Lögberg - 03.10.1929, Síða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. OKTÓBER 1929.
Fjárhagsástand
V estur-Skaf tfellinga.
Eftir Eyjólf Guðmundsson
á Hvoli í Mýrdal.
Ráð til hagsbóta.
Nokkrum sinnum hefir fjár-
hagsástand Vestur - Skaftfellinga
verið gert að blaðamáli, og þá
helzt í þeim tilgangi, að finna á-
stæður til þess. Þeir, sem ritað
hafa, eru þó ósammála um orsak-
ir verzlunarskuldanna, sem nú
hvíla á Vestur - Skaftafellssýslu-
búum eins og mara. — Nú er það
ekki aðal tilgangur þessa máls að
finna hvernig og hversvegna
skuldirnar eru til komnar heldur
hvemig verði bætt úr því, sem
komið er. Hefir mikið að segja,
að rétt og sanngjarnlega sé um
slíkt hermt og ritað. Meðal ann-
ars af því, að ráð til bóta er að
nokkru á þeim grundvelli bygt.
Ekki verður sagt, að Skaftfell-
ingar barmi sér svo mjög um
verzlunarskuldir sínar. En þrátt
fyrir það finna þeir nú sárt til
þeirra, og þess verzlunarólags,
sem þær baka þeim. Þeir hafa
einnig reynt, að standa í skilum
með loforð sín og samninga og
reyna það eflaust meðan nokkur
ráð gefast til þess. Því sannmæli
eru það um bændur, að þeir séu
skilvísir. En þeim hefir verið
brugðið um gáleysi í verzlunar-
sðkum, og skal það eigi frekar
borið til baka en búið er. Hins
má gæta, eð þegar harðæri geng-
ur yfir eitthvert bygðarlag þessa
lands, þá eru fæstir íbúarnir svo
vel byrgir, að þeir geti haldið sig
og sína svo sæmilega að klæðum
og fæði eins og á góðu árunum.
— Annað hvort verða þeir að láta
harðærið koma þungt niður á sér
og sínu fólki, eða þá eyða fyrir
sig fram — og hið síðara býst eg
við að Skaítfellingar hafi gert —
þó sýnast þeir ekki lifa í óhófi,
jafnvel þó lifað sé um efni fram.
Þeir búa margir í lélegum hús-
um, sem stór nauðsyn er á að
bæta. En til þess eru góð ráð dýr.
Nú er svo komið, einmitt fyrir
þeim hluta bændanna, sem efna-
minstir eru, og búa í þéttbýli, að
þó þeim sé boðið lán úr Bygg-
inga- og nýbýla-sjóði, þá geta
þeir ekki tekið þau. Svo góð kjör
sem þar eru boðin, geta þeir ekki
manna, t. d. stofnsjóður o. fl.,
mætti búast við, að minsta kosti
afskrift skulda, hjá sömu mönn-
um, sem svaraði stofnsjóðseign
þeirra. Og sama gildir um skuld-
ir manna hjá kaupmönnum, að
þær eru myndaðar í byrjun á dýr-
tíðarárum og þegar krónan er í
lágu verði. Það þarf þol til að
geta greitt hverja lággengis-
krónu með því peningagengi, sem
nú er, auk hárra vaxta. Hinsveg-
ar er þess heldur engin von, að
skuldir þessar, sem hér er átt við,
og eru hjá smábændum, eignalitl-
um, greiðist nokkurn tíma að
fullu. Skal þó gert ráð fyrir, að
fyrst um sinn greiðist eitthvað
af skuldunum. En annað geta
svo margir skuldunautanna ekki
greitt, og þá er vísast, að ekki
geti þeir sömu lengi greitt verzl-
unarskulda-afborganir sínar, þó
samningsbundnar séu. Búin hljóta
að rýrna, og veðið hverfur, ef
lausafé er, smámsaman, og fyrir-
sjáanlega fellur greiðsla öll 1
DASAMLEGT VIÐ MELTING-
ARLEYSI.
Þegar maginn er í ólagi, þegar
þér finnið til þembu, eða gasólgu
eftir máltíðir, þá er ekkert betra,
en hið hreina Bisurated Magnesia,
er veitir skjóta og haldgóða hjálp.
Við meltingarleysi, er þetta sjald-
gæfa lyf, Bisurated óblðnduð
Magnesia, blátt áfram óviðjafn-
anlegt. Jafnvel í þrálátustu til-
fellum, nær meðal þetta tilgangi
sínum. Ljúft aðgöngu og ódýrt.
Fáið það hjá lyfsalanum. —
En þeir geta það ekki, nema
gömlu verzlunarskuldunum sé af
þeim létt.<— Þess vegna hefir
komið fram tillaga frá þeim, sem
þetta ritar, á þingmálafundi hér,
að stýfa af verzlunarskuldunum,
sem tilkomnar eru á dýrtíðarár-
unum. Eigi sveitabanki eða lán
til verzlunarreksturs að hjálpa
bændum svo veigur sé í, þar sem
ástand er líkt og hér, verður að
mönnum á að ganga, fæst heldur
lítið upp í skuldina, en þeir
flosna upp. Þeir, sem geta, flýja
sveitina með fólk sitt og flytja að
sjó.
Gera má ráð fyrir, að einhverjir
þessara bænda legðu alt í sölurn-
ar til þess að greiða skuldir sin-
ar, og lifðu til þessa enn þá í ein
25—30 ár. Þetta má hugsa sér.
En þá eru þeim allir útvegir
bannaðir. í ekkert geta þeir lagt
og það er ekki mannúðlegt, þegar
annað er hægt, að pína neinn
þannig alla æfi til þrauta undir
skuld, sem að ýmsu leyti er ósjálf-
ráð. Þeir, sem þekkja sveitabú-
skapinn 1 afskektum héruðum,
vita bezt, hve litlu má skeika til
þess að búskapurinn beri sig. —
Grasleysi, verðfall á innlendri
vöru, harðir vetrar, vanhöld á
gripum, — alt eru þetta tíðir ó-
heillagestir, sem hnekkja hag
þeirra fyrir fult og alt, sem ekk-
ert mega missa. Og hvernig fer
þá um verzlunarskuldirnar? —
Hvernig sem fer um þær, verður
þó eftir þessu að bíða, segja ýms-
ir — því víðar er nú pottur brot-
inn, en í Skaftafellssýslu.
En eftir þessu á ekki að bíða.
Jafnvel um alt land ætti að ganga
milli bols og höfuðs á gömlu verzl-
unarskuldunum. Þær ættu að vera
, færðar niður og numdar burtu
®rt sár- keta þeir lag^t; eftir ástæðum. Ríkið ætti að verja
í jarðabætur að neinu ráði, né
taka til þessa ráðs, og þá jafn-
gjalddaga. Þegar svo að þessum! framt ríkið að greiða €inhvern
hluta uppgefinna skulda, svo sem
fimtung eða því um líkt.
Hugsa má sér að framkvæma
þetta á þann veg, að kaupfélag og
verzlun flokki skuldir- sínar, svo
aðj 1. flokki séu að þeirra áliti
ófáanlegar og lítt fáanlegar
skuldir. Og í öðrum flokki fáan-
legar skuldir að þeirra áliti. Samn-
ingsbundnar skuldir séu teknar
með.
í sveitunum skulu valdir menn,
2—3 í hverjum hreppi, sem gefa
nákvæma skýrslu um þá bændur,
sem að þeirra dómi eiga ekki fyr-
ir skuldum, og um allan hag
þeirra. Þetta verður að vera á-
byrgðarstarf og föstum reglum
bundið. Og að síðustu vinni þess-
ir menn með stjórn kaupfélags og
verzlunareigendum að því að gera
tillögur um skuldauppgjöf hvers
eins þeirra manna, sem eftir dómi
þeirra eiga að komast á uppgjafa-
lista. Skal þá tekið tillit til þess,
hvernig og hvenær skuldin er
stofnuð m. fl. Tillögurnar sendist
svo stjórn landsins til yfirvegunar
og samþykkis, ef hún hefir eigi
neitt við þær að athuga. Annars
fari um alla tilhögun við þetta
eftir nákvæmum reglum, sem ekki
er ennþá tími kominn til að ræða
um.
Hvað ynnist svo með þessu?
Fyrst, að loks yrði komið í veg
fyrir afgamalt ómenningar fyrir-
komulag á verzlun bænda. Og
fjörugt verzlunarlíf tæki við, sem
bygðist á greiðslu út í hönd.
Bættur hagur í hverri sveit gef-
ur meiri dugnað til 'íæktunar og
samvinnufélagsskapar. í staðinn
fyrir það, að kaupfélag Skaftfell-
inga er nú aðallegast til þess að
innkalla skuldir, gamlar, fyrir
löngu eydda vöru, gæti það orðið
milliliður til þess að koma í verð
afurðum bænda og kaupa inn fyr-
ir þá gegn greiðslu út í hönd. —
Sama gildir um kaupmannaverzl-
unina. Eins og nú standa sakir,
þykir Skaftfellingum alment nauð-
syn bera til að laga verzlunará-
standið, og margir reyna, þrátt
fyrir dýra flutninga og óhag-
stæða, að verzla sem mést við
Rvík og Vestmannaeyjar. Alt
dreifir þetta kröftum og skemm-
ir á missan hátt fyrir innahér-
aðsverzlun.
Þegar nú þetta mál er krufið til
mergjar betur heldur en hér er
gert í þessari grein, mundu koma
í ljós sanngirnis - ástæður fyrir
uppgjöf hárra og gamalla verzl-
unarskulda. Einnig ýmsir vegir
til að framkvæma slíkt, og í þriðja
lagi það, sem mest er um vert, að
bæði skuldunautar og skuldaeig-
endur gætu grætt og eflst við
þetta. Og þó ekki sé sýnt með
tölum, þá liggur í augum uppi, að
ríkið fengi brátt óbeinlínis aftur
fé það, sem til þessa yrði varið.
Síðastl. haust voru höfðingjar
allra stjórnmálaflokkannaá ferð
í V.-Skaftafellssýslu og á fundi,
sem þéir héldu í Vík, mátti heyra,
að þeir væru allir fylgjandi því,
að stutt yrði að bættum búskap í
sveitunum og nauðsyn bæri til að
gera landbúnaðinn samkepnisfær-
an við sjávarútveginn. Þetta er
gott að muna og byggja á sem al-
vöru, því vandi er að finna beztu
og fljótförnustu viðreisnarleið-
ina. Og víst er það, að mörgu er
nú hrundið í lag fyrir landbúnað-
inn. — En bændur eru seinir að
notfæra sér það margt hvað, svo
sem jarðræktarlögin, ræktunar-
sjóðinn o. fl. Ástæðan er auð-
afskrifaðar eru eignir félags- gamla verzlunarskulda vafstrinu. fundin hér. — Ekki er viljaleysi
tekið lán úr Ræktunarsjóði. *—
Móana og mýrarnar mega þeir
búa við, flestir og vegna fólks-
leysis endast þeir heldur eigi til
að vinna slægjur sínar á gamla
vísu. Minkar þá smámsaman bú-
stofninn og allur hagur með hon-
um. Sama má segja um verzlun-
arsamtök. Væntanlegan landbún-
aðarbanka, eða sveitabanka, geta
þeir ekki notfært sér, þó bágt sé
til þess að hugsa. Því mjög þarf-
ar stofnanir tel eg slíka banka
fyrir hverja þá sveit, sem ekki
er of djúpt sokkin í skuldafenið.
En þá bændur tel eg of djúpt
sokna, sem líkt stendur á og nú
skal Iýst.
Hugsa má sér sveit á eldfjalla-
svæði, sem aðallega vegna hall-
æris hefir orðið að framfæra sig
á verzlunarlánum, smáauknum í
10 ár. :— Upphaflega var skuld
nokkru fé til þess að draga úr tapi
skuldaeigenda. En hvernig kaup-
félög og verzlanir geti þetta, ætla
eg þingi og stjórn að finna ráð til.
Fyrst þegar þetta er búið, verður
sveitabankinn að þeim notum, sem
honum er ætlað og önnur þörf lög
fyrir bændur og búskapinn.
Á þingmálafundi, sem þingmað-
ur kjördæmisins, Lárus Helgason,
hélt hér 7. des. s. 1., lagði hann
fram frumvarp um landbúnaðar-
banka og sveitabanka, sem stjórn-
in myndi koma fram með á næsta
þingi. Þetta sýnir, að ekki verð-
ur látin niður falla tilraun sú,
sem íhaldsmenn gjörðu á síðasta
þingi til þess að fá samþykt lög
um rekstrarlán handa bændum,
og er þetta í alla staði vel hugs-
að, því áreiðanlega verður erfitt
að bjarga við landbúnaðinum
meðan hann svignar undir göml-
um og nýjum verzlunarskuldum,
hvers eins bónda allhá, að krónu- eins og £ömui suð undan hellu-
tali, því gengi peninga var lágt.
Svo óx hún með vöxtum og vaxta-
vðxtum, og bættist við hjá all-
mörgum ný og ný skuld á ýmsum
árum. Loks voru skuldirnar orðn-
ar 2—€000 kr. á býli, og býlin svo
efnum búin mörg, að loksins þeg-
ar samningur er gerður um skulda
greiðslu, verða þau að veðbinda
allan bústofninn og hafa fyrir-
sjáanlega engan afgang til fram-
færis þegar afborgun er greidd,
afborgun, sem þó er svo lág, að
skuldin minkar lítið árlega. Sem
betur fer, eru ekki allar sveit-
irnar innan sýslufélagsins þann-
ig staddar, og gefur það meðal
annas betri von um að bæta megi
um fyrir þeim, er kynnu nú að
vera þannig á vegi staddar. Og
til þess að bæta hag þessara
manna, þessara bænda, sem búa á
smábýluuum, er ráðið eitt — og
það er: að numið sé allverulega
af verzlunarskuldum þeirra.
Ýmsum mun í fljótu bragði
þykja, sem með þessu sé alt of
langt gengið inn á eignarrétt
skuldaeigenda.
En þegar þetta er með gætni
skoðað koma strax í ljós sann-
girniskröfur. Að því er kaupfé-
lagið snertir, má benda á. að þegar
þaki. — Skammvinn bót er þó að
setja skorður undir, heldur að
byggja upp að nýju. Og ekkert er
fljótara til viðreisnar eins og nú
hagar til víða í sveitum, heldur
en ef auðið væri að létta á verzl-
unarskuldum bændanna.
Verzlunarskuldirnar eru versta
mein. Þær eru fylgja frá læging-
artímum, og þær lægja og
skemma hugsunarháttinn. Þær
draga bændur inn í ástand einok-
unarverzlunarinnar gömlu og
hamla þeim frá að búa mennilega;
þó kaupfélögin ættu að bæta úr
þessu, hefir þeim eigi tekist það
allstaðar, og svo er komið í V.-
Skaftafellssýslu, að kaupfélags-
dyrnar eru orðnar samskonar náð-
ardyr og kaupmannadyrnar. Er
svo komið hér, að verzlunarerfið-
leikar fara sívaxandi, og sé ekki
við gert á hyggilegan hátt, mun
af slíku leiða búflutning héðan.—
Þess vegna er það mikilsvert, að
Alingi og stjórn landsins setji sig
rækilega inn í slíkar kringum-
stæður. Og að þau hafi hug á því
sýnir bankastofnun sú, sem nú er
verið að undirbúa. Og ber nú
hins að gæta, að fátækustu sveita-
bændum verði auðið að nota sér
hann, sem öðrum, áleiðis út úr
um að kenna. Ekki heldur skiln-
ingsleysi á lögum þessum. Það
er blátt áfram þreyta undir verzl-
unarskuldunum, sem menn sjá
ekki fyrir endann á. Ef þetta þyk-
ir ótrúlegt, má skýra það ögn.
Þegar alt að 3000 til 5000 króna
verzlunarskuld hvlir á flestöllum
smábændum í einni sveit, auk
annara skulda, — þá sjá flestir,
sem vilja sjá — hve hægt muni
þeim til vika og framkvæmda.
Að vísu hefir heyrst, að flestir
bændur hér standi furðu vel í
skilum með samninga sína við
kaupfélagið, samanber ummæli
Svafars Guðmundssonar í blað-
inu Tíminn, og er það vonum
framar. En hitt er ekki sannað,
hvort þeir ekki safna þá skuldum
annars staðar. Og fullvíst er, að
bændur hér gjöra alt, sem þeim
er unt til þess að standa í skilum.
Til þess hlaupa einyrkjar frá
heimilum sínum, og nota sér
hverja vinnustund útífrá sem fá-
anleg er, só hún greidd í pening-
Síðastliðið ár fengu ýmsir
því nokkra peninga við vinnu á
Dyrhólaey, þegar nýi vitinn var
bygður, og við sláturhúsið í Vík
er svo sótt um vinnu, að naum-
lega er hægt við að ráða. 1 útver
og á togara eru sendir þeir, sem
heiman geta farið, og bókstaf-
lega er alt reynt að nota sér, sem
krónur gefur út í hönd. Alt er
tínt i skuldahítina. Og á þennan
hátt geta ýmsir staðið í skilum
fyrst um sinn.
Hvernig fer svo búskapurinn og
jarðræktin? Býlunum fækkar, og
fólkið streymir til kaupstaðanna,
búskap hnignar og sveitaþyngsli
aukast. Það er því ekki að á-
stæðulausu, að vakið er máls á
því, hvort ekki muni ráð til að af-
skrifa skuldir bænda hér við
verzlanir og kaupfélag, heldur er
það nauðsynjamál.
Blöðin tala um miljónir, sem
eftir séu gefnar öðrum stéttum
þessa lands. Þó ekki viti eg sönn-
ur á því, þá ætti ef svo væri, einn-
ig það að mæla með því, að ríkið
styrki þetta. Um góðan hug
þeirra manna, sem hér stand^ að
kaupfélagi og verzluninni, efast
eg ekki. — Svo munu þeir og einn-
ig sjá, að eitthvað verður að gjöra
hér til verzlunaróta. — Eg hefi
að eins vakið máls á þessu, þó
vitanlegt sé, að misjöfnum dóm-
um muni mæta. En eg treysti
þeim, sem eru ráðunautar bænda
— og með réttu gætu talist að
verav itrir og góðgjarnir, að taka
traustum höndum á þessu máli og
kynna sér allar ástæður. Vænti
eg þá þess, að brátt verði til bóta
stýrt fyrir landbúnaðinn hér. —
Lögr.
Flutningur Alþingis
á Þingvöll
Fyrir nokkru flutti dr. Sigurð-
ur Nordal prófessor fyrirlestur
hér um það, hvenær Alþingi
mundi fyrst hafa verið sett á
Þingvöllum. Og í sambandi við
það mintist hann á þá hugmynd,
sem fram hefir komið, og virðist
eiga allmikil ítök í hugum manna
út um land, að flytja Alþing aft-
ur á Þingvöll. Er sá kafli fyrir-
lestursins svo merkiegur, að vér
getum ekki stit oss um að birta
hann. — Er hann hér tekinn eft-
ir “Vöku”.
Ýmsar raddir hafa komið fram
um það á seinni árum, að þúsund
ára afmæli þingsins yrði bezt
haldið hátíðlegt með því að flytja
nú þingið aftur frá Reykjavík til
Þingvallar. Og það má gera ráð
fyrir, ef almenn atkvæðagreiðsla
í landinu færi fram um það á
næsta ári, mundi fjöldi manns
greiða þeirri tillögu atkvæði í há-
tíðavímu, án þess að hugsa um,
hvað þeir væri að gera.
En þó ekki sé gert annað en
líta til hinnar fornu sögu, er
Reykjavík engu óheilagri staður
en Þingvöllur, og gagnslaust að
metast um, hvor eigi merkara þátt
í sögu landsins. Hér hefir verið
reynt að sýna fram á, hver hafi
verið hlutur Reykjavíkur í til-
drögum að stofnun Alþingis. Þar
hefir hið elzta dómþing landsins
verið háð í smáum stíl við hof
Ingólfs. Þar hafa verið ráðin þau
ráð, er leiddu til stofnunar Kjal-
arnes^þings og síðan Alþingis.
Þingvöllur hefir verið kjörinn til
alþingisstaðar með hliðsjón af
því, að hann var í nágrenni við
goðann í Reykjavík. Vér megum
ekki láta glepjast af því, þó að nú
hvíli meiri helgiblær yfir Þing-
velli, helgiblær óbygðar og há-
fjalla, en yfir höfuðstaðnum með
iðandi líf sitt og starf. Því meir
sem Þingvöllur yrði lagður í ör-
tröð, myndi sá helgiblær hverfa.
Alþingi við öxará var hinn forni
höfuðstaður íslands. Þó að hann
stæði ekki nema hálfan mánuð á
hverju ári, lágu þangað og þaðan
allar leiðir. Þann höfuðstað áttu
íslendingar að fornu fram yfir
frændþjóðir sínar. Honum var
það flestu eða öllu framar að
þakka, að menning þeirra náði
hinum stórfelda og samfelda svip,
sem vér enn dáumst að. Missi
þess höfuðstaðar var það framar
flestu eða öllu að kenna, að menn-
ing vor í 600 ár er mörkuð ein-
angrun og samtakaleysi.
Reykjavík nú á dögum er arf-
þegi Þingvallar að fornu; ekki
einungis sem þingstaður, heldur
líka sem höfuðstaður. Þingið má
flytja, höfuðstaðurinn verður ekki
fluttur. Og það var vafalaust ein
hin mesta ástgjöf örlaganna í nú-
tímasögu vorri, að svo skyldi vilja
til, að höfuðstaður verzlunar vorr-
ar og stærstu atvinnufyrirtækja
skyldi um leið verða höfuðstaður
landstjórnar og mentunar. Vel
hefði mátt 'hugsa sér, að höfuð-
staður, sem stjórnin kjöri oss,
hefði lent á þeim stað, sem lítil
skilyrði hafði til vaxtar og við-
gangs að öðru leyti, að vér hefð-
um nú átt tvo höfuðstaði, fámenn-
an bæ, þar sem átt hefði heima
álþing, stjórn, söfn og æðstu
mentastofnanir, og fjölmennan
bæ, þar sem hefði verið þunga-
miðja verzlunar og fjármála, iðn-
aðar og útgerðar. Allir munu
skilja, að með því hefði skapast
klofningur í þjóðfélagið, sem
framtíð vorri hefði staðið af hin
mesta hætta.
Reykjavík er enn á æskuskeiði
og gelgjuskeiði. Hún var á önd-
verðri 19. öld hálfdanskt þorp,
sem þjóðræknir menn litu á eins
og sýktan blett á þjóðinni. Hún
var gerð íslenzk með því að flytja
hingað það bezta, sem vér áttum
þá, alþing og Iatínuskóla, með
innflutningi víðsvegar af landinu.
Á seinni tímum hefir hún vaxið
örar en þjóðin og bæjarbúar hafa
ráðið við, en menning hennar hef
ir vaxið að sama skapi. Hér er sá
hólmur, þar sem háð verður úr-
slitamesta baráttan um framtíð
íslenzkrar menningar, og af þeim
hólmi er nú ekki til neins að flýja,
hvorki fyrir Alþingi né aðrar al-
þ j óðarstof nanir.
Aíþingi yrfji hvorld betra né
verra á Þingvelli en í Reykjavík.
Það myndi geta flutt með sér alla
kosti sína og lesti austur yfir
Mosfellsheiði. En Reykjavík yrði
fátækari og Þingvöllur myndi
ekki auðgast að því skapi. Það
er ekki að varpa neinni rýrð á
þingið, þó að sagt sé, að t. d. um-
ræðurnar á eldhúsdaginn myndi
sóma sér miður í dómkirkjunni en
í þinghúsinu. Þinghald er hvorki
messugerð né hátíðahald. Það er
sta.rf, barátta, reipdráttur, að
mestu leyti um jarðneska muni.
Hér er þingið í samræmi við lífið
í kringum það, á Þingvelli, eins og
vér höfum lært að líta á hann, yrði
yrði það í ósamræmi við lífið í
kringum það, á Þingvelli, eins og
vér höfum lært að lta á hann, yrði
það í ósamræmi við umhverfið.
Látum Þingvöll halda sem mestu
vér getum af hinni ósnortnu ör-
æfanáttúru og helgiblæ gamallar
sðgu. — Förum þangað til hátíða-
brigða, höfum hann fyrir musteri
og til helgihalds, en ekki fyrir
þras og deilur. En látum Alþingi,
miðstöð hins gróanda þjóðlífs,
starfa þar sem mest er lífið og
hörðust baráttan, í nánu samlífi
við atvinnulíf vort og mentalíf, í
því trausti, að það gleymi því þó
aldrei hér i iðunni á mölinni, að
hér er líka helgur staður, vígður
minningunni um öndvegissúlur
Ingólfs, ráð Þorsteins Ingólfsson-
ar, baráttu Skúla Magnússonar og
Jóns Sigurðssonar. — Mgbl.
Á austnrvegum
Eftir Magnús Magnússon.
í Vík er sýslumannssetur og
læknisstetur. Sátu sýslumenn fyrr
um á Kirkjubæjarklaustri, og mun
það hafa verið Sigurður Eggerz,
sém fyrstur tók sér aðsetur í Vík.
Eins og kunnugt er, er Gísli
Sveinsson ^nú sýslumaður Skaft-
fellinga. Nýtur hann hjá þeim
mikils trausts, enda hinn mesti
skörungur.
Læknir þeirra Víkurmanna er
nú Guðni Hjörliefsson frá Skarðs-
hlíð undir Eyjafjöllum .Nær hér-
að hans mrá Mýrdalssandi og
vestur að Holtós. Nýtur hann
vinsældar og mikils trausts og
hefir aðstöðu góða til að njóta
sín, því að héraðsbúar hafa reist
í Vík einhvern vandaðasta lækn-
isbústað og sptala, sem til mun
vera á landi hér, utan kaupstaða
að minsta kosti. Húsið kostaði
Vestur-Skaftfellinga og því, er
Jón Ivarsson veitir forstöðu
í Hornafirðinum. Hefir samkepn-
in komið í veg fyrir það. Kaup-
félagsstjórinn í Vík er Þórður,
sonur séra Pálma í Hofsós, ungur
maður og vel látinn, en-á undan
honum var Bjarni Kjartansson,
sem Jónas sendi til Siglufjarðar
til þess að selja þar Brandsblönd-
una.
Þótt einkennilegt megi virðast
og ótrúlegt, fyrir freðalanga, sem
til Víkur koma, þá fullyrða samt
Víkurbúar og aðrir Skaftfelling-
ar, að minstu hafi munað, að
Kötluhlaupið síðasta, 1918, ger-
eyðilegði þorpið. Undrunin, sem
þetta veldur hjá ókunnugum, staf-
ar af því, að frá Vik og austur á
Mýrdlassand er alllöng leið, lík-
lega 5—7 rastir, en auk þess hlífa
há fjöll þorpinu að austanverðu,
sem ekkert hlaup getur komist
yfir, hversu tröllaukið sem er.
En hættan, sem þorpinu var búin,
lá í því, að sævargangurinn yrði
svo mikill af þeirn ókjörum, sem
fram ruddust, að hann skolaði
burtu húsunum eða græfi þau í
sand.
En það, sem bjargaði þorpinu
þessu sinni, var það, að flóðið
skall frá fjöllunum, sem takmarka
Mýrdalssand að vestan, og frá
svokölluðum Lambajökli, sem er
hávaði nokkur vestast á sandin-
um, myndaður af jaka- og sand-
framburði, og við það beindist
hlaupið beint til sjávar. En hefði
hlaupið náð að komast yfir þessar
jökulöldur og haldið vestur á við,
mundi flóðbylgjan hafa skollið á
Reynisfjalli vestanvert við Vík,
gengið inn með því og sogast yfir
þorpið.
Enda þótt þessi stefnubreyting
um 70 þús. kr., og er hið fegursta
hús bæði utan og innan, með öll-1 yrði a hlaupinu, þá gekk sjórinn
um nútímaþægindum. Var það að | samt UPP að húsum í Vík, og svo
miklu leyti reist fyrir samskota-
fé og mun nú aðeins hvíla á því
15 þús. kr. skuld.
Raflýsing er í öllum húsum í
Vík, og er aflið tekið úr læk, sem
fellur gegn um þorpið, en ekki er
fallbæðin næg til þess, að raf-
magnið nægi nema til ljósa, en
nú hafa Víkurbúar í hyggju að
auka svo við stöðina, að til suðu
og hitunar fáist líka.
Verzlun er mikil í Vík, því að
þangað sækja nær allir Vestur-
Skaftfellingar og austasti hluti
Rangárvallasýslu. Er það kaup-
félagið og Þeir Halldórssynir, sem
hafa aðalverzlunina. Sögðu svo
menn þar eystra, að verzlun þeirra
síðarnefndu hefði aukist mjög nú
síðustu árin, enda væru þeir orð-
lagðir menn fyrir áreiðanleik og
drengskap, eins og faðir þeirra
var, en á kaupfélagsverzluninni
hefir hinsvegar verið hið mesta
ólag og menn verið beittir hinum
mestu harðræðum af útsendurum
Sambandsins. Eru bændur í sum-
um sveitum þar eystra í stórkost-
legum verzlunarskuldum við kaup-
félagið, og hafa orðið að veðsetja
því hverja tangur og tætlu. Ok-
ur á lífsnauðsynjum hefir þó aldr-
ei orðið eins mikið hjá kaupfélagi
Fishermen’s Supplies Limited
Umboðsmenn fyrir—
Tanglefin Fiskinet, tilbúin af National Net and Twine Co.
Brownie kaðla og tvinna.
Vér höfum í Winnipeg birgðir af
Tanglefin Fiskinetjum, með lögákveðinni möskvastærð.
Maitre kagla og tvinna.
Kork og blý.
Togleður fatnað.
Komið og sjáið oss, þegar þér komið til Winnipeg, eða skrif-
ið oss og vér skulum senda yður Verðlista og sýnishom.
Fishermen’s Supplies Limited
401 Confederatlon Life Bldg. Winnipeg. Sími 28 071
mikill var kraftur flóðbylgjunn-
ar, að hennar gætti til muna í
Vestmannaeyjum. Má nokuð af
þessu marka, hve ógurlegt hlaup-
ið hefir verið.
\
Sögðu þeir Halldórssynir oss •
svo frá, að einn daginn, en þá stóð
vindur af norðri af Kötlu, hefðu
þeir verið staddir niður við búð
sína, en frá henni og heim að í-
búðarhúsinu er góður spölur,
lagður vegur. Sáu þeir þá, að
sorti mikill færðist yfir Víkina úr
norðri, og varð brátt svo dimt af
vikur- og öskufallinu, að ómögu-
legt var að greina handaskil. Varð
myrkrið svo mikið, að þeir fengu
eigi haluið veginum 'heim að íbúð-
arhúsinu, enda þótt þeir lýstu fyr-
ir sér með ljóskerum. Féll þá,ó-
grynni af vikri og ösku í Vík, en
ekki olli það mjög mikilli eyði-
leggingu þar vegna þess, að það
var að haustlagi. Skolaðist ask-
an nokkuð í burtu um veturinn
og var svo borin af túnunum, er
voraði.
—Verður síðár í frásðgn þess-
ari vikið að örfáu í sambandi við
þetta ægilega hlaup, sem talið er
að muni hafa evrið eitt nsortia
að muni vera eitt hið mesta frá
því að sögur hófust. Framh.
Látið
CANADIAN NATIONAL—
CUNARD LINE
1 sambandi viO The Icelandic Millennial Celebration
Commlttee.
Dr. B. J. Brandson,
H. A. Bergman,
Dr. S. J. Johannesson,
E. P Jonsson,
Dr. B. H. Olson,
S. Anderson,
A. B. Olson,
G. Johannson,
L. J. Hallgrimsson,
S. K. Hall,
G. Stefansson,
A. C. Johnson,
J. H. Glslason,
Jonas Palsson,
P. Bardal,
M. Markusson,
W. A. Davidson.
Annast um ferðir yðar á hina
ÍSLENZKU - - -
Þúsund
ára
Islendingar I Canada, eins og
landar þeirra, sem dvelja viðs-
vegar annarsstaðar fjarri fðstur-
Jörðinni, eru nú meir en nokkru
Binní áður farnir að hlakka til
þúsund ára Alþingishá.tlðarinnar
I Reykjavík, 1 júnímánuði 1930.
tsland, vagjra lýðveldisins, eins
og vér nú þekkjum það, stofnaði
hið elzta löggjafarþing I júnl-
mánuði árið 930. pað er ekkert
Islenzkt hjarta, sem ekki gleðst
og slær hraðara við hugsunina
um þessa þúsund ára Alþingis-
hátlð, sem stjðrn tslands hefir
ákveðið að halda á viðeigandi
hátt.
Alþingishátíð
REYKJAVÍK
JÚNi
1930
Canadian National járnbrauta-
kerfið og Cunard eimskipafélagið
vinna I samlögum að þvl, að
flytja Islendinga hundruðum sam-
an og fðlk af Islenzku bergi brot-
lð, til Islands ttl að taka þátt I
hátíðinni og siglir sérstakt skip
frá Montreal I þessu skyni. Meðal
annars, sem á borð verður borið
á sklpinu, verða íslenzkir, gðm-
sætir réttir. par verða leikir og
ýftisar skemtanir um hönd hafð-
ar og fréttablað gefið út.
Spyrjist fyrir um vorar sérstöku ráðstafanir
Leitið upplýsinga hjá Canadian National umboðsmanninum I
Winnipeg Saskatoon, Edmonton, eða skrifið beint til
J. H. GISLASON, Winnipeg (phone 88 811) 409 Mining Exchange Bldg.
CANADIAN NATIONAL RAILWAY8
eda einhverjum umboOsmanni
CUNARD STEAMSHIP LINE