starfsemi sinnar en það mesta, sem
hún gat búist við að fá sem stjórnarstyrk.
Vegna stórmensku sinnar og til þess að varð-
veita sína “ímynduðu tign” kaus liún heldur
nð fóma málefninu sjálfu en að gera þessa einu
tilslökun, sem farið var fram á.
9. Hún hefir lagt sig allal fram til þess að
neyna að koma þeim skilningi inn hjá fólki, að
s.lálflioðamir hafi verið svo órýmilegir í kröf-
öm, að það hafi gert samkomulag ómögulegi
“ú veit nefndin, að sjálfboðarnir hafa aldrei
^ert nema aðeins eina kröfu. Hún er svo grund-
^allarlegs eðlis að af hcnni er ekki hægt að slá.
Hefði að henni verið gengið, vildu þeir vinna
það til, málefnisins vegna, að sleppa öllu öðm
°g styðja heimfararnefndina peningalega og á
allan annan hátt.
10. Eftir að sjálfboðanefndin var búin að
* Cunard gufuskipafélagið til þess að taka að
»ser ferðina fram og aftur til Islands og annast
^m nauðsynlegar auglýsingar í sambandi við
.aný °g var búin að ráðstafa ferðinni vfirleitt
d hinn ákjósanlegasta hátt, rauk heimfarar
^fnd Þjóðræknisfélagsinsi til rúmum fjórum
ýuuðum seinna og samdi um ]>að við annað
e ag að það sendi annað skip á vegum heim-
ararnefndarinnar án þess að því C'.wx;
lasi— - - - - -
fjölmenna til Islands með Cunardlínunni í því
skyni að sitorka heimferðarnefndinni”, svo eg
viðhafi orð hr. Sigfúsar Halldórs frá Höfnum
í Heimskiánglu 20. febrúar 1929. Það gildir
því einu hvað sjálfboðarnir gera. Heimfarar-
nefndin leggur þeim alt út á verra veg.
12. Heimfararnefndin er stöðugt að reyna
að stela undir sig öllum heiðrinum í sambandi
við myndastyttu Leifs Eiríkssonar,'sem fyrir-
liugað er að stjórn Bandaríkjanna gefi Islandi.
Heiðarleg undantekning í því efni er Guðmund-
ur Grímsson dómari, sem er oft búinn að benda
á það opinlærlega, að upptökin að þessari liug-
mynd eigi Thorstína Jackson-AYalters. Nú er
sannleikurinn sá, að þetta hefir aldrei verið
flokksmál. Islendingar búsettir í Bandaríkj-
unum hafa tekið saman höndum til þess að
koma þessu í framlcvæmd, og þeir fara vonan'di
ekki að metast á um það, hver þeirra hafi lagt
þar til drýgstan skerf. Það er einnig vonandi,
að smásálarskapurinn og lilutdrægnin verði
aldrei svo mikil utan heimfaramefndarinnar,
að það verði ekki alment viðurkent, að upptök-
in að þessari hugmjmd og drjúgan þátt í að
koma henni í framkvæmd á Thorstína Jackson-
Walters, og einnig það, að sá maðurinn, sem
öllum fremur ber að þakka það, að hugmvndin
komst í framlaræmd, er Olger B. Burtness,
noðrimálstofu þingmaður frá Norður Dakota,
sem sjálfur er af norskum ættum. Heimfarar-
nefndin á bókstaflega engan þátt í þessu.
Nokkur afskifti nokkurrar nefndar héma
mogán línunnar hefðu hæglega getað orðið
málefninu að fótakefli.
13. Heimfararnefndin er búin að gera sam-
vinnu og samtök um hátíðarhald hér í landi
1930 svo erfið, að alt bendir nú til þess að slíkt
hátíðarhald farist alveg fyfir.
14. Heimfaramefndin liefir skelt skolleyr-
um við þeirri tillögu, sem kom fram úr hópi
sjálfboðanna í bvrjun deilunnar, að Vestur-
íslendingar sameinuðust um gjöf frá Vestur-
íslendingum til Islands. Heimfaramefndin ber
því eingöngu ábyrgð á því að hafa drepið þá
hugmynd.
15. Heimfaramefndin heldur því fram að
sér ihafi staðið til boða í tvær vikur, og það eft-
ir að sjálfboðanefndin mælti með Cunard gufu-
skipafélaginu, tilboð frá Swedish-American
gufuskipafélaginu um fargjöld $22.00 lægri en
hún síðar samdi um við C. P. R. Hún hefir enn
ekki 'skýrt frá því, hvers vegna liún gekk ekki
að þessu, ]>ó það hafi verið borið á hana, að á
því hafi strandað að hún hafi verið að reyna
að sem.ja um frekari hlunnindi fyrir sjálfa sig.
16. Formaður heimfararnefndarinnar, Jón
J. Bildfell, gekk í þjónustu C. P.VR. 1. janúar
1929. Hann er því hvorttveggja í senn, formað-
ur heimfararnefndarinnar og launaður þjónn
og erindreki gufuskipafélagsins, sem heimför-
ina á að annast undir umsjón heimfararnefnd-
arinnar. Sem formaður heimfararnefndarinn-
ar er það ,skylda hanis að hugsa einungis um
hag Vestur-tslendinga. Sem launaður þjónn
C. P. R. er ]>að skvlda lians að hugsa einungis
um hag þess félags. Þær tvær stöður er því
ómögulegt að samrýma. Alment velsæmi út-
heimtir, að hann segi annarihvorri tafarlaust
upp, því enginn getur tveimur herrum þjónað.
Hann heldur báðum þessum ósamrýmanlegu
stöðum fvrir tilstilli og með fullu samþvkki
heimf ar árn e frid arinn ar.
17. - Samdægurs og Jón J. Bildfell gekk í
þjónustu C. P. R. voni þeir sendir til tslands,
hann og séra Rögnvaldur Pétui'sson, sem sér-
stök rúmfatanefnd til þess að annast um rúm-
fatakaup fyrix* 1930. Hvort stjórnarstyrk
þurfti til þeirrar ferðar eða til þeirra rúm-
fatakaupa, hefir enginn enn fengið að vita.
18. t Lögbergi 20. september 1928 segir
séra Rögnvaldur Pétursson “í urnboði Heimfar-
arnefndarinnar”, að atkvæðagreiðsla verði lát-
in fara fram á skipinu um ]>að, livað gert skuli
við umboðslaun nefndarinnar á farseðhxm.
Nú er rúmfatanefndin bxiin að ráðstafa því
þannig, að þeim peniixgum skxili varið til rúm-
fatakaxxpa.
19. Aðal áhugamál og aðal starf nefndai'-
innar er nú orðið það að selja fax-seðla fyrir
C. P. R. upp á umboðslaxxn, sem ,svo á að verja
til rúmfatakaupa. Þetta virðist vera komið
nokkuð langt frá því, sem fvrir mönnxxm vakti,
þegar farið var af stað me.ð þetta mál.
20. Það verður leiðinlegt ,til afspumar, ef
Vestur-íslendingar ]>urfa að koxna heim til ts-
lands 1930 sem auglýsing fyrir erlent land, er
stjóm þess lands hefir keypt og borgað fyrir,
og ef öil þátttaka þeirra í liátíðahöldunum á að
verai eú að kaupa rxxmföt og það fvrir annara
fé. Þannig verður varið með þá, .sem ferðast
heim á vegum heimfararnefndarinnar.
Mér er ómögulegt að s.já, að nokkxxð af ]>e.ssxx
geti talist, með afrekum, og ]>etta er alt, sem
hægt er að benda a, eftii’ meira en ]>riggja ára
starf heimfaramefndarinnar. Hvað verður xxm
þetta sagt? Því verður hver að svara fvrir
siig.
__ Það er mín h.jartans sannfæring, að sá verði
dómur sögunnar, að lieimfararnefnd Þjóðrækn-
isfélagsins hafi leyst lilutverk sitt ver af hendi
°g_ nnnið \ estur-lslenxlingxim og málefnum
Þeirra og allri þeirra framtíðar starfsemi
meira tjón og vansæmd, en nokkur öixnur nofnd,
hefir meðal Vestur-lslendinga
Hljómleikar
Mr. Tryggvi Björnsson heldur
píanó hljómleika á eitirgreindum
stöðum í Nórth Dakota:
AKRA — 25. júlí.
SVOLD — 26 júlí.
GARDAR — 29. júlí.
UPHAM — 31. júlí.
Látið ekki hjá líða að fjölmenna
á þessa -hljómleika, því það er
.verulegur listamaður, sem hér á
hlut að máli.
Fréttabréf
Los Angeles, 11. júli 1929.
Herra ristjóri Lögbergs,
E. P. Jónsson, Winnipeg.
Viltu gjöi*a svo vel og ljá þess-
um línum rúm í þínu heiðraða
blaði?
íslenzku blöðin ykkar, Lögberg
og Heimskringla, í Winnipeg, eru
eins og hrafnar Óðins konungs í
Svíþjóð eru látnir vera.
Blöðin ykkar færa okkur ís-
lendingum fróðleik og fréttir,
hvar sem við lifum á þessum
jarðarnhnetti.
Við íslendingar, sem lifum á
þessum sólríka stað, Califoimíu,
höfum svo sára lítið látið til okk-
ar heyra. Við erum þó ekki alveg
sofnaðir. Við eldri íslendingar,
sem áttum vöggu hjá henni gömlu
móður okkar, Eykonunni, — Fjall-
konunni söguríku, sem er sævi
girt norður við heimskaut, eins
og skáldið kvað: “Eyja stendur
upp úr sjá, ein í norðursænum,
ber á höfði bjartan snjá, búin
möttli grænum. Hana drottinn
bláu bjó belti’ um mittið
forðum; girti hana söltum
sjó, svo hún stæði í skorðum.” —
Við, sem lifum svona langt í burtu
frá móður okkar og ættmóður, för-
um oft á hugarins vængjum heim
til hennar, þar sem hún á þessum
tíma árs hefir sólargeislana til
að gylla hauður og haf allan sol-
arhi'inginn. — Og skáldið J. H.
kvað: “Þið þekkið fold með blíðri
brá og bláum tindi fjalla, og
svana hljómi silngs á og sælu
blómi valla, og bröttum fossi, björt-
um sjá og breiðum jökulsækalla:
drjúpi hana blessun drottins á
um daga heimsins alla.”
Við þekkjum vel hina miklu
örðugleika, er hún hafði svo oft
við að stríða um umliðnar aldir,
og erum því glaðari nú, að sjá
hve dásamlega hún hefir kastað
ellibelgnum, og alt, sem orðið
hefir til þess að leysa hana úr
læðingi, og gera hana kunna
mestu þjóðhöfðingjum heimsins,
og se»m að sumri komanda ætla
að heimsækja hana og veita stór-
gjafir.
íslendingar hér í California
hafa myndað ofurlítinn félags-
skap, og hafa nú sérlega góðan og
duglegan formann, sem er þéttur
velli og þéttur í lund, og líkur í
mörgu Guðmundi Eyjólfssyni á
Möðruvöllum, sem hafði 120 kúa
og 120 hjúa á búi sínu. Þessi for-
seti okkar hefir að vísu ekki stór-
bú, en hann hefir og á hér nokkr-
ar stórbyggingar, og mundi því
geta tekið^ á móti jafnmörgm
mönnum, eins og hinn hafði yfir
að ráða í Norðlendingafjórðungi,
Nú vantar hann að allir hér ná-
lægir íslendingar komi saman 4.
ágúst í Redondo Beach Park.
Vill að allar skemtanir séu hafð-
ar, sem hægt er að hafa, t. d. ræð-
ur, og söngkraftar eru hér hinir
beztu; kveðskapur, allskonar
gamnaleikir, gamlir og nýir sýnd-
ir, og dans, og margt fleira, sem
fólk óskar sér, t. d. hlaup, stökk
og spil. — Verðlaun gefin.
Fólk er beðið að hafa með mötu
neyti; svalandi, saklausa drykki
hafa menn frítt. >—■ Það er von
andi að íslendingar fjölmenni og
hitti marga gamla vini, sem þeir
höfðu ekki hugmynd um að væru
hér. Og menn finna ætíð hvað
rétt er, sem skáldið sagði: ‘‘Hvað
er Svo glatt, sem góðra vina fund-
ur” o. s. frv.
Einnig á að vera Fjallkona í
skautbúningi, ef hægt er að fá
hann hér; og einnig verður sýnd
skotthúfan.
HROSSALÆKNING—
eða hvað?
1 Iðnaðarbæ einum í Slesíu
eiga heima bræður tveir; er ann-
ar trésmiður, en hinn skraddari.
Nú vildi svo til fyrir skemstu, að
skraddarinn fékk óþolandi maga-
verk, og fór svo fram nokkra
daga, að honum batnaði ekki: En(
vegna þess að hann var ekki í'
neinu sjúkrasamlagi, kynokðaij
hann sér við að fara til læknis, j
þótti það of kostnaðarsamt. Þá
datt honum snjallræði í hug. —
Bróðir hans var auðvitað í sjúkra-
samlagi verkamanna, og gat feng-
ið læknishjálp og meðul ókeypis.
“Heyrðu, bróðir,” mælti hann, “nú
getur þú hjálpað mér dálítið. —
Farðu til læknis þíns og segðu að,
þú sért magaveikur og lýstu veik-
inni eins og hún hagar sér á mér.
Fáðu svo hjá honum meðul við
henni og færðu mér svo að mér
skáni”. Bróðir hans var til í þetta.
Hann fer til læknisins og ber sig
mjög aumlega, gengur kengbog-
inn af magaverkjum og lýsir því
átakanlega, hvað hann þjáist. —
‘IFarið úr fötunum!’ segir lækn-
orinn. Það kom hálfgert hik á
trésmiðinn, en hann hugsaði þö
sem svo, að ekki mundi læknirinn
sjá inn í sig, þótt hann afklæddi
sig. Svo gerir hann það. — “Legg-
ist á grúfu þarna á bekkinn!” seg-
ir læknirinn. Trésmiðurinn ger-
ir sem honum er sagt. Þá setti
læknirinn honum meiriháttar stól-
pipu og sagði að það yrði að duga
í bi-áðina. Veslings trésmiðurinn
varð að fara heim meðalalaus, en
á leiðinni fárveiktist hann af inn-
gjöfinni og lá með óþolandi iðra-
verkjum í þi-já daga. Og á meðan
þeir bræðurnir lágu þannig, báð-
ir fárveikir, brutu þeir heilann
um það, hvort læknirinn hefði
rent grun í hrekkinn, eða hvort
inngjöfin hefði í raun og veru
átt við magaveiki skraddarans. —
Lesb.
ASK FOR
‘CMJIS
DryGincerAle
OR SODA
Brewers Of
COUNTRYCLUB
BEER
GOLDEN GLOW
ALE
BANQUET ALE
XXX STOUT
BR E W E RV
OSBORN E A M U LVEY - Wl N NIPEG
PHONES 41-111 4*2-304 5 6
PROMPT DELIVERY
TO PERMIT HOLDERST
fylydi neitt
a fargjald eða nokkxxr öxxxxur hlunnindi fyi*-
aft f^e^ana- ^cð ]>es.su varð hún orsiik í því
p hopurinn, sern heirn fer, siftist í tvent, o
heimförinni er með því stofnað í hættu
s heimkoman yerð óánæg'julegTÍ.
^L Hxxn hélt því fram í byrjun, að sjálfboð-
e ll.m þetta heimfararmál ekkert við, því
a gmn þeirra ætlaði' til Lslands 1930. Nxx er
iii.i,’ hljóð komið í strokkinn, því nú er farið allega á einxxm manni, og að
0 kvarta yfir því, að sjálfboðarair ætli “
‘að
sem starfað
f i'am á ]>onnan dag, og að lxxxn ein beri ábyrgð
a 1>V'} a® ót í deilxxr lenti xitaf heimfararmálinu
og á öllum þeim leiðindum og öllu því tjóni,
sem af þeim hefir leitt. Það er einnig sann
færinig mín, að sá verði dómur sögunnar, að á
byrgðin fvrir því, að heimfararmálið leið skip-
brot og að viturlegar tillögur, er leitt hefðu ti
einingar og samvinnu, komust ekki að, livíli að
sá maðnr sé séra
Rögnvaldur Pétursson.
Forsetinn og ráðuneyti hans,
mun kappsamlega vinna að því, að
menn geti haft þá mestu og beztu
skemtun, sem höfð hefir verið
hér hjá íslendingum síðan þeir
komu hingað.
Forsetinn er Mr. Halldór Hall-
dórsson frá önundarfirði á ís-
landi.
Með virðing og vinsemd,
A. F. Friðgeirsson.
MARTIN & CO.
Útsala áður en vöruskrá eru samin
MIKILL AFSLÁTTUR
Hér er tækifœri fyrir yður
ÁGÆTUR TILBÚINN FATNADUR
-----með hægum borgunarskilmálum-
AÐEINS $2 N,ÐUR f°ydr$5 NiðurborSun
og við sendum yður hvaða fat sem er
i búð vorri, sem er alt að $19.75 virði.
sendum vér yður hvaða fat sem er og
kostar alt að $50.00.
Afgangurinn borgist á 20 vikum
SÉRSTAKT
VERÐ
KJÓLAR
Mikið úrval af sumar litum og efni
SÍÐASTA
TÍZKA
$^.95 $J.95 $0.75 $|275 ÍJJ75 $|g.75
ALLIR
VORIR
Kjólar og Ensembles
Nó $24.75
ALT AÐ
$49.50 VIRÐI
ALLAR
VORAR
YFIRHAFNIR
Nú $19.75
ALT AÐ
$55. VIRÐl
Það borgar sig að fá eina þeirra fyrir næsta vor.
Vér höfum einnig' karlmanna alfatnaði og yfirhafnir með stór-
kostlega niðursettu verði.
Búðin opin á laugardögum til kl. 10.
PORTAGE
OG
HARGRAVE
M
ARTIN & C0.
EASY PAYMENTS LTD.
Á 2. GÓLFI
WINNIPEG
PIANO BLDG.
MACDONALD'S
Flite öit
Bezta tóbak í heimi fyrir þá, sem
búa til sína eigin vindlinga.
lSt
J7 T
Afk sx

r» n jrr
msíwji
HALDIÐ SAMAN MYNDASEÐLUNUM