Lögberg - 27.02.1930, Page 1

E iONE: 86 31)
Se''tn Lines.

c»r-
For
Service
and Satisfaction

43. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 27. FEBRÚAR 1930
NUMER 9
Slysið
Eftir K. N. Júlíus.
Um aldingarðiim Eden er mér sagt, .
Að Ástin hafi fyrstu spor sín lagt.
Þá bjó þar Adama Evu sinni hjá.
Og engan háska’ af manna völdum sá.
En þangað læddist ormur slægur inn,
Og ástum hennar náði’ í fyrsta sinn.
En samt er ein, sem aldrei neinum brást,
Það er íslenzk hrein og göfug matarást.
Og þó er sagt, hún þrífist bezt í synd,
Því að hún er fædd og alin blind.
En, hver var hún, sem kendi “Faðir-vor”,
Og kendi þér að stíga fyrstu spor,
Og vakti alein vöggu þinni hjá,
Og vætti tárum, þegar enginn sá,
Og leiddi þig um lífsins þyrnibraut,
Og lét þér allskyns gæði falla í skaut?
Já, lífið fengi ekkert ljós né yl,
Ef ekkert blessað kvenfólk væri til.
Þá leiðarstjörnu um lífsins sollna haf,
Á liðnum öldum drottinn mönnum gaf.
Um kvenfélagið kvað ég dýran brag,
Við kærleiksþrungið, íslenzkt himnalag.
Þar matarástin innileg og hrein
í unaðsfögrum dýrðarljóma skein.
Og ljóðadísin lék þá dátt við mig,
Og listin komst þá fyrts á hæsta stig.
Þá skeði atvik, áður lítið þekt,
Sem unga fólkið kallar voðalegt.
Þá um seinan samvizkan mig sló,
Á sama tíma bæði grét og hló.
Kvæðið var í góðri hirzlu geymt,
Og grunaði ekki neinn að væri reimt.
Og glottandi ég gægðist oft að sjá,
Hvar gimsteinn þessi öllulm hulinn lá.
En afturpartinn af því flyt eg nú, —
Upphaflega voru' stefin þrjú. —
En mýsnar fundu matarlykt af því,
Og mýsnar átu kvæðið, “don’t you see?”
Ávarp til Austfirðinga
vestanhafs
Á undanförnum árum hafa
nokkrar ágætis konur á Austur-
landi verið að vinna að því, að
kvennaskóli yrði stofnaður í þeim
fjórðungi landsins.
Síðast liðið sumar var þetta'
skólamál eitt af aðal málum á
þjojfi austfirzka kvenna sam-
kandsins, og það nú svo vel á
V€8T komið, að skólastæðið er val-
•ð og byrjað að byggja skólann á
Hallormsstað á FfljótdlaJshésraði.
Skólinn á að verða hússtjómar-
skóli, þar sem bæði verða kendar
bóklegar mentir og verklegar.
Sérstök stund verðuir lögð á, að
skólinn sé í þjóðlegum stíl.
^ar sem svo einkennilega vill
^11, að austfirzkar konur heima
eru á þessu ári að hrinda af
stokkunum fyrsta og eina kvenna-
skóla Austurlands, þá kom oldíur
n°kkrum auistfirzkum konum hér
1 Wfnnipeg, til hugar, að það væri
VeJ við eigandi og í rauninni gam-
an að því fyrir austfirzkar konur
Vestan hafs, að slá sér saman um
að senda Austurlandi kveðju sína
minningargjöf um 1930 til
s ólans. .— Treystum vér því, að
°nur hér vestra, ættaðar af
ujsturlandi snúist nú vel og
^ngilega við þessari beiðni, og
gJóri þetta að dálitlu metnaðar-
ekki sízt þar sem þetta mun
yera fyrsta sérmál, er Auátfirð-
’ngar hafa haft með höndum hér
Vestra og jafnframt fyrsta og eina
sarnskota umleitan, sem hefir átt
!!r. stað í þágu Austurlands. —
neining okkar er, að biðja ekki
Uf\ frá hverjum ein-
s akling, heldur að sem flestir
e& i eitthvað af mörkum í þenn-
n sjóg Helzt hver einasti Aust-
r ingur vestan hafs, svo þetta
e i orðið nokkurs konar Aust-
r ingatal, e'ftir rúmrar hálfrar
aldar dvöl hér í landi.
iÓ höfum þegar skrifað ýms-
a*1 fynum út um sveitir og leit-
^ álits þeirra og fylgis í þessu
við f ^elm tlestum köfum
tektifH^'^ SV°r 0,í agrætar uíndir-
Her eru nöfn þeirra kvenna, er
jar hafa lofast til að taka á
1 samskotum og heitið okkur
101 81nu i þessu máli:
Mrs. (Dr.) Sv. E. Björnson, Ar-
borg, Man.
Mrs. (íDr.); Steinn Thompson,
Riverton, Man.
Mrs. O. Anderson, Balduir, Man.
Mrs. G. Árnason, Oak Point,
Man.
Mrs. Christiana 0. L. Chiswell,
Gimli Man.
Mrs. G. Thorleifsson, Langruth,
Man.
Mrs. Björn Björnsson, Lundar,
Man.
Mrs. Oli Hallson, Eriksdale,
Man.
Miss Guðbjörg Goodman, Glen-
boro, Man.
Mrs. (Dr.) J. P. Pálsson, Elf-
ros, Man.
Mrs. Stefán Anderson, Leslie,
Sask.
Mrs. Stgr. Johnson, Wynyard,
Sask.
Miss Ingibjörg Hannesdóttir,
Mozart, Sask.
Miss Maria Anderson, Van-
couver, B. C.
Mrs. Jóhann H. Straumfjörð,
Seattle, Wash.
Mrs. B. Jones, Minneota, Minn.
Mrs. Kirstín H. Ólafson, Gard-
/
ar, N. Dak.
Sökum ókunnugleika höfum við
ekki getað fengið nöfn austfirzkra
kvenna úr öllum bygðarlögum ís-
lenzku hér enn þá, en við von-
um að þær, sem eru þessu hlynt-
ar, gefi sig fram við einhverja
Úndirritaða sema fyrst, og verða
þá nöfn þeirra birt í blöðunum
jafnótt og þau berast okkur í
hendur.
Winnipeg, 24. feb. 1930.
Mrs. Joe Carson,
271 Langside, St.
Mrs. (Dr. O. Stephensen,
539 Sherburn St.
Mrs. .P S. Pálsson,
1025 Dominion St.
Mrs. Jóh. Kr.' Johnson,
512 Toronto St.
Mrs. Jóh. Hannesson,
523 Sherbrooke St.
Mrs. Pétur N. Johnson,
619 Victor St.
Mrs. Guðrún H. Jónsson,
906 Banning St.
Læknaþing í Winnipeg
*Hið brezka læknafélag, hefir
ákveðið að halda sitt næsta árs-
þing í Winnipegborg, í næstkom-
andi ágústmánuði. Er búist við,
feikna fjölmenni. Á fjórða hundr-
að brezkir læknar, hafa þegar
trygt sér far með hinum ýmsu
gufvvskipafélögum, er milli Eng-
lands og Canada sigla.
Stórkostlegt slys
í tilraunastöð Standard olíu-
félagsins í N. J., varð stórkost-
leg gassprenging fyrir fáum
dögum, og fórust þar, og í bygg-
ingu, sem félagið var að láta
byggja þar rétt hjá, fimm menn
og 63 meiddust, sumir stórkost-
lega. Er búist við, að margir
þeirra muni deyja af iþessu. All-
margir þeirra mistu sjónina, sem
þeir fá aldrei aftur, þó þeir kunni
að halda lífi.
Manitobaþingið i Krefst mótmæla
Þar virðist alt ganga heldur; Birkenhead lávarður flutti í
friðsamlega og greiðlega, enn í em^ vikunni, sem leið, afar stranga
komið er, og hefir störfum þings-jtölu i lávarðadeildinni brezku,
ins miðað vel áfram. Eru þau þó; gegn þeim hinum fáránlegu of-
óvanalega mikil í þetta sinn,| sóknum, er Sovietstjórnin um
vegna þess, að fylkið er að taka: þessar mundir beitti, gagnvart
við umráðum yfir sínum náttúru- kirkju og kristindómi. Krafðist
auðæfum af sambandsstjórninni; hann þess, að stjórnin brezka
í sambandi við það, þarf að semja mótmælti tafarlaust slíkum að-
og samþykkja margþáttaða lög-( förum.
gjöf. Dálítið fór þó hið góða -----------
samkomulag þingmannanna út umj Sambandsbingið
þufur á mánudaginn. En það voru
gamlar væringar, sem þvi ollu,' ^að var sett með vanalegri við-
eða “Sjö-systra málið”. Er í-| höfn hinn 20- Þ- m- eins og tilj
haldsflokknum og verkamanna-j stóð. Landstjórinn las hásæt'.s-
flokknum líka, áhugamál, að, rseðuna, og er hana að finna ann-
halda því máli lifandi, þó það sé, ars staðar í blaðinu. Er þetta hið
nú fyrir löngu til lykta leitt, og fjórða þing hins sextánda kjör-l
er engum efa bundið, að það á að,Þin^s- 1 hasætisræðunni er ekk-
notast sem ágreiningsefni við ert a® ÞV1 viiíió, að almennar;
Kvongast í þriðja sinn
Þann 20. þ.mí., kvongaðist í
Lundúnum, hertoginn af West-
minster, -og gekk að eiga Miss
Loelie Ponsnoby, dóttur Sir Fred-
erick’s íPonsonby, gjaldkera kon-
ungshirðarinnar brezku. Her-
toginn hafði verið tvíkvæntur áð-
ur, og skilið við báðar konur
sínar.
næstu fylkiskosningar.
Manitoba háskólinn
Það er nú fullráðið, svo ekki
verður um þokað, að háskóli Mani-
tobáfylkis verður bygður þar sem
búnaðarskólinn nú, er. Kom þetta
mál til umræðu á fylkisþinginu í
vikunni ,sem leið, og skýrði menta-
málaráðherrann, Hon R. A. Hoey,
greinilega fyrir þinginu þetta mál.
Ekki liggur nærri, að allir séu á-
nægðir með þessar ráðstafanir
þings og stjórnar. Vilja hafa
skólann áfram í Winnipeg. Eln
við þessar ráðstafanir verður nú
samt að sitja.
Nýr stjórnmálaflokkur
á Bretlandi
Það lítur út fyrir, að nýr stjórn-
málaflokkur sé að myndast á
Bretlandi. Lord Beaverbrook er
foringi þessarar hreyfingar. Hef-
ir verið um hann talað sem lík-
legan til að verða næsti foringi
íhaldsflokksins, en nú þykir ólík-
legt, að svo verði, því flokkurinn
fállist yfirleitt ekki á skoðanir
hans og stefnu, sem er fyrst og
fremst sú, að koma á algerlega
frjálsri verzlun innan brezka rík-
isins. Vafalaust veikir þetta í-
haldsf lokkinn eitthvað tölvert,
því þaðan munu þeir aðallega
koma, sem þennan nýja flokk
fylla, ef til þess'kemur að hann
nái nokkurri festu og þroska. Þó
segir Lord Beaverbrook, að fólk í
þúsundatali úr öllum stjórnmála-
flokkunum, sé til þess búið, að
fylla sinn nýja flokk.
Verða ekki á eitt sáttir
Maður heitir Harry Bronfman,
og á hann heima í Montreal, vín-
bruggari og áfengissali. Hefir
hann grætt mikið fé á þessari at-
vinnu og er nú talinn stórauðug-
ur maður. Hefir hann gert mikla
verzlun í1 Vestur-Canada, þar á
meðal í Saskatchewan. Hefir hann
átt þar í miklu braski og mála-
ferlum. Var hann síðast kærður
um að hafa réynt að fá vitni til
að bera falskan v.itnisburð, sjálf-
um sér í hag. Þetta mál hefir
staðið yfir nú að undanfðrnu í
Regina. Eftir langa vitnaleiðslu
og mikið þjark, var málinu loks
vísað til kviðdómaranna á föstu-
daginn í vikunni sem leið. Sátu
þeir svo á rökstólunum í 23
klukkustundir, en niðurstaðan
varð sú, að þeir gátu með engu
móti komið sér saman um, hvort
Bronfman væri sekur eða sak-
laus. Var þá kviðdómurinn upp-
leystur og málinu frestað til 8.
apríl. Þá verður það tekið fyrir
að nýju.
Deyr með manni sínum
og syni
Bergþóra kaus heldur að brenna
inni með bónda sínum, heldur en
yfirgefa hann í dauðanum, því
hún hafði heitið honum því, að
eitt skyldi yfir þau bæði ganga,
og hefir það lengi verið í minn-
um haft. En svipað þessu kom
fyrir í Port Henry, N. Y., í vikí
unni sem leið. Þar kviknaði í í-
búðarhúsi hjóna á sjötugsaldri,
sem Mr. og Mrs. Thomas Collier
hétu, og sonar þeirra 23 ára. Kon-
an komst út úr eldinum, en feðg-
arnir ekki. En hún vildi láta eitt
yfir sig og mann sinn ganga, eins
og Bergþóra, og hún fór aftur inn
í húsið, sem var að brenna, og lét
þar lífið með manni sinum og
syni.
kosningar muni fram fara á þessui
ári. Lítur því ekki út fyrir, að
svo muni verða, þó margir hafi í-
myndað sér það. Það er sögulegt
við þessa þingsetningu, að þar
tekur kona, Mrs. Cairine Wilson,
frá Ottawa, sæti í öldungadeild-
inni, fyrsta konan í Canada, sem
þann heiður hefir hlotið. Eftir
j að þ'ingsetningin hafði fram far-
íð, var þingi frestað til mánudags-
ins í þessari viku, og hófust þá
umræður um hásætisræðuna. Er
jafnvel búist við, að þær standi
kannske nokkiið lengi í þetta sinn
og ýmsir þigmenn hafi margt að
segja, eins. og oft vill verða.
Fimmvelda fundurinn
í London
Fulltrúarnir á London-stefnunni
hafa lítið aðhafst nú um tíma og
ekki haft fundi, sumir jafnvel far-
ið heim til sín, til Frakklands og
ítalíu. Er þó ekki svo að skilja,
að þessu þingi sé • enn slitið.
Halda nú margir, að beinn árang-
ur af þessu afvopnunarþingi verðij
lítill, og er því sérstaklega um
kent, að það hafi ekki verið nærri
nógu vel undirbúið. Samt mun
enginn neita því, að þetta getur
vel haft heillavænlega þýðingu
fyrir friðarmálin, þegar stujndir
líða.
Rússar kreppa að eignar-
réttinum
Soviet stjórnin á Rússlandi
gengur nú að því miklu ákveðnar
en áður, að afnema einstaklings
eignarréttinn. Hefir stjórnin
gengið svo freklega fram í þessu,
að sagt er að ástandið í Rúss-
landi sé nú næsta óþekkjanlegt
frá því sem það var fyrir svo
sem tveimur eða þremur mánuð-
um. Það eru sérstaklega bænd-
urnir, sem margir eiga sjálfir á-
býlisjarðir sínar, sem hér verða
fyrir miklu skakkafalli, að þeim
sjálfum finst að minsta kosti, þar
sem eignarrétturinn yfir jörðum
þeirra og búslóð, er frá þeim tek-
inn, og þeir gerðir að leiguliðum.
En þannig hafa mennirnir alt af
verið, að þeim hefir fallið heldur
illa að láta taka af sér, það sem
þeim hefir fuíndist að þeir ættu
með öllum rétti. Sama er að
segja um þá, sem iðnað reka,
hvaða tegundar sem er, að hann
e r allur. lagður undir stjórnina.
Einnig berast nú frá Rússlandi
, , , I enn hroðalegri sögur, heldur en
A siðasthðnu fiarhagsari voru ,, ... . „ ,,
, , nokkurn tima aður, af ofsoknum
þeir, sem opinbers styrks nutu a!_ , . . , . ,
’ J | Soviet stjornarinnar gegn krist-
a Kretlandi, vegna afleiðinga ind6m. og kirkju.
striðsms, 1,476,600 að tölu, og
fjárupphæðin, sem til þess gekk,
A förum til Toronto
Einn af merkisprestum Winni-
peg borgar, R. B. MoElheran,
j rektor við St. Matthews Anglican
Kemur það fyrst og fremst til af, kirkjuna, hefir verið veitt skóla-
því, að mörg börn, sem mistu feð-j stjóra embættið við Wycliffe
utr sína í stríðinu, hafa náð þeim'
aldri, að þau geta unnið fyrir sér
sjálf. Og svo hafa vitanlega
margir dáiið, sem styrks nutu. Af
þessum mikla fjölda styrkþega,
eru 477,000 hermenn, 1,500 hjúkr-
unarkonur, 142,000, ekkjur og svo
mikill fjöldi barna og foreldra,
sem mist hafa sína í stríðinu. —
Svipað þessu er ástandið í öllum
hinum stríðslöndunum.
Afleiðingar stríðsins eru
kostnaðarsamar
var $250,000,000. Er það fimtán
milj. doll. minna en næsta fjár-
hagsár á undan, og þeir, sem
styrksins njóta eru 96,500 færri.
College í Toronto, og tekur íhann
við því í júnímánuði.
✓ ’ ------------
Winnipeg Electric félagið
Eins og sjá má af auglýsingu
frá þessu félagi, sem birtist í síð-
asta blaði, hefir félagið farið
fram á það við bæjarstjórnina í
Winnipeg, að það væri leyst frá
þvi að borga skatt, sem nemur
sem næst $169,000 á ári og einnig
að borga fyrir vissa aðgerð á
strætum þar sem brautir félags-
ins eru, eða að öðrum kosti að
Hinn 17. þ. m. féll Tardieu- meea selJa alla farseðla sama
stjómin á Frakklandi, eftir að! verðh eða fyrir 7 cents hvern, að
Enn ný stjórn á Frakk-
landi
hafa setið aðeins skamma stund
að völdum. Var það smávægi-
legt skattamál eitt, sem henni
varð að fótakefli, og féll stjómin
við aðeins fimm atkvæða mun.
Liðu svo nokkrir dagar, að ekki
hepnaðist að mynda nýja stjórn.
Samt hefir það nú tekist, en ekki
er því spáð, að hin nýja stjóra
verði langlíf.
undanteknum farseðlum skóla
barna. En eins og menn vita, eru
nú farseðlar seldir fyrir töluvert
minna verð, sem gilda vissa tíma
dagsins og einnig getur fólk
ferðast með strætisvögnunum á
sunnudögum fyrir að eins 5 cent.
Bæjarstjórain hefir nú tekið þetta
mál til meðferðar og skipað nefnd
manna til að íhuga það, en hver
niðurstaðan kann að verða, er enn
alveg óvíst.
Til Hjartar Thórðarsonar
S:t heill og sæll og les mitt ljóð,
þú ljóssinstöfra smiður!
Til höfðingsmanna yrkja óð
er alda gamall siður,
um orðstír þeirra og afrekstök
og æfintýra ferðir,
og þaðan fengu fyrst sín rök
þeir frægu sagnaverðir.
1 dölum fræða- og listalands,
við laufklædd brjóstin hlíða,
þar sumárnótt í sólardans
um sæflöt geislar líða,
og fuglinn sæll í sumarvist
er syngur unaðsrómi,
þar guð þig vígði ljósi og list
í lands þíns helgidómi.
Hjá vöggu þinni Völur tvær,
sem véfrétt spádóm þuldu, —
-—þín örlög sáu í anda þær,
þó orðin væru á huldu. —
Hin önnur broshýr, björt og ung,
með blíðuhreim í svörum.
Hin önnur blökk og brúnaþung,
með blákalt glott á vörum.
Hin bjarta mælti, í bragð: hlý:
“Það barn, er vært hér sefur,
þó sveitabæ sé alið í,
sín aðalsmerki hefur,
því einhver töfra-tignar glans
sést tindra af luktum augum,
sem inni fyrir kyndla krans
þar kveiki’ á segulbaugum.
Það verður ei sem fólk er flest,
er fetar troðna veginn,
en láta mun sér lynda bezt,
að leggja veg sinn eiginn.
Þess hugsjón glögg og gáfan hög
mun gæfuhjól sitt smíða,
og dular-afla læra lög
að lesa, skilja og þýða.”
Þá gegndi hin dökka og glotti kalt:
“Þitt gaspur rétt mun vera,
því litla sveinsins lífs-starf alt
mun ljóssins ávöxt bera. —
Og guðin verða ei brögðum blekt,
hvert boð helst þeirra í gildi.
Hans auðnu og frægð eg fengi ei hnekt,
Hve fegin sem eg vildi.
“En eitt mig hlægir,” — hjalar norn
og hækkar mála-kliðinn, —
“að óhamingja íslands fora
er enn ei burtu liðin,
því örlög þessa unga s'veins
svo ótvírætt því hóta:
að feðrajörð og ættjörð eins
hans aldrei fái’ að njóta.”
Og alt kom fram, því syni svift
var sögustorð að vanda.
1 fátækt sinni fékk ei lyft
til flugs svo stórum anda. —
En hamingjan hér hliðstæð var
og hylli veitti sína,
til Vínlands góða gaf þér far,
er geymdi framtíð þína.
f
Þar kleifstu Hliðskjálfs hallar brýr
— frá hversdags brauki lágu, —
er hugvits-draumadísin býr
í dýrðarveldi háu.
Þar sástu, í hverja og eina átt
að orkulindir streyma,
með ljós og yl og undramátt
um alla heima og geima.
Þar hugarþan og þekking jókst
og þreklund — jöfnuim höndum,
en andlegt gull og efni tókst
í arf frá tveimur löndum.
Þú vanst þá stóru víkings þraut,
— þar vopn sín margir brjóta —
að ryðja sjálfs þín blómabraut,
að berjast, sigra’ og njóta.
Þó hafir lífs þins taflið teflt
hjá tröllþjóð stórvirkjanna,
þú hefir ættlands hróður eflt,
þín hugvitstök það sanna.
Sem hetja fyr í höllum grams,
er hófst í vegsemd glæsta,
eins vanstu hér í veldi “Sams”
þér veg og nafnfrægð hæsta.
Svo lifðu heill í hundrað ár
sem helgar fóstru1 þinni
þinn listaframi heiður hár
er henni’ og ættjörðinni. —
Þótt gull og samtök séu sterk
og segull framtakanna,
þá samt knýr stærri sigurverk
þó sálin hugvitsmanna.
Þorskabítur.