Lögberg - 11.06.1931, Blaðsíða 2

Bl.v 2.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. JúNÍ 1931.
Á veálurhjara íslands
(Framh.)
vöxnum. Sums staðar er hálendi
fjallanna milli fjarða, víkna, vogaj
eða sunda orðið svo mjótt, að
BETRI HEILSA—
MEIRI KRAFTAR
og slíta ekki fullum trygðum
meðan bæði eru á lífi, heldur
Fólk, sem er veikburða, og^ oft verpa á sama landi og í sama
að forfallalausu, unz
. vx wiiuiavcit xicusuij’i. irctta a-
konar, hafa þrifist hér ágætlega. brúnanna á báða vegu. — Og til gæta meðal hreinsar skaðlega veikindi eða dauði íhefir leyst
en mun nú að mestu horfið. — er það á Vestfjörðum, að ekkert gerla úr líkamanum. Það styrkir annað hvort þeirra eða bæði af
Galdratrú og gerninlga náði hér upplendi er nema hvassar eggjar magann ?.g ðnn“r Eftír hólmi.
Hjátrú og hindurvitni ýmiss-l nokkrir faðmar eru milli kletta‘ undrfv^ert ^heUsulyf^XttÍT- hreiður
meiri blóma heldur en annars-
staðar á landinu og náði hámarki
„ , { að tþú hefir notað Nuga-Tone dá- .
með strytum og styttum upp 1 Htinn tfma> verður mataríystin 1 Eru dæml tl]> að somu æðar'
loftið. Er ekki skjólsamt hjá betri, maturinn meltist betur, þú hjón hafa orpið í sama hreiður
bíða verður
verður
hraustari
eðlilegur
og svefninn nálæ!gt 30 árum.
og endurnær-
Hún leið mikið af mjög
slæmum bakverk
Dodd’s Kidney Pills Læknuðu
Hana.
sínu á 17. öld, og flest af þvíj þessum nátttröllum, sem
galdrafólki, sem brent var fyrir þarna síns skapadægurs unz þau ver°ur Nuga-Tone fæst "hjá* ^lyf- Á Straumnesi var mesti sægur
kukl og galdra, var af Vestfjörð- eyðast og molna eða stingast nið- söium. Hafi lyfsalinn það ekki skordýra og ótrúlegur fjöldi af
um og Ströndum. — Amasemi sú.ur í undirdjúpin til nýrrar þátt- við hendina, þá láttu hann út- köngulóm og langfætlum, hvar
í kvenfólki, sem nefnd er móður- töku í sköpunarverki jarðarinn-^ve&a t>að frá heildsöluhúsinu. gem Htið yar — Munu þessar
sýki (hysteri), hefir frá ómuna- ar. Annars eru vestfirzku fjöli-| — miklu grjóturðir eiga sinn þátt í
tíð legið í landi á Ströndum, og in engin hrákasmíði frá náttúr- þarna í holum inn á milli stór- viðhaldi þeirra.
gerir það enn. Á 17. öld virðist unnar hendi. Blágrýtisfjöll al- grýtisins. Dúskar af punti og a Straumnesi vestanverðu, milli
veiki þessi hafa verið mögnuð veg upp í topp, gerð af sama efni geldingahnöppum, burnirót, fjöru- urðanna, góðan spöl frá sjó, koma
og var kend göldum. Frá þessu á. Vestfirzka grjótið er þrungið káli og strandbúa (cakile marit- tvær uppsprettulindir undan
er sagt í árbókum Espólíns frá og undirstaða sú, er landið hvllir ima) er það helzta. fjallinu. Eru það svo nefndar
1654: “Þá var margræddast um'af stílfastri, • skipuíagsbundinni | Kola eða surtarbrandsmyndun- kaldavermslulindir. Önnur þessara
þau ærsli, er á konum voru í Tré- list og ótæmandi framboðum in, er liggur í gegn um alla Vest- linda, sú er fjær var sjó, var
kyllisvík á (Ströpdum. Þóttust klassiskra skáldfræða. Hér gef- fjörðu, sést greinilega í Straum- nokkru dýpri, og í henni var krökt
prestar eigi framið geta messu ur að líta raunverulega myndlist nesfjallinu, einkanlega Aðalvík- af krabbadýrum, er líktust al-
fyrir hljóðum þeirra, mási og — því grjótið hefir hér mál og urmegin. — Gengur klettahilla genigum marflóm að stærð og
froðufalli.” — Létu þá yfirvöld- mátt samtakanna. — Og hér gef- inn eftir öllu fjallinu í hér um háttsemi, en litur þeirra var
in taka þrjá galdramenn, sem ur að líta fegurstu borgir í ein- bil 190 m. hæð, sem nefnd er nokkru ljósari. J>etta voru
taldir voru þessu valdandi. Hétu veldi gjafmildra máttenda. — j breiðhilla, og í henni er surtar- hvorki skötuormar (lepidurus)
þeir: Þórður Guðbrandsson, Eg- ísaldarmenjar, eða menjar jök- brandurinn . Surtarbrandurinn Æga vatnaflær (dalphniæ), sem
ill Bjarnason ok Grímur Jónsson ultímans, eru hér mjög áberandi. er mjög misjafn þarna, á ýmsum hvort tveggju eru algeng krabba-
og voru þeir allir brendir hinn þessi gamla, sundursprungna há- stöðum er hann trjákendur o'g má dýr í fjallavötnum á íslandi. í
20. og 25. sept. 1654. Þótti þetta slétta — Vestfirðirnir — liggur glögglega sjá trjábolina meira og sjó kringum ísland hafa fundist
hinn mesti skörungsskapur, en eins og opin hók, þar sem lesa minna pressaða og útflatta í lög- um 30 tegundir af marflóm, en
bættij þó ekki um heilsufar má löngu liðna viðburði eftir unum. Surtarbrandsmyndunin er mer er ekki kunnugt um, hvort
kvennanna. j tímatali jarðsögunnar, sem hér þarna ásamt fylgilögunum, víðast nokkrar þeirra geta lifað til lang-
Trú á drauga og afturgöngur á tjáir ekki að efna. | hvar 4—7 m. þykk. Fylgilögin eru frama í uppsprettuvatni 4 gr.
að heita horfin, en trú á sjóskepn- Ævagamlan nákuðung fann ég rauðgul, ljós'gul, grá og dökk, og heitu á C. Var eg stundum að
ur og aðrar dulvættir úr sjó, uppi á Straumnesfjalli í 400 metraj virðast gráu og dökku lögin hugsa um að handsama eitthvað
ekki fyllilega. Fimtugur maður. hæð, þar aem eg var að skoða gegnsýrð af járnspati. (Leirjárn- af dýrum þessum og varðveita í
Kona I Saskatchewan Mælir Með
Þeim Við Alla, Sem Hafa
Samskonar Veikindi.
Muenster, Sask., 11. júní —
(Einkaskéyti) —
“Eg hefi haft slæman bakverk
síðan snemma á árinu 1928”, seg-
ir Miss M. Osweiler, sem hér á
heimEfc “Þegar eg sat, gat eg gert
svo að segja hvað sem var. ef eg
mátti vera kyr. Eg kendi mest
til, 'þegar eg þurfti að hrevfa mig.
Vinur minif, sem hafði reynt
Dodd’s Kidnev SPills, sagði mér
af beim. Eftir að hafa tekið úr
nokkrum öskium. gat eg gert hvað
sem var. Nú hefi eg beztu heilsu,
og get ekki lofað Dodd’s Kidney
Pilis nógsamlega.”
Dodd’s Kidnev Pills örfa og
stvrkia nvrun. Vður mun furða.
hve fliótt ibmr hreinsa og ígræða
og styrkia nÝrnn og lækna bak-
verk, g?gt, og höfuðverk og aúa
siíra siúkdóma. sem stafa frá
nýrunum.
er með okkur vann á Straumnesi jökulrispur á bergi. Lá hann þar, steinnji. — Sumsstaðar hefir leir- formalin eða ;vínanda. En af
og átti heima í lAðalvík, kvað í skorningi milli steina, hulinn af,inn drukkið í sig jarðolíu, sem þessu varð þó ekkert, meðfram af
“slæðing og ótukt” úr sjónum aur og mosa. Lílega hefir fugl pressast hefir úr surtarbrandin- þeirri ástæðu, að eg bjóst ekki
minni nú en áður, sem einu gilti, eða refur borið hann þangað í um. í Straumnesfjalli tók ég við að það yrði með nokkrum
en “fjörulallar” og “einfótungar” æti sínu, endur fyrir löngu. j nokkur sýnishorn af kola, leir og þökkum þegið, að kvikindi þessi
væru til enn. Hvort tveggja hið Gróður 'er hér lítill uppi á bergtegundum, þar á meðal kol, yrðu flutt til höfuðstaðarins. —
síðarnefnda kvaðst hann sjálfur sjálfu hálendinu. Jafnvel mosinn sem virtust mynduð af mjög fín- í annari lindinni rétt hjá, varð
hafa séð, svo ekkert væri þar um á hér fremur erfitt uppdráttar. | gerðu jurtaleifum. Höfðu kol ekkert vart við dýr þessi. Þar
að villast. Sagði hann að skjög- Sjálft hálendisbergið er þakið þessi alla eiginleika beztu stein- tókum við neyzluvatn okkar.
ur, sem algengt er á f jörujörð- af frekar smágerðu hellugrjóti | kola, en gljáann vantaði. Sýnis- Seli sáum við oft, aðallega
um og drepur lömb sumst staðar og eggjaflísum ásamt aur og leir^ hornum þessum hefi ég komið á landseli. Ekki er þó mikið af
í hrönnum á vorin, kæmi til af með jurtaleifablandi. Þar sem framfæri. Námavinsla á Iþess- þeim á þessum slóðum. Stóra-
því, að fjörulalli hefði mök við slakkar eru eða halla fer niður( um slóðum getur ekki borið sig landsel eða útskerjasel sáum við
ærnar um genlgitímann. “Ein- a<5 daladrögunum, kúra hinar fjárhagslega, og hefir þess vegna .einstaka sinnum. Þessi selur
fótungur” sagði hann að væri undurfögru háfjalla blómjurtir enga praktiska þýðing, en frá kæpir á haustin á djúpskerjum
selakyn eitt ferlegt, er líktlst milli steinanna. Jökulsóley
vísindalegu ^jónarmiði er flast við Breiðafjörð og vestanverðan
manni að ásýnd. Væri skepna (Ranum glacialis) er hér til og fyrir höndum á þessum stað, í Faxaflóa, en hvergi annars stað-
þessi eins og maður að sjá niður^ frá og gælgðist til okkar milli þvi efni. — ar við landið. Er selur þessi í
að mitti, en fyrir neðan hefði það steinanna. Þótt ekki væri lengraj Dýralíf á Ströndum er ekki daglefeu tali kallaður “útselur”
einn fót eða sporð. Sæist dýr áliðið sumars, voru margir þeirra. margbreytt, frekar en annars- til aðgreiningar frá landselnum,
þetta aldrei nema undan mann- þegar orðnar gjafvaxta, og fögru staðar á landinu. Af viltum land- sem kæpir á vorin. Þessi svo-
skaðaveðrum eða stórgörðum. | hvítu krónublöðin ofurlítið farin^ dýrum, sem tilheyra flokki spen- nefndi “útiselur” verður mjög
Eins og áður er sagt, komum að roðna. Þetta var samskonar dýra, eru að eins tvær tegundir. stórvaxinn; fullorðnir selir geta
við að Straumnesi að morgni roði og eitt sinn lék um vanga refir og mýs. Af sjófugl er orðið um 500 kg. að þyngd. Á
hins 4. júlí, en gátum ekki lent óspiltrar dalameyjar. Hún var1 mesti fjöldi, enda er hér mikið sumrin heldur hann sig mjög úti
þar og héldum því norður til seytján ára heimasæta o!g ‘ekki af fuglabjörgum og verpir svart- fyrir andnesjum á Vestfjörðum,
Rekavíkur. Sökum 'þess hve ( komin út í lífið’, en hafði óljóst fuglinn aðallega í Hælavíkur og en fer sjaldan norður fyrir ísa-
Hornbjargi, en hvítfuglinn verpir fjarðardjúp.
þröngt var í “Hermóði” tókum við( hugboð um sinn eiginn yndis-
það ráð, að skifta liðinu o!g sett-| þokka. Og af því hún mundi eft-
ist nokkur hluti þess að í Reka-, ir æfintýrinu, sem gerðist í hon-
vík, en hinn var um kyrt í skip-j um Fagrahvammi, þá brosti hún
inu. Skipstjóri sigldi svo Her- — og roðnaði. En hún roðnaði
Á haustin hverfur
jafnt í hinum smærri björgum, hann til heimkynna sinna, Breiða-
sem hinum sæbrattari og víð- fajrðar o!g Faxaflóa og dvelsc
áttumeiri. Svartfuglinn verpir þar vetrarlangt. Uppáhaldsfæða
að kalla má eingöngu í þeim þessarar ,selategundar er heilag-
móði inn á Aðalvík, en ákvað að ekki af því að hafa lesið æfintýr- björgum, sem liggja fyrir opnu fiski, einkum stórar flyðrur og
gera okkur aðvart hvenær sem ið, eða heyrt það sagt, heldur af, hafi, þar sem útfiri er lítið, feitar. Er oft ófagur aðgangur,
lendandi væri við Straumnes, Þvi» að hún finnur æfintýrið í( fjörur mjóar og ógreiðfærar, en þegar hann er að le'ggja þær að
hvort heldur væri á nóttu eða' sínu eigin brjósti, — ólesið.
degi. Daginn eftir, 5. júlí, fóru' Draumsóley er þarna hvarvetna
nokkrir okkar á göngu til Straum-Í Var hún bæði hvít og ljósgul (f.
ness. Er það illfær leið gang-
andi mönnum, en ófær með hesta.
Fórum við að athuga, hvort á
Straumnesi væri fáanleg möl eða
sandur til steinsteypu vitans, en
hvorugt var fáanle!gt, ekkert nema
brimsorfin stórhjörg og hleina-
þremir. Jafnframt hélt “Her-
móður’ sig á vakki fyrir framan.
ef einhvers staðar væri hægt að
koma bát að landi, en það reynd-
ist ófært að þessu sinni. Frá
Rekavík fórum við upp öldudal
albiflora) o!g sömuleiðis mikið
klettabeltin ókleif frá brún til velli.
sævar. Lundinn er undantekning Litli landselurinn er miklu smá-
frá þeasu. Hann verpir í eyjum vaxnari, fullorðnir selir ekki yf-
og í urðum, þar sem jarðvelgur er ir 200 kg. Bækistöð hans er í
af Ijósrauðri draumsóley (f. rub-1 nokkur, stundum djúpt í jörðu, kringum alt landið. Uppáhalds-
riflora). |Draumsóley er yndis-!eða hann grefur sér holur og fæða hans er lax og silungur, en
leg, háfjalla jurt, eins og jökul-' ganga neðanjarðar. Lundinn á anars étur hann flest, ,sem að
sóleyjan stallsystir hennar, en^ aðeins eitt egg. Hann er farfugl, kjafti kemur. Oft fer hann inn í
tæplega eins harðgerð. | kemur í maímánuði en fer snemma árósa og upp eftir ánum, langt
Fjallafífil (Geum rivalé) sá ég.í september og sést aldrei hér við inn í land. Hann kæpir á vorin
þarna víða og fjöldann allan af
steinbrjótum. Bergsteinbrjót hitti
ég á tveim stöðum.
Fjölbreytni blómjurtanna á
land að vetrinum.
og eru kópaskinnin
útflutnings-
selzt góðu
Æðarfuglinn heldur sig mjög vara, sem oft hafa
að útnesjum o!g úti fyrir þeim verði.
um sumartímann, sérstaklega| örn (Haförn, Sæörn, Haliaetus
þessum útkjálka er undraverð, karlfuglinn (blikinn)\. Á vorin,( albicilla L)(, sáum við ekki og er
og ekki kæmi mér á óvart, þótt eftir að blikinn hefir fylgt konu hann að sögn útdauður á Strönd-
ng þaðan upp á háfjallið. Af þarna fyndust jurtir, sem ekkijsinni í varplandið og dvalist hjá um, en algengur fyrrum. Er
klettabeltinu fyrir ofan bæinn hafa fundist áður á íslandi. Á | henni nokkra hríð, missir hann mikill skaði, að þessi tignarlegi
var hin fegursta útsýn yfir vatn-J Straumnesi, Aðalvíkur megin, í.hið fagra litskrúð sitt og verður fugl skuli vera að líða undir lok.
ið og víkina, enda var sólskin og| 15—80 metra hæð yfir sjó, vexjeins og æðurin (kollan) á litinn., Ernir hafa þó orpið alt til þessa
Áður en þetta hefir orðið, hraða í innanverðu ísafjarðardjúpi og
eins hefir fundist í tveim stöðum blikarnir sér burt, sem allra í Barðastrandasýslu, við Breiða-
blíða. Saknaði ég að hafa nú rnikið af jurt nokkurri, sem að-
ekki ljósmyndavélina handbæra,
en hún var kösuð í drasli mínu
og annara einhvers staðar niðri í
lestinni á “Hermóði”. Þegar kom-
ið er upp úr öldudalnum, er komið
á háfjallið um 400 metra yfir sjó.
Hæst er Straumnesfjall yfir svo-
nefndum Skorum, 435 m. Fjöllin
á Ströndum me!ga ekki teljast há.
en ill eru þau yfirferðar sakir
bratta og víða ókleit og sæbrött.
Eru fjöllin hér víðast uppmjó
eins og kattarhryggir. Og hér á
hér á landi áður, svo menn hafi
vitað, og hefir hvorki fundist á
Það er Vicia sepium (Gilja-
flækja). Var hún mjög þroska-
leg og .virtist una hag sínum á-
gætlega.
Undirlendið á Straumnesi er
mjög lítið og hefir áður fyrri leg-
ið undir sjó. Stórgerð röst af
brimsorfnu grjóti liggui* þvert
yfir nesið töluvert ofan við sjáv-
armál og er þaðan all-langur veg-
þessum vogskorna útkjálka og ur til sjávar til vesturs á nes-
sæbratta, er fremsti endi fjall-
anna, sá er út að hafinu bendir,
oft hærri en hálendið innar af,
og einna áþekkast og haus á dýri,
sem ligígur á verði, en sefur ekki.
Er engu líkara, en hér sé saman-
kominn hópur gamalla, risavax-
tangann. Hefir þar verið út-
grynni áður en landið hófst úr
sænum. Aðdýpi hefir verið tölu-
vert meira norðantil á nesinu,
þar sem vitinn stendur. Hafa
ísar sennilega aðstoðað brimið
og straumana á sínum tíma til að
lengst frá varplandinu, því þeir, fjörð. —
vilja ekki láta konur sínar sjá sig Rjúpur fara oft um Strandir í
í því ástandi, sem í vændum er. stórhópum á leið milli Islands og
Safnast þeir nú út við yztu and-^ Grænlands, en staðnæmast lítið
nes, þessir fráskildu ektamakar.^ sem ekkert nema helzt á haustin.
og bíða þess, sem fram á að fara, | Ekki veit eg hvort menn vilja trúa
en þess er ekki langt að bíða. Að því yfirleitt, að rjúpur fljúgi á
nokkrum tiö&um liðnum er alt milli íslands og Grænlands.
litskrúðið horfið og blikinn orð-|Eftir margra ára athuganir, full-
inn eins og kolla á litinn, eða ó- yrði eg hiklaust að svo sé.
þekkjanlegur frá kvenfuglinum.
En ógiftu blikarnir (piparsvein-
Islenzkar rjúpur hafa oftast
verið nefndar Lagopus alpinus,
arnir), sem ávalt er mesti fjöldi en sanni nær mundi vera að kalla
af, halda litfegurð sinni alt ár-j þær Lagopus mutus, þær eru ein-
ið. Slá þeir sér stundum til^ föngu fjallarjúpur eða flugrjúp-
fylgdar við með ungamæðrunum, ur o|g eru í raun réttri græn-
sem hraða sér með ungana til inn-^ lenzkur fugl, þótt þær verpi hér
fjarða strax o!g þeir eru ferða- á landi og dvelji oft mörg ár sam-
inna sfinxa, sem legið hafa hér þrýsta saman þessari úfnu grjót-
um tugi áraþúsunda og snúa á-j röst, sem nú stendur upp á nesi
sjónu sinni og steinhrömmum allhátt fyrir ofan flóðmál.
móti útsænum. | þar heljarbjörg innan um, brim-
Fjöllin á Ytestfjörðum og sorfin og ísnúin. Einnig finnast
Ströndum mega heita nlokkurn | þar steinar af aðkomnu grjóti.
færir úr hreiðrinu.
Þegar fram á veturinn kemur,
fleytt, án þess að leita sinna eig-
inlegu átthaga. iRjúpan er af-
fær varpblikinn litskrúða sinn bragðs flugfugl, engu síður en
að nýju og tekur þá saman við frænka hennar dúfan, og því leik-
Erulkonu .sína þá hina sömu, er hann ur einn fyrir rjúpurnar að fljúga
yfirgaf í varplandinu vorið áður.jyfir sundið milli vesturstrandar
— Þrátt fyrir aðskilnað æðar- íslands o!g Austur-Grænlands, þar
hjónanna og fjarvistir, er þau j sem til forna var nefndur Sval-
veginn slétt að ofan, eða með Nú löðrar þarna upp að eins í. halda sitt í hvora áttina, ná þau barði (Blosseville ströndin). Auk
af geysistórar ís-
lálgum öldum lítið eitt
bungu- stórbrimum.f Jarðvegsoddar eru saman aftur, þótt undarlega sé, þess eru alt
breiður á reki á þessari leið og
geta rjúpurnar sezt þar og hvílt
sig, ef þeim bíður svo við að horfa.
—Straumnes er sá tangi íslands.
sem næstur er Grænlandi, tæpir
300 kílómetrar frá , Straumnesi
norðvestur til “Blosseville” —
Svalabarða — á Grænlandi.
Fjöllin eru víða afar há á
austurströnd Grænlands, svo litlu
munar að sjáist til Grænlands af
Strandafjöllum, ef bjart er veður
og fuglar þurfa ekki að fljúga
hátt í loft upp, til að sjá milli
landa. Þar sem skemst er milli
íslands og Grænlands svarar mesta
hæð hnattíbungunnar þrjú þús.
metrum frá láréttum grunni.
Hvítfálkinn (falco candidus),
eltir rjúpuna á þessu ferðalalgi
hennar og “rembist eins og rjúp-
an við staurinn, að fylgja henni
eftir. Þegar rjúpan hverfur hér
af landi burt, hverfur hvítvalur-
inn einnig. Margir íslendingar,
jafnvel fróðir menn, halda því
fram, að íslenzki valurinn smá-
hvítni með aldrinum og verði að
síðustu alhvítur, þegar hann er
orðinn gamall. Þetta er leiður
misskilningur. Hvítfálkinn (falco
candidus) er ekki hið sama og fs-
landsvalurinn (faíco islandicusí,
eða !gyrfalco), heldur sérstakt af-
brigði. Hálfhvítur valur er af-
kvæmi grávals og hvítvals (gyr-
falco candidus). Á fyrri öldum,
meðan fálkaveiðar voru tíðkaðar
hér af kappi, var hvítfálkinn dýr
mætastur og mest eftirsóttur. —
Fálkaveiðar voru mikið tíðkaðar
á íslandi á fyrri öldum, alt fram
á byrjun 19. aldar. Voru lifandi
fálkar um nokkurt skeið merkasta
útflutningsvara landsmanna. Lif-
andi rjúpu höfðu fálkaveiðarar í
agn fyrir valinn og Var hún tjóðr-
uð við staur. Frá þeim tíma er mál-
tækið komið: “Að rembast eins og
rjúpan við staurinn.” —
Fálkaveiðamenn, eða þeir menn,
sem höfðu það að atvinnu að veiða
lifandi fálka á íslandi, sögðu hvít-
fálkann grænlenzkan fugl, sem
kæmi til landsins með ísum. Köll-
uðu þeir hann “flugfálka” í mót-
setning við grávalinn, sem þeir
nefndu hreiðurfálka, af því hann
yrpi hér á landi og væri hér að
staðaldri. Hvítvalinn sögðu þeir
verpa hér mjög sjaldan og mest
væri af honum eftir að ísar hefðu
légið við land.
Hvítfálkinn er grænlenzkur fugl
eins og rjúpan og eltir hana milli
Ianda. Oft er það, þegar ísar eru
á reki við Strandir eða fyrir Norð-
urlandi, að rjúpur eru á eirðar-
lausu flökti o'g una sér helzt við
sjó eða frammi á ísum, ^ótt hag-
lendi sé ágætt til heiða og fjalla.
Eftir ísaár er oft óvenju mikið af
rjúpum hér á landi, getur hún þá
aukist og margfaldast 2—3 ára
skeið, en komi þá áfreðar á ein-
mánuði eða rétt fyrir sumarmál,
tekur hún sig upp og flýgur vest-
ur til Grænlands. Kveður stundum
svo ramt að þessu, að nálega eng-
in rjúpa situr eftir á öllu landinu.
Á austurströnd Grændlands, eink-
um norðan til, mun sjaldan koma
áfreðar, en þar eru hin eiginlegu
heknkynni og gósenlönd rjúpn-
anna.
Hinn 21. aprílmánaðar 1920 er
höf. þessa máls staddur uppi und-
ir Drangajökli á hálendinu milli
Skjaldfannardals og Kaldalóns,
við norðanvert ísafjarðarjúp.
Fannahjúpur lá yfir öllu Vest-
fjarðahálendi. Veður var fagurt,
heiðskírt loft og sólskin. Alt í
einu heyri ég óskapa þyt í lofti
og verður litið upp. Sé eg þá koma
frá suðaustri og stefna til norð-
vesturs, rjúpnafylking ,svo mikla,
að þvílíka hefi ég ekki augum lit-
ið, fyr eða síðar. Var þetta ein
óslitin breiða, er þakti loftið svo
vart sást í heiðan himinn. — Virt-
ist runa þessi ætla að verða ótak-
mörkuð og mun hafa verið 8—10
mínútur að fljúga yfir höfði mér.
Þykist ég ekki fara með neinar ýkj-
ur þótt ég segi, að þarna hafi
flogið 2—3 hundruð þúsundir af
rjúpum, en nær. sanni hygg eg
væri að gizka á hálfa miljón. —
Árið eftir .spurðist ég fyrir víðs-
vegar um landið, og fékk hvar-
vetna sama svarið: “Veturinn
1920 voru víðast snjóþyngsli og
jarðbönn til fjalla og hélzt það
fram að vori. Var þá óvenju
mikið um rjúpur. Voru þær um
alla |heimahaga og /beitilönd í
stórum breiðum, einkum þar sem
skóglendi 'var. Nokkru eftir
miðjan aprílmánuð gerði áfreða
víða um Norður- og Vesturland.
Hurfu þá allar rjúpur af landinu
svo að vart fyriffanst nokkur
rjúpa, hvorki lifandi eða þauð.”^
Álitu Norðlendingar, að rjúpan
hefði flogið til Suðurlandsins,
eða drepist af bjargarskorti uppi
á hálendi landsins, en svo reynd-
ist ekki.
Þegar rjúpur falla af harð-
rétti, finnast hræ þeirra á víð og
draif, þegar snjóa leysir, en hér
var því ekki til að dreifa.
Árið 1923 komu rjúpurnar aft-
ur í stórhópum, og 1924 er orð-1
ið svo mikið um rjúpur, að fjöll
og afrétti á Vestur- og Norður-|
landi voru í október og nóvem-
bermánuði þakin af rjúpum á
stórum svæðum, líkt og snjóað
hefði úr lofti, en fjöll voru þá
auð og snjólaus.
Þessi ár sáust víða “flugfálk-
ar” (hvítvalir), en þeir hurfu
gersamlega '1920 ásamt rjúpun;-
um.
Veturinn 1930 var ekkert sér-
I
staklega harður, en rjúpurnar
hurfu gersamlega af landinu ná-
lægt sumarmálum.
Árin 1933—1937. á efir mínum
reikningi að vera krökt af rjúp-j
um á íslandi, hvernig sem árferði
kann að verða að öðru leyti.
ZAM-BUK
Ekki átt sinn líka í 30 ár.
við
SKINN KVILLUM
Af refum er slæðingur á
Ströndum og fer iþeim heldur
fækkandi í seinni tíð. Undan-
farin ár hafa refaveiðár verið góð
tekjugrein og lifandi refayrðling-
ar hafa verið seldir til útlanda
fyrir mun hærra verð, en fæst
fyrir falleg refaskinn. Á nokkr-
um bæjum á Ströndum hafa refa-
veiðarnar verið aðal tekjugrein-
in og gefið af sér mun betri arð
en búskapurinn. Flest eru það
hvítrefir, sem veiðast. Mun láta
nærri, að % af refum á þessum
slóðum séu hvítir. Refir koma oft
með ísum og ganga á land á
Ströndum og verða þar svo inn-
ligsa. Þykir blái heimskautaref-
urinn (hér á landi oftast nefndur
“mórauða tófan’ — af því blá-
refir upplitast venjulega í JbóI-
skini á útmánuðum)i viðsjálli en
hvítrefurjnn, auk þess er hann
sjaldgæfnari og skinn hans mikl-
um mun verðmeiri. Fyr á öldum
var um allar Strandir hinn mestij
sægur af tófum. Strax og degi
tók að halla, þustu þær úr fjöll-^
unum í stórhópum til sjávar og
hentust aftur og fram um fjör-
una, að leita sér ætis. Meðan hjá-
trúin og hindurvitnin voru sem
ríkust í huga fólksins, þótti þetta
ekki einleikið og var kent göldr-
um og gjörningum. Nefndu menn
ófögnuð iþenna ^‘sfcefnivarg”.
Allan tímann, sem við dvöldum
á Straumnesi, voru þrjár tófur
nábúar okkar og umgengust okk-
ur dagsdaglega. Þær gerðu sér
dælt við okkur og voru hvergi
hræddar, enda gerðum við þeim
ekkert mein. Töjdum við þær
gesti okkar, eða öllu heldur okk-
ur þeirra gesti, því þarna voru
þær á sínum fæðin'garstöðvum og
heimalandi. Þetta voru ungar
tófur á fyrsta ári — yrðlingar
frá vorinu. Þegar við fórum af
Straumnesi, í septemberlok, voru
þær orðnar fullvaxta, farnar að
hvítna á belginn og orðnar ærið
tófulegar í allr háttsemi. Runnu
þær stöðugt í rusl það, er féll af
borðum okkar og út var kastað,
en oft léítum við falla til þeirra
góðan bita aukreitis og fengu þær
því á okkur hina mestu matar-
ást. En alt af voru þær fremur
þjófslegar í háttum og heim-
sóknum, er þær komu til að með-
taka fæðu sína, höfðum við þær
jafnvel grunaðar um að hnupla
frá manni sokk eða vetling, er
það lá úti nálægt kofanum.
Ein tæfan var langæfust og
var orðin stór og falleg, þegar
við fórum. Hún hét Beinrófa, J
höfuðið á nöfnu sinni í Aðalvík,
er lit’ði af svartadauða árið 1404.
Svo segir í annálum: “Þá lifðu
að eins tvö ungmenni í Aðalvík
vestra, Helga beinrófa og ög-
mundur löðurkúfur.” Töldum við
sjálfsagt, að láta ungmenni þessi
njóta nafns, fyrst svona stóð á
°g at því okkur var ókunnugt um
hvort það hefði verið gert áður.
Móðir þessara yrðlinga var skot-
in skömmu áður en við komum
á Straumnes, en pabbi þeirra,
skjóttur skolli, pcom stundum á
kvöldin að vitja þeirra. Reyndi
hann með öllu móti oð ná börnum
sínum burt af þessum hæfctulega
stað og hafði ekki trú á uppeldi
barna sinna í okkar forsjá, fen
krakkarnir voru einráðir og fóru
•sínu fram, hvort sem 'þeim gamla
líkaði betur eða ver.
Voru það oft ófagrar kveðjur,
sem hann sendi á kvöldin ofan
úr hlíðinni, er við vorum hættir
vinnu og yrðlingarnir voru að
leika sér við kofadyrnar hjá okk-
ur. Þennan gamla tófupabba
nefndum við Sigurgarð Sól-
mundarson og röktum ætt hans
í beinan karllegg til gamalla
sauðaþjófa.
Nokkru eftir að við komum á
Straumnes, var Beinrófa hand-
tekin og ljósmynduð, en að þvi
loknu slept lausri.
Dýr þessi voru svo frjálsleg ög
fjörug og léku fyrir okkur listir
sínar, að við höfðum óblandna
skemtun og ánægju af þeim, all"
an tímann, sem við dvöldum
þarna. (Niðurl. næst).
To High School
Students
Immediately following the close of High
School is the right time to enter upon a
business training.
The Holiday.months will see you well
on your way if you enroll by July 1.
Make your reservation now. In any
case give us the opportunity of dis-
cussing with you or your parents or
guardians the many advantages of such
a commercial education as we impart
and its necessity to modern business.
The thoroughness and individual na-
ture of our instruction has made our
College the popular choice.
Phone 37 181 for an appointment.
DOMINION BUSINESS
COLLEGE
Branches at
ST. JAMES
and
ELMWOOD
The Mall
DAVID COOPER, C.A.
President.