Lögberg - 11.06.1931, Blaðsíða 3

LöGBERG, FIMTUDAGINN 11. JÚNÍ 1931.
BU. S
1 ▼
Sérstök deild í blaðinu SOLSKIN Fyrir börn og unglinga

SELURINN.
Hann er sívalur í vexti og allafildur um
miðju, en mjór til hauss og hala. Halinn er
neíndur dindill á alþýðumáli. Hann er mjög1
hálsstuttur. Hj'öfuðið nálega hnöttátt, trvnið
skiimt og digurt og langt og gisið strý um
granirnar líkast eins og á ketti. Augun vita
npp á við, og nasirnar eru stórar og víðar, en
ytra'eyrað vantar alveg. P1æturnir eru stutt-
ir og breiðir og kallast hreyfar. Með þeim
syndir hann og hreyfir sig í vatni og sjá.
Klærnar eru litlar og tærnar nærri því liuldar
í húðinni. Skrokkurinn stutthærður og stinn-
lnerður og stirnir á hann. Framtennurnar og
vígtenmirnar eru mjög svipaðar sem í rán-
dýrunum, enda telja nú náttúrufræðingar hann
til þeirra. Jaxlarnir eru allir jafnlitlir og með
nokkru millibili. Undir húðinni er þykk spik-
fylla, bráðfeit mjög, og er selurinn víða nú á
dögum veiddur sökum þess og brætt úr henni
lýsi.
Selurinn er ágæt sundskepna, svo að við
bann hefir löngum verið miðað, þá er einhver
hefir verið vel fær í sundíþrótt og sagt, að
hann væri syndur eins og selur. — Höfuðátt-
hagar hans eru íshöfin, firðir þeirra og flóar
og ósar og fljót þeirra, sem í þau renna. Sel-
urinn er stirður og seinn til gangs, nema helzt
í sandi og sjó, þegar hann hefir hreyfafylli. Þó
liggur hann oft á landi uppi með sjó fram og á
ísnum í höfunum.
Selurinn er skaðræðisgripur í veiðistöðum,
því að honum þykir lax og silungur mesta sæl-
gæti og lifir mjög á þess konar fæðu, þótt hann
éti einnig flvðrur, þorsk og fleira fiskmeti.
Við Islarid eru margar tegundir sela, og skal
nú geta hinna heíztu.
Lamdselwinn er alkunnastur, því að hann
hefst við nærri landi, liggur oft uppi á skerjum
og steinum og gengur upp í fletstar stórár lands-
ins. Hann er dökkgrár á bakið, en ljósbleikur
a kviðinn. Hann kæpir á skerjum og eru þar
kölluð látur, sem hann fæðir kópa sína. Þeir eru
víða veiddir í nætur. Landselurinn er ljóm-
andi fallegur og er gaman að horfa á hann,
þegar hann liggur uppi á skerjum og bakar sig
í sólskininu. Honum geðjast mjög vel að horfa
a það sem rautt er, og eitir hann stundum báta,
ef veifað er rauðri veifu að honum.
Útselur er alLstór, grár að lit. Hann er mest
a Breiðafirði og kæpir á úteyjum.
Vöðuselur kemur oft til landsins síðara hluta
vetrar. Hann fer stundum í stórum flokkum,
sem kallast vöður. Hann verður um fjórar
álnir á lengd. Veturgamall er hann með dökk-
leitum dropum og þá kallaður dropaselur;
þegar hann er tvævetur, er hann gráskjóttur,
en uieð dökkbrúnum flekkjum þegar hann er
eldri og þá kallaðrir brúnskjóttur selur. Hann
■syndir ávalt baksund (isnýr bakinu niður, þeg-
ar hann syndir), en landselurinn syndir bringu-
sund. Vöðuselur er stundum veiddur, bæði í
selanætur og með skotum, en nú er það lagt
niður. Mest er af honum fyrir norðan land.
Hann á kópa sína á hafísnum.
Blöðruselur er mjög stórvaxinn; getur
orðið á fimtu alin. Hann er isvarbleitur og hef-
lr blöðrur ofan á trýninu, þannig að hann get-
ur blásið út nashúðina eins og belg. Fyllir
hann blöðru þessa oft af lofti, þegar hann fer
] kaf og getur því verið lengur í kafi en aðr-
lr selir. Hann orgar illilega, þegar hann er
særður og ræðst þá stundum á móti bátum og
er heldur en ekki ófrýnilegur. Spikið af hon-
um er stundum á þriðja hundrað pund.
Kampselur er allstór sedur, gráleitur með
löngum kömpum. Hann sést isjaldan við ís-
land. — Hringanór er lítil selur, grádröfnótt-
Ur. Verður um tvær álnir á lengd. Hann fylg-
lr oft vöðusel og syndir á bakið eins og hann.
Skemmingur er minstur allra sela. Nær
vart tveimur álnum. Hann kemur helzt með
bafís, en er miklu sjaldgæfari en vöðuselurinn.
Rostungur eða romshvalur er talinn til sel
aima. Hann er miklu stórvaxnari en aðrir sel
lr» styttri og gildari hlutfallslega, hreyfarnii
tengri og líkjast meir ganglimum annara dýra
Yeitir honum auðveldara að ganga á landi, er
°ðrum selum, þótt hann sé að vísu stirður o<
semn á sér. Húðin er afar þykk og sett gisn
uþi hárum. Röstungurinn liefir tvær langai
ððgigtennur íbjúgar í efra skolti og standa þæi
ankt niður fyrir skoltinn. Hann hefir högg
tennurnar sér til varaar og urgar upp mei
þeim skeljar á mararbotni, sem hann étur. —
Hostungarnir hafast við langt norður í íshafi
eru þeir oft margir í flokk saman og verjas
^ynii grimd, ef á þá er leitað. Það er sagt
I þpir liggi oft margir saman uppi á ísnum o<
mldi einn vörð, meðan hinir sofa. Brölta þeii
Ulður með orgi og illum látum, ef sty^ð kemui
a l>eim, bíta og berja hver annan og bylta séi
^ s<)uinn. gtundum ráðast þeir á báta. og getf
ur°tið gat á þá með höggtönnunum. — Rost
hí'fxr eru veiHdir sökum tannanna. Þær eri
atðar í ýmsa smíðisgripi eins og fílabein of
konungsgersemar. Húðin var fyrrun
í svarðreipi. Svo kölluðu menn óíar, ei
tíðk V°rU r rei^a a sklP 1 st&ð kaðla,, sem ni
tij ^ast- — Rostungar koma einstaka sinnun
^Jands einn og einn, og hafa stundum veri?
fy . :lr- Einn var skotinn suður á Reykjanes
Sý lr n°kkrum árum, og er hauskúpa hans ti
ls i náttúrugripasafninu í Reykjavík.
Á fyi ri dögum sáust rostungar oftar við ís-
land en nú gerist, en þeim hefir verið eytt af
selveiðamönnum og fækkar óðum í Ishafinu.
Rostungurinn verður um 10 álnir á lengd,
bg um tvö þúsund pund að þyngd. —
—Unga Island.
A L P T I R.
Álftir lieita öðru nafni svanur. Það nafn
er einkum haft í skáldskap. Af því er dregið
orðið “svanasöngur ”, “svanhvítur” o. s. frv.
Álptir eru stórvaxnastir allra fugla á ís-
landi. Þær teljast til anda-kynsins. Þær eru
sundfugl og hafa sundfit á fótunum milli tánna
Þær synda ágætlega, en ekki geta þær farið í
kaf eins og sumar endur. Þeim veitir heldur
erfitt að hefjast til flugs af vatni og berja vatn-
ið með vængjum og fótum meðan þær eru að
komast á loft. Þær' fljúga oftast hátt og eru
styggar og varar um sig. Nefið er beinvaxið,
nokkuð breitt og flatt eins og á öðrum öndum,
næst við rótina og lækkar fram. Hálsinn er
mjög langur og halda þær honum bognum,
þegar þær sitja, eins og sjá má á myndum.
Álptirnar eru hvítar að lit og þykja mjög
fallegar og tignarlegar. Söng þeirra er einn-
ig við brugðið og hafa mörg skáld kveðið ljóð
um “svanasöng á heiði.”
A vetrum hafast álptir við úti á sjó, á vog-
um og fjörðum eða úti á hafi. En á vorin,
þegar ísa lleysir, fljúga þær inn til fjalla og
taka sér bólstaði á tjörnum og vötnum um
heiðar og öræfi til þess að verpa. Þær verpa
í smáhólmum. Bera þær saman strá og mosa
í stóra hrúgu, sem kölluð er dyngja og hafa
hreiður sitt ofan á dyngjunni. Stundum hlaða
J>ær dyngjuna upp úr grunnu vatni, svo að hún
er eins og lítill hólmi. Þær eiga fjögur eða
fimm egg.
Álptirnar fella flugfjaðrirnar eftir mitt
sumar og geta þá ekki flogið mánaðartíma, á
meðan nýjar fjaðrir eru að vaxa. Það er kall-
að, að þær séu “í sárum” og veitir þeim þá
örðugt að forða sér, ef þeim eru árásir gerðar.
Hafa menn stundum farið upp á heiðar, þegar
álutirnar eru í sárum og elt þær uppi á hest-
um, ef þær hafa verið á landi, en róið þær uppi
ef þær hafa verið á vötnum þar sem bátur var
til taks. Hafa þær þá ekki þurft griða að
biðja og margar týnt lífinu fyrir grimd manna,
enda hafa þær fækkað meir og meir.
Ungarnir verða ekki fleygir fyr en undif
harist og eru þá orðnir stórir vexti. Eru þeir
þá stundum eltir upp eða skotnir.
Álptirnar lifa mest á safakendum jurtum,
sem þær slíta upp úr vatnsbökkum og mýrar-
flóum. Einnig éta þær smákufunga, skelfisk
og síli þar sem til þess næst.
Þegar ungamir eru orðnir fleygir og færir
og að því líður að vötn leggi, þá fljúga álptirn-
ar aftur ofan af heiðunum út á sjó. Hafast
þær oft við vetrarilangt á fjörðum og flóum
sunnanlands, einkum á Breiðafirfði, en marg-
ar fara þó langt út á haf og jafnvel suður í
lönd að sagt er.
Álptir eru grimmar og heimaríkar og eru
dæmi til þess að þær hafa. lamið sauðkindur
til bana með vængjunum, éf þær hafa komið í
námunda við hreiður þeirra.
Einu sinni ætlaði tóa að komast út í hólma,
sem álpt varp í. Lagði lágfóta það á sig, að
svnda yfir mjótt sund til þess að komast í
hólmann, iþótt ekki þætti henni gott að bleyta
sig. En ekki varð henni þessi ferð til fjár, því
að álptin varð hennar vör, réðist að henni og
lamdi hana og barði með vængjupum miskunn-
arlaust. Tæfa gat enga björg sér veitt á sund-
inu og linti álptin ekki fyr en hún gekk af
henni dauðri.
Þessi atburður gerðist á Víkingavatni í
Kelduhverfi; þar urpu álptir fyrrum. Menn
sáu atfarir álptarinnar heiman frá bæ og vissu
ekki, hverju sæta mundi. Reru báti út að hólm-
anum og sáu þá, hvað í efni hafði verið, því
að tæfa flaut þar steindauð á miðju sundinu.
Álptafjaðrir voru fyrrum verzlunarvara,
meðan skrifað var með fjijðrum. Var ])á farið
á hverju hausti þangað sem álptir urpu, til
þess að tína fjaðrirnar, sem þær höfðu felt.
Erlendis eru álptir víða tamdar og hafðar
á tjörnum og síkjum til skrauts og skemtunar.
Þarf þá að klippa af vængfjöðrum þeirra, svo
að þær geti ekki flogið burt. Ekki hefir Is-
lendingum þótt eins mikið koma til þess að sjá
þessa fallegu fugla þar frelsi svifta og vængja
stífða undir manna höndum, eins og alfrjálsa
hér heima við fjallavötnin. Þorsteinn Erlings-
son skáld hefir kveðið kvæði um tamdar álptir,
sem hann sá erlendis “á forarvætlu.” Þótti
lionum ill og aumleg þeirra æfi og hugsaði
heim til Islands:
“Eg veit hvar álpt að veiði fer
frá víði köldum svifin,
og fjöður hálf þar engin er
og ekki af sauri drifin.
Á breiðum vængjum fer hún frjáls
með fjallabeltum háum
og speglar sinn hinn hvíta háls
í heiðarvötnum bláum.”
Alptir eiga heima um alla jörðina, en nokk-
uð eru þær frábrugðnar á ýmsu stöðum. Á
Nýja Hollandi (Ástralíu) eru álftir svartar að
lit með rautt nef, og í Suður-Amreíku er álpta-
kyn, sem hefir svartan háls og haus, en hvítt
að öðru leyti. — Unga Island.
/ K 0 R N 1 N N.
íkorninn er lítið dýr vexti. Hann telst til
nagdýi aflokksins. Að sköpulagi er hann lið-
legur og rennilcgur. Skottið er langt og mjög
loðið. Eyrun eru löng og oft með hárskúf í
broddinum. Klærnar eru langar og bognar,
en tærnar sviplíkar fingrum.
A íkorna þeim, sem alkunnastur er, er
skottið mjög lítið og langhært og vita hárin út
til hvorrar hliðar sem fanir á fjöður. Hann
hefir litaskifti með áristíðum. t norðlægum
löndum er hann um sumar mórauður, en grár
á vetrum. Hann er rúmir níu þumlungar á
lengd, en rófan rúmir sjö þumlungar. Hann
hefir löng og stinn kamphár eins og köttur.
Hann er mjög liðugt og fjörmikið dýr og
elur aldur sinn í skóglöndum og gjörir sér
hreysi úr laufblöðum, mosa og kvistum. Stund-
um býr hann einnig í holum trjábolum og auð-
um krákuhreiðrum. Hann étur fræ jurta og
•rætur, og skógarhnetur þykja honum mesta
sælgæti, einkum hnetur eiki- og greni-trjáa.
Hann aflar sér fræa, róta og hneta á sumr-
in og geymir til vetrar, svo að hann megi ti'l
þess taka, þegar veður harðnar og ilt er um
vistir. .— Þegar svo vetrarforiðann þrýturi,
drepst hann oft úr hungri. 1 hreysum sínum
eða laufskýlum geymir hann föngin til vetrar-
ins og elur unga sína.
Verstu óvinir íkorna eru ýmsir ránfuglar
og merðir. Þó eru merðirnir honurn öllu skæð-
ari og á hann erfitt að forðast þá, enda er
lítið íkorna á þeim stöðvum, sem merðir dvelja.
Ikorninn á heima hvarvetna í Norðurálf-
unni og Suður-Síberíu suður að Altaifjöllum.
1 Norður-Ameríku er íkorni grár að lit og
er nokkru stórvaxnari, en Norðurálfu íkorn-
inn. Hann er veiddur allmikið og skinnið
flritt til Norðurálfunnar og notað til skrauts og
skjóls á fötum. Það er kallað loðskinn. —-
Ikornar þessir gjöra sér lireysi í holum trjá-
stofnum og fóðra innan mosa og stráum. Þang-
að draga þeir að sér vetrarforða, en grafa þó
sumt á ýmsum stöðum í grendinni.
Þegar kalt er og snjór á jöriðu á vetrum, þá
halda þeir kyrru fyrir heima í hreysum sínum
og lifa á föngum þeim, sem fyrir eru. En þeg-
ar hlýnar í veðri, fara þeir til aðdrátta og
flytja í búið matvælin, sem grafin eru og
geymd hér og þar.
Það er mál manna, að þeir viti á sig iH-
viðri og veðurbreytingar.
Áundan kuldum og frostum eru þeir á
ferð og flugi um skóginn. Þá éta þeir sig
sprengfulla og flytja að vistir af miklu kappi.
Af því má marka, að frost og kuldar fari í
hönd.
Þá má geta flugs íkornans. Hann er að
nokkru frábrugðinn hinum, en einkum þó í því,
að hann hefir flughúð þanda í milli framfót-
anna og afturfótanna. Flughúðin er mjög
þétthærð og gjörir þá færa að stökkva langt
til og fljúga ofan úr trjám skógarins.
Flug-íkornarnir skiftast í nokkrar tegund-
ir, þó skal hér að eins getið þess, er algeng-
astur er.
Hann er brúnn á bakinu og hvítur á kviðn-
um og á heima í austurhluta Norðurálfu norð-
anverðum og víðast hvar í Síberíu.
En einkum eru bjarkskógarnir heimkynni
lians á stöðvum þessum. Hann getur fleytt sér
all-langan veg í einu með flughúðinni og hefir
þá skottið að stýri.
Hann er veiddur á þessum slóðum vegna
loðskinnsins, því að það er haft í miklum met-
um hjá Kínverjum og keypt dýrum dómum. —
Unga tsland.
DUGANDI DRENGUR.
Holland er á isumum stöðum svo lágt, að
menn verða að gera mikla garða úr mold, til
þess að verja sjónum landið. Þessir garðar eru
kaJllaðir flóðgarðar.
Það ber við, að öldurnar brjóta garðana og
brýzt þá sjórinn inn um skarðið og flæðir yfir
landið.
Eitt sinn gekk lítill drengrir heim til sín að
kvöldi dags. Þá sá bann holu í einum flóðgarð-
inum og vætlaði sjór í gegnum.
Faðir hans hafði oft sagt honum, að væri
vatnið eigi stöðvað, þegar svo bæri undir, þá
stækkaði holan og rynni sjóflóð vfir landið.
Honum kom fyrst til hugar að lilaupa heim
og segja föður sínum frá. En svo hugsaði
hann með sjálfum sér: “Myrkrið gæti dottið
á áður en faðir minn kæmi, og þá gætum við ekki
fundið holuna. Eða hún getur stækkað svo, að
þá verði of seint að fylla hana. Eg verð að vera
kyrr og gera það sem eg get, þótt eg sé einn.”
Litli drengurinn settist nú niður og stakk
hendinni inn í holuna til þess að stöðva vatns-
rennslið. Þarna var bann klukkustund eftir
klukkustund ií myrkrinu og kuldanum alla lið-
langa nóttina.
Um morguninn gekk maður þar fram lijá og
sá hann. Hann skildi ekki í, hvað drengurinn
væri að gera þama. Svo kallaði hann til hans:
DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medieal Arts Bldg Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone: 21 834 Office tlmar: 2—3 Heimill 776 VICTOR ST. Phone: 27 122 Winnipeg, Manitoba H. A. BERGMAN, K.C. lalenzkur löofraOingur Skriístofa: Room 811 McArthur Bullding, Portage Ave. P. O. Box 1656 PHONES: 26 849 og 26 840

DR. 0. BJORNSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone: 21 834 Office tlmar: 2—3 Heimili: 764 VICTOR ST. Phone: 27 686 Winnipegr, Manitoba W. J. LÍNDAL og BJÖRN STEFÁNSSON íalenzkir lögfrœOingar 6. öðru gólfl 325 MAIN STREET Talslmi: 24 963 Hafa einnig skrifstofur að Lundar og Gimli og eru þar að hitta fyrsta mið- vikudag I hverjum mánuði.
DR. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone: 21 834 Office tlmar: 3—5 Heimili: 6 ST. JAMES PLACE Wlnnipeg, Manitoba J. T. THORSON, K.C. tslenzkur lögfrœOingur Skrifst.: 411 PARIS BLDG. Phone: 24 471
DR. J. STEFANSSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. Phone: 21 834 Stundar augna, eyrna, nef og kverka sjúkdóma.—Er að hitta kl. 10—12 f. h. og 2—6 e. h. Heimili: 373 RIVER AVE. Talslml: 42 691 J. Ragnar Johnson B.A., LL.B., LL.M. (Harv.) ialenzkur lögmaOur 910-911 Electric Rallway Chambers. Winnipeg, Canada Slmi 23 082 Heima: 71 753

Dr. P. H. T. Thorlakson 205 Medical Arts Bldg. Cor. Graham and Kennedy Phone: 21 213—21144 Heinvili: 403 675 Winnipeg, Man. G. S. THORVALDSON BA... LL.B. LögfrasOingur Skrifstofa: 702 CONFEDERATON LIFE BUILDING Main St. gegnt Clty Hall Phone: 24 587

DR. A. BLONDAL 202 Medical Arts Bldg. Stundar sérstaklega kvenna og barna sjúkdóma. Er aB hitta frá kl. 10—12 f. h. og 3—5 e. h. Office Phone: 22 296 Heimili: 806 VICTOR ST. Slmi: 28 180 E. G. Baldwinson, LL.B. talenzkur lögfrœOingur 809 PARIS BLDO., WINNIPEO Residence Office Phone: 24 206 Phone: 89 991

Dr. S. J. JOHANNESSON stundar lækningar og yílrsetur Til viðtals kl. 11 f. h. U1 4 e. h. og frá. kl. 6—8 að kveldinu 532 SHERBURN ST. SÍMI: 30 877 J. J. SWANSON & CO. LIMITED 601 PARIS BLDG., WINNIPEG Fasteignasalar. Leigja hús. Ot- vega peningalán og eldsábyrgð af OUu tagi. Phone: 26 349

Drs. H. R. & H. W. Tweed Tannlœknar 406 TORONTO GENERAL TRUST BUILDING Cor. Portage Ave. og Smith St. PHONE: 26 545 WINNIPEG A. C. JOHNSON 907 Confederation Life Bklg. WINNIPEG Annast um fasteignir manna. Tekur að sér að ávaxta sparlfé fólks. Selur eldsábyrgð og bif- reiða ábyrgðir. Skriflegum fyr- irspurnum svarað samstundls. Skrifstofus.: 24 263—Heimas.: 33 328

Dr. A. B. INGIMUNDSON Tannlœknlr 602 MEDICAL ARTS BLDG. Slmi: 28 840 Helmilis: 46 054 DR. C. H. VROMAN Tannlarknir 505 BOYD BLDG., WINNIPEG Phone: 24 171

Dr. Ragnar E. Eyjolfson Chiropractor Stundar sérstaklega Gigt, Bak- verk, Taugaveiklun og svefnleysi Skriftst. sími: 80 726—Heima: 39 265 STE. 837 SOMERSET BLDG. 294 PORTAGE AVE. G. W. MAGNUSSON Nuddlceknir 91 FURBY ST. Phone: 36137 Vlðtals tlmi klukkan 8 til 9 að morgninum

DR. A. V. JOHNSON lalenzkur Tannlceknir 212 CURRY BLDG., WINNIPEG Gegnt pósthúsinu Slmi: 23 742 HeimiUs: 33 328 A. S. BARDAL 848 SHERBROOKE ST. Selur Ukkistur og annast um út- farlr. Allnr útbúnaður sá bezti Ennfremur selur hann allskonar mlnnisvarða og legsteina. Skrifstofu talslml: 86 607 Heimilis talslmi: 58 302
“Það er hola í flóðgarðinum,' ’ sagði dreng-
urinn, “og ég er að stöðva vatnsrennslið. ”
Yesdings drenghnokkinn var svo kaldur og
þreyttur, að hann gat naumast talað.
Maðurinn flýtti sér þangað og tók drenginn
burt. Hann tróð upp í holuna. Nú var landinu
borgið og það áttu menn að þakka þessum litla
og duglega Hollendingi. — Unga Islqpd.
f--------------
Dœmisaga.
Spæta og dúfa höfðu verið í heimboði hjá
páfugli.
“Hvemig leizt þér á húsbóndann?” spurði
spætan á heimleiðinni. “Finst þér ekki hann
vera viðbjóðsleg skepna? Hann er reigings-
legur, hefir ljóta rödd og klunnalega fætur.”
“Því tók ég nú ekki eftir,’ sagði dúfan, “eg
hafði ekki tíma til þess , því að ég hafði nóg að
gjöra að dást að fegurðinni á höfði hans,
fjaðraskrautinu og tíguleiknum í framgöng-
unni.”
Þannig líta göfugir menn á kostina hjá öðr-
um, en sézt heldur yfir smávægis galla. — U. I.