Lögberg - 29.08.1929, Blaðsíða 5

LÖQBERG FIMTUDAGINN 25. ÁGÚST 1929
Bla. 5.
rofið af sífeldum eldingum, og um
ótta íbúanna, sem héldu að nú
væri dómsdagur kominn. Gosið
sprengdi hinn gamla eldgíg, þó
þannig, að norðausturbrúnin stóð
eftir og myndar hún síðan skeifu-
myndaðan hrygg, sem nefnist
SMonte Snmima. Hæstur er þessi
hryggur 1132 metra yfir sjávar-
flöt og heitir þar Punta del Nas-
one, og vegna hans er svo að sjá
frá Neapel, sem tveir tindar séu
á Vesúvíusi. Við þetta gos mynd-
aðist nýr eldgígur og hafa flest
seinni gos komið upp um hann.
Árið 1500 hætti Vesúvíus að
gjósa og lá niðri þangað til 1631,
og á þeim tíma varð fjallið alt
skógivaxið. Árið 1631 kom eitt
hið ægilegasta eldgos, sem sögur
fara af, og fylgdu því miklir jarð-
skjálfar. Sjö hraunstraumar
runnu niður fjallshlíðarnar og
eyðilögðu ýms þorp, sem stóðu
við fjallsræturnar. Gusinu fylgdi
mikið öskufall, svo að myrkur var
um hádag víðsvegar um suður-
hluta ítalíu. Talið er, að það gos
hafi orðið 3000 mönnum að bana.
Á seytjándu öld gaus Vesúvíus
f jórum sinnum og 23 sinnum á 18.
öld. Gosið 1794 var merkilegt að
því leyti, að þá mynduðust smá-
gígar niður eftir öllu fjalli, jafn-
vel í 470—532 metra hæð yfir
sjávarflöt. Vall út úr þeim
hraunstraumur og fór hann yfir
þorpið Torre del Greco og lagði
það að mestu í auðn, og rann síð-
an til sævar. Var hraunstraum-
urinn 360 metra breiður, er hann
kom niður á ströndina, og svo mik-
ill kraftur á 'honum, að hann stað-
næmdist ekki fyr en 200 metra úti
í sjónum.
Á 19. öld gaus Vesúvíus 27 sinn-
um, og var stærsta gosið 1872.
Hafði þá ekki gosið í 10 ár. Þetta
gos byrjaði í janúar og var ákaft
þegar í stað, og runnu smá-
straumar af glóandi hrauni niður
fjallshlíðarnar. Hélt gosinu svo
áfram fram í apríl, en dagana 24.
J til 30. apríl magnaðist það um all-
i an helming. Að morgni 26. apríl
rifnaði fjallið gegnt Atrio del Ca-
vallo og út úr þeirri gjá kom gló-
andi hraunstraumur og fór hann
svo hratt yfir, að nokkrir vegfar-
endur gátu ekki forðað sér og
lentu undir honum. Hraunstraum-
ur þessi rann 5 kílómetra á 12
tímum. Fór hann alt umhverfis
hólinn, sem rannsóknarstöð vís-
indamannanna stendur á, og braut
niður mörg hús í þorpunum San
Sebastiano og Massa; var ösku-
mökkurinn' þrír kílómetrar á hæð
og í honum flugu glóandi steinar
og rigndi þeim niður alt um-
hverfis.
Eftir þetta varð hlé á gosum
þangað til 1875, en það ár og hið
næsta gaus fjallið nokkrum sinn-
um. Vorið 1905 tók fjallið að
gjósa af meiri ákafa en áður, og
svo kom hið mikla gos 1906.
Þegar í aprílmánuði 1905 voru
gosin orðin svo mögnuð, að ekki
var hægt að komast í námunda við
fjallstindinn, Með nokkurra mín-
útna millibili ruddi fjallið úr sér
stórum strokum með þrumugný og
fylgdi grjótflug, en aska og gufa
huldu fjallið sýn.
Dr. phil. Victor Madsen var þá
staddur þar syðra og segir hann
þannig frá:
—Alt í einu hvarf fylgdarmað-
ur minn í öskumökkinn, en litlu
seinna kemur hann aftur og spark-
ar þá á undan sér sjóðandi heit-
um steini, sem hann sagði að kom-
ið hefði upp úr fjallinu. Seldi
hann mér steininn til endurminn-
ingar fyrir 5 lírur. Seinna sýndi
eg prófessor Matteucci, formanni
rannsóknarstöðvarinnar, stein
þenna. Hann skoðaði steininn
mjög nákvæmlega, og sagðist geta
ábyrgst, að það væri að minsta
kosti ihálft ár, síðan að þessi
steinn hefði komið upp úr fjall-
inu. Kom það þá upp úr kafinu,
að fylgdarmenn höfðu sett marga
slíka smásteina í holur, sem heit
| gufa kom út úr og héldu þeim
þannig heitum til þess að geta
selt þá auðtrúa ferðamönnum. —
Um þetta leyti var Vesúvíus
1335 metra hár, en eldgígurinn
811 metra djúpur. Við gosið mynd-
aðist keilumynduð strýta í botni
hans og hækkaði hún smám sam-
an þangað til hún skagaði 15 m.
upp fyrir gígbarminn. Dagana
25.-27. maí tók gosið að magnast
og heyrðust brestirnir í því víða
vegu. En að kvöldi 27. maí hætti
gos þetta alt í einu, en þá opnað-
ist nýr gígur á norðanverðu fjall-
inu í 1245 metra hæð. Og nokkr-
um klukkustundum seinna opnuð-
ust tevir aðrir gígar í 1180 metra
hæð, skamt frá endastöð .taug-
brautarinnar. .trt um þessa gíga
vall hraunflóðið og tilsýndar frá
Neapel um nóttina voru þeir eins
og tvær eldlínur í fjallinu. En
flestum virtist þó, að þetta gos
mundi ekki verða hættulegt. Það
var misskilningur. Fjallið var
aðeins að sækja í sig nýjan þrótt.
Miðvikudaginn 4. apríl 1966
opnaðist nýr gígur á suðaustur-
hlið fjallsins í 1160 metra hæð, og
um kvöldið var ösku og gufu-
mökkurinn orðinn 2% kílómeter á
hæð. Dagana 5. og 6. apríl opn-
uðust enn nýir gígar í 800 og 600
metra ihæð og runnu hraunstraum-
ar þar til suðausturs niður að
þorpinu Boscotrecase. Aðfaranótt
pálmasunnudags (7.—8. apríl)
komu tvö ægileg gos úr sjálfum
aðal gígnum og var krafturinn á
þeim svo mikill, að þau sprengdu
burt gígbarmana og lækkaði Ves-
úvíus þá um 22 metra að suðvest-
anverðu, og mikið meira að norð-
austanverðu. Til dæmis um það,
hver breyting varð þarna, má geta
þess, að stykkið, sem gos þetta
sprengdi úr Vesúvíusi, var álíka
eins og Himmelbjerget, eina fjall-
ið i Danmörku. Gosstrókurinn
náði 15 km. í loft upp, • ösku og
eimyrju rigndi niður yfir hérað-
ið að norðan og austan við fjall-
The D0MINI0N BUSINESS G0LLEGE
announces the opening of its
FALL TERM
Tuesday, September 3rd
A Complete Educational Servíce
With the erection of two new buildings to house our
branches in Elmwood and St. James, the Dominion Busi-
ness College places at the service of the jieople of Winni-
peg and Manitoba facilities for commercial education
unequalled in the whole of Canada.
Each building of the “Dominion” Í3 fully equipped to
render a complete service to its students.
ENROLL TUESDAY
Day and Evening Classes
Evening Classes
Monday and Thursday
ið; sérstaklega kom þetta niður á
þorpunum Somma Vesuviana, Ot-
tajano og San Guiseppe. Féll svo
mikil aska á þau þorp, að mörg
húsin sliguðust undan þunga
hennar og í San Guiseppe hrundi
kirkjan yfir 200 manns, sem höfðu
safnast þar til bæna. Eftir þetta
opnaðist nýr gígur, og þá kom nú
fyrst kraftur á hraunflóðið. Fór
einn kílómeter á klukkustund, og
braut undir sig alt, sem fyrir
varð. Stefndi það beint á borgina
Torre Annunciata, sem er niður
við sjó, en á pálmasunnudag stað-
næmdist það 500 metra frá kirkju-
garðinum þar. Hinn 10. apríl var
öskufallið svo mikið í Neapel, að
markaðsskáli sligaðist undan
þunganum. 20. apríl var ösku-
mökkurinn upp úr fjallinu 10 kíló-
metrar að íhæð, og 22. apríl lauk
gosinu. Er talið, að meðan á gos-
inu stóð hafi fjallið spúð rúmlega
10 miljón teningsfetum af hraun-
leðju, og hraun þetta breiddist
yfir 300 hektara. Var tjónið af
því metið á 45 milj. kr.
Þegar gosinu var lokið fyrir
nokkru, var aðálgígurinn í fjall-
inu mældur. Reyndist hann nú
700 m. djúpur og 640—700 metra
breiður, en áður en gosið byrjaði,
var hann ekki nema 180)—210 m.
breiðnur.
Eftir þetta hélt Vesúvíus sér í
skefjum f 5 ár„ og smám saman
hrundi svo mikið úr gígbörmuh-
um, að sjálfur gígurinn var ekki
nema 300 metra djúpur árið 1911.
Eftir það komu smágos og fyltu
gíginn enn meira og var hann að-
eins 100 metra djúpur árði 1924.
Á árunum 1926—28 voru talsverð
gos, og fyltu þau smám saman
gíginn og í ágústmánuðf 1928 var
hann orðinn svo fullur, að hraun-
leðja fór að renna út af börm-
unum, —
Um mánaðamótin maí og júní
í ár tók Vesúvíus að gjósa með
braki og brestum. Fylgdu allmikl-
ir jarðskjálftar, en ösku- og gufu-
mökkur náði hátt í loft upp. Þetta
var undanfari hins ægilega goss,
sem hinn ítalski prófessor Mall-
adra lýsir þannig:
— Að kvöldi hins 3. júní urðu
miklar sprengingar í fjallinu og
hraun tók að vella niður hlíðarn-
ar. Undir miðnætti magnaðist
gosið og með þrumugný spúði
Vesúvíus glóandi hrauni hátt í
loft. Að morgni hins 4. júní stóð
strókurinn af glóandi hraunleðju
500 metra í loft, en upp af honum
var gufumökkurinn 2—3 kílóm.
Gígurinn fyltist af bráðnu hraun-
inu og þar sauð og vall og út af
börmunum ólgaði leðjan eins og
eldbylgja og fór niður Valle dell’
Inferno. Flokkur mentamanna, er
'ætlaði að komast upp á fjallið,
komst í krappan dans þegar gosið
tryltist þannig, og varð að flýja
eins og fætur toguðu. Komust
mennirnir hingað til rannsóknar-
stöðvarinnar og voru þá sumir
brendir og meiddir, svo að það
varð að reifa þá héar.
Við endann á Valle dell’ Infer-
nos breytti hraunstraumurinn
stefnu til austurs og fór niður
Valone-dalinn og Lagni di Cam-
petiello og stefndi á þorpin íPag-
ani, Avini og Cafpetiello og á
borgina Trezigno. Var hraun-
straumurinn þá 200 meta breiður
og um 10 metra djúpur. Fyrsta
daginn fór hann um hálfan kíló-
meter.
íbúarnir í þorpunum urðu að
flýja í skyndi. Um sama leyti tók
að rigna. Konurnar hágrétu og
börmuðu sér, Sumir vildu ekki
flýja og veittu viðnám hermönn-
unum, sem sendir voru til þess að
sjá um, að allir flýðu. Kona nokk-
ur, sem þóttist hafa gengið vel frá
eignum sínum, vildi alls ekki flýja
hús sitt. Hún bar því við, að það
stæði í erfðaskrá föður síns, að
hún mætti alls ekki yfirgefa hús-
ið, hvernig sem á stæði, og hvað
sem á gengi. Hafði hús föður
hennar orðið undir hraunstraumn-
um 1906, en þessu húsi hafði hann
koimið upp með ærinni fyrirhöfn
og erfiði og þótti eins vænt um
það og sjáaldur auga síns.
Aðfaranótt 5. júní lenti hraun-
flóðið á vatnsveitunni, sem ligg-
ur til þorpanna Terzigno, Bosco-
reale og Torre Annunziata, og
eyðilagði hana, og um morguninn
braut það vatnsgeymi þorpsins
Campetiello. Litlu seinna skall
það á þorpinu Pagani di sotto og
braut niður yztu húsin.
Eftir þetta fór að sljákka í gos-
inu og 6. júní hætti hraunleðjan
að vella út yfir gígbarmana. Og
þann sama dag storknaði hraun-
straumurinn hjá Terzigno og
CUNARD LINE
1840—1929
Elzta eimskipafélagið, sem siglir frá Canada.
10053 Jasper Atb.
EDMONTON
100 Plnder Block
SASKATOON
401 Lancaster Bldg.
CALGARY
270 Maln St.
WINNIPEG, Man.
36 Welllnftton St. W.
TORONTO, Ont.
227 St. Sacrament St.
Cunard línan veitir ágætar sam-
göngur milli Canada og Noregs, Sví-
þjóðar og Danmerkur, bæði til og frá
Montreal og Quebec.
Eitt, sem mælir með því að ferðast
með þessari l'tnu, er það, hve þægilegt
er að koma við í London, stærstu borg
heimsins.
Cunard línan hefir sérstaka inn-
flutningaskrifstofu í Winnipeg, fyrir
Norðurlönd. Skrifstofustjórinn er
Mr. Carl Jacobsen, sem útvegar bænd-
um íslenzkt vinnufólk vinnumenn og
vinnulkonur, eða beilar fjölskyldur.—
'Það fer vel um frændur yðar og vini,
ef þeir koma til Canada með Cunard
línunni.
Skrifið á yðar eigin máli, eftir upp-
lýsingum og sendið bréfin á þann stað,
sem gefinn er hér að neðan.
Öllum fyrirspurnum svarað
og yður að kostnaðarlausu.
fljótt
Gersemar keisarans.
SEALED TENDERS addressed to the
undersigned and endorsed "Tender for
Public Building-, Gretna, Man.," will be
received until 12 o’clock noon (.daylight
saving), Friday, September 18, 1929,
for the construction of a Public Building
at Gretna, Man.
Plans and specifications can be seen
and forms of tender obtained at the of-
fices of the Chief Architect, Depart-
ment of Public Works, Ottawa, the
Resident Architect, Customs Bldg., Win-
nipeg, Man., and the Postmaster,
Gretna, Man.
Tenders will not be considered unless
made on the forms supplied by the De-
partment and in accordance with the
conditions set forth therein.
Each tender must be accompanied by
an accepted cheque on a chartered bank
payable to the order of the Minister of
Puhlic Works equal to 10 p.c. of the
amount of the tender. Bonds of the
Dominion of Canada or bonds of the
Canadian National Railway Company
will also be accepted as security, or
bonds and a cheque if required to make
up an odd amount.
By order,
S. E. O’BRIEN,
Secretary.
Department of Public Works,
Ottawa, August 23, 1929.
mátti fólkið þá hverfa aftur til
heimila sinna.
Með sínum alkunna dugnaði
hafði Mussolini þegar er gosin
byrjuðu, .gert allar nauðsynlegar
ráðstafanir til hjálpar þeim, sem
í hættu voru. Fól hann atvinnu-
málaráðuneytinu að sjá um allar
framkvæmdir. Sendi það háttsetta
embættismenn til Neapel og setti
þar á fót skrifstofu, sem sá um,
að hermenn flytti fólk burtu frá
þeim stöðvum, sem hættast voru
staddir, að læknar, hjúkrunar-
konur og matvæli væri til taks,
hvenær sem þörf væri á. Vegna
þessara ráðstafana fórst enginn
maður, nema öldungur einn í Ter-
zigno. Vildi hann ekki með neinu
móti yfirgefa hús sitt og fékk
slag af geðshræringu, þegar átti
að tflytja hann þaðan með valdi.
Það er talið, að hraunflóðið
hafi brotið niður 50 hús og lagt
40 hektara vínviðarakra í auðn.
— Lesb. Mgbl.
Smávegis
Presturinn og Davíð.
Prestur nokkur sendi vinnu-
mann sinn á laugardagskvöld eft-
ir hesti, sem hann ætlaði að kaupa
af manni, er Davíð hét og bjó
hinu megin við stóra á. Um nótt-
ina óx áin svo, að sendimaður
komst ekki heim fyr en daginn eft-
ir, þegar fólk var gengið til kirkju.
Hann fór samstundis í kirkjuna,
en í því hann gengur inn kirkju-
gólfið vill svo tiþ að prestur seg-
ir í stólnum: “en hvað segir Da-
víð um þetta?”
Vinnumaðurinn hélt, að spurn-
ingunni væri beint til sín og svar-
aði hátt:
“Hann segist skuli senda yður
hestinn, þegar þér sendið pening-
ana.” — Lesb.
Jón hafði reynt allar tegundir
verzlunar, en jafnan orðið gjald-
þrota og átti nú ekkert eftir nema
örvæntinguna.
“Þú ættir að gerast hattari, og
eg skal hjálpa þér,” sagði vinur
hans við hann.
“Gerðu ekki þann fjanda, vinur
minn, því þá fæðast allir höfuð-
lausir.” — Lesb.
, Jón: Hverju svaraði svo karl-
inn, þegar þú baðst hann um dótt-
ur hans?
iBjarni: Nú — hann sagði ekki
beinlínis nei við því, en hann setti
skilyrði, sem mér þótti ekki fýsi-
legt að ganga að.
Jón: Og hvað var það?
Bjarni: Hann sagðist fyr vilja
sjá mig hengdan, en hann gæfi
mér dóttur sína. — Lesb.
Allur heimurinn beinir nú hug-
anum að konungshirðinni í Jap-
an, síðan Hirohito krónprinz tók
þar við konungstign. Margur
mætti hugsa, þar sem svo mikil
dýrð og dulræna er um keisarann,
að gersemar hans muni vera ó-
ingarmeiri en einmitt þar. Ger-
því fer fjarri, að svo sé. Engin
hirð í heimi hefir jafn óbrotnar
gersemar, eins og konungshirðin
í Japan, og hvergi eru þær þýð-
ingarmeiri e neinmitt þar. Ger-
semar þessar eru: spegillinn,
sverðið og hinir guðlegu gim-
steinar, gerðir úr blendingi af
eir, stáli og steini. Þeir eiga and-
lega að merkja: speki, hugprýði
og miskunnsemi. Japanar segja,
að vanti keisara þessar þrjár
dygðir, þá geti hann ekki ráðið
ríkjum. — Hmbl.
WHITE SEAL
BEER
Ljúfur og
heilræmur
drykkur
með þetta aðlaðandi bragð, sem
aðeins humall og hæfilegur aldur
geta veitt.
Fæst í öllum löggiltum ölstofum
og í Cash and Carry búðum.
The
Kiewel
Brewing Go.
Limited
St. Boniface Man.
MTTNN?rNotið LÁNSTRAUST yðar
A ’ I I > i- 3 il*| I Og veriíf vel til fara
ALFATNADIR
MEÐ HÆGUM BORGUNARSKILMÁLUM
’1975 til '55“
HYER FATNAÐUR ER AÐ ÖLLU LEYTI VEL
GERÐUR, EINHNEPTUR E®A TVÍHNEPTUR, OG
EINNIG TVÍHNEPT VESTI. MIKIÐ ÚRVAL AF
ULLAR FATNAÐI
Nokkuð, sem við ábyrgjumst.
HAUST-YFIRHAFNIR
’19 75 til '49“
Þér verðið að sjá þessar yfirhafnir til að geta skilið, hve
afar - gott efni er í þeim. Þér getið valið úr þeim fyrir
litla niðurborgun og borgað svo afganginn vikulega eða mánað-
arlega eftir hentugleikum yðar.
Búðin opin til kl. 10 á laugardögum.
2nd Floor
Winnipeg
Piano Bldg.
MARTIN &
PORTAGE
AT
hargrave