Lögberg - 24.10.1929, Blaðsíða 7

LÖGBBRG, FIMTUDAGINN 24. OKTÓBER 1929.
Bls. 7.
ZANBUK
/
5*"
Vií
skurðum, hruflum, ^
bruna og blöðrum

Hafið Zam-
Buk ávalt
við hendina.

Á austurvegum
Eftir Magnúh Magnússon.
(Framh.)i
með
Kotluhlaupið 1918.
Hér er ekki staður né tími til
þess að skrifa ítarlega um þetta
ægilega hlaup, sem talið er eitt-
hvert það stórfeldasta, sem sögur
fara af, en örfá atriði skulu þó
rifjuð upp, og er þar stuðst við
frásagnir sjónarvotta og skýrslu
Gísla sýslumanns Sveinssonar. Er
sú frásögn, sem eftir honum er
tekin orðrétt, sett innan tilvísun-
armerkja.
Þann 12. október 1918 rúmlega
einni stundu eftir h'ádegi, fundu
Víkurbúar snarpa jjarðskjálfta-
kippi, og ekki leið á löngu áður
en gufumekkir miklir sáust yfir
Mýrdalsjökli, en dynkir afskapleg-
ir heyrðust til fjalla, en fram
Mýrdalssand vestanverðan valt
jökulflóðsalda dökkmórauð á lit,
sem bar við himin og féll til sæv-
ar beggja megin Hjörlifshöfða.
— “Var sem stríðan sjávarnið
að heyra.”
Sendi sýslumaður þá menn á
fjöll upp til þess að forvitnast um
undur þessi. Fluttu þeir þau tíð-
indi. “að mökk furðulegan legði
upp úr jöklinum.” Lagði mökk
þann undan veðri austur yfir
Álftaversafrétt og yfir Skaftár-
tungur, en “mestallur Mýrdals-
sandur væri sem einn hafsjór að
sjá með fljótandi jökulhrönnum,
sem hæstu hús væru.”
Eins og sakir stóðu, var Álfta-
ver í mestri hættu fyrir hlaupinu,
en Skaftártungur vegna öskufalls-
ins, en alt kvikt á sandinum var
dauðadæmt; “samgöngur allar
stöðvuðust yfir Mýrdalssand og
þar með um óákveðinn tíma öll
kaupstaðarviðskifti og fjárrekstr-
ar.” Kauptúninu í Vík var einn-
ig bráður háski búinn, en þess
hefir verið getið hér að framan,
og verður því ekki gert að umtals-
efni hér, en þess eins skal getið,
að ‘'‘vgna skruggugangs og eld-
inga” var eigi kveikt á rafljósum,
svo að bærinn var að mestu leyti
í myrkri, og öllu símasambandi
var slitið. — Svona var það í Vík,
þennan fyrsta dag hlaupsins, en
hvernig var það í Álftaveri, sem
átti öll þessi ósköp yfir höfði sér
beinlínis?
Þennan dag var þar bjart veð-
ur að morgni og gott, en gráleit
þoka huldi þó Mýrdalsjökul og
náði alt fram á Hafursey. Var
réttardaginn og “safnsmenn, 16 að
tölu, voru dreifðir um allan aust-
urhluta Mýrdalssands hið efra.”
“Um miðmunda” heyrðu rétta-
menn nið mikinn og “undarlega
þungan” í vestri, og vissu þeir
eigi gerla í fyrstu, af hverju stafa
myndi, en ekki leið á löngu áður
en skýringin kom. Móðan yfir
Mýrdalsjökli varð svartari, “kol-
svart þykni steyptist til landsuð-
urs yfir loftið” og fyrsta jökul-
látlaus reiðarslög” fylgdu
“ægilegum gauragangi.”
Og kl. 8 að kvöldi þessa dags
var jörð öll orðin svört af sandi
í Álftaveri, en nóttina alla gengu
svo miklar þrumur og eldingar, að
enginn þar um slóðir hafði lifað
önnur eins býsn.. —
Geta allir menn gert sér í hug-
arlund við hvaða skelfingar Álft-
veringar hafa átt að búa þessa1
nótt, þegar eins vel mátti við því
búast, að hlaupið flæddi yfir
sveitina á hvaða stundu sem var.
í Meðallandi heyrðust þrumur
miklar um miðmundaleytið, og
aska féll, en Kúðafljót óx stór-
kostlega, og “var yfir að líta sem
(þalkið væri grásvörtum ’Jcrapa.”
Flúði fólkið frá bænum Söndum,
sem stendur á hólma í fljótinu,
og komst nauðlega undan. Rudd-
ist fliótið yfir alla sandhólma og
“eyddi öllu, er fyrir varð, kviku
og líflausu, en bæinn sakaði
ekki.”
í Skaftártungum heyrðist eftir
miðjan dag niður afar mikill og
skömmu síðar kom hlaup í Hólmsá,
sem er á vesturtakmörkum tung-
unnar, með svo miklum “kyngi-
krafti”, að brúna tók af, og er þó
geysihátt frá ánni upp á brúna.
Var maður að nafni Jóhannes
Pálsson staddur vestan árinnar, er
hann sá hlaupið fara að sér; og
komst hann með naumindum yfir
brúna, sem áin braut að baki hon-
um, en hundurinn, sem með hon-
um var, fórst á brúnni.
Steyptist jökulflóðið yfir engj-
ar Hrísness og Flögu, sem eru
vestustu bæir í Skaftártungu, og
eyðilagði þær að mestu, en fólkið
í Hrísnesi flúði.
Á Síðu heyrðust þrumur og eld-
ingar alla þessa nótt og fylgdi með
myrkur mikið, en öskufall. hófst
með morgni.
Hefir nú í örfáum orðum verið
gefið yfirlit yfir hverjar ógnir
gengu yfir Vestur-jSkaftafellssýslu
þennan fyrsta dag hlaupsins, en
alt er þetta mörgum sinnum ítar-
legra í skýrslu Gísla sýslumanns.
En ógnir þessar héldu svo að
segja látlaust áfram frá 12. óktó-
ber til 4. nóv. Hlaupið sjálft var
að vísu stutt, en þrumur, skrugg-
ur og eldingar gengu yfir allan
þennan tíma, og öskufallið var svo
mikið, og oft sást ekki handaskil
um hábjartan daginn.
Skal hér, til þess að menn fái
enn ljósari hugmynd um býsnir
leið, sem þó var fastur vani. Hef-
ir sá, er þetta skrifar, heyrt, að
bóndinn í Ásum, Sveinn, bróðir
Gísla sýslumanns, hafi kallað til
þessara manna, sem voru vinnu-
*
menn hans, er þeir voru farnir af
stað, og beðið þá að æja ekki í
sæluhúsinu, og hlýddu þeir þessu.
En svo hafi Sveinn skýrt frá, að
enga grein geti hann gert sér
fyrir því, hvernig stóð á því, að
hann bað mennina að bregða út
af þessum vana. En hvort saga
þessi er sönn eða eigi, skal hér
engin ábyrgð tekin á, en merkileg
er hún, ef sönn er.
Tjónið af gosinu, bæði beint og
óbeint, varð aftur á móti geysi-
lega mikið. Jarðir stórskemdust
í mestum hluta sýslunnar og sum-
ar eyðilögðust með öllu, og fénað
ur fékk í sig ýmiskonar óáran og
hrundi niður, og bændur urðu að
eyðileggja bústofn sinn, miklu
meira en þeir hefðu ella gert.
Eftir skýrslum hrepstjóra er
svo talið, að um 40 hross hafi far-
ist í flóðinu og mörg hundruð
sauðf jár.
Hver kynstur það voru af sandi,
sem hlaup þetta flutti með sér,
má bezt marka á því, að eftir
miðjan vetur var vegalengd sú
mæld, er sandurinn hafði gengið
í sjó fram við framburð hlaups-
Það er sagt, að þetta gistihús sé úr ræðustólnum og lófaklapp fé-
mjög mikið sótt af ítölskum þing- laga hans dynur, en frá mótstöðu-
mönnum. Hann ætlar líklega að mönnunum má heyra á önugum
ins — en allmikið hafði þó eyðst
af þeim útskögum, og reyndist þá
þar sem lengst var, um 1000 faðm-
ar.” En 7000 faðmar á lengd er
strandlengjan, sem hlaupið flæddi
vfir, og fertugt dýpi var bar áð-
ur, sem sandur er nú.
— En Skaftafellssýsla liggur á
móti sólu og jarðvegurinn er frjór
og heitur, og því hafa sárin gróið
undra fljótt. — Sumar jarðirnar,
sem lögðust algerlega í eyði, eru
nú orðnar byggilegar aftur, og
merki eyðileggingarinnar í sveit-
unum eru nú óðum að hverfa. —
En óvætturinn fagri í norðrinu cV
enn við lýði, og enginn veit hve-
nær kolsvartur mökkurinn hylur
allan iMýrdalsjökul, þungur niður
eins og brimsúgur, fer yfir sýsl-
una, þrumur og eldingar leika um
loftið, og dagurinn verður dimm-
ur eins og haustnóttin. En Skaft-
fellingurinn hefir haft þenna voða
yfir sér í 10 aldir, og þó aldrei
komið til hugar að flýja land. —
Hann býður gömlu Kötlu byrginn,
hreinsar burt ólyfjanið, sem hún
spýr yfir tún hans og engjar, og
byggir túngarðinn sinn upp aftpr,
sem flaumurinn úr kjafti hennar
hefir jafnað við jörðu. Skaftfell-
ingurinn er hvorttveggja í senn:
landnáms- og landvarnarmaður.
Framh.
halda ræðu í þinginu. ^
Það stendur heima. Nokkru síð-
ar sé eg hann í borðsal gisti'húss-
ins og í dag heyrði eg hann tala í
þinginu, þar sem einmitt var
haldinn merkur fundur.
Á dagskrá er samningur Musso-
lini við páfaríkið. Piazza Monte-
citorio er fult af fólki, sem er
auðsýnilega að eins komið til að
sjá “il duce” bregða fyrir. Inni í
þingsalnum eru aðeins pallarnir
fullir. Salurinn sjálfur fyllist
smám saman af þingmönnum.
Alt í einu birtist Mussolini, um-
kringdur af ýmsum, sem gjarnan
vilja ná tali af honum, en hann
virðist varla taka eftir öllum fas-
cistakveðjunum, heldur gengur
upp í forsætisráðherra stólinn,
sem er niður undan forseta-
stólnum.
Sá fyrsti, sem talar, er and-
stöðumaður. Ræða hans er Iista-
verk, orðlistin í sínum fegursta
og glæsilegasta búningi. Það er
margt í hinum skýru röksemdum
hans, er minnir á fornöldina, hin-
ar glæsilegu ræður Cicerós. Hann
notar handahreyfingar, sem bera
vott um óþreytta orku, til að
minna samkomuna á ábyrgð henn-
ar gagnvart ítölsku þjóðinni.
Nú kemur dálítið fyrir. Musso-
lini beygir sig hlæjandi yfir að
stól annars ráðherra og talar svo
hátt að allir geta heyrt. Allur
þirgheimur hlustar, og gefur Mus-
orðum þeirra, að þeir hræðast
ræðuna og er illa við hana. Mus-
solini er sem fyr alveg rólegur, og
talar við einn af ríkisriturunum.
— lOg forseti hringir og gefur
næsta ræðumanni orðið. — Lesb.
Mgbl.
mörgu leyti aðlaðandi, en stund-
um virðist mér óskiljanlegt,
hvernig kvenmaður getur haft
krafta í köglum sem með þarf, það
eV margt Sem getur verið full erf-
itt grísefldum karlmanni. Mér
fellur þetta starf ágætlega. —
Norðlingur.
Sitt af hverju
Víða í Svíaríki eru karlmenn
farnir að taka að sér vinnukonu-
störf, og þykir gefast ágætlega,
jafnvel betur en kvenfólkið. ■
“Dagens Nyheder” í Stokkhólm*'
hafa gert fyrirspurnir um þetta
til húsbændanna og birtir svör
þeirra; kemur hér útdráttur úr
nokkrum þeirra:
Greifafrú ein segir: “Hann ræk-
ir starf sitt betur en nokkur
stúlka, sem hjá mér liefir verið.
Það er miklu bera að ræða við
hann og hann heldur sér heima á
kvöldin. Honum ferst ágætlega
að ræsta, þvo upp, elda mat, ganga
um beina, og rækir starf sitt á-
gætlega.”
Ein húsfreyjan segir: “Hann
sýnir miklu meiri áhuga á verki
sínu, en kvenfólkið er vant að
gera. Hann býr til góðan mat,
bakar svo vel og ber svo snyrtilega
fram. að mörg eldabuskan má öf-
unda hann.”
önnur segir: “Karlmaðurinn er
kvenfólkinu miklu fremri hvað
Hann gengur
MEÐVITUND JURTANNA.
Um rannsóknir indverks vís-
indamanns um þetta efni, er þetta
sagt:
Oft og mikið hefir verið um
það rætt, að hve miklu leyti plöna-
urnar væru næmar fyrir áhrifum.
Að vísu eru hræringar þeirra
greinilegar, t. d. blaðanna, sem
lokast á kvöldin o. þessh. En um
það hafa menn deilt, hvort allar
þessar hreyfingar hlýddu eðlis-
fræðislegum lögmálum, eða að
hræringarnar gætu að einhverju
leyti verið sprottnar af tilfinning-
um eða meðvitund plantanna um
hin ytri skilyrði.
Indverskur vísindamaður, Jag
adi Bose að nafni, hélt nýlega
fyrirlestur í London um þessi
efni. Sýndi hann þar mjög stækk-
aðar myndir af lifandi jurtum.
Með þessum stækkuðu myndum,
sem hann varpaði á vegg, gat hann
sýnt, hvernig jurtir hrökkva við,
er þær verða fyrir höggum. Hann
gat sýnt, hvernig jurtirnar skulfu
í dauðans angist,
. , . , . reglusemi snertir.
solmi þannig tækifæri til að gera ,, , . .
„ , , ,, , agætlega um bema, einmg ferst
atar-haðslega athugasemd, sem er , , ,,
™+i„ií -,*v,..... i------------í bonum agætlega uppþvottur og
margt annað, en ‘kvenjega hand-
bragðinu nær hann’ samt aldrei.”
ætluð ráðherranum, en þannig
búin, að allur þingheimur heyr-
ir og skilur hana. Allir hlæja og
sumir klappa, en ræðumaður vík-
ur ofurlítið af og sendir ráðherr-
Þessir þjónustusömu andar hafa
líka látið blaðið fá sína hlið á
anum aftur svarið fyndið og ^ niálinu. Margir þeirra fóru í vist
reiðilaust. — Þessum orðaskiftum I vegna þ-ess, að þeir höfðu lengi
ráðist, hver áhrif vínandi hafði á
þær, hvernig þær kipruðust til, er
sett var í þær rafmagn, hvernig
dauðastríð þeirra var, er raf-
magnsstraumurinn varð þeim of
sterkur o. s. frv.
Áhorfendur urðu gagnteknir af
undrun við sýningu þessa, er opn-
aði þeim nýtt sjónarsvið í heimi
ef á þær var plantanna. — Lesb.
Stofnað 1882
Löggilt 1914
missi eg af, sökum þess hve kunn-
átta mín í ítölsku er af skornum
verið atvinnulausir.
Einn þeirra segir:
skamti, en mælskan og orðleiknin fyrirtaks starf Það
er ógleymanleg.
“Þetta er
er miklu
þægilegra og auðveldara, en eg
Sá, sem næstur talar, er nábúijhafði búist við> og miklu betra en
þessar, birtur orðrétt kafli úr
skýrslu sýslumanns, sem segir frá
því, hvernig umhorfs var í Vík
þann 24. október, en það var síð-
asti öskufallsdagurinn vestan
Mýrdalssands:
“Undir hádegið létti nokkuð um
stund. En undir kl. 1 e. h. skall
hinn svarti mökkur hér yfir Mýr-
dalinn allan, mest austurhlutann,
og rigndi ösku (sandi) og vikri.
Varð niðadimma um hádaginn, svo
að ekki sást handaskil. Varð all-
staðar að kveikja ljós í húsum.
flóðsaldán geystist niður eftir j Hé,r hefir aldrei 'þvílíkt orðið.
sandinum. Er smalarnir sáu ógn Myrkrið svo svart, að ekki sást
Frá Þingi Itala
Róm, í maí.
Ritvélin klappar stöðugt í
næsta herbergi. Maður gengur
fram og aftur og les fyrir á þessu
yndislega máli, sem minnir á
sönglist, hvað hljómfall og feg-
urð snertir.
Það er auðvitað þingmaður.
minn frá gistihúsinu. Hann byrj-
ar blaðalaust, svo eg fer að efast
um, að eg hafi haft rétt fyrir mér,
en þá tekur hann handritið fram,
það sem eg hafði heyrt hann lesa
fyrir.
Það er orðlistin sjálf. Ræðu-
maðurinn notar ekki handahreyf-
ingar né ofsa; hann leikur með
rödd sinni eins og á hljóðfæri,
hann vinnur með fullkominni
leikni, með rödd, hljómfalli á-
herzlum og hljóm, málið fylgir
flugi hugsananna, það hnígur og
stígur eins og voldug sónáta.
Vér höldum, að einkenni Suður-
landabúa í ræðum sé ákafir lima-
burðir og pat. En slíkt er mesti
misskilningur. — Einstöku prýði
á ræðunni, þar sem ræðumaður
sýnir á merkilegan hátt leikni
sína, eru einu merkin um þetta.
Eg er of lítið kunnugur ítölsk-
um stjórnmálum til að vita, hver
þessi maður er. En ræða hans
hefir áhrif. Hann stígur niður
mörg sú vinna, sem eg hefi áður
fengist við. Og í ofanálag er
manni þó ekki kalt á veturna.”
Annar segir: “Já, eg fór í vist-
ina af því eg gat enga aðra at-
vinnu fengið. Húsverkin eru að
Hafa hitað heimili í Winnipeg síðan “82”
D.D.W00D&S0NS, LTD.
VICTOR A. WOOD
President
HOWARD WOOD
Treasuser
LIONEL E. WOOD
Secretary
(Piltarnir, sem öllum reyna að þóknast)
K0L og KÓK
Talsími: 87 308
Þrjár símalínur
GREAT LOCOMOTIVES FOR WEST
þessi, yfirgáfu þeir fjárhópana,
“setti hver á harðasprett og kall-
aði hver ti annars að Katla væri
að koma.” Hlupu réttarmenn þá
á bak hestum sínum og “hleyptu
fram yfir Skálm, en framan henn-
ar er nær öll bygðin, en nálægt
100 föðmum ofar, en þeir þeystu
yfir úna, valt fram óðfluga geysi-
hár ^veggurt grásvarts jökulflóðs
með braki og gusum, sem í haf-
róti. Sluppu bændur fram yfir, en
smalar hleyptu á Skálmarbæjar-
hraun, sem er bæj- ofan ár og aust-
ur við Kúðafljót, efstur í Álfta-
veri.”
Réttarmenn riðu nú alt hvað af
tók, til bæja, en jökulflóðið var á
hælum þeira. — “Stefndi það á
bæinn Holt, braut á ,augabragði
túngarðinn og flæddi yfir túnið,”
en fólkið flúði.
“Gerðist þett alt á fjórðungi
stundar og jafnhliða þessum
undrum skall yfir ísköld krapa-
sletta með blautri sanddrífu, en
spönn út úr húsdyrum. Þrumur
með fádæmum og eldingar alveg
uppi yfir. Reiðarslögin dynja á
þökum húsanna og hriktir í hverju
tré. Brak og skellir. Slökkva varð
á rafljósum, er kveikt höfðu ver-
ið hér í kauptúninu og talsími
mátti ekki hreyfast.”
En þennan sama dag var norð-
anrok í Skaftártungu og sandbyl-
ur nær allan daginn og urðu sand-
skaflarnir nær því 2 álna djúpir.
Varð þá hagalaust með Öllu og fén-
að allan varð að taka á gjöf, og
líkt þessu varð það í öðrum sveit-
um Vestur-Skaftafellssýslu.
Manntjón hlauzt ekkert af völd-
um hlaupsins og má það furðulegt
teljast, jafnskjótt og óvænt sem
það bar að, en víða skall hurð
nærri hælum. Voru t.d. lestamenn
frá Ásum í Skaftártungum ný-
sloppnir upp úr Múlakvísl, þegar
flóðaldan brauzt þar fram. Varð
ekki áð í sæluhúsinu á vestur-
þeim það til lífs, að þeir höfðu
The Canadian National Ráilways have placed
in service on main line runs between Winnipeg
and Edmonton, a number of “Mountain Tjrpe”
passenger train loeomotives. These are the
largest locomotives ever used on the prairies
and they make the entire run between Winnipeg
and Edmonton without change. This is a dis-
tances of 801 miles. They are capable og haul-
ing a train of 18 steel passenger cars at an
average speed of 60 miles an hour.
The Locomotive with tender weighs 450,000
pounds. It has a tractive effort of 50,000 pounds,
and the boiler pressure is 250 pounds to the
square inch. The diameter of the cylinders is
24 inches, with a 30 inch stroke. There 'are
eight driving wheels with a diameter of 73
inches each. The tender carries 9,500 imperial
gallons of water and 15 tons of coal.
The photograph shows the first of these loco-
motives to be used in the west. An idea of the
height of the locomotive is to be had by com-
paring it with the boys standing on the pilot.
FAWCETT
gerð fyrir við, Warm Air Furnaces, með pípum eða án þeirra
Til búin í sex stœrðum
rúmtak 10 til 100,OiO
tenings (et.
Hafa verið búin til
í Canada í meir en
60 ár.

Fawcett viðar Furnaces eru gerð samkvæmt sextíu ára reynslu þeirra, sem hitunaráhöld
búa til, og hefir alls þess, sem þýðingu hefir í því sambandi, verið nákvæmlega gætt, svo að
sá, sem það notar, njóti sem mests hagnaðar og þæginda.
Maður getur ekki vænst meiri tryggingar fyrir þægindin á heimilinu, en að kaupa gott viðar-
Furnace, sem í meir en 60 ár hefir gert þúsundir heimila í Canada þægilegri og notalegri.
Manufactured by ENAMEL & HEATING PRODUCTS Ltd., Sackwille, New Brunswich
For saie hviGOODMAN, Tinsmith, Toronto & Notre Dame
ylC. JOHNSON, Tinsmith, 642 Burnell Street