Lögberg - 29.05.1930, Síða 2

»
ISLENDINGUM
er vér höfum ætíð talið til nýtustu borgara
í Canada árnum vér allra heilla
Það gleður oss að tilkynna íslenzkum áskrifendum vorum, að
mAmwmmmmmmmm
^RlTy
98Lbs.
/ Wanoom WU AT .cío-'0- V
ÞEIR, sem framleiða Purity Flour, sam-
fagna íslenzku þjóðinni beggja megin
hafsins í tilefni af þúsund ára afmæli
Alþingis, þessum sérstæða atburði í sögu
mannkynsins.
Western Canada
Flour Mills Co. Ltd.
WINNIPEG
MAN
Bls. 10.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 29. MAI 1930.
Island fyrir þúsund árum
eftir
SIGURÐ JÓNSSON
við Bantry, N. Dak.
Fátt hefir þjóð vorri orðið tíð-^ fair hinna tiginbornu. Voru þeir^
ræddara um þessi síðustu árin, flestir ófúsir að ofurselja sig ó-'
þann
Baugur, sá er fyrstur bygði bæ-
inn að Hlíðarenda í Fljótshlíð.
Var hann langafi Gunnars. —1
Hinn þriðji var Sighvatur rauði
á Breiðabólsstað í Fljótshlíð. Var
Sighvatur afi Marðar gígju,
Gunnars og Sigfúsona.
í Árnessýslu var langmerkast-
ur Ketilbjörn hinn gamli á Mos-
en árið 1930. Má óhættt fullyrða, frelsinu, en tóku heldur
að það ártal hefir verið nálega á kostinn að yfirgefa eignir sínar feili 1 Grímsnesi. Ketilbjörn var
hvers manns vörm, austan hafs og ættland. Fjöldi þeirra fór llersir 1 Noregi. Kona hans var
og vestan, þeirra er íslenzku mæla.' vestur um haf, til Skotlands og ^elga dóttir Þórðar skeggja í
Flestum eða öllum mun það ljóst.í Englands, en allmargir fóru til -VIaaa(lal> Hrappsonar, Bjarnason-
að það ár er hin merkilega og íslands. Einn hinn göfugasti ætt-
fræga löggjöf íslenzku þjóðar-1 bálkur, sem vestur til írlands fór,
innar 1000 ára gömul. Virðist þvi voru ættmenn Bjarnar bunu úr
nauðsynlegt fyrir alla, sem af ís- Sogni, Ketill Flatnefur og synir
lenzku bergi eru brotnir og ís- hans. Margir hinna tiginbornu
lenzka tungu mæla, að gera sér manna, sem vestur fóru, staðfest-
grein fyrir hinu elzta réttarfari á ust á írlandi og Skotlandi og
ættjörðinni, sem um leið er talið bundu tengdir við konunga og
merkasta Iögjafarþing í heimi. jarla og önnur stórmenni þar
Það gefur að skilja, að nauðsyn- vestra — en fluttust svo síðar til
legt er að þekkja þá menn, sem íslands.
grundvöllinn lögðu undir löggjöf jelja sagnfróðir menn þessa
vora. Til þess að gera sér þenn- miklu kynblöndun Norðmanna og
an sögulega atburð vel ljósan, fra, hinn stærsta gróða fyrir hina
verður að grafa fyrir ræturnar • íslonzku þjóð. Norðmenn gæddir
ar bunu. Grímssonar hersis i
i Sogni. Sonur Ketilbjarnar var
Teitur, faðir Gissurar hvíta, sem
kunnur er af Kristnisögu íslands
og fyrstur bygði bæinn í Skál-
holti, hinu fræga biskupssetri.1
Var Ketilbjörn hinn gamli for-|
faðir hinna merku vísindamanna,
Haukdæla í Biskupstungum. Seg-,
ir Landnáma, að Ketiljörn hafi
I verið svo auðugur, að hann hafi
! boðið sonum sínum að hafa einn
i bitann i hofi sínu úr silfri, en að
þeir neituðu. Hafi hann þá far-
ið með silfur upp á fjall og sökt
i því þar í fen.
og kynna ser soguna. Margir þejm góðu eiginleikum: hreysti,!
munu enn vera hér vestra, sem harðfengi, dáð og drengskap, en'
í Mýrasýslu var Skallagrímur
móti gæddir miíklum iang-merkastur. Nam hann alla
eiga hlýjar endurminningar um frar aftur á
ættjörðina og kannast við hina andlegum hæfileikum ________ voru á Mýrasýslu milli Hvítár í Borgar-
merku sögu hennar, en óðfluga þejm dögum taldir mesta vísinda,1 firði og Haffjarðarár í Hnappa-
íer samt þeim mönnum nú fækk- þókmenta og skáldaþjóð
urálfu. Þetta voru mennirnir,
sem ísland bygðu — allur kjarn-'ár- Kona Skallagríms var Bera
inn úr norsku þjóðinni. Þessiv In£varðsdóttir
menn lögðu grundvöllinn undir, Mýrum
i Norð- c‘al’ og Nó að sem um lang-
íin aldur var höfuðból ættarinn-
í ái.
af Álftanesi á
Þeirra sonur var Egill,
þjóðskáldið á Borg, eitt af allra
andi. Önnur og þriðja kynslóð er
komin til sögunnar. Meiri hlut-
inn af þeim ungu lætur sig föður-;
landið og sögu þess litlu skifta
—það jafnvel þótt fjöldi vísinda- ígienzka þjóðlífið, sem seinna
r.'anna út um heiminn viðurkenni varg svo glæsilegt og fjölskrúð- merkustu skáldum íslenzku þjóð-
arinnar. Eftir Egil bjó að Borg
Þorsteinn sonur hans. Kona Þoyf
steins var Jófríður Gunnarsdótt-
ir frá Gunnarsstöðum í Dölum.
íslenzku þjóðina sem eina mestu ^ ugt, að hvergi átti sinn líka.
bckmenta og söguþjóð heimsins. j Árið 872 stóð hin nafnkenda
Margir þessara manna hafa lagt Hafursfjarðarorusta. Fékk Har-
það á sig, að læra íslenzka tungu. aióur konungur þar sigur, og um
með það fyrir augum að verða | iejg einveldi yfir Noregi. Eftir ^onur þeirra, Skúli Þorsteinsson
færir um að færa sér bókmentir þ^ orustu flýði nálega alt stór- a P°rF, barðist í Svoldur með Ei-
þjóðarinnar í nyt. Það virðist því menni til íslands. Eins og kunn-Jríki Jarli Hákonarsyni. Sonur
tilhlýðilegt á tímamótum eins og er,
þeim, sem nú fara í hönd, að gefa hinn fyrsti landnámsmaður, sem
hinni íslenzku-lesandi yngri kyn-
slóð, sem einhverju metur feðr-
anna frægð, dálitla hugmynd um
þá menn, sem voru um 930, og for-
feður þeirra, að svo miklu leyti
sem hægt er að rekja slíkt mál i
stuttri blaðagrein.
Það er gamall og góður siður^
Ingólfur Arnarson Skúla var E^il]- einn af Banda-
monnum. Sonur hans var Skúli
bólfestu tók á íslandi, árið 874. Eí?llsson a Borg, einn af mestu
Setist hann að í Reykjakív, sem nolðlngjum á fslandi um alda-
nú er höfuðstaður landsins. Hét mófin 110°- faðir Einars Prests,
kona hans Hallveig Fróðadóttir. Bkúlasonar skálds.
Sonur þeirra var Þorsteinn; tók Sunnanvert við Breiðafjörð
hann við föðurleifð sinni, og seg- var Þórólfur Mostrarskegg, frá
ir sagan, að hann hafi sett á stofn eyjunni Mostur, merkastur land-
Kjalarnesþing — hið fyrsta þing námsmaður. Þórólfur bjó að
meðal íslendinga, er þeir mæta'á landinu, annað en Þórsnesþing. j Hofsstöðum og var höfðingi mik-
manni, sem meira kveður að en Sonur Þorsteins Ingólfssonar var ill. Bygði
alment gerist, að spyrja um ætt-1 Þorkell máni, sá sem lét bera sig
erni hans. Eins er það nauðsyn-;út í sólskinið í andlátinu, því sá
legt, að vita nokkuð um ættir mundi mikill sem sólina hefði
þeirra manna, er stofnuðu alls-J skapað. Sonur Þorkels mána var
herjarríki á íslandi fyrir 1000 ár-! Þormóður allsherjargoði. Allir
um. Þjóðernislega skiftust þeirj voru þeir langfeðgar hin mestu
í þrjá flokka: Norðmenn, íra og göfugmenni og höfðu þann starfa,
Skota. í hópi landnámsmanna 'að helga þingið við hverja þing-
voru Norðmenn lang-fjölmennast-! setningu. Sá starfi var seinna
ir. Er það einróma álit sagna- og' falinn biskupum, eftir að kristni
mannfræðinga, að ekkert land íjvar í lög tekin í landinu.
Norðurálfu hafi í þá daga verið Næstur kom út frá Noregi Ket-
jafn-auðugt að stórmennum sem iH hængur, höfðingi mikill.
Noregur. Eins
og kunnugt er,j hann alla Rangárvöllu,
Nam
milli
er Noregur mjög vogskorið landl'Þjórsár og Markarfljóts. Hann
og fjöllótt — mynda fjöllin djúpa kj° að Hofi á Rángárvöllum.
dali, er greina landið mjög í sund-
ur og skifta því í mörg bygðarlög.
í þessum fjörðum og dölum áttu
stórbændurnir heima, og urðu býli
þeirra eign ættarinnar mann fram
af manni. Óðalsbændur þessir
ríktu á jörðum sínum sem ein-
valdir, lausir við allar skyldui
og skatta, hafandi fjölda manm
undir sér, í þeim héruðum, sem
þeir réðu yfir. Stórbændur þess-
ir voru kallaðir hersar, höldar og
óðalsbændur; voru þeir næstum
því einvaldir í héruðum sínum. 1
þann tíð var Noregi skift í mörg
fylki, og stjórnað af jafnmörgum
konungum, er nefndust fylkiskon-
ungar. Hver og einn þeirra réði
yfir því fylki, sem hann var ætt-
borinn til. Stóðu þessir konung-
ar að eins skör hærra en stór-
bændurnir, hersarnir og höldarn-
ir. Þessi stórkostlegi höfðingja-
lýður hafði ekki öldum saman
þurft að lúta nokkru konungsvaldi
eða neinskonar yfirdrottnan. Þeir
voru frjálsir menn í orðsins
fylsta skilningi, menn, sem ríktu
cinráðir og stjórnuðust aðeins af
eigin vilja sínum.
Um miðja níundu öldina kemur
hinn alræmdi, samvizkulausi
harðstjóri, Haraldur hárfagri, til
sögunnar, og brýzt til valda í
Noregi. Steypir hann þá öllum
fylkiskonungunum af stóli, og
gerir allan landslýðinn sér þegn
skyldan. Setti Haraldur konung
jafnan yfirunnum mótstöðumönn-
um sínum þrjá kosti: Þeir skyldu
láta af hendi lönd sín og óðul,
gjalda skatt og gerast þegnar
konungs; ella skyldu þeir fara af
landi burt, eða láta lífið. Marg-
ii' gengu konungi á hönd og gerð-
ust hans menn, einkum þeir ætt-
smáu og fátæku , en tiltöluvcfe*
Sonur hans var Hrafn, sem tal-
inn er sá fyrsti maður, sem fædd-
ist á íslandi, og fyrstur Varð lög-
sögumaður 930. — Annar merkur
maður í landnámi Hængs, var
hann hof eitt mikið á
bæ sínum. Segir greinilega frá
því í Eyrbyggju. Hann átti Auði
Þorsteinsdóttir Rauðs, konungs á
Skotlandi. Sonur þeirra var Þor-
steinn Þorskabítur, sá er fyretur
bygði bæinn að Helgafelli, og
setti þingið í Þórsnesinu, sem var
hið fyrsta á landinu annað en
Kjalarnesþing. Þing það var svo
mikill helgistaður þeirra Þórs-
nesinga, að þar mátti enginn
ganga erinda sinna, en urðu að
ganga út í eyðisker eitt, sem enn
er kallað Dritsker. Þórólfur
Mostrarskeggur var afi Þorsteins
Surts, er fann sumaraukann, og
langafi Snorra Goða. — Annar
merkur maður í nágrenni við Þór-
ólf, var Björn austræni, sonur
Ketils flatnefs. Björn bjó i
Pjarnarhöfn við mikla rausn;
var hann maður göfugur, sem
allir ættmenn hans.
Afkomendur Björns austræna
voru þeir Kjallakur hinn gamli í
Bjarnarhöfn, Þorgrímur Kjallaks-
son, Ósvífur Helgason á Laugum,
Guðrún Ösvifursdóttir, Hermund-
ur mjói og Vígastyr. — í Dala-
sýslu var lang-merkust Auður hin
djúpauðga, dóttir Ketils flatnefs.
Kom hún vestur um haf með
mörgum sonarbörnum sínum, nam
alla Dali og bjó í Hvammi í
Hvammssveit. Auður var gift á
írlandi konungi einum og Þor-
steinn sonur hennar varð kon-
ungur á Skotlandi, og var þar
veginn. Alt stórmenni í Breiða-
fjarðardölum er komið út af Auði:
Höskuldur Dalakollsson, Rútur,
Ólafur pá, Þorsteinn Kuggson,
Þorkell Eyjúlfsson, ,Ári fróði, og
ótal fleiri. Ólafur sonarsonur
hennar bjó í Hvammi eftir hana,
þá er hún var gömul og ellimóð
orðin. Gifti hún Ólaf og hafði
fjölmenni mikið í þeirri veizlu.
Andaðst hún á meðan á veizlunni
stóð og var þá utn leið drukkið
erfi hennar. Auður var merkust
allra kvenna og göfugust, þeirra
er til íslands komu á landnáms-
öldinni. — Sonur ólafs feilan
var Þórður gellir, er bjó eftir
föður sinn i Hvammi og var hinn
mesti -höfðingi. Frægastur er
Þórður gellir fyrir endurbót á
iöggjöfinni, er hann setti fjórð-
ungdóma á Alþingi 965. Þórður
gellir átti Hróðnýju dóttur Mið-
fjarðarskeggja; frá þeim er kom-
inn hinn mesti ættbálkur, sem
telur fjölda sagnfræðinga og
fræðimanna. — Hvérgi mun kyn-
blöndun íra og Norðmanna hafa
gefist betur en við Breiðafjörð.
— Nafnkendastur landnámsmað-
ur vestan við fjörðinn var Úlfur
hinn skjálgi; var hann ættfaðir
hinna merku Reykhólamanna.
Þorgils Arason var fjórði maður
frá Úlfi skjálga. Á dögum Þor-
gilsar var griðastaður á Reykhól-
um fyrir seka menn; er vetrar-
vist þeirra Grettis og fóstbræðr-
anna Þorgeirs og Þormóðar Kol-
brúnarskálds, þar alkunn.-— Ann-
ar merkur maður á Skarðströnd-
inni var Geirmundur Heljarskinn,
konungborinn og talinn tignastur
allra, sem til íslands fluttu. Geir-
mundur átti mörg bú á Vestfjörð-
um; reið hann á milli þeirra með
80 manna.
í Húnavatnssýslu var Ingimund-
ur gamli merkasti landnámsmaður-
inn og einhver hinn göfugasti mað-
ur, er uppi var á landnámsöld. Bjó
hann að Hofi í Vatnsdal. Kona
hans var Vigdís, dóttir Þóris jarls
þegjanda úr Noregi. Ingimundur
átti fimm sonu, og var Þorsteinn
elztur, tók hann við föðurleifð
sinni á Hofi. Var hann talinn vit-
ur maður, göfugur og góðgjarn.
Helgi hinn Magri, var mestur
höfðingi í Eyjafirði, ogkynsællj
mjög. Helgi var sonur Eyvindar
Austmanns og Raföntu dóttur
Kjarvals írakonungs. Kona Helga
var Þórunn hyrna, dóttir Ketils
flatnefs, en systir Auðar djúp-
auðgu. Helgi og kona hans komu
vestan um haf. — Annar me>-kur
landnámsmaður á þessum slóðum
og frændi Helga, var Hámundur
heljarskinn. Hann bjó á Espi-
hóli, en Helgi í Kristnesi. Frá
Helga og Hámundi er alt stór-
menni í Eyjafirði komið: Einar
Þveræingr. Guðmundur ríki,
Vígaglúmur, Þórarinn á Espihóli,
Þórir Helgason og margir fleiri.
Á Austfjörðum eru merkastir
þeir Hrafnkell Freysgoði og Þor-
steinn hvíti á Hofi í Vopnafirði.
Lifði Þorsteinn lengst allra land-
námsmanna; segir sagan að hann
hafi búið sextíu vetur að Hofi með
rausn og prýði, og verið hið mesta
göfugumenni. Sonar-sonur hans
var Brodd-Helgi, faðir Bjarna,
sem kunnugur er af Njálu. Var
Hof aðsetur ættmenna Þorsteins
hvíta um langan aldur, og hið
mesta höfðingjasetur.
Eru þá taldir aðeins örfáir af
þeim mikla sæg, sem flutti frá
Noregi til íslands á landnámsöld-
(Framh. á næstu bls.)
HAMINGJUÓSKIR
The Bank of Montreal, elsti banki í Canada, vottar hinni
íslenzku JijóÖ hamingjuóskir sínar á þúsundasta afmæli
þingbundinnar stjórnar þar í landi.
íns.
The Bank of Montreal var stofnaður
1817, þegar mestur hluti Canada var svo
a<5 segja ókannað land, en hefir nú 650
útibú, sem dreifÖ eru um alt landið, og
samband við öll menningarlönd heims-
Öll banka við-skifti eru
opin við öll þessi útibú.
innlög eru kærkomin.
öllum
Smá
Þeim, sem til íslands ætla, er
boðiö að ráðstafa ferðapeningum
sínum viS hvert sem er af útibú-
um vorum. Það er ekki
æskilegt, né heldur nauð-
synlegt, að hafa með sér
mikið af reiðupeningum.
Spyrjist fyrir á einhverju
af útibúum vorum. Þeim
er öllum ánægjuefni að
leiðbeina yður.
BANK OF MONTREAL
Stofnaður 1817
Allar eignir yfir $960,000,000
Miss Alla Johnson
fer til íslands sem erindreki vor, til þess að vér getum flutt
lesendum vorum sem skírasfar fréttir af þátttöku Vestur-
íslendinga og Canada-manna í hátíðahaldinu.
jfólanítoba Jfree JPresö