Lögberg - 14.08.1930, Blaðsíða 4

Bls. 4.
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 14. ÁGÚST 1930.
Högfjerg
Gefið út hvem fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LTD.,
Cor. Sargent Ave. og Toronto St.
Winnipeg, Manitoba.
Talsímar: 86 327 og 86 328
Einar P. Jónsson, Editor
Utanáskrift blaðsins:
The Columbia Press, Ltd., Box 3172
Winnipeg, Man.
Utanáskrift ritstjórans:
Editor Lögberg, Box 3172, Winnipeg, Man.
Verð $3.00 um árið. Borgist fyrirfram.
The "LSgberg” is printed and published by
The Columhia Press, Limited,
095 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
------------------------------------------+
Altaf batnar það
Þótt oft hafi nú að vísu kveðið við annar-
legan tón í rit-tálknum Heimskringlu, þá mun
jió til sanns vegar mega færast, að hið síðasta
útburðar-væl hennar, híti höfuðið af allri
skömm; rógur á róg ofan; staðleysa á stað-
leysu ofan; flónska á flónsku ofan, og illkvittni
á illkvittni ofan. —
Við sambandskosningarnar lí>26, var Heims-
ki intrla alment skoðuð, sem pólitiskt viðrini, og
]>að álit átti hún fyllilega skilið; hún úthúðaði
hátollastefnunni og afturhaldinu, en barðist
famt sem áður fvrir kosningu afturhalds-
manns í Selkirk; hún var sumstaðar liberal,
sumstaðar með hinum óháðu verkamönnum,
, sum.staðar umftam alt með hinum svonefndu
framsóknarmönnum, 0g hún daðraði við liina
svonefndu jafnaðarmenn líka; hún var ein-
hverskonar allra ó-gagn, sem enginn tók mark
á, og það gera menn nú heldur ekki enn.
Við nýafstaðnar sambandskosningar, komst
Heimskringla, eftir þrálátan, pólitiskan ver-
gang, til föðurhúsanna; hún varð, eins og
• revndar innræti hennar ávalt vísaði til, ömur-
legt afturhalds gargan, sem auðvald og upp-
skafningsháttur spiluðu á eftir nótum. Þessu
til sönnunar skal vitnað í ummæli Stebba í síð-
asta blaði, eða hugleiðingar hans um úrslit
kosninganna:
“Þjóðarhugsunin hefir öll snúist að því, að
sinna velferðarmálum landsins. Þjóðin hefir
alt í einu orðið þjóðlega sinnuð. Og vinni hún
áfram í þeim anda, með stjórninni nýkosnu og
stefnu hennar, sem er hin eina þjóðlega stefna
í landsmálum, er nokkur von um betri tíma
hér.”
Nú er komið annað hljóð í strokkinn hjá
Stebba; nú er það hann, gamall og glóandi sósí-
alisti, er tekið hefir sér það veglega verkefni
fyrir hendur, að dorga á afturhalds- og auð-
valdsmiðum Mr. Bennetts, og það vafalaust í
nafni íslenzkrar þjóðrækni-
í .síðustu Heimskringlu sver millibilsrit-
stjórinn og sárt við leggur, að blað sitt. hafi
ekki sagt eitt aukatekið orð á móti Mr. Thor-
son, meðan á kosningunum stóð. Þó er það á
allra vitorði, að blaðið flutti tvær óþverra-
greinar, er báðar voru ritnar í því augnamiði,
að veikja Mr. Thorson í kjördæmi sínu.
Heimskringla forgylti keppinaut Mr. Thorsons
í alla enda, og brýndi fyrir íslendingum að
kjósa hann. Var það ekki sama og að vinna á
móti Thorsonf Mikið hlýtur Heimskringla að
vera sterktrúuð á einfeldni íslenzks almenn-
ings, haldi hún, að hann taki blekkingar hennar
í sambandi við sviksemina við Mr. Thorson,
fyrir góða og gilda vöru.
Mikið lætur Heimskringla yfir því, hve þjóð-
rækin hún sé, og hve mikið hún hafi lagt í söl-
umar fvrir Þjóðræknisfélagið. Ekki er hún
öfundsverð af því.
Einhverjar ‘nefndir” fjasar sú Kringlótta
um, er átt hefðu að vera stofnsettar til höfuðs
Þjóðræknisfélaginu. Um slíkar nefndir er oss
ekki kunnugt; en um eina nefnd, utan tak-
marka þess félags, er oss kunnugt, er það
hafði að markmiði, að halda uppi heiðri
fslendinga vestan hafs og firra félag
það vansæmd; á móti þeirri nefnd barðist
Heimskringla með hnúum og hnjám, og samt
ætlast hún til, að fólk taki þjóðræknisskvaldur
hennar fvrir góða og gilda vöru. Býður nokk
ur betur?
■-------------—---------------——.....
Ritsjá
+-----------------------------------------|.
Guttonnur ,J. Guttonnsson. Gaman og
Alvara. Ljóðmæli- 190 blaðsíður. Prent-
smiðjan Columbia Press, Ltd. Winnipeg. 1930.
Höfundur þessara ljóðmæla, er enginn ný-
græðingur í túni“Braga; kvæði hans hafa verið
að birtast í vestur-íslenzku blöðunum alt af
öðiTi hvoru síðastliðinn aldarfjórðung, eða frek-
lega það, auk þess sem komið hafa áður út, eftir
hann tvrær ljóðalwekur, “Jón Austfirðin.gur”
og “Bóndadóttir. ”
Ljóðasafn þetta hið nýja, hlýtur að skoðast
sem heildar-útfgáfa af kvæðum Guttorms fram
að þessum tíma, með því að meginið af því, er í
“Bóndadóttur ” birtist, kemur hér fram á sjón-
arsviðið, auk þess, sem flokkurinn um Jón
Austfirðing, er endurprentaður í bókinni líka.
Guttormur J. Guttormsson er marghyggju
skáld; hann er ekki við eina fjölina feldur;
yrlrisefnin mörg og búningur þeirra marghátt-
aður.
Þótt Guttormi verði undir engum kringum-
stæðum skipað í ljóðjötnatölu, þá er hann engu
að síður gott og einkennilegt skáld; vald hans
á íslenzkri tungu má kallast sérstætt, ekki sízt
])á tekið er tillit til þess, að maðurinn er borinn
og barnfæddur í þessu landi. Frá formslegu
■ sjónarmiði séð, skarar “Sandy; Bar” mjög
fram úr ljóðum flestra vestur-íslenzkra skálda,
auk þess sem eldlegs hrifningarhita gætir þar
allmikið á köflum.
Fyrsta erindi þessa ofangreinda kvæðis,
hljóðar á þessa leið:
“Það var seint á sumarkveldi,
Sundrað loft af gný og eldi,
Begn í steypistraumum feldi
stöðuvatn varð hvert mitt far.
Gekk ég hægt í hlé við jaðar
hvítrar espitrjáaraðar,
Kom ég loks að lágum tjaldstað
landnemanna á Sandy Bar,
Tjaldstað hinna löngu liðnu
landnámsmanna á Sandy Bar.”
Blæbrigði þessa afar-snjalla ljóðs eru slík, að
ekki getur hjá því farið, að þau veki í hjörtum
lesendanna, bæði aðdáun og samúð með hetju-
dug og skapfestu landnámsfeðranna og land
námsmæðranná, er nú hvíla undir grasi grón-
um sverði víðsvegar með ströndum Winnipeg-
vatns.
Kvæði þetta er breytilegt, eins og canad-
iskt veðurfar; það hefst með máttugri lýsingu
á steypiregni, gný 0g eldi, og endar við upp-
styttu og heiðan himinn. Síðasta erindið er
þannig:
“Stytti upp og himinn heiður
hvelfdist stirndur, meginbreiður
Plins og vegur valinn, greiður,
var í lofti sunnan /far.
Rofinn eldibrandi bakki
beint í norður var á flakki-
Stjörnubjartur, heiður himinn
Hveífdist yfir Sandy Bar,
Himinn, landnám landnemanna
ljómaði yfir Sandv Bar. ”
Þótt höfundurinn hefði aldrei ort nema þetta
eina kvæði, myndi það hafa nægt til þess, að
skipa honum á góðskáldabekk.
Annað fallegasta, ef ekki al-fallegasta
kvæði skáldsins, virðist oss “Góða nótt”. Er
þar um svo heilsteypta ljóðperlu að ræða, að
sérhverju skáldi væri stórsæmd að. Kvæðið
er stutt, og þess vegna levfum vér oss að birta
það í heild.
“Dúnlogn er allra átta,
Allir vindar geims sig nátta,
Nú er álfa heims að hátta,
Ilinstu geislar slokkna skjótt,
Húmsins svarta silkiskýla
Sveipar þekjur vorra býla,
Upp er jörðin eins og hvíla
Öllu búin, — Góða nótt!
Upp til hvíldar öllu búin
er nú jörðin. Góða nótt!
Langþrekuðum lýð er kærast
Lágt að hvíla, endurnærast,
Blunda lengi vel, sem værast,
Vekja taugum sínum þrótt,
Yfir lofts og lagarstrauma
Líta Eden sinna drauma,
Sólariirautir svífa nauma
Sælustundu. — Góða nótt!
Svífa stutta stundu brautir
Stjarna og sólar. Góða nótt!
Tak þú, svefn, í ástararma,
Alla menn, sem þjást og harma,
Legg þinn væng á lukta hvarma,
Láttu öllum verða rótt,
Leyf þeim, draumur, lengi að njóta
Lífsins, sem í vöku brjóta
Skipin sín flök og fljóta
Fram hjá öllu. — Góða nótt!
Þeim, sem fram hjá fegurð lífsins
Fara’ í vöku. Góða nótt!
Streym þú, himins stilling niður,
Stattu við, þú næturfriður.
Hugur fellur fram og bíður,
Funheitt andvarp lyftist hljótt.
Hætti allra sár að svíða,
Slólar verði gott að bíða,
Enginn þurfi kulda’ að kvíða,
Komi sólskin. — Góða nótt!
Enginn þurfi að' óttast, komi
Engill dagsins. Góðanptt!”
Svo yndislegt er kvæði þetta að efni og anda,
að það ætti að verða lesið og lært á hverju ein-
asta íslenzku heimili.
A blaðsíðu 44 er smákvæði, sem Aróra
nefnist, kvæði, er sóma myndi sér vel í hvaða
ljóðabók, sem væri. Vísumar tvær, þær síðustu,
eru á ])essa leið:
“Þoka þú, myrkur! því dagur dóms
Dýrðlegur upp er að renna.
Nóttin er byrjuð að brenna,
Kveður við ljóðstafur lúðurhljóms.
Aróra kallar af himni há
Hugsanir manns út úr gröfum.
Letrar hún leiftrandi stöfum
Hugsanir guðs allan himininn á.”
Eins og þegar hefir verið vikið að, er marg-
háttað til um kveðskap Guttorms; skáldæðin er
margþætt, þótt bezt 'þyki oss hún njóta sín, þá
um hin alvarlegu yrkisefni er að ræða. 1 mein-
lausri, meðfæddri fyndni, kemst Guttormur
hvergi nærri í hálfkvisti við Kristján Júlíus;
en er til ádeilu eða níðfyndni kemur, hittir
hann víða í mark.
Eftirtektaverð er vísan “ Gáfnamerki ”, er
b’irtist á bls. 59:
“Gáfnamerki gott: að þegja,
Glotta að því, sem aðrir segja,
Hafa spekingssvip á sér;
Aldrei viðtals virða neina
Virðast hugsa margt, en leyna
Því, sem reyndar ekkert er.”
Þá er líka ekki á hverju slrái, vísa sem þessi,
er skáldið nefnir “Bindindi”:
“Þú leyndir þinni skoðun á landsmálum og trú
Gg lézt ei getið sannfæringar þinnar.
1 bindindi var enginn eins þolgóður og þú
Með þagnartappa’ í flösku hreinskilninnar.”
Um auðkýfingana farast Guttormi þannig
orð á bls. 75:
“Þó þeir gangi gleiðir í
Góðverkanua kápu,
Skila þeir aldrei aftur því
Atgerfi, sem þeir drápu.”
Á sömu blaðsíðu, er vísa, sem nefnist
“Áberandi kaupsýslumaður”:
“Höndum sínum vann hann lastið leynt,
Lofið einnig, sem var miður hreint;
Hægri gaf svo vinstri vissi ei af,
Vinstri stal um leið og hægri gaf.”
Til'þrifamikill og lærdómsríkur, er ljóða-
þátturinn um Jón Austfirðing, saga íslenzks,
eða íslenzkra landnema í ljóði. Síðasta erindi
þess mikla ljóðabálks, er á þessa leið:
“Og fólkið með íslenzkan framfarabrag
Við framtíðarhorfurnar sættist-
Og bygðin fór stækkandi dag eftir dag,
Og draumurinn smám saman rættist.
— Þó mörg hafi framkvæmdin farist,
Er fólgið í reynslunni manns:
Að aldrei til einskis er barist
1 óbygðum Norðvesturlands.”
Til prýðilegra kvæða í þessu nýja ljóðasafni
skáldsins við Islendingafljót, má meðal annars
telja “Haustsöng”, “Sál hússins” og “Vetrar-
kvöld”, er hljóðar á þessa leið:
“Sem ísar með blysförum álfa í nótt
Er yfir mér sólbrautin hugreiðum farna.
Öll hvelfingin bláleiftrum funar upp fljótt
Af flugeldum hrapandi stjama.
Og gullsnældum himnanna undinn er af
í útnorðri þráðurinn regubogaliti,
Sá rafkveikur, reikandi viti,
Við rökkursins yzta haf,
Er bragandi glömpum og gliti.
Hér niðri á jörðunni nepjan er köld
Að norðan — hún vangana stingur sem
þyrnir,
En líkt og á heilsteyptan heimsálfuskjöld
Á hjarnið 0g ísana stirnir
Og hreint eins og bergvatn er heiðloftið kalt
Og holt að það strevmi um barka og lungu,
Og talað með eldlegri tungu
Er tápið í lifandi alt
Og eldmóður vakinn í ungu.
1 norðri er sál mín á flugi og ferð,
Hún fær sér úr ísglösum tunglsljóssins
veigar,
Með dýrðar og heiðríkju hátíðarverð
Hún hunang úr frostrósum teygar;
Hún kannast við vordögg í klakanum blám,
Hún kennir í hyllingu fallandi strauminn
Og vatnsstrengjagaldurinn — glauminn
Úr glæstum og leystum ám, —
Þar dreymir mig vornætur drauminn. ”
Guttormur er skáld fegurðarinnar, þar sem
hann nýtur sín bezt; náttúrulýsingar hans eru
glæsilegar og sviphreinar; ljóð hans bera á sér
norrænan karlmenskublæ, þar sem veimiltítu-
skapur kemst hvergi að.
Séu hin eldri kvæði Guttorms tekin til sam-
anburðar við þau yngri, vii’ðist oss sem ljóðflug
skáldsins hafi ekki hækkað til muna, frá því er
“Bóndadóttir” kom fyrir almennings sjónir,
þótt mörg hinna yngri kvæða séu prýðilega
gerð. ílnda vex enginn lifandi maður nokkru
sinni yfir höfuð sjálfum sér, hvort sem skáld á
í hlut eða ekki.
Að ytra frágangi, er Ijóðasafn þetta vand-
að sem þá, er bezt getur, pappír og prentun
upp á það bezta, og prentvilla hvergi fyrirfinn-
anleg.
Bókin kostar $2.00 í skrautlegri kápu, og
fæst hjá höfundinum að Biverton, Man.
Látið þér peningana á bankann? Því ekki? Þér getið þar
keypt ánægju, tryggingu og sjálfsvirðingu, auk meiri peninga,
sem renturnar gefa.
Brúkið peninga yðar á Bankanaunt.
Spyrjið um rit vort: “The uses of a Bank.”
'Mil
w.
Notkun Peninga í Nýju Ljósi
The Royal Bank
of Canada
Canada framtíðarlandið
Garðrækt.
Flest af blómum þeim og jarð-
eplum, sem vaxa í görðum fólks í
Evrópuj, þar sem loftið er tempr-
að, vaxa líka í Vestur-Uanada,
svo sem raspber, jarðber, kúren-
ur, bláber og margar fleiri teg-
undir, nema í hinum norðlægustu
héruðum.
Kartöflu uppskera er mikil, og
fá menn oft meira en 148 bushel
af ekru, þó í sama blettinn sé sáð
ár eftir ár; hefir sú uppskera
oft numið 170 bushelum af hverri
ekru á ári. Garðarnir gjöra oft-
ast betur en fullnægja þörfum
bændanna með garðávexti. Það
er oft afgangur til sölu og úr-
gangur, sem er ágætt fuglafóður.
Garðar, þar sem bæði ávextir og
fleira er ræktað, ættu að vera í
sambandi við hvert einasta býli
bænda í Vestur-Canada, og einn-
ig munu bændur komast að raun
um, að trjáplöntur í kring um
heimili, margborga sig, og fást
trjáplö.ntur til þefirra þarfa ó-
keypis frá fyrirmyndarbúinu í
Indian Head, í Saskatcheawn. —
Einnig sér stjórnin um, að æfðir
skógfræðingar frá rþeim búum
veiti mönnum tilsög nmeð skóg-
til sumarmála. Enn fremur varn-
ar hið reglubundna regnfall sum-
arsins því, að jarðvegurinn missi
gróðrarkraftsins af of miklum
þurki. Það hefir ávalt sannast,
að þar sem framleiðsla hefir far-
ið þverrandi, þá er það því að
kenna, að landinu hefir verið
misboðið —- að bændurnir hafa
annað hvort ekki hirt ujm að
breyta til um útsæði, eða á neinn
hátt að vernda gróðrarkraftinn.
Eldiviður og vatn.
Linkol eru aðal eldiviðarforði
manna í Saskatchewan, og eru
stórkostlegar linkolanámur í suð-
austur hluta fylkisins. Einnig
hefir Dominion stjórnin í félagi
við fylkisstjórnirnar í Saskatche-
wan og Manitoba, ráðist í að búa
til hnullunga úr kolamylsnu, sem
er pressuð með vélum ásamt lím-
efni til að halda mylsnunni sam-
an, og hefir það reynst ágætt
elsdneyti, ekki að eins heima
fyrir, heldur líklegt til þess að
verða ágæt markaðsvara. Kolum
þessum má líka brenna eins og
þau koma úr námunum, allvíða,
0g grafa menn nokkur fet ofan í
jörðina og taka þar það sem þeir
þurfa meg í það og það skiftið.
Þess hefir verið getið 1 undan-
ræktina, og segja þeim hvaða! förnum greinum, hve fólksstraum-
trjátegundir séu hentugastar fyr-'urinn inn í landið hafi aukist
j stórkostlega, svo að sjaldan eða*
| aldrei hafi streymt hingað jafn-
'mikið af nýbyggjum frá Norður-
ir þetta eða hitt plássið. —
Engi og bithagi.
löndum, svo sem Danmörku, Sví-
þjóð og Noregi.
Meginþorri þess fólks hefir
leitað vestur á bóginn og tekið
sér bólfestu í Saskatchewan og
Alberta fylkjunum, einkum því
síðarnefnda. Fjöldinn af fólki
þessu er þaulvant landbúnaði,
sérstaklega griparækt, og ætti
þar af leiðandi að vegna vel í
hinu nýja kjörlandi sínu.
Eins og drepið hefir verið á,
eru skilyrðin fyrir arðvænlegri
búpeningsrækt í Vesturfylkjunum
hin ákjósanlegasta, en þó ef til
vill hvergi jafngóð og í Alberta.
Hefir sá atvinnuvegur alla jafna
verið stór þýðingarmikill fyrir
fylkisbúa. Eru sláturgripir þar
oft á meðal hinna allra beztu í
landinu.
Fram að aldamótunum síðustu
var nautgriparæktin höfuð at-
vinnuvegur íbúa Suðurfylkisins.
í Norður- og Miðfylkinu var þá
einnig allmikið um griparækt. Er
fram liðu stundir, fóru bændur
að leggja mikla áherzlu á fram-
íeiðslu mjólkuráfurða og er nú
smjörgerð fylkisins komin á afar-
hátt stig. Hefir. stjórnin unnið
að því allmikið, að hvetja bænd-
ur og veita þeim upplýsingar í
öllu því, er að kynbótum naut-
gripa lýtur.
Nú orðið má svo heita, að
griparæktin og kornuppskeran sé
stunduð jöfnum höndum. Á býl-
um þeim, er næst liggja borgun-
um, er mjólkurframleiðslan að
jafnaði mest. Enda er markað-
urinn hagstæður.
Á sléttum Suður-fylkisins var
griparæktin mest stunduð lengi
vel framan af. En nú er orðið
þar mikið um akuryrkju líka.
| Hinu kjarngóða beitilandi er
Hin hörðu vetrarfrost og hið það að þakka, hve sláturgripir í
þurra loftslag eru öfl til vernd-j Alberta eru vænir. Veðráttufar-
Hið ágæta engi ög bithagi, sem
fyr á árum fóðraði þúsundir vís-
unda, antelópa, elk- og moosedýra,
er enn hér að finna. Þar sem
ekki er næg beit handa búfé, þar
sá menn alfálfa, smára, timothy,
reyrgrasi, eða einhverjum öðrum
fóðurgrasstegundum; þó er þess-
um tegundum fremur sáð til vetr-
arfóðurs í Vesturfylkjuínum, eink-
um í Manitoba, heldur en til bit-
haga. Einnig er maís sáð hér
allmikið til vetrarfóðurs handa
nautgripum.
Þegar engjar í Vestur - Canada
eru slegnar senmma, er grasið af
þeim mjög kjarngott, og gefur
lítið eða ekkert e'ftir ræktuðu
fóðri, ef það næst óhrakjð. Þær
tegundir, sem bezt hafa reynst af
ræktuðuj góðri í Vesturfylkjunum,
er alfalfa, rúggras og broomgras,
hvort heldur að þeim tegundum
er blandað saman eða að þær eru
gefnar hver út af fyrir sig. En
ef sáð er þar til bithaga, þá er
atfalfa og broomgras haldbeztu
tegundirnar.
Aburður.
Aðal einkenni jarðvegsins í
Saskatchewan og í Sléttufylkjun-
um öllum, er það, hve ríkuir hann
er af köfnunarefni og jurtaleif-
um. Og það er einmitt það, sem
gefur kornberjum frjóefni og
varanleik. Þess vegna þurfa
bændur ekki á tilbúnum áburði
að halda. En ekki dugar fyrir
bændu^ að rækta korn á landinu
sínu ár frá ári, án þess að hvíla
landið, eða að breyta um sáðteg-
undir, því við það líður hann
margfaldan skaða.
Til þess að varðveita frjómagn
landsins, þarf korn- og nautgripa-!
rækt að haldast í hendur, og verð-
ur það þýðingarmikla atriði aldr-
ei of vel brýnt fyrir mönnum, ef
þeir vilja að vel fari.
unar frjósemi jarðvegsins. Þau.ið er heilnæmt öllum jurta-
losa allan jurtagróðu,r í klaka- gróðri. Saggaloft blátt áfram
böndum sínum, frá vetrarnóttum, þekkist þar ekki.