Lögberg - 14.08.1930, Qupperneq 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. ÁGÚST 1930.
Frá Þúsund ára
hátíðinni
PRÉDIKUN
á þúsund ára minningarhátíð
Alþingis þ. 26. júní 1930.
Eftir dr. Jón Helgason biskup.
bjóðum þennan dag velkominn í og hjálpræðiskenningu hans hafi DfÁÍ fHúnavatnSSVslu
drottins heilaga nafni ,með orðum þjóð vorri á liðnum 1000 árum <•
holl-straumar, er
söngvarans: "Þetta er dagur, sem borist þeir
drottinn hefir gjört, fögnum
verum glaðir á honum.”
Og enn síður verður þetta tal
12. júní 1930.
Frá byrjun febrúarmán. til 28.
Náð sé með yður og friður frá
og reyndust henni beztir og gifturík-
I astir í lífsbaráttu hennar, að í,
_ ........... ....... r______al- trúnni á Jesúm Krist sem frelsarajmarz hæ* ^uðaustan átt með nokkr-
inn ofmetnaður af vorri hálfu, er sinn og konung hafi þjóð vor átt um ^mhleypingum. Þ. 28. marz
vér minnumst sjalfs tilefms dyrlegustu orkuhnd sina til fram-j. *
þessarar þjóðar-hátíðar, sem hérj sóknar á öllum sviðum og
skal haldin, að á þessu ári eru lið-j viðnáms í sérhverri baráttu, og
guði föður vorum og drotni vorum
Jesú Kristi.
iu 1000 ár síðan er Alþingi íslend-
inga var sett á stofn og það ein-
mitt á þessum þjóðhelga og sögu-
Eg vil byrja mál mitt við þetta fræga sfað Um það efni skal ekki
einstaka tækifæri, með því að fj-ölyrt af mér) né iheldur um það,
sísvalandi huggunarlind í hörm-
un!gum og þrautum, svo að hversu
mjög sem syrti að , gat hún þó á-
valt séð til sólar — sólar guðs
miskunnar og trúfesti við hina
minna á orð sálmaskáldsins í ísr- jjVergu meg stofnun Alþin!gis varj litlu og fátæku þjóð, sem úti hér, t_‘ha mar^ at? Þe>m 1
aprílbyrjun til þess 21. mild suð-
fjj' bakki yfir hafinu. Veðurskeyti um
kveldið sagði væntanlegt dimm-
viðri, hvassviðri og snjókomu. Að
morgni þess 29. var fannkomuhríð
með vægu frosti, er stóð til 31. s.m.
Samgöngur teptust, nema til næstu
bæja. Hross liðu skort og varð að
hús. Frá
ir gjört, fögnum og verum glaðir á lögum fyrir alla landsmenn og] sami og um aldir.!
ael í 118. sálmi Davíðs.24. v.laggur grundvöllur íslenzks alls- háði lífsbaráttu sína. En nú er
Þetta er dagur sem drottinn hef- rikis meg sameiginlegum' “Jesús Kristur í gær og i dag hinnjaustan att’ €n sner>3^ Þa 1 norður
■ ‘ 1 Látum hann m€® kra-pahríð. Sumstaðar búið að
sleppa sauðfé. Veðurskeyti höfðu
ekki komið frá því að morgni þ. 19.
er spáðu þá vaxandi vestan og
norðvestan átt, Að morgni þ. 22.
fannfergju norðanhríð með miklu
hvassviðri; hélzt hríðin til 24. Fé
því áfram rikja á meðal vor sem
konunlg þjóðar vorrar, — strengj-
um þess heit á þessari minning-
honum.” Lifandi trú á guðlega með þjóðstjórnar tilhögun, er segja
forsjón var löngum styrkur ísra- má að værj . öllu gniðin eftir því>
els-þjóðar til forna. Þess vegna gem eðli lan(isins 0g lífernishætt-
veittist henni bæði eðlilegt o!g auð-^ *r þj5ðarinnar heimtuðu. 0& hér. arhátíð vorri, að kosta af alhug
velt að álita hvern fagnaðardag, gkal þé'ekki heldur fjölyrt um, hve kapps um að reynast honum enn
sem rann up.p yfir hana, “gjörð- &krifaríkt þetta hefir orðið fyrirj betri og enn einlægari þegnar á
an af drotni, þ. e. vott náðar^ heilbrigða þróun þjóðlífs vors,
hans. Einnig í kristilegri trúar- fyrir viðhald og varðveizlu tungu
skoðun þjóðar vorrar hefir trúin vorrar 0g þjóðernis, og hvílíkt
á guðlega forsjón ávalt verið verkfæri þag hefir orðið í hendi
meginatriði trúarlífsins svo sem algéðs og almáttugs guðs til að
eðlileg afleiðing alls uppeldis &læða þjóðarkendina, styrkjaj ari framtíð eigi líka þjóð vor fyrir
þjóðarinnar um liðnar aldir í bar- þjóðareinkunnina og gróðursetjaj höndum, og að þess betri tökum
áttu við óblíðar vættir tilverunn- með hörnum landsins fölskvalausa) sem andi drottins, andi ráðspeki
ar. Ætti íslands þjóð því ekki síð- elsku til lan(1s og þjóðar, minn-
ur en ísrael forðum að veitast það inga Qg tun|gU. ,En alt þetta í
sameiningu réttlætir til fulls
fögnuð vorn, er vér á þessari þús-
undárahátíð þjóðar vorrar hulgs-
! um til hinna dýrlegu þjóðarminn-
1882 og síðar 1884-1885. — Vorið
1886 flutti hann mjög fátækur,
með konu sína, barn á fyrsta ári
og annað á ellefta ári, inn í ó-
bygðir, og bygði ofan yfir sig á
svo kölluðum Réttarhól, þriggja
i klst. ferð frá fremstu bæjum. Þar
bjó hann í fimm ár og reisti úr
rústum efnahag sinn. Síðan má
telja hann á íslenzkan mælikvarða
stórefnaðan mann. Björn er ein-
kennilegur, en gáfaður maður og
hefir unnið mikið, lagt hart á sig
og sína, en verið örlátur við fá-
tæka. í vor gaf hanií sóknar-
kirkju sinni, Auðkúlu, prédikun-
arstól, er kostaði 500 kr.
Þjóðmálafundir voru haldnir á
Blönduósi og Hvammstanga 3. og
4. þ.m.
Frá byrjun júní til 9. júní blíðu-
komandi tíð en hingað til, í þeirri| Var komið víða UPP um hálsa’ sum-
staðar fram um heiðar. Gekk því
sannfæririgu trúarinnar, að því
öflugri veldisstól sem konungur-
inn Kristur eignast í hjörtum
þjóðarinnar, þess betri og bjart-
bæði auðvelt og eðlilegt að fagna
hverjum gleðidegi, sem henni
hlotnast, svo sem “gjörðum” af
drotni.
Þess vegna vil eg þá líka bjóða inga fra umliðnum 1000 árum,
þennan dag, sem nú er runninn sem eðlilega verða oss efst í huga
upp yfir oss á þessum sögufræga vig tækifæri eins og þetta. Það er
stað lands vors, velkominn i drott-j gUð, íslands vörður og verndari
ins nafni með orðum hins gamla um xooo ár, sem hefir “gjört1
söngvara: “Þetta er dagur, sem þennan da!g oss til fagnaðar og
drottinn hefir gjört, fögnum og gleði.
verum glaðir á honum.” I En fyrir því ríður á, að vér
Það er ekki í fyrsta sinn, sem^ gleymum ekki í hátíðagleði vorri
mikið og glæsilegt fjölmenni er hinum gömlu orðum skáldsins:
saman komið á Þingvöllum við “Gef ekki oss, drottinn, heldur
Öxará. í nálægt tíu aldir var á þínu nafni dýrðina, sakir misk-
ári hverju — og einmitt á þessum unnar þinnar og trúfesti.” (Sálm.
tíma árs — haldin hér alþjóðar-[ 115, 1). Minnumst þess, að það er
samkoma íslendinga. Það var^ “alt orðið að tilhlutan drottins”i
ekki að eins fulltrúa - samkoma sem reyndist íslands þjóð svo trú-
helstu manna þjóðarinnar, er hér| fastur vörður og verndari á um-
var haldin til þess að semja lög liðnum 1000 árum. í viðurkenn-
handa þjóðinni og leggja úrskurð^ ingu þess hefir þá líka sú ráð-
á deilumál manna. Hér var len'gst stöfun verið gjörð, að hátíð vor
af um leið haldin einskonar al-, skyldi byrja með 'guðsþjónustu
þjóðarsamkoma til þess að vekja til þess að minnast náðar guðs
andann, fjörga, skemta og gleðjaj við þjóð vora, hversu föðurhönd
til að efla dáð og drengskap með hans leiddi oss einatt gegn um
þjóðinni og til að eyða deyfðinni( þrengingar og baráttu, svo að vér
og drunganum, sem einatt legst létum ekki bugast, heldur fengum
yfir lífið, þar sem það er lifað í velli haldið, og hve oftlega hann
•og kraftar, andi þekkingar og ótta
drottins nær á öllu hugsunar- olg
athafnalifi þjóðarinnar, þess
gleggri verði skilningur hennar á
þjóðarhlutverki sínu á komandi
tíð og þess dýrlegri uppskeran af
starfi hennar börnum sínum til
hamingju og blessunar.
Verði því þessir dagar, sem við
dveljum hér, þetta þrent í senn
minninlgardagar, þakklætis- og
lofgjörðardagar og heilagir heit-
strengingardagar, þá höfum vér
ekki að ósynju boðið þennan dag
einangrun strjálbýlisins.
af náð sinni lét harmatölur
Og þó mun mega segja. að aldr-^ breytast í fagnaðarsöngva og hret
ei síðan land vort bygðist, hafi mótlætis og rauna í sólskin fagn-
meira og glæsilegra fjölmenni aðar og þakklætis við guð, sem
verið saman komið á Þingvöllum' ávalt var oss næstur með náð
en nú á þessum degi.
Þennan dag og næstu
sinni til viðreisnar og viðrétting-
daga1 ar, þegar fyrir mannasjónum virt-
gefur hinum öldnu Þingvalla- ist fokið í flest skjól fyrir oss í
fjöllum að líta hér saman komin baráttunni fyrir lífinu. Látum
í einu fleiri af börnum þjóðar, oss aldrei úr minni líða, að þótt
vorrar, en nokkru sinni áðurJ þjóðarsaga vor sé að sumu leyti
Ekki aðeins synir lands og dæt-( rauna- og tárasaga, þá er hún
ur, sem hér eiga heima, heldur og þrátt fyrir alt einnig saga um
synir þess og dætur, sem nú eiga1 guðlega mildi og miskunn oss til
heimili í framandi löndum og handa, svo að vel mætti setja
fjarlægum heimsálfum, hafa fjöl-J henni orðin: “Náð á náð ofan”
ment hingað til þess að taka þátt sem einkunnarorð. En þegar eg
í ágætri minningar-hátíð þjóðarj minnist náðar guðs við þjóð vora
sinnar, sameiginlegrar móður vor, um raðir aldanna, sé eg þar dýr-
allra. En hér gefur að þessu legastan vott guðs “náðar á náð
sinni einnig að líta fleiri tignar-J ofan” við oss, að fagnaðarmál
gesti, en dæmi eru til áður. Vér Jesú Krists hefir hljómað í senn
fögnum hér fyrst og fremst göf- 1000 ár með þjóð vorri, alt frá
uglyndum konungshjónum ís- þeim degi, er leitt var í lög á þess-
lands og Danmerkur, hans hátign um stað af Alþingi, að þjóðin
Kristjáni konungi tíunda, sem vér skyldi játast Kristi Jesú sem kon-
erum í • mestri þakkarskuld við ungi sínum og drotni. Og þetta
allra konunga vorra, og hennar( dreg eg fram sérstaklega við þetta
hátign Alexandrine drotningu, sem tækifæri, að ógleymdu öllu því,
hingað eru komin í þriðja sinn til sem rneð hollri lölggjöf og vitur-
þess af einlægri samúð með landi Iegri lagasetningu hefir verið
voru og þjóð að taka þátt í fágæt-J unnið landi voru og þjóð til ham-
um hátíðarfögnuði þjóðar vorrar. ingju og blessunar, ekki hvað
Vér bjóðum einnig velkominn sízt síðan er þjóðin sjálf tók aft-
hingað í dag hans konunglegu tign' ur að geta notað húsbóndarétt
Gústaf Adolf rikiserfingja hinn-1 sinn á þjóðarheimilinu.
ar ágætu sænsku þjóðar, sem En hvernig fáum vér, íslands
fyrstur allra konunglegra tignar-1 synir og dætur, vottað vorum
manna Svía sækir ísland heimJ himneska föður þakklæti vort fyr-
Vér fögnum hér göfugum fulltrú-' ir alla náð hans við oss um 1000
um, ekki aðeins frændþjóða vorra ára skeið?
í Danmörku, Noregi, Svíþjóð og Vér byrjuðum þessa 'guðsþjón-
Finnlandi, heldur og fulltrúum ustu vora með því að syngja með
fremstu menningarríkja austan Hallgrími Péturssyni:
hafs og vestan og miklum fjölda
annara góðra og göfugra gesta,
sem samúð með landi voru og
þjóð, sögu vorri, tungu og menn-
ingu hefir leitt hingað, til þess
að fagna með fagnandi þjóð á Vér byrjuðum þanni'g hátíð vora
eindæma minningardegi hennar, með því að játast konunginum
til þess að fullkomna gleði henn- Kristi og lýsa yfir því, að vér
ar með návist sinni og til þess að vildum teljast til þegna hans líkt
votta henni huglátssemi og virð- og forfeður vorir gerðu á þessum
ingu umheimsins með hingaðkomu stað fyrir 930 árum. Og þá játn-
sinni. Þegar alls þessa er minst, ingu vora höfum vér gert í viður-
verður oss sízt láð það, þótt vér kenningu þess, að frá Jesú Kristi
velkominn í drottins nafni með
orðum hins gamla söngvara:
“Þennan dag hefir drottinn gjört,
fögnum og verum glaðir á hon-
um.”
Og svo beygjuum vér að endingu
hugans og hjartans hné og helg-
um drotni þessa hátíð vora, segj-
andi í Jesú nafni:
Ástríki faðir, almáttugi guð!
Þér sé lof og dýrð og eilíf veg-
semd fyrir náð þína og trúfesti
við oss á liðinni tíð og alt til
þessa dags, sem þú nú hefir gjört
oss til fagnaðar og gleði. Blessa
oss af náð þinni þessa minningar-
hátíð og lát hana verða til þess
að styrkja kærleika vorn til lands
cg þjóðar, en umfram alt til þess,
að vér bindumst enn fastara
bandala'gi við þig í minningu föð-
urlegrar verndar og varðveizlu
þinnar í liðinni tíð, sv að verðir
einnig skjöldur og skjól og örugg-
ast athvarf þjóðar vorrar á kom-
andi dögum. Vér felum þér, fað-
ir, land vort og þjóð og allan vorn
hag tímanlegan og andlegan. Véi
biðjum þig að blessa kristni þína
á meðal vor og láta hana eflast á
allan veg, þér og þínum syni til
lofs og dýrðar, en þjóð vorri til
hamingju og heilla. Blessa þú,
drottinn, landsstjórn vora og lög-
gjafarþing og styrk þau af náð
þinni í öllu góðu starfi þeirra að
velfarnan lands og þjóðar. Blessa
og varðveittu hans hátign konung
vorn og hennar hátign drotningu
vora, ríkiserfingjann og alla ætt-
menn þeirra. Blessa og varðveit
einnig sambandsþjóð vora, og
sannan bróðurhug með henni og
oss, konunginuum til gleði og báð-
um þjóðum til heilla og blessun-
ar. Blessa og varðveit einnig alla
aðra tilgna og göfuga gesti vora,
sem þessa dagana heiðra oss með
návist sinni. Lát anda þinn svífa
yfir samvistum vorum hér. Full-
komna gleði vora, og lát hana um-
fram alt vera gleði í þér yfir ó-
umræðilegri náð þinni og trúfesti
við oss, lát hana ávaxtast af anda
kærleiks og friðar,k þínu nafni til
dýrðar, svo að samverustundirnar
hér verði ógleymanlegar fagnað-
arstundir f Jesú nafni. Amen.
erfiðlega að hafa það saman og
koma því, hröktu eftir margra sól-
arhringa útilegu í fannkomuhríð,
heim til bygða.—Maímánuður hef-
ir yfirleitt verið blíður og fram
til 27. maí var góð tíð, en þá gerð:
norðan krapahríð með nokkrum
snjógangi. 1 því kasti braut báta-
bryggjuna á Blönduósi, 6—8 metra
stykki eyðilagðist.
Heilsufar var frekar gott vetr-
armánuðina, allmörg inflúensutil
felli, en ekki valdið dauðsföllum,
að því er frézt 'hefir. Með vor-
inu barst hingað skarlatssótt og
hettusótt. Skarlatssóttin hefir
valdið 2 dauðsföllum, að því er
fréttir herma.
Hafís var fyrir norðan og vest-
an land í marz. Komst hrafl af
Húnaflóa, en hann
burt aftur með

■ I
“Víst ertu, Jesú, kóngur klár,
kóngur dýrðar um eilíf ár,
kóngur englanna, kóngur vor,
kóngur almættis tighar stór.
Passíusálmarnir
hafa nú verið gefnir út í danskri
þýðingu eftir séra Þórð Tómasson.
Hann þefir og ritað æfiágrip séra
Hallgríms Péturssonar og skýr-
ingargreinir framan við sálmana.
Mun þýðing séra Þórðar all-ná-
kvæm, enda er hann manna vand-
virkastur. Um það, hversu tekist
hafi verkið yfirleitt, verður ef
til vill tækifæri til að rita síðar.
En mikill fengur er það dönskum
kristindómsvinum, að ihafa nú
fengið, þessa frægu og ágætu
sálma á þeirra eigin tungu. G.
—Vísir.
honum inn á
bar fljótt
straumnum.
•Sýslufundur Austur-Húnavatns
sýslu stóð yfir dagana 10.—17.
apríl. Fyrir fundinum lá m.a. fjár-
beiðni til byggingar á skólahúsinu
við Reykjahver í Hrútafirði. Þv‘,
máli, ásamt fleirum, vísaði fund-
urinn til umsagnar hreppanna.
Útvarpstækjum fjölgar, einkum
í kaupstöðum.
Fiskafli hefir til skamms tíma
enginn verið í Húnaflóa, enda
ekki verið hægt að stunda sjó fyr-
ir skorti á mannafla fram undir
síðustu mánaðamót.
Margt af sjómönnum fór í vet-
ur af Skagaströnd, Blönduósi og
víðar, til Vestmannaeyja og ann-
ara verstöðva á Suðurlandi.
Stöðvarstjóraskifti urðu við s.l.
áramót á Blönduósi. Þar samein-
aðist póstur og sími. Staðan var
veitt Karli Helgasyni. Ekkjufrú
Guðlaug Leví, sem um langt ára-
bil hafði veitt símastöðinni for
stöðu, flutti ásamt dætrum sínum
tveimur og tengdasyni til Reykja-
víkur,
Jarðarför séra Lúðvíg Knudsen
fór fram þ. 17. maí að viðstöddu
fjölmenni víðsvegar að. Er al-
menn eftirsjá að hinum lífsglaða
manni, skyldurækna og áhuga-
sama presti.
Jörðin Breiðabólstaður bygð
manni frá Klömbrum. Búið selt
á uppboði. Ekkjufrúin flytur
fcrott.
Kveðjusamsæti héldu Engihlíð-
ingar sínum gamla hreppstjóra,
Árna Þorkelssyni á Geitaskarði.
Samsæti þetta fór fram I kvenna-
skólanum á Blönduósi þ. 25. maí.
Færðu þeir honum vandað gullúr
að gjöf. Árni Jætur nú af hrepp-
stjórn og flytur til Sauðárkróks.
Fólksflutningar úr sveitum auk-
ast með hverju ári. Aldrei meiri
mannekla en nú. Kaup verkafólks
hækkað frá því í fyrra, þá var
fullerfitt að fá menn til vegagerð-
ar og símalagninga, hvað þá held-
ur til vinnu á sveitaheimilum.
Símamannaflokkur kom frá
Reykjavík þ. 29. maí.. Byrjaði
hann vinnu á Hvammstanga, á
lagningu Vatnsness-símans.
Fasteignamatsnefndin í Austur
Húnavatnssýslu hefir verið að
störfum síðastl. mánuði. Eftir
viðtali við formann nefndarinn-
ar, Guðm. alþm. ólafsson í Ási,
var lögð áherzla á að Ijúka ' sem
mestu af fyrir þjóðhátíðina.
Fregnir herma, að byrjað sé að
vinna að skólahússbyggingunni
við Reykjahver í Hrútafirði.
og til einskis ætlast út í frá. Á iooo
ára afmælinu á þó að vekja hið
gamla af gröf sinni, og láta lögsögu-
manninn ganga fram á Lögbergi, og
tilkynna hver lög hafi verið sam-
þykt, eins og hann gerði áöur öldum
saman.
Svo segir Larsen-Ledet sögu Al-
þingis. Landið gekk undir Noregs-
konungs eftir megna innanlands
styrjöld 1262, sameinaðist Dan-
mörku ásamt Noregi 1380. Þegar
Danmörk varð að sleppa Noregi við
Sviþjóð 1814, varð Islaríd eftir með
Danmrku, því þó merþilegt megi
heita, kunni sá, sem samdi friðinn
fyrir hönd Danmerkur að telja upp
landshluta Noregs, og öðru var slept,
en þeir sem sömdu af hálfu Svíþjóð-
ar vissu ekkert um Island né-Fær-
eyjar, svo Danmörk hélt þeim. 1662
var einveldið leitt í lög í Danmörku
og þá varð Alþingi að dómstóli og
þá snerist í norður með kulda, þ.
10. og 11. var norðan hríðar veð-
ur í lágsveitum. — Þ. 12. snerist
áttin í suður með sólskini og
blíðu. — Vísir.
tíð og gott útlit með grasvöxt, en | var Þa^ þangað til 1800, að yfirrétt-
urinn kom í staðinn fyrir það. 1845
var Alþingi endurreist sem ráðgef-
andi þing, 1875 var® þa® löggjafar-
þing, 1903 fekk fsland sérstakan
ráSherra búsettan í Reykjavík og
1918 fekk ísland allar sínar óskir
uppfyltar og varð þá fullvalda sam-
bandsríki Danmerkur með sameig-
inlegum konungi. Það getur sagt
upp samningunum, sem mundi valda
mikilli sorg í Danmrku, segir L.-L.,
en engri óvild og engu hatri. — Svo
heldur greinin áfram.
Vér unnum Islandi þegar vér gáfum
það laust.
Kaflar ur grein um
ísland
Larsen-Ledet, sem hefir verið hér
á Islandi og gefúr út i Danmörku
hið einasta bindindisdagblað, sem
kemur út í heimi, er einhver hinn
merkasti maður Dana, og hefir sýnt
oss íslendingum óvenju mikla sam-
úð í bindindisbaráttunni, einkum
þegar Spánverjar voru aö þvinga
upp á íslendniga undanþágunni fyr-
ir létt vín, og hótuðu með svo háum
innflutningstolli á saltfiski héðan að
hann var sama sem aðflutningsbann.
Larsen-Ledet hefir skrifað 9 dálka
grein í “Afholdsbladet” 20. júní, um
1000 ára afmæli Alþingis, og ýmsa
íslenzk-danska afstöðu. Er það sem
hér eftir fer stuttur útdráttur úr
þessari ágætu blaðagrein.
Einn af fyrstu köflunum er þessi:
Islendingar eru einhver hin allra
æðsta menningarþjóð.
Víðsvegar um Evrópu eru mörg
heldri flón, sem fitja upp á trýnið
yfir bænda og fiskimanna þjóð eins
og íslendingum. Fákunnáttan um
fólk í svo mikilli fjarlæg hrópar til
himins í öllum héruðum og hjá öllu
fólki, bæði háu og lágu, jafnvel í
Danmörku, þar sem menn ættu að
vera skyldir til að vita eitthvað. Það
gripur mig eins og sprengikúlu væri
kastað, ef því er haldið fast fram,
að það sé ekki aðeins stórhugur í
íslenzku þjóðinni, heldur að þeir séu
betur upplýstir en nokkurt annað
fólk á jörðunni, og að allar greinir
listanna—sem er því að þakka hvað
lundernið er hreint og beint—hafa
náð þroska, sem gefur Islendingum
sess meðal hinna allra æðstu menn-
ingarþjóða.’ “Hugsaðu þér”—sagði
hreinskilinn maður—“eg ímyndaði
mér að þeir væru siðlaust og ment-
unarlaust steinaldarfólk!” “En”—
bætti yndisleg ung hefðarstúlka við
—“það eru samt til mannætur norð-
ur þar!” Jú það er vísf, vér getum
verið drjúgir af þekkingunni.
Lýsingin á landnáminu.
Þar skal hér farið stutt yfir.
Norskir, sænskir og danskir bændur
flýja til Islands og setjast þar að
Þeir tóku með sér frá írlandi 12
prósent af landnámsmönnunum —
það voru írskar konur. Þær komu
ekki af fúsum vilja og giftust heldur
ekki af fúsum vilja. Hinir ógiftu
menn gengu þar á land, og sópuðu
saman hinum fegurstu og hraustustu
konum, ýmist giftum eða ógiftum,
og tóku þær heim til sin án þess að
biðja leyfis. Afleiðingin var hin
ágætasta. Hið volduga ímyndunar,-
afl, sem hefir framleitt Islendinga-
sögur, miðaldabókmentirnar,og bók-
mentirnar, sem síðar komu fram,
leikrit, myndhöggvara og málaralist,
hefir án efa átt rót sína í hinni kelt-
nesku blöndun hins írska og nor-
ræpa kynstofns.
Elsta þing veraldar stofnað 930
Eftir 56 ára hamingjusamt stjórn-
leysi hafði fólkinu f jölgað svo mjög,
að þá var orðið nauðsynlegt að tak-
marka frelsið. Fáment mennfélag
getur komist af án dómstóla og laga,
en þegar það verður f jölmennara,
verður nauðsynlegt að setja tak-
mörk fyrir frelsi einstaklingsins.
I því skyni komu helztu bændur
landsins saman á Þingvöllum 930,
og settu Alþingi á fót, og gáfu því
löggjafarvald og dómsvald.
Alþingi er elsta þing í heimi.
Hvernig sem stjórninni hefir verið
háttað, hefir það, með lítilli eyðu á
fyrri öld, verið haldið í icxx) ár.
Fyrst á Þingvelli og síðar i Reykja
Einn af bændum þeim, sem bú-j v!k‘ Þótt, saSa 3» kynslöða horfi
niður á stóla þingmannanna, er Al-
skap hættu á þessu vori, er bænda
öldugurinn Björn Eysteinsson á
Mosfelli. Hann er fæddur 1. jan.
1849, byrjaði búskap 1874. Misti
tvívegis þvínær aleigu sína, í
Víðidalstungu í íeharðindunum
þingi þann dag í dag blátt áfram
samkoma, sem kemur saman kyrlát-
lega og viðhafnarlítið. Þar sézt ekk-
ert af hrosshárs hárkollum brezka
parliamentisins, eða hinu undarlega
pírum-pári þess—alt er blátt áfram,
Lögráðendur Danmerkur hafa nú
loksins komist að þessari niður-
stöðu, sem hefir verið álit allrar al-
þýðu í Danmörku í 50 ár.—Af þessu
hefir öll sú óvild, sem hafði safnast
fyrir á Islandi á meðan á sjálfstæð-
isbaráttunni stóð, gufað upp. Hvergi
i heimi mæta Danir hjartanlegri vel-
vild en á íslandi. Meðan vér fDan-
\r) vorum álitnir yfirdrotnarar, vor-
um vér hataðir og fyrirlitnir. Nú
þegar vér komum, sem. bræður, er
oss heilsað með innilegustu virktum
eins og þjóð, sem hafi allar dygðir
réttsýninnar til að bera. Vér hugs-
uðum þegar vér leystum mörg
hundruð ára sambandið, að vér gæf-
um ísland algerlega, en hið sanna i
málinu er, að vér fengum Island, og
góðvilja Islendinga svo mjög, að vér
eigum hann hvort sem sambands-
lögin eru í gildi eða ekki. Þetta er
ein af þeim kenningum, sem vér get-
um gefið hinu styr- og drotnunar-
gjarna mannkyni—ein af kenning-
um þeim, sem á þessum dögum er
kend öllum heiminum á lögsöguhól
Þingvalla: — Gef þú bróður þinn
lausan, og þú munt gcra hann að
vini þínum.
Land án vígbúnaðar og vínanda
Erlendir menn geta lika kynst
öðru á Þingvöllum. Meðan mestur
hluti hins mentaða heims þjáðist
undir oki vígbúnaðar og vínanda,
hefir Island engar fallbyssur, engan
her, engan flota og væri—ef það
væri sjálfrátt án'vínanda.
Ein og vigbúnaðarlaus liggur eyj-
an langt úti í hinu norðlæga Atlants-
hafi, og þó vogar enginn af hinuny
hungruðu úlfum veraldarinnar að
ráðast á hana. Þeir fengju líka mót-
tökurnar ef þeir hættu sér til þess!
Ekki einu einasta skoti yrði hleypt
af á þá—en þrálát hlutlaus mótstaða
samhuga þjóðar mundi skjótlega fá
landvinningamennina til að snúa aft-
ur.
(Á eftir þessu koma þrír dálkar
um bindindisbaráttuna á Islandi,
bannlögin og undanþáguna fyrir
léttu vínin, sem landsmenn voru til-
neyddir að samþykkja).
I. E.
ALÞINGISHÁTÍÐIN
í spænskum blöðum.
Það grunar víst fáa hér á
landi, hvað Spánverjar fylgjast
vel með því, sem hér gerist. Aft-
ur á móti geta flestir Islendingar
•undirskrifað það, að þeir viti ekk-
ert um Spán eða spænsk málefni.
Og væri 'þó hið galgnstæða ekki
nema eðlilegt og réttmætt.
Um þúsund ára afmæli Alþing-
is hefir vafalaust verið mikið rit-
að í spænsk blöð, en því miður
enginn kostur á að fá fulla vitn-
eskju um það hér á Iandi. Svo
mikið er þó víst, að í því eina
spænska stórblaði, sem mér vitaiv
lega er keypt hér í bænum, sem sé
La Voz, útg. í Madrid, birtust fjór-
ar greinar um Alþinlgishátíðina
fyrir þann 27. fyrri mánaðar. Ein
þeirra er löng forystugrein eftir
Fabian Vidaj. Er hún sízt ó-
merkilegri en margt, sem hér
hefir verið talað og ritað um sama
efni. Þar segir svo:
“Hundrað þúsundir /íslendinga
byglgja þetta land eldfjallanna 0g
jöklanna, eyðisandanna og hinna
einkennilegu fjarða, landið þar
sem ^kki þekkjast betlarar, mann-
dráparar né ólæsir og óskrifandi
menn, þar sem blöð eru tiltölu-
lega meira lesin en í sjálfu Þýzka-
landi, þar sem enn er géymd eins
og dýrgripur hin eldgamla tuniga
fornsagnanna og eddukvæðanna,
þar sem enn þá hljóma hinir ó-
dauðlegu söngvar um afrek kapp-
anna hinna fornu ....
“1 byrjun 10. aldar var lýðríkið
íslenzka með öllu óþekt í Evrópu,
en menning þess þelgar á svo háu
stigi, að hún hefði vakið undrun
og aðdáun hinna hálfsiðuðu vík-
ingahirða á Norðurlöndum.”
Það var laust eftir 920, að Úlf-
ljótur, hinn fyrsti höfðingi, er
þjóðin fól völd í hendur, fór sína
merku ferð til Noregs. Landar
hans biðu hans í þrjú ár. Að
*
þeim tíma liðnum kom hann aft-
ur, kvaddi íslendinga á fund og
salgði alt af létta um ferðir sínar.
Hann hvatti þá til að endurbæta
þjóðfélagsskipulag sitt með því
að semja og færa í letur stjórnar-
skrá, er allir yrðu á eitt sáttir
um. Þessi stjórnarskrá var því-
næst samin og í lög tekin 0g var
nefnd siðan “Lögbók Úlf 1 jóts”( !)
“Hið fyrsta íslenzka þjóðþing
hóf störf sín þ. 26. júní 930, og
hafði áður farið fram tilkomu-
mikil vígsluathöfn. Ávöxtur af
starfi þess var meðal annara um-
bóta, — stofnun 'gerðardóms í
einkamálum og þjóðfélagsdeilum,
og skipun kviðdóma; ; m. ö. 0.:
nærfelt tíu öldum fyr en önnur
ríki tók ísland þannig upp það
réttarfar, sem nú tíðkast meðal
siðaðra þjóða.”
‘Æftir tíu ára stríð komst ís-
land undir Noreg á 13. öld, því-
næst varð það hluti Danaveldis,
þá lýðveldi um stuttan tíma, þá
hertekið af Englendingum og loks
aftur sameinað Danmörku. En
íslendingar þreyttust aldrei á að
berjast fyrir frelsishugsjónirnar.
Hið fræ'ga þing þeirra var að
vettugi virt, ofsótt, afnumið, en
Iifnaði alt af við aftur með nýj-
an þrótt og þor. — Loks 1918
varð ísland sjálfstætt ríki, að eins
í sambandi við Danmörku um
konunginn......... Konungsríkið
ísland hefir sitt eigið þing og
ráðuneyti, fjármál, landvarnir og
fána. Aftur á móti hafa íslend-
ingar ekki ræðismenn eða sendi-
herra í öðrum löndum, því þeir
eru of fátækir til þess, og fát^ækt-
in kennir þeim að lítilsvirða tildr-
ið.”......
“Margir íslendingar eru and-
vígir sambandslagasamningnum
og vilja ekki endurnýja hann,
þegar þar að kemur (árið 1943,',
heldur endurreisa hið fræga, forna
lýðveldi, sem Úlfljótur stofnaði.”
“Vér, frjálslyndir menn, sem
erum svarnir fjandmenn vald-
ræningja og gerræðisstjórna, vér
• sem skoðum þjóðina sjálfa þann
eina réttmæta valdhafa, — oss
ber að heilsa með lotningu þessu
aðdáanlega þjóðþingi íslendinga,
sem skapað var af örlitlum hóp
frjálsra manna, af nokkrum sj(J-
görpum, sem voru jafn stórhuga
í stríði 0g friði, og gátu auðgað
andann, þrátt fyrir óblíð lífskjör,
og náð lengra í áttina til frelsis
og jafnaðar en heimspekingar og
löggjafar síðari alda.”
“Á þessum skuggalegu tímum,
er hnefarétturinn setur lög og
Iægstu hvatir manna eru hafnar
til skýjanna, þá virðist oss þessi
þjóðhátíð á Þingvöllum ekki ein-
vörðungu hjartnæm minningar-
hátíð. Hún hefir annað æðra og,
betra hlutverk. Hún er oss til á-
minningar og huggunar. Hún
minnir oss á, að réttíirinn, sem
hefir verið sterkur, rægður og að
engu hafður, nær alt af fram að
ganga meðan menn eru til eða
þjóðir, sem geyma hann í hjarta
sínu. Hún kennir oss einnig, að
þrátt fyrir alla galla lýðstjórnar-
skipulagsins, þrátt fyrir óhæfni
þess til að uppfyjla allar kröfur
nútímans, þá er það hið eina rök-
rétta og samboðna stjórnskipulag
þeim þjóðum, sem ekki vilja
hverfa aftur inn í myrkur siðmenn-
ingarleysisins.”
Þessi útdráttur er nú orðinn
nokkru lengri en fyrst var ætlast
til. Menn hljóta að játa, að
Spánverji sá, er samdi þessa
grein, skrifar af miklum vinarhug
um land vort og þjóð, og af meiri
skilningi á sögu vorri og þjóðlífi,
en búast mætti við. — Vísir.
Kaupið, borgið, lesið
Lögberg