Lögberg - 26.12.1929, Blaðsíða 2

Bls. 2.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
26. DESEMBER 1929.
Jóns Bjarnasonar
skólinn
‘‘Þér finst alt bezt sem fjarst er,
þér finst alt verst sem næst er.”
Það var Steingrímur Thorsteins-
son, sem þannig kvað. Sjálfsagt
hefir hann gert það af því, að hann
hefir fundið þennan veikleika í
sinni samtíð. Fundið hann svo
berlega að hann varð honum að
yrkisefni. Það, að horfa á drauma-
' löndin þar til maður gleymir þvi ná-
læga, finst alstaðar, þar sem menn
eru, af því það á heima í mannlegu
eðli.
Einar Benediktsson hefir komið
auga á það sama, þó framsetning
sé á annan veg, þar sem hann segir:
“Að eiga sig sjálfur er auðlegðin
manns, að óska og vona er sælan
hans, og miðið — til marksins að
keppa.”
Þegar vonin er uppfylt, kemur
önnur tilfinning til sögunnar, á
meðan á hnossinu er haldið. Glat-
ist það, kemur ])ráin aftur. Þar
við á, og sannar merginn i öllu
þessu máli, íslenzki málshátturinn:
“Enginn veit hvað átt hefir fyr en
mist hefir.”
Fleiri hafa fundiS það sama.
Fundið að þó að draumalöndin séu
góð Guðs gjöf, í sjálfu sér, er um
þau gengið á næsta syndsamlegan
hátt, þegar öllu er offrað fyrir þau,
en skyldurnar vanræktar.
Sú dulda freisting liggur í því að
hylla það, sem er í fjarlægð, að vér
komumst hjá erfiði framkvæmd-
anna. ísköld skyldan er þar í fjar-
lægð frá oss, fjöllin eru þar í blá-
móðu og rósirnar hafa enga þyrna.
Vér þilrfum að leggja svo mikið
minna að oss fyrir það, sem í fjar-
lægð er og skyldan tengir oss ekki
við, heldur en það sem nauðsynin
krefur af oss dagsdaglega.
Hversdagslífið reynir mest á
manngildið. Hvernig vér þjónum
þeim mönnum og þeim skyldum,
sem dag eftir dag, ár út ög ár inn
og ár eftir ár reyna á taugakerfi
vort, á alla vora veru.
Höritin þolir meira slit en baðm-
ullin jafnvel þó þræðirnir séu
smærri, af því uppruna eðli hans er
haldbetra.
Nákvæmlega á sömu leið reyn-
ist mannslundin. Drenglyndur mað-
urur þolir meir, getur gefið meir,
umborið mikið meir, en sá ódreng-
lyndi, orkað miklu meir af því eðli
hans er hreinna og því sterkara. Og
hversdagslífið er mælikvarðinn, sem
næst gengur.
í samstarfi við þá, sem vér eig-
um alt af að skifta við, byggjum
vér upp heimili, sveitafélag, þjóð-
félag og þá þær stofnanir sem þess-
ar heildir mynda.
Uppvaxandi kynslóðin á alla sina
ábyrgð og velferð undir þeirri eldri.
Það er ein af þyngstu skyldunum,
sem liggur á herðum vorum í dag.
Sú eldri hefir máttinn, vitið,
lífsreynsluna, alt í mikið þroskaðri
stíl, en sú yngri, því er það stærsta
og fyrsta skylda hennar, að miðla
þeirri yngri af því, afhenda lifsarf-
inn í eins fullri mynt og hún á kost
á.
Það blöskraði öllum að heyra um
það úr siðasta veraldarstríði, að
þegar hermennirnir komu á vígvöll-
inn, höfðu þeir ónýt vopn.
Það var grátlegt. Það er vart
til sú siðuð mannssál, sem hugsar
um meðbræður sína standa augliti
til auglitis við háska og hafa ekk-
ert sér til bjargar, og finnur ekki til.
Engu síður er það átakanlegt að
hugsa um vopnlausan mann í lífs-
stríðinu. Að fyrra atriðið tekur
méira á taugar þeirra, er um hugsa
kemur af því, að bardaga kröfurn-
ar með öllum sínum ógurleik eru
öllum ljósar, en í lífinu eru þær
erfiðustu oftast duldar. En lífið
innilykur allar hugsanlegar og ó-
hugsanlegar kröfur og — bardaga-
vellina líka. Og hvar sem menn
miða við, stendur það óhaggað, sem
Jón Vídalín segir, að í mótgangi
vina sinna, skyldi maður gráta, en
barnanna ólukka sé stærri en svo að
hún taki tárum. Hefi eg ekki at-
hugað enn, hvort það er i þeim
lestrum, sem oss er nú sagt að hann
hafi tekið að öllu .eða nokkru úr
Harmóníu, eða eigi, en eg veit, að
hvort sem hann hefir tekið það frá
öðrum eða fyrst hugsað það sjálf-
ur, þá er það ódauðlegt orð og líka
að það er partur af hans eigin sál.
Sannleikur þess ætti að bergmála
í hverri þeirri sál, sem er undir
kristnu flaggi.
Vor á meðal er nú mikið hugsað
og talað um skemtiferð næsta vor,
ferð heim til ættjarðarinnar, á stór-
hátíð þjóðarinnar.
Það er mikil ástæða til þess að
hlakka til slikrar ferðar.
Það er ekki óskemtilegt viðfangs-
efni, þeim, sem vel eru á sig komn-
ir og eiga nóg í bauknum, að fara
nú að sinna því, svona upp úr ný-
árirru, að fá sér ný föt, töskur og j
pjönkur til ferðarinnar. Bæði þeim |
sem eru uppaldir á ættjörðinni og
hlakka nú til að stíga á fornhelgar
slóðir og líka þeim, sem kanna ætt-
Iands stiguna i fyrsta sinn, er ferð-
in óþrjótandi uppspretta til ánægju
og fróðleiks.
En svo dýrðlegt sem það er, að
verða þess arna aðnjótandi, þá verð-
ur manngildi vort ekki mælt á það í
framtíðinni.
Fræðandi og skemtandi ferðalög
er nokkuð sem vér verðum aðnjót-
andi, það getur aukið manngildið að
þekkingu og máske fleiru góðu, en
vér erum mæld eftir útlátunum, al-
veg eins og moldin er. metin eftir
ávöxtunum, sem hún gefur af sér.
Þegar vér höfum öll gengið til
hvíldar, sem nú erurn uppi, og spurt
verður um hvað tið vor og þjóðar-
brot hafi af hendi látið, hverju hún
hafi orkað í þarfir heimahaganna,
þá verður ekki litið á það, hve oft
vér höfum farið skemtiferð til
heimalandsins né annað, heldur
hvað vér höfum lagt á altari tím-
ans og þjóðarnnar, sem hér var að
byggjast upp og vér höfðum unnið
eiðana að, að verða partur af.
Fjöldi fólks mun benda mér á að
íslendingar hafi reynst hér góðir og
gildir borgarar, unnið dagsverk sín
dyggilega, sem einstaklingar og
heild, í miklum meiri hluta.
Það er satt. Ekki er eg mér þess
meðvitund að hafa reynt, né sé eg
hér að hnekkja því.'
En það er ómögulegt að lifa ein-
göngu í horfinni dýrð.. Hver dag-
ur kemur með nýjar kröfur, nýjar
skyldur til allra manna og stundin
sem er að líða, er eina stundin, sem
vér eigum til að svara þeim og sinna.
sinna.
Vestur-íslendingar eiga almenna
þjóðþrifastofnun, það er Jóns
Bjarnasonar skólinn. Stofnun, sem
er að leggja hönd á plóginn með að
menta æskulýðinn, borgarana, sem
eiga að verða í sínu landi á morg-
unn. Skólinn er að þroska manns-
sálir, hvetja og fullkomna æskulýð-
num vopn í hendur til taks þegar
kemur út á vigvöllinn mikla—lífið
sjálft. Göfug, atgervisrik vopn,—
manndóminn í nemendanna eðli.
Það getur ekki verið nema fallegt
og íslendingum til sóma að styrkja
slíka stofnun.
Þegar fram líða timar, verður
það býsna stór spönn á manngildi
vort sem þjóðarbrots, hvort skólinn
lifir eða deyr.
Margir hafa gert vel til skólans,
unnað honum fyrir það að þar er
kend kristin trú og íslenzk tunga,
auk annars nauðsynlegs; unnað
honum í kyrþey og hlynt að hon-
um með þeirri trúmensku, sem ein-
kennir göfugar sálir, fundið að þó
að þeir eða þeirra gætu ekki notið
hans, þá hvíldi svo stór partur af
íslenzkum sóma á honum, að það
fólk mátti eigi til þess hugsa að
hann félli.
Stofnunin er fyrst og fremst bygð
á hugsjónunum, sem hún reynir að
miðla mönnum af. En það var einn
stórgöfugur maður, sem sérstaklega
kveikti húseldinn þar. Það var
séra Jón Bjarnason.
Allir sannir menn nefna séra Jón
Bjarnason með virðingu. Vinum
hans, mönnunum, sem hann starf-
aði með í blíðu og stríðu, ber öllum
saman um það, sem herra Jóhann
Briem ritar um hann í “Minningar-
rit um séra Jón Bjarnason, dr.
Theol.” Þessi sérstöku ummæli eru
svona : “Eg þekti séra Jón Bjarna-
son frá þvi að hann fyrst kom til
safnaðarins i Nýja íslandi árið
t877 og til þess tima að hann lézt
árið 1914. Æfhlega, hvort heldur
það var heima hjá mér eða heima
hjá honum, var hinu sama að mæta
hjá séra Jóni: f jörinu glaðsinninu,
einlægninni, velvildinni, alvörunni
og göfuglyndinu.” fBls. 137J.
Það er góð lýsing þetta, gefin
eins og hún er af viðurkendum heið-
ursmanni. Allir, sem rita í minn-
ingarritið, minnast dr. J. B. á sama
hátt. Eg ætla að leyfa mér að taka
upp úr téðu riti tvö atriði en eftir
herra Jóhann Briem. Það er vel
við eigandi fyrir oss Vestur-íslen<þ-
inga að ryfja þau upp nú.
“Enginn vafi er á því fyrir mér,
að séra Jón Bjarnason er mesti ís-
lendingurinn, sem tekið hefir sér
bólfestu vestan hafs. Ekki einasta
mesti íslendingurinn, heldur sann-
asti íslendingurinn. Eginn hefir
borið jafn ákveðið fyrir brjósti
sanna velferð landa sinna. Fullan
helming æfinnar barðist hann fyrir
íslenzka skólamálinu hér vestra,
kristindóminum og íslenzkunni til
eflingar. Auðnaðist honum að sjá
þetta sitt langþráða áhugamál kom-
ast í framkvæmd.
Eftir fráfall séra Jóns var, sem
kunnugt er, skólanum gefið nafn
hans, en það mun ekki jafn kunn-
ugt, að nafnsins vegna gafst skól-
anum svo tugum þúsunda dollara
skiftir, vitanlega með hliðsjón af
þvi, hvað sú stofnun var mikið á-
hugamál séra Jóns.
“Ef séra Jón Bjarnason verður
ekki það sama hjá islenzku þjóð-
inni sem þeir séra Hallgrímur Pét-
ursson og Jón biskup Vídalín nú
eru, þá verður hugsunarhátturinn
gjörspiltur, þakklætis tilfinningin
rýr og kristindómurinn fer þverr-
andi. Það hefir jafnan verið einn
göfugasti þátturinn i íslenzku þjóð-
erni, að virða sín fremstu mikilmenni
og hakla minning þerra á lofti, hvort
sem þau hafa skarað fram úr á and-
lega eða veraldlega vísu. Mér dett-
ur ekki í hug að kveða á um það
hver þessara þriggja trúahetja Hall-
grímur Pétursson, Jón Vídalín eða
Jón Bjarnason sé mestur eða hver
minstur, en grun hefi eg á þvi að
hinn síðastnefndi, hafi lagt mest á
sig, andlega og líkamlega til út-
breiðslu og stuðnings kristindóm-
inum hjá þjóð sinni.” fBls. 138-
139^
Það er sannarlega vel þess virði
að athuga ummæli hr. J. Briem og
mun margir hugsandi menn verða
tl að samþykkja þau.
Mennirnir þrir, sem hann bend-
ir oss á lifðu undir mismunandi
kringumstæðum, og þykist eg þess
fullviss að ef tveir þeir fyrst nefndu
hefðu verið í sporum séra Jóns, þá
hefðu þeir líka gert það sama, en
það dregur ekki að neinu leyti úr
hans mikla og dyggilega fram-
kvæmda dagsverki, sem ófyrirgef-
anlegt væri að landar hans gleymdu
svo snemma.
Hr. Jóhann Briem endar mál sitt
með þessari setningu: “Eg mun
jafnan minnast sé’ra Jóns Bjarna-
sonar, sem þess mesta og bezta
manns, sem eg hefi kynst. (‘Bls.
J39J-
í niðurlagi síns skýra og skemti-
lega máls, um hann segir W. H.
Paulson: "Séra Jón Bjarnason
hefir mér þótt í ýmsum þýðingar-
miklum greinum, bera af öllum
þeim mönnum öðrum, er eg hefi
kynst um dagana.” ýlBs. 76).
Hann kendi Guðs orð af einlægni,
og góðum gáfum og studdi dygðir
allar. Hann var áhugamaður svo
mikill að hann flaug yfir svell og
klungur föðurlandsins sinu máli til
útbreiðslu.
Um það ritar prýðilega enn annar
mætur maður í áminst rit: Sigur-
björn Sigurjónsson, sjáanlega hand-
genginn honum um langt skeið.
Af öllu því, er vel hefir verið
sagt um séra Jón Bjarnason, er vart
hægt að hugsa sér betri Lýsingu á
æfistarfi nokkurs manns i jafn fá-
um orðum, en séra B. B. Jónsson
gerir í sinni grein. Hún er þetta:
"Hvert verk var trúarfórn.” ("Bls.
78).
Öll lýsingin þar af séra Jóni, er
svo fögur að eigi minnist eg að
hafa betra séð neinstaðar, og hjarta
þess er málsgreinn öll, sem ofan-
téð setnng er tekin úr.
Sannleikurinn er sá, að allar rit-
gerðirnar i áminstu riti, eru prýði-
legar, skemtilegar og fróðlegar,
langt yfir meðallag.
Eg gekk í kirkju til séra Jóns af
og til í nokkur ár, án þess að vera í
neinu félagssambandi við hann eða
söfnuð hans, öðru en því, að eg
fann mig þar andlega talað heima.
Eg var ánægð með hann sem
kennimann, féll aldrei úr samræmi
við hann, i þau skifti sem eg heyrði
hann. En hitt er mér ljóst að bezt
hefi eg notið hans sem rithöfundar.
Eitt atriði man eg úr messu hjá
honum. Hann dæmdi um bók, sem
honum féll illa. Hann talaði um
hana svolitla stund, svo setti hann
hana með rothöggi ('andlega talað)
út í horn. Þar lá hún með dollars
markið eitt að grafskrift. Það hitt-
ist hvorki betur eða ver á en það, að
eg var að lesa bókina og fanst mér,
sem sumt af því, er í henni var
sagt, væri í samræmi við það, sem
eg hefði séð og heyrt. Ekki gerði
eg staðhæfingu prestsins samt, en
eitt var mér þá óskiljanlegt, það var
hvers vegna hann setti dollars mark-
ið yfir hana — sagði að “svona
skrifa menn, þegar þeir fara að
skrifa fyrir dollarinn.”
Bg þráði mikið að fá úrlausn á
þessari mér þá óskiljanlegu stað-
hæfingu. Sársaukinn yfir hinum
einstöku atriðum sögunnar sat kyr
í huga mínum og sannfæringin fyr-
ir því að hann væri til, en eg trúði
því líka fastlega, að einhver mikill
sannleikur lægi falinn á bak við það
er svo merkur maður staðhæfði svo
hispurslaust og þaö á þessum stað.
Mér skildist líka að það væri frem-
ur endir bókarinnar ,en einstök at-
riði í henni, sem kæmu honum til
þess að kveða upp dóminn. Á móti
því fann eg ekkert, heldur þvert á
móti óskaði eg með prestinum eftir
meiri birtu yfir endalokunum.
Eftir fjórtán ár datt skelin utan
af þessum kjarna. Mér auðnaðist
loks að skilja við hvað séra Jón
haföi átt, og eg fann þar heilan
heim.
Guðspjalllamál, það rnikila verk
sannfærir mig enn betur um það,
að séra Jón var rithöfundur, í mín-
um huga annar sá snjallasti á meðal
minnar þjóðar. Hann var ákaf-
lega vel kristinn maður, samt er
bókin ekki þruma um synd og náð,
heldur skynsamleg útlistun á lífinu
viðskiftum Guðs og manns og um-
fram alt: tilhögun guðs á því.
Hann finnur fjarska mikið til
meö mönnunum, sumstaðar nærri
of mikið fyrir kennimann, samt er
hann ekki likt því eins heitur og
Vidalín. Hann stansar víðast hvar
til þess að skoða með náttúrlegum
augum Guðs dýrð, lífið í gerbreyti-
legum myndum og útskýra það alt
sem bezt fyrir áheyranda. Maður
gleymir því þá á meðan, að maður
er syndari, og eltir prestinn til þess
að skoða líka.
Þeir, sem vilja lesa sér bæði til
yndis og sáluhjálpar, ættu að lesa
lesturinn á föstudaginn langa i
Guðsp j allamálum.
í Ben Húr lýsir dýrðlega af kær-
leika séra Jóns á móðurmáli hans.
Islenzk tunga á þar engilandlit svo
fagurlega ljómar þar fegurð og
hreinleiki hennar.
Áður en eg skilst við þessa hliö
máls míns, ætla eg að minnast á
atvik, sem sannfærði mig um það,
að séra Jóhann Bjarnason hefir
verið kærleiksríkur maður í eðli
sínu, kom það fyrir áður en eg tók
aö lesa rit hans.
Eg spurði hæfileikamann að því
í prívat samtali, hvort hann héldi
ekki að séra Jón hefði verið kald-
lyndur.
Eg gleymi aldrei hvernig honum
varð við.
Hann hrökk við eins og hjn.rta
hans hefði verið snert, leit fast á
mig. Hver taug í andliti hans var
spent og um leið og hann byrjaöi
að tala vöknaði honum um augu.
“Nei! nei! Eg segi þér satt, hann
var elskulegur maður,” sagði hann
í málrómi, sem samsvaraði útliti.
Sem gefur að skilja, getur enginn
reiknað út hve mikið bctur séra Jón
naut sín, fyrir konuna sem hann
átti. Konu, sem af mörgum var
hörmulega misskilin, en sem í raun-
inni hefir verið kvenval.
Um það hafa mér verið sagðar
sögur af kunnugum, hvernig hún
tindi saman fátæk böm, kendi þeim
vers, söng og alt sem fagurt er.
Um margt fleira af starfi frú
Láru því göfuga og mikla hefi eg
heyrt og séð. En mér þótti sér-
lega vænt um að heyra söguna um
það, að hún tók með sönnum móð-
urhöndum á þeim, sem vora yfir-
gefnar í vanvirðu og að hjá henni,
þrátt fyrir vandlætandi eðli hennar-
ar á sliku, var hægt að finna hjarta
Guðs slá í gegnum móðurhjartað.
Það er vel gefin kona undir
flaggi sambandsmanna, sem hefir
sagt mér frá því, með öllum gild-
um rökum.
Er að undrá þó slíkar sálir, slíkir
menn, er þau litu yfir landið ó-
kunna og hálfunna, og sáu að hver
einasta þjóð, sem að kvað, og hafði
flutt hér inn í Norðuí-Ameríku
hafði reist mentastofnun, haföi á
grundvölluðu bjargi lagt tígulstein
í bygginguna. Er að undra þó að
hjá þeim vaknaði ómótstæðileg
löngun, til þess að þjóðin þeirra
gerði það sama? Sýndi sig að vera
ekki minni mann en hina.
Síðan séra Jón Bjarnason D.D.
féll frá, kemur manni einn maöur
öðrum fremur i huga, sem sá, er
hafi háð harðast stríð fyrir tilveru
skólans. Sá maður er séra Rúnólf-
ur Marteinsson, skólastjóri, sem
mörgum finst að takist að ýmsu
leyti að feta í fótspor séra Jóns,
enda er hann systursonur hans.
Séra Rúnólfur á rætur sínar í ís-
lenzku þjóðjífi og tekur þvi sér-
staklega sárt til íslenzkrar tungu og
islenzkra framafar.
Hann er, sem kunnugt er, kenni-
maður góður. Vandaður og vel
greindur maöur sagði mér fyrir
stuttu, að hann hefði sent son sinn
til hans um tveggja mánaða tíma til
fermingaruppfræðslu. “Og lengi
fyrst eftir að hann kom aftur,”
sagði hann, “var hann eins og heil-
agur maður.” Má af því ráða, að
séra Rúnólfi sé það í sál borið, að
efla kristna trú.
Ræður og fyrirlestra hefi eg sem
aðrir, heyrt séra R. M. flytja.-
Þykir mér þær sérlega fræðandi og
áheyrilegar. Minnist eg sérstak-
lega erindis, er hann flutti hér í
Leslie fyrir mörgum árum og
nefndi “Minnisvarða.” Þótti mér
það bæði fagurt og fróðlegt og
prýðisvel flutt. Tiu ára telpa sagði
seinna, er hún sá nafn hans við rit
gerð í Lögbergi: “Eg ætla að lesa
eftir séra Rúnólf. Eg hætti alveg
að vera hrædd viö alt, sem kallað
eru fyrirlestrar, eftir að eg heyrði
fyrirlesturinn hans.
Þetta eru fáir drættir úr veru
þess manns, sem hefir, auk þess að
vera kennimaður og kennari sins
fólks, í gegnum heilsuleysisstrið og
fátækt, hefir gengið manna á milli
til þess að áminna landa sína enn
fremur, um að viðhalda trú þeirra
tungu og þjóðarheiðri og orðið að
biðja þá um fé þar til, sem er
þyngsta þrautin.
Það hlýtur æfinlega að vera fag-
urt að styðja það, sem á ekta erindi
inn á mannlifssviðið. Oft á það
við erfitt að stríða. Illgresið vex
fyrirhafnarlaust og veður yfir alt,
en hveitið tekur sálar og líkamans
krafta, til sinnar framleiðslu. Til
lífs þurfa menn að klífa björgin og
sækja sjóinn og “engin rós er án
þyrna.” Það er með ýmsu móti
að menn sækja “sannleiksperlur á
sorgarhafsbotn.”
“En þurfum við sársaukann?”
Þannig spurði góður ræðumað-
ur okkur hér í Leslie, fyrir nokkr-
um árum.
Já, þurfum við sársaukann, það
er nú víst.
En þurfum við altaf að þrengja
forsjóninni til að typta okkur til
þess að vera góð börn ?
Hver svarar því fyrir sig. Eg er
rétt nýlega búinn að heyra talað um
gleðina—gleðina í Drotni, á dýrð-
legan hátt. Gleði þeirrar sálar sem
finnur sig í samræmi við Guð og
miðar öll sín verk þar við. Það
er jafnvægisbraut lífsins og nátt-
úrleg heillabraut hverjum, sem
hana getur fetað. Það er að verða
draumalandanna aðnjótandi, en
rækja þó skylduna.
Þeir, sem ætla heim, þeir sem eru
nú í óða önn, eöa verða bráðum,
að búa sig til ferðarinnar; mikið
væri ángjulegt fyrir þá að minnast
þessarar þjóðlegu stofnunar, Jóns
Bjarnasonar skólans, þegar þeir eru
við það að fá svo stóra uppfyllingu
drauma sinna.
Gjalda til Guðs og náungans,
með því að gefa einn lítinn pening
í skólans þarfir á móti mörgum,
sem þeir þurfa aö eyða sjálfum sér
til ánægju.
Gott eftirdæmi í þessu efni gaf
Björgvin Guðmundsson tónskáld.
Björgvin á ekki moldarhnaus til
að standa á né þak yfr höfuð sitt
né sinna, en strax og hann kom frá
námi, rétti hann skólanum liðshönd.
Það er drenglund að minnast
gleðiatburða með því að gleðja aðra
og styrkja gott málefni.
Það er líka ánægjulegt að geta
með góðri samvizku komist hjá á-
vítunarhreimnum i orðum skálds-
ins, sem segir; “Þér finst alt bezt
sem fjærst er” — og orðið aðnjót-
andi mildinnar, sem lýsir sér hjá
vngra skáldinu: “að eiga sig sjálf-
an er auðlegðin manns.”
Heilbrigður maður finnur sig
frjálsastan, þegar hann orkar ein-
hverju öðrum til góðs.
Rannveig K. G. Sigbjörnsson.
I sjávarháska
Níu menn flækjast í heila viku
á Atlantshafinu í smábát. Potter
skipstjóri, sem þá leysti mikið
verk og hetjulegt af hendi, skýrir
hér frá ferðalaginu.
—Það var orðið hálft annað ár,
síðan við lögðum á stað frá Fíla-
elfíu með “Horatio Foss.” Það
er lítil fjórsigld skúta, 845 tonn.
Við höfðum hláðið kolum eigin-
lega heldur mikið, og ætluðum til
Guadelope á eynni Martinigue.,
Mér hefir alt af þótt vænt um
Horatio gamla, enda þótt hann
væri ekki annað en gamall og
skítugur kolabarkur. Þann 20.
október lentum við í stormi. Hann
var svakalegri en nokkur storm-
ur, sem eg hefi lent í þau 35 ár,
sem eg hefi siglt. Tveim dögum
síðar rak skipið hjálþarlaust á
Atlantshafinu. Þegar Iþar við
bættist, að stýrið brotnaði, varð
mér það Ijóst, að við urðum að
yfirgefa skipið, enda var það far-
ið að hallast ískyggilega mikið.
Við höfðupi smábát um borð.
Hann var með bensínhreyfli, en
þar sem við þurftum allir níu að
komast í bátinn, var hreyfillinn
of þungur fyrir hann. Við tókum
því hreyfilinn úr úr bátnum og út-
bjuggum hann sem seglbát. Þrátt
fyrir storminn, gátum við unnið
óhikað 0g rólega að þessu verki.
Árar 0g rær notuðum við fyrir
siglu, og sængurver og presenn-
ingar notuðum við fyrir segl. .—
Bill — negra-matsveinninn — sem
eiginlega hét Joseph Noticee, sá
um að nóg væri í bátnum af vist-
um, lax og nokkrir kassar af
kexi. Síðan tókum við 125 lítra
af vatni, það urðu um 14 lítrar á
mann. — Að þessu loknu létum
við bátinn síga niður. Eg var á
þiljum, til að gæta þess, að bátur-
inn kæmi örugt niður í sjóinn, en
síðan kastaði eg mér á sund og
synti eftir bátnum.
Þetta var í afturelding, og
nokkurri stund eftir að báturinn
var kominn á flot, sökk “Horatio
Foss” hægt ög rólega, og nokkr-
um mínútum síðar var ekkert ann-
að til marks um, að hann hefði
nokkurn tíma verið til, en nokkr-
ar loftbólur, sem komu upp úr
hringiðunni, sem myndaðist í
kringum staðinn, þar sem hann
hafði sokkið.
Nú vorum við úti á Atlantshaf-
inu, 400 sjómílur eða 720 kíló-
metra frá Bermuda-eyjum í norð-
ur. Það var ekkert annað að gera,
en að reyna á allan hátt að ná
landi, hvernig sem það kynni að
takast, því að enda þótt storm-
inn væri farið að lægja, var enn
hátt í sjó og mikil undiralda.
Fyrsti dagurinn leið á enda,
slysalaust að mestu. Við vorum
allir orðnir rólegir, og mér er ó-
hætt að fullyrða, að við vorum
allir vongóðir um að komast lífs
af. Það gekk ver seinna. Alla
þá sjö daga, sem við flæktumst
þarná, get eg ekki sagt, að eg
hafi sofið dúr. Það var hvergi al-
mennilegur staður til að sofa á,
og flestum varð ekki svefnsamt,
nema þeim tveim, sem halda áttu
vakt, því að þeir þurftu auðvitað
að sofa sem bezt, svo að þeir gætu
safnað kröftum. En það var
heldur ekki auðvelt fyrir þá, því
að Bill prédikaði hárri röddu,
milli þess sem hann bað eða söng
sálma.
Rill þessi — sem, eins og eg
sagði áður, rét réttu nafni Joseph
Notice — hafði ávalt verið mikill
trúmaður, en nú keyrði svo um
þvert bak, að hann þagnaði varla
alla þá sjö daga, sem við vorum
í þessu volki. Hann söng sálma
sína hárri röddu og ákallaði guð
með fögrum orðum um að frelsa
okkur úr háskanum. Síðan las
hann í biblíunni og bað bænir,
Það er okkur enn hulin ráðgáta,
hvernig ha.nn fór að því að halda
biblíunni sinni þurri, gegn um
alla brotsjóana, sem á okkur riðu.
Venjulega þótti okkur ekkert að
því að hlusta á Bill syngja, því
að hann hafði fallega baritón-
rödd og var söngelskur eins og
margir Negrar. En það var ekki
laust við, að okkur væri farið að
leiðast bænir hans og sálmasöng-
ur, því að það var honum ekki
sízt að kenna, að við gátum varla
sofnað dúr.
Það var ekki fyr en á þriðja
degi, að við fórum að verða ein-
mana þarna úti á rúmsjó. Við og
við flaug máfur yfir bátinn og um
tíma fylgdi delfin okkur eftir.
Það virtist unna vel félagsskap
okkar og gerði mörg falleg stökk
fyrir okkur, en þó leið að því, að
það varð leitt á hinum hungruðu
og alvarlegu sjómönnum, og þess
vegna yfirgaf það okkur. Þegar
•
það var farið, var eins og alt yrði
leiðinlegra, og við vorum enn
meira einmana en áður.
Brots'jóarnir skullu á okkur í
sífellu, og við vorum allan tímann
holdvotir. En allan ímann auðn-
aðist Negranum þó að halda biblí-
unni sinni þurri. Það duttu sár
á hendur okkar og líkaminn bólgn-
aði undan saltvatninu. Á sjöunda
degi voru sex kexstykki eftir af
vistunum og nokkrir lítrar af fúlu
vatni. — Þá kom ítalinn auga á
land.
Negrinn byrjaði hrifinn á lof-
sálmi, og eg man það, að eg tók
eftir því, aði þrátt fyrir langa og
kalda nótt, sem hann hafði eytt
með því að syngja og biðja bæn-
ir, eins og endranær, var hann
alls ekki hás. Þetta var lika í
fyrsta skifti, sem enginn gerði
það að tilögu sinni, að kasta hon-
um fyrir borð. Eg held líka, að
við höfum í aðra röndina verið
honum þakklátir fyrir sönginn,
að minsta kosti fyrirgáfum við
honum allir. Ylfirleitt fundum
við ekki til f jandsamlegra tilfinn-
inga, því að nú byrjaði lífróður-
inn að landi, og allir voru sam-
taka í erfiðinu. Landið, sem við
sáum, var rifið, sem liggur langt
fyrir utan Bermudaeyjarnar. Áð-
ur en við vorum komnir miklu
nær því en við vorum, þegar kom-
ið var auga á það, kom stormur,
sem rak okkur langt út á haf.
Smátt og smátt mistum við sjón-
ar af skerinu, og löks hvarf það
okkur alveg.
í fyrsta skifti á allri þessari
æfintýraferð fann eg til þreytu,
þegar alt erfiði okkar virtist ætla
að verða fyrir gýg, og við færð-
umst óðfluga frá landi aftur. Eg
held líka, að eg hafi lokað aug-
unum og mér hafi runnið 1 brjóst,
en það var ekki lengi, sem eg
svaf, því eftir nokkrar mínútur
vaknaði eg við, að einhver kallaði
að hann sæi skip, er var að koma
frá Bermuda-eyjum. Það stefndi
í áttina til okkar, en við gátum
ekki siglt í leiðina fyrir það, enda
virtist þess tæplega þurfa, þar
sem það nálgaðist óðum, og auð-
séð var, að það mundi ekki fara
langt frá okkur. Negrinn kast-
aði sér á kné og öskraði af Ilfs og
sálar kröftum og að þessu sinni
æptum við með.
En brátt kom| annað hljóð í
strokkinn. Skipið beygði nú af
fyrri leið sinni og fjarlægðist
okkur aftur. Eg ætlaði varla að
tfúa mínum eigin augum. Loks
áttaði eg mig, reif upp eldspýtur
og fór að bisa við að kveykja á
þeim, en það var ekkert áhlaupa-
verk, því að þær voru allar blaut-
ar. Eg sé það núna, að við hefð-
um átt að geyma þær innan í
biblíunni negrans. En um síðir
tókst mér þó að kveykja á einni,
og gat eg þá kveykt á einum
af kyndlunum, sem eg hafði tekið
með. Þetta var skömmu eftir sól-
arlag, og rautt ljósið frá kyndl-
inum var vel sýnilegt. Nú breytti
skipið aftur um stefnu, og stefndi
beint á okkur á fullri ferð.
Við sáum það líka betur núna.
Það var stórt skemtiskip. Það
hélt sig með mikilli viðhöfn og
var auðsjáanlega fult af banka-
stjórum og auðmönnum, sem höfðu
farið til Bermuda-eyjanna til að
hvíla sig.
Um borð mættum við hinni bestu
ðhlynningu. ISkipslæknirinn tók
okkur að sér. Hann helti ofan 1
okkur meðulum, og hrestumst viö
brátt. Áður en við háttuðum,
átti eg tal við aldurhniginn mann
í samkvæmisfötum. Hann spurði
mig mikið um mat okkar og að-
búð. Eg sagði honum, að næsL
þegar eg lenti í svona æfintýrn
mundi eg hafa meira með af a'
vöxtum, en minna af kjötmetn
Þessi orð mín skrifaði hann hjá
sér, og lýsti yfir því, að hann
mundi kaupa þessa setningu a^
mér til auglýsinganotkunar. Hann
var forseti geysi-mikils banana"
verzlunarhúss. — / 'Annar vUdi
kaupa biblíuna af Bill, og bauð
honum í hana 500 dollara, en
vildi ekki láta hana af hendi, hvað
sem í boði væri.
Skipbrot okkar var aðal umræðu-
efnið í marga daga á skipinu. En
eitt urðu auðmennirnir aldúei á-
sáttir um. Það var, hvort vi5
hefðum átt björgun okkar að
þakka seglunum, róðrinum, eða
bænagerð negrans. — Lesb.
MACDONALD'S
Eitte Oú
Bezta tóbak í heimi fyrir þá, sem
búa til sína eigin vindlinga.
Gefinn meö
pakki af vindlingapappír.
HALDIÐ SAMAN MYNDASEÐLUNUM