Lögberg - 17.10.1929, Síða 6

Bls. 6.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 17. OKTÓBER 1929.
i
Mánadalurinn
EFTIR
JACK LONDON.
ÞaíS or eins og hefi alt af sagt, að þú tekur
Annette Kellerman langt fram,” sagði Willi,
og hann sagði það þannig, að það vakti Saxon
meiri gleði en frá verði sagt, og hún huldi kaf-
rjótt andlitið við brjóst hans.
Karlmennirnir dáðurst mjög að Saxon og
allri framkomu hennar, og þeir fóni ekki dult
með það, en lnin hélt sér fullkomlega fvrir það
og aldrei hafði henni þótt vænna um Willa, en
einmitt nú. Hún gætti þess, að láta ekki hrósið
hafa ill áhrif á sig eða leiða sig afvega. Hún
þekti Willa og hún elskaði hann eins og hann
var, með kostum hans og göllum. Hún vissi,
að hann var illa að sér og enginn listamaður,
og ólíkur hinum mönnunum, sem þarna voru
niður komnir. Hann talaði lélegt mál; hún
vissi það, og hún vissi líka, að hann mundi
aldrei læra að tala rétt. En þrátt fyrir það,
tók hún engan hinn fram yfir hann, ekki einu
sinni Mark Hall, sem liún dáðist mjög að fyrir
göfuglyndi hans, og fvrir sömu ástæðu dáði hún
konu hans.
Hins vegar fann hún alt af h já Willa styrk-
leikann og sterka réttlætistilfinningu og ýmsa
fleiri kosti, sem sem henni þótti miklu meira
til koma, heldur en alt þetta bókvit, sem hún
nd komst í kynni við í fvrsta .sinn á æfinni, að
heita mátti. Sömuleiðis tók hún þessa kosti
Willa langt fram yfir auð og allsnægtir. Hann
hafði betur í þrætu við Hall, sem ekki kom til
af því, að hann væri lærðari eða vitrari, held-
ur af hinu, að hann hafði sagt blátt áfram og
hreinskilnislega það sem honum bjó í brjósti.
Sjálfur hafði hann ekki einu sinni vitað, hve
vel hann hafði gert í þessari þrætu. en allir
hinir höfðu fundið það, og sérstaklega hún
sjálf. Hún mundi vel, að við þetta tækifæri
hafði ein konan sagt við hana: “Þú hlýtur að
vera hamingjusöm kona.”
Ef Saxon hefði þurft að lvsa því fyrir öðr-
um, hvað Willi væri henni og á hvern hátt hún
hugsaði um hann fyrst og fremst, þá mundi
hún hafa gert það með þessu eina orði ‘‘mað-
ur ” — sannur maður, einlægur og trúr. Oft
hafði hún hugsað til þe.ss, með svo miklum
fögnuði, að hún grét gleðitárum, hve drengi-
lega og djarflega hann hafði komið fram gagn-
vart öðrum mönnum. Oft og mörgum sinnum
hafði hún notið þeirrar ^leði, að verða þess
vör, að hennar maður hafði á ýmsan hátt tek-
ið öðrum mönnum fram. Hún vissi, að hann
unni henni og hún vissi, að ást hans var þannig
varið, að hún hlaut að endast æfina út — ef
þau bara færu ekki aftur til stórborganna, þar
sem mannlífið var fagurt á að líta, en óeðlilegt
og spilt.
Snemma um vorið fóru þau Mark Hall og
kona hans til New York. Vinnumennimir tveir,
sem báðir voru frá Japan, voru látnir fara og
þeim Saxon og Willa var falið að' líta eftir
heimilinu. Jim Hazard fór líka. Hann fór til
París, eins og hann var vanur á hverju ári.
M illi saknaði hans, en hélt þó áfram að synda
í sjónum, engu að síður, þó hann yrði nú að
gera það einsamall. Hann hafði nú umsjón yf-
ir reiðhestunum tveimur, sem Hall átti, og
Saxon bjó sér til reiðföt, og það leið ekki á
löngu þangað til hún komst upj> á lag með að
fara með hestana eftir vild, og hún hafði hina
mestu ánægju af þeim.
Willi vann nú ekki annað, en að keyra út
ferðafólk, og liann hafði svo miklar tekjur af
því, að hann aflaði meira en hann gat eytt.
í^n þrátt fyrir það hafði hann mikinn tíma af-
gangs og hann notaði tímann til útreiða með
Saxon, eða þá til að fara út með byssuna og
•skjóta fugla, og var Saxon oft með honum á
þeim ferðum. Hann kendi líka Saxon að
synda, en þó ekki í sjónum, og báðum fanst
þeim, að þau væri eiginlega ekki annað að gera,
en að hvíla sig og leika sér.
“Það er eitt, sem eg get sagt þér með
vissu,” sagði Willi einu sinni við Saxon, þegar
þau voru að koma heim úr einni af sínum
skemtiferðum. “Eg ætla aldrei aftur að vinna
stöðugt hjá nokkrum manni eða félagi fyrir lág-
um launum.”
“ó innan er ekki það eina, sem maður verð-
nr að hugsa um,” svaraði Saxon.
“Eg hefði nú sagt ekki,” .svaraði Willi. “Þó
eg væri að vinna alla daga í Oakland, og þó eg
hefði miklu hærra kaupa en eg hafði, þá kæmi
alt í sama stað niður. Við bara hefðum þrjár
góðar máltíðir á dag og færum á kvikmynda-
sýningar á kveldin. Kvikmvndirnar, sem við
sjáum núna og sjáum á hverjum degi, eru öðru-
vísi og meira virði, heldur en þær, sem við sá-
um í Oakland. Nú erum við sjálf að lifa það,
sem við áður sáum í myndum. Eg skal segja
þér, Saxon, að eitt ár hérna, er okkur meira
virði, heldur en heill mannsaldur á Pine
stræti.”
Saxon hafði látið þau Hall og konu hans
vita, að hún og Willi hefðu ásett sér að leggja
af stað, að leita að Mánadalnum, þá um sumar-
ið, en það gerði Hall ekkert til, því Bideaux,
“jámkarlinn”, hafði hætt við prestsskapinn,
eða munkalífið og ætlaði nú að verða leikari,
og kom til Carmel nc>gu snemma til að taka við
heimilinu áður en þau Saxon fóru.
Saxon þótti mjög vænt um, að sjá þess
glögg merki, að öllu fólkinu þama í nágrenn-
inu þótti mikið fvrir því, að þau skvldu vera
að fara, og eins hitt, að Willa var boðin stöð-
ug, góð atvinna og gott kaup, sem hann gat að
vísu ekki þegið, því það hefði raskað fyrirætl-
uum þeirra.
Þegar þau fóiu, var írski leikritahöfundur-
inn rétt nýkominn heim frá New York. Hann
sá ]>au á járnbrautarstöðinni, þegar þau fóru,
og sagði þeim, að sig sárlangaði til að fara með
þeim, út í æfintýrin og óvissuna, en hann mætti
það ekki með nokkru móti. Hann hefði gert
samning við leikhús í New York, og hann yrði
að ha1 j samninginn, því að öðrum kosti fengi
hann ekki peninga frá félaginu, sc*m hann
hefði gert samning við, en á þeim þvrfti hann
nauðsynlega að halda. Hann væri því bund-
inn í báða skó, en ekki frjáls og frí, eins og þau
Saxon og Willi.
XT. KAPITULT.
Við Komum gangandi til Monterey í vetur,
en nú förum við með járnbrautinni eins og
annað fólk,” sagði Willi, þegar þau voru búin
að fá sér sæti og lestin fór af sfað.
Nú var ferðinni heitið til San Francú’co.
Mark Hall hafði varað ]>au við að fara lengra
suður, og hafði komið þeim í skilning um, að
loftslagið þar drægi úr dugnaði manna og
þreki. Þess vegna fóru þau nú norður, þar
sem kaldara var. Þau ætluðu sér að fara yfir
fjörðinn hjá Sanasalito og skoða strandlengj-
una þar. Hall liafði sagt þeim, að þar ætti
rauðviðurinn eiginlega heima. T reykingar-
vagninum sá Willi mann, sem honum leizt
þannig á, að hann mundi geta gefið sér ein-
hverjar góðar upplýsingar. Hann var skarp-
leltur og dökkeygður og Willi 'efaði ekki, að
hann mundi vera einn af niðjum Abrahams.
Mintist nú Willi þess, hve Saxon gerði mikið
að því, að spyrja menn um alt, sem hún vildi
vita, og ga.f hann sig því á tal við þennan mann.
Hann komst fljótt að því, að Gunston var far-
andsali, og honum skildist, að Saxon mundi
gjarnan vilja tala við þennan mann. Willi
bauð honum því að koma með sér þangað, sem
Saxon var. Það hafði hann naumast getað
gert áður en hann kom til Carmel. En nú
kunni hann betur að umgangast fólk.
“Hann var rétt að segja mér frá karftöflu-
kaupunum,” sagði Willi, eftir að hann hafði
gert þau kunnug, “og eg vildi að hann segði þér
frá þeim líka. Vilt þú segja henni, Mr. Gun.s-
ton, frá þessum náunga, sem græddi nítján þús-
und dali á einu ári.”
“Eg var að segja manninum þínum, hvernig
Kínverjarnir fara að búa þarna upp með San
Joaquin ánni. Það væri rétt fyrir vkkur að
fara þangað og sjá, hvemig þar er umhorfs.
Það væri einmitt ágætt, að fara þangað núna,
áður en mýflugan kemur. Þið getið farið af
lestinni í Black Diamond eða Antiock og farið
svo á ferju meðfram eyjunum, það kostar
ekki mikið.”
“Segðu henni frá Chaw Lam,” sagði Willi.
Farandsalinn hallaði sér aftur á bak í sæt-
inu og hló. “Fyrir æði mörgum árum var
þannig ástatt frir Chaw Lam, að hann var al-
veg eignalaus og heilsan var að bila þar að
auki. Hann var orðinn gigtveikur og allur af
sér genginn af sífeldu erfiði, sem ekkert hafði
upp á sig. Hann var að fást við námavinnu
og aflaði dálítils, en eyddi ]>ví öllu í peninga-
spili ,og auk þess að e’iga ekkert, þá skuldaði
hann öðrum Kínverjum þrjú hundruð dali og
hann kunni ekkert liandverk. Lam kom til
Stockton og fékk vinnu hjá bónda, sem dag-
launamaður. Það var eitt af þessum Kínverja-
félögum, sem hann aðallega vann hjá. Nú fór
hann loksins að hugsa betur sinn eigin hag.
Hann var búinn að vera aldarfjórðung í Banda-
ríkjunum og átti ekki nokkurn skapaðan hlut.
Hann sá, hvernig Innir Kínverjarair fóru að
ráði sínu. Þeir lögðu fyrir alt, sem þeir gátu,
og keyptu sv'o hluti í einhverju félaginu, sem
þeir stofna allstaðar sín á milli, til að geta rek-
ið arðsama atvinnu.
“Hann fór eins að, sparaði alt sem hann
gat í tvö ár og kevpti svo einn hlut í einu fé-
laginu. Síðan eru bara fimm ár. Þetta félag
leigði þrjú liunudruð ekrur af landi af hvítum
manni, sem heldur vildi ferðast til Evrópu, en
eiga við búskapinn. Fvrir ágóðann af þessum
eina hlut fvrsta árið, keypti hann tvo hluti
í öðru félagi, og eftir tvö ár stofnaði hann
sjálfur félag af þeirri innstæðu, sem hann var
}>á búinn að afla. Það var fvrir fjóram árum.
T’,yrsta árið græddi hann ekkert. Annað árið
græddi hann fjögur þúsund. Næsta árið fimm
þúsuncl, og árið sem leið nítján {msund dali.
Bvsna gott fyrir gamla Lam! Finst ykkur það
ekki?”
‘ ‘ Þetta litla! ’ ’ var alt, sem Saxon gat sagt.
En henni var mikið áhugamál, að farandsalinn
héldi áfram og segði henni meira af þessu.
“Eg get sagt ykkur dálítið um Sing Kee —
kartöflukónginn í Stockton. Eg þekki hann vel.
Hann er sá maður, sem eg hefi gert mest við-
skifti við og haft mestan hagnað af, * allra
manna, sem eg hefi skift við. Hann kom alls-
laus, og meira að segja stalst inn í Bandarík-
in. Fvrst vann hann daglaunavinnu, svo fór
hann að selja garðmat, sem hann bar um
strætin í tveim körfum á axlatré. Þar næst
bvrjaði hann á verzlun í kínverska hlutanum
af San Francisco. En hann hafði augun opin,
og hann tók eftir því, hvað kínversku bænd-
umir, sem skiftu við hann, voru að gera. A
verzluninni gat hann ekki grætt svo mikið, að
liann væri ánægður með það. Hann seldi því
verzlunina og fór þaraa upp með San Joaquin
ánni. Hann gerði lítið fyrstu tvö árin annað
en veita hlutunum nákvæma eftirtekt. En þá
fór hann til og leigði sér tólf hundruð ekrur af
landi, fyrir sjö dali ekruna—”
“Hamingjan góða!” varð Willa að orði.
“Eg veit af fimm hundruð ekrum, sem eg get
fengið fyrir þrjá dali ekruna.”
“Er liægt að rækta kartöflur þar?” spurði
Gunston.
“ Það býst eg ekki' við, og líklega ekkert ann-
að heldur,” svaraði Willi.
Þau skellihlóu öll, en svo hélt farandsalinn
áfram:
“Þessir .sjö dalir voru aðeins leiga fyrir
landið. Vitið þið hvað það kostar, að plægja
tólf hundiuð ekrur!”
Nei, Willi vissi það ekki.
“A þessu ári fékk hann upp úr landinu
hundrað og sextíu sekki af kartöflum af hverri
ekru. Kartöflur voru þá seldar fyrir 50 cents
mælirinn. Faðir minn var þá forseti okkar fé-
lags, svo eg veit þetta fyrir víst. Sing Kee
hefði getað selt fyrir }>etta verð og samt haft
góðan ágóða. En hann gerði það ekki. Kín-
verjar vita hvað klukkan slær, þegar um sölu
á búsafurðum þeirra er að ræða. Þaulæfðir
kaupmenn gera ekki betur. Þegar flestir voru
búnir að selja sínar kartöflur, fór verðið að
hækka. Hann bara hló að þeim, sem voru að
bjóða bonum sextíu cents, sjötíu cents eða jafn-
vel heilan dal. Loksins seldi hann fyrir einn
dollar sextíu og fimm. Eg geri ráð fyrir, að
kostnaðurinn adur hafi verið fjörutíu cents á
mælirinn, svo þið getið séð að gróðinn var stór-
kostlegur. ’ ’
“Og það er Kínverji, sem þetta hefir gert,”
sagði Willi, hálf-ólundarlega. “Þarna aétti á-
reiðanlega að vera eitthvert tækifæri fvrir
hvíta menn, þó við séum líklega ónýtir búmenn
flestir. ”
“Þið verðið að gæta þess, að þetta c>r nokk-
uð, sem ekki kemur oft fyrir,” flýtti Guntson
sér að segja. “Það var uppskerubrestur á
kartöflum í öðrum héruðum, og þess vegna fór
verðið svona mikið upp, og einhvern veginn
hafði Sing Kee hugmvnd um, að svo muncli
fara. Hann hefir aldrei grætt svona mikið síð-
an á einu ári. Árið sem leið hafði hann fjögur
þúsund ekrur undir kartöflum og einar fimtán
hundruð ekrur undir einhverju öðr, og hann
fær alt af mikla uppskeru, þó hún náttúrlega sé
misjöfn.”
“Eg hefi séð tólf hundruð ekrar af epla-
trjám,” sagði Saxon, “og mér þætti gaman að
sjá fjögur þúsund ekrar af kartöflum.”
“Já, þangað skulum við fara,” sagði Willi.
“Það lítur ekki út fyrir að við, Bandaríkja-
mennirnir, þekkjum okkar eigið land, en út-
lendingarnir þekkja það betur. Það er svo sem
ekki undarlegt, þó okkur gangi illa.”
“Þið finnið ]>arna marga kínverska stór-
bændur. Sumir þeirra eru vellríkir og lifa eins
og prinsar. ’ ’
“Tlvernig stendur á því, að Bandaríkja-
menninir geta ekki gert eins vel, eins og þessir
útlendingar?” spurði Saxon.
“Af því þeir reyna það ekki, býst eg við.
Það er ekkert, sem heldur þeim aftur, nema
þeir sjálfir. En það er eitt, sem eg má segja
ykkur. Eg vil heldur eiga viðskifti við Kín-
verja, en flesta aðra. Þeir eru ráðvandir og
það má roiða sig á það sem þeir lofa. Þeir
standa alt af við orð sín. Þar að auki eru út-
lendingarnir áreiðanlega betri búmenn en
Bandaríkjamenn. Þeir fá alt af betri upp-
skera. Hafa einhvern veginn lag á því, að láta
jörðina gefa mikið af sér, liveraig sem á því
stendur.”
“En það er engin góð og gild ástæða til
þess,” sagði Willi,. “Við ættum að geta gert
það sem Kínverjar geta gert.”
“Það sýnist vera svo,” sagði Gunston,-“en
það er ekki svo, eða reynist ekki svo. Kínverj-
arnir sýnast skilja jarðræktina miklu betur en
innlendu bændurnir, og þeir stunda hana vafa-
laust með meiri ahíð.”
Á HEIÐUM
Eftr Henrik Ibsen.
IX.
Einn hásumardaginn, sem heitur lá
yfir heiðanna titrandi sviði,
eg klukknahringingar heyrði’, og þá
var hringt til brúðkaups, og fólk eg sá
um þjóðveginn allan á iði.
Menn þyrptust að húsinu þar sem hún bjó.
Já, þarna sást hliðið og grindin.
Eg gætti að öllu; eg grét bæði ’ og hló,
og grjótið og lyngið með hælunum sló.
og andvarpaði’ út í vinclinn.
Mér fanst sem ég heyrði þar hlátra sköll
og háðvísna glósur á milli,
sem heyrði ég upp til mín hróp og köll
um heimskingjaræfil, sem hvarf á fjöll
og misti’ allra manna hylli.
Til kirkjunnar fólkið til farar bjóst,
og fákurinn snjóhvíti, aldi,
bar hana, og glóbjarta hárið slóst
um herðar. Nú mundi ég kvöldið svo ljóst
hið síðasta’, er í dalnum eg dvaldi.
I árstraumnum reið allur hópurinn liægt;
hún hné þá að brúðgumans síðu.
Þá hafði ég sorginni’ úr brjóstinu bœgt
og barLst til þrautar og engu vægt,
en staðist í blíðu og stríðu.
KAUPIÐ AVALT
LUMBER
hjá
THE EMPiRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVE. EAS f. - - WINNIPEG, MAN.
Yard Offlce: 6th Floor, Bank of HamiltonChambers
A brúninni stóð eg með stálslegna önd
og starði á fólkið niður.
í hópnum glitraði’ á blæjur og bönd.
Eg bar þá með ró fyrir augað hönd:
Já, þetta’ er nú sveita siður!
Hin flagrandi skaut og hin hið skínandi lín
og skartklæðin bláu og rauðu,
og kirkju með lieilagt vígsluvín,
og vífið, sem eitt sinn var brúður mín,
og hjónabandsdýrðina dauðu. —
Það altasaman horfði ég hljóður á
frá hæsta vizkunnar tindi.
Frá æðri sjónarhæð alt ég sá,
en enginn það skilur, sem niðurfrá
flækist og festir þar vndi.
Þá heyrði ég bak við mig hlegið þurt.
Hún hló ]>ar hin ókunna vera.
“Félagi,” sagði’ hún og kvaddi með kurt,
“eg knýti’ á mig malinn og fer nú burt.
ITér er ekkert eftir að gera.”
Nei, sjálfbjarga er eg, og ætla sízt
neitt ofmadt í þínu hrósi,
því æðablóð mitt í ísvatn snýst,
og inni í brjóstinu fyrir víst
nú finst mér sem hjarta mitt frjósi.
Og víst er, að ekkert á mér hrín,
við ekkert vilji minn hikar.
Sem flak er nú lífsins ferjan mín,
en fallega hennar rauða lín
hjá birkiskóginum blikar.
Þeir hlevptu á sprett, er hurfu sýn
um hornið við kirkjugarðinn.
Nú, vertu sæl, bezta vina mín.
Þú verk mín dæmir, eg minnist þín.
En misjafn er mælikvarðinn.
Og stálsleginn efsta stiginn }>á
eg stefn sem ljóssns vinir.
Eg sný ei við, hæstu eggjum á
er eilífð og guð, en niðurfrá
í villunni vaða hinir.
—Lögr. Þ. G.
ÆTTJARÐAR-MINNI
5. ágúst 1929.
Geti manni geymst í hug
guð og ættjörð sævi vafin,
gróðans sanna geislaflug
getur manni fæðst í hug;
— hvatir kanna hjörtum dug,
hverjum þætti bót er krafin,
geti manni glæðst í hug
guð og ættjörð sævi vafin.
Fjallið bendir himinhátt,
hvetur kröftum vængjablakið.
Þyki strendur liggja lágt,
loftið bendir himinblátt.
Því var, endur, ekki fátt
upp úr höftum knúð og vakið.
Tindur bendir himinhátt,
hvetur kröftum vængjablakið.
Særinn kviki seiðir blóð,
svæft um stund, en geyst í róti.
Varnar hvika vaskri þjóð,
verinn kviki seiðir blóð.
Engu Sviki unir hljóð
ísagrund á neinu móti;
sævi kvikum seiðist blóð,
svæft um stund, en geyst í róti.
Þröngu gljúfri, þindarlaust
þjóta rokkar valkyrjanna.
Blær þó hjúfri raust að raust;
rymur gljúfrið þindarlaust.
Gæfu ljúfri tendrar traust
tindrun okkar leystu fanna;
hleður gljúfrið hvíldarlaust
hljómi rokka valkyrjanna.
Fjallkonunnar ásýnd öll,
óviðjafnanlega fögur,
loguð sunnu, ljómar fjölll,
Ljóskonunnar þelin öll.
Lykkja runnin lukkuföll
lokkasafni tívakögur,
vizkubrunna ítök öll,
óviðjafnanlega fögur.
Himinn efsti, hæsta grund,
hafs og jökul-línum bundin!
Huga vefst á helgri stund,
himinn efsti, dýpsta grund.
Altaf krefstu, allra lund
aflist tök á streng um sundin,
himinn efsti, hæsta grund
hjartna rökum saman bundin.
J. P. S.