Lögberg - 14.04.1932, Síða 6

Bls. 6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 14. AJFRÍL 1932.
JAN ERICK
Scensk sveitasaga eftir
STEEN NORDENSON.
Jan Erik sat á steini, og hugsaSi sig um.
Hvað hafði komið fyrir?
Þessi gamli friðsæli bær var varla þekk.j-
anlegur, síðan járnbrautin var lögð. Hræosl-
an við “rallarana” stóð ekki lengi yfir, því
að þeir voru ekki annað en menn og ekki
voru þeir leiðinlegir. Þeir voru víðförulli
en sjálfur presturinn, sem þó hafði verið í
Stokkhólmi og ferðaðist þangað þriðja hvert
ár. Einkum Jrótti ungu stúlkunum gaman að
kynnast þeim.
Á laugardagskvöldum sóttu allir rallarar
dansleiki. Þar kyntust þeir stúlkunum. A
sunnudög'um gengu þeir skemtigöngu með
þeim úti í skógi. Það var alt annað en gam-
an fyrir bændasyni þarna úr grendinni, að sjá
þessa flækinga ganga með festanneyjum
þeirra og öðrum stúlkum, er þeir höfðu helzt
augastað á. Nú var heldur ekki lengur frið-
ar að leita í skógunúm, alstaðar fanst þeim
þeir heyra kossasmellina.
Þetta olli Jan Erik hugarsorgar.
Hann átti stúlku eins og aðrir. Betty hét
hún. Hún var vinnukona hjá óðalsbóndan-
um Per Ersson. Þau ætluðu að giftast á
jólunum, þó að Jan Erik ætti heldur lítil efni
rið að búa. Faðir hans hafði átt jarÖarskika,
en hann varð að selja þegar hann dó. Nú
hafði Jan Erik leigt nokkrar dagsláttur rétt
við bæinn, og þar bjó hann með móður sinni.
Hann hafði komið upp sæmilegri íbúð handa.
þeim. Það viidi svo vrel til, að land hans
hallaði mót suðri og þess vegna lánaðist hon-
um að rækta bæði rúg og hafra. Enn fremur
ræktaði hann þar kartöflur. Peningshús
hafði hann reist. Einkum var f.jósið gott og
innangengt var í það. Hann hafði líka graf-
ið Inunn, svo að stutt var fyrir móður hans
að sækja vatnið. Skógarhögg hafði hann eins
og hann þurfti til heimilisins.
Það var Jan Erik óblandin ánægja, að alt
þetta skyldi vera verk hans eigin handa. Það
viitist svo, sem Betty væri líka gleðiefni að
mega setjast þarna að.
En þá voru það bölvaðir rallararnir!
Honum fanst, að Betty væri hrifnari af
■‘siðmenningu’ þeirra en óframfæmi bónda-
sonanna þar í sveitinni. Hún sá þá líka ausa
út peningum, eins og stórherra. Jan Erik
hafði ekki efni á að eyða meira á heilu ári
sér til skemtunar, en þeir eyddu á einu laug-
ardagskvöldi. Svo hafði borist með þeim
svo margt nýstárlegt og skemtilegt þangað
í sveitina. Einn þeirra spilaði á harmóniku
og annar átti grammófón. Það var nú kom-
andi í tjöldin þeirra.
Tjöldin stóðu á tjarnarakka skamt frá
bænum. Tjömin lá milli dökkgrænna greni-
hríslna og grárra klettahleina. Þar var dimt
og draugalegt, enda áttu álfar og aðrar ó-
vættir að ganga þar ljósum logum. En eftir
að rallaramir komu, breyttist þetta alt. Þeir
brutu vegi gegn um skóginn og nú lágu allar
leiðir að tjöldunum. Einkum var ungu stúlk-
unum og vínsölunum leiðin kunn.
Langi-Ágúst hét sá versti rallaranna, og
það vildi einmitt svo til, að hann hafði hremt
Betty. Hann var maðr grannvaxinn með
upp á snúið vfirskegg og barðastóran hatt.
Hann liafði hverja stúlku á valdi sínu. En
hvers vegna þurfti Betty endilega að lenda í
klónum á honum? Hann vafði Betty örmum
og kysti hana á munninn, á vangann og á
hálsinn, ag það sem verst var, hláturinn ýskr
aði í Bettv meðan á þessu stóð. Þetta var á
dansleik. Jan Erik var nóg boðið. Hann
stökk upp og gekk rakleiðis að Langa-Ágúst
og mælti: “Þetta er unnustan mín. Sleptu
henni.” Agúst slepti stúlkunni, leysti af sér
sultarbeltið, sveiflaði því framan í Jan Erik
og sagði: “Eg skal berja þig eins og harðan
fisk, ef þú snautar ekki strax á brott.” Jan
Erik hopaði undan. Allir hlógu að honum og
Betty lika. Hann fann að hann hafði orðið
sér til minkunnar. Hann gekk nokkra stund
fram og aftur og krepti hnefana í buxnavös-
unum. En það var bezt, að menn fengju að
sjá, að hann væri ekki blauÖur. Hann, sem
hafði barist við björn og lagt hann að velli.
Hann ætlaÖi að minsta kosti að krefjast þess,
að Betty hætti að dansa og kæmi með honum.
Reiðin sauð í honum, þegar hann gekk að
Ágúst og Betty, þar sem þau sátu í faðmlög-
um. Ágúst var rauður eftir kossa og brenni-
vín. Jan Erik tók um handlegginn: “Komdu
með mér. Betty,” sagði hann. “Ætlarðu að
fara að ybba þig,” hrópaði Ágúst um leið og
hann rak hnefann í Jan Erik, svo að hann
misti nærri fótanna. Nú rann henum svo í
skap, að hann vissi lítið hvað hann gerÖi.
Hann slepti Betty. Hann ræðst á Lauga-
Ágúst. Bardaginn hefst. Jan Erik sá nú
hvorki né hey*rði. Og sú eina hugsun, sem
hann: “Mönnum er frjálst að segja það
komst fyrir í hausnum á honum var, að hann
ætti aÖ brytja Ágúst í smástykki. Honum var
alveg sama í hug, og þegar hann barðist við
björninn og rak hnífinn í hjartað á honum.
Langi-Ágúst féll á dansgólfið og blóðið
fossaði úr honum.
“Jan Erik, hvað hefir þú gert?” hrópaði
Betty.
Jan Erik heyrði ekkert. Hann stökk á brott.
Hann staðnæmdist ekki fyr en lengst inni í
skógi. Honum fanst, hann ekki geta skilið
það, að hann væri morðingi.
Nú mundi verða kallað á sýslumanninn.
Síðan yrðu réttarhöld og fangelsi. Ef til'
vill yrði hann alla æfina að sitja í fangelsi.
Hann hugsaÖi til Betty — og mömmu
sinnar.
Hann ætlaði heim til hennar, en hvernig
átti hann nú að geta litiÖ upp á hana? Ann-
ars var hún sú eina, sem mundi fyrirgefa
honum.
Jú, hún fyrirgefur víst. Menn geta deilt
og rifist út af lítilfjörlegum atriðum, en ef
það er eitthvað, sem varðar lífinu, þá reyn-
ir á liið elskandi hjarta og það stenzt próf-
ið, sé ástin af ósviknum toga spunnin.
Jan Erik þorði varla að vona, að Betty
fyrirgæfi honum, en hann var viss um móð-
ur sína. Hann ætlaði nú heim til hennar áð-
ur en hann kæmi sér undan, því að hann
fann það glögt, að hann yrði að strjúka.
Hann sat lengi á steini þarna inni í skógin-
um. ÁSur en varði tóku fyrstu sólargeisl-
arnir að verma vanga hans. Það var svo að
sjá, að það yrÖi heiÖbjartur dagur. Jan
Erik megnaði varla að standa upp. Skrokk-
urinn var eins og blý og fæturna gat hann
naumast hreyft. Hann féll því örmagna
niður og sofnaÖi. Hann vaknaði aftur við
kirkjuklukkumar í dalnum. Fólkið í bænum
streymdi nú í kirkjuna og Betty með. Og
allir tala eflaust um morðið — og um morð-
ingjann.
Nú stóð alt ljóst fyrir hugskotssjónum
hans. Hann sá og skildi, hvílíkt óhæfuverk
liann hafði framið og þess vegna greip iðr-
unin hann. Hann nötraði allur og skalf.
Hann sat lengi og háði stríð við sjálfan
sig. Þegar hann stóð upp, var þann þess
fullvís, að hann yrði að gera bætur fyrir
glæp sinn. Hann ráfaði áfram, án þess að
skeyta því, hvert hann gengi. Alt í einu
verður liann þess var, að hann er kominn
inn í bæinn. Hann sér borðalagðan mann
safna um sig liði. Það var sýslumaðurinn.
Hann þurfti ekki að spyrja um, livað væri á
seiði.
Hann hljóp inn í skóginn, svo hann yrði
ekki séður.
Hann langaði að geta fundið griðastað,
því að hann var dauÖþreyttur, en þá sá hann
hópinn koma. Hann hljóp því áfram eins
og fætur toguðu. Hann þreyttist alt af meir
og meir, því leiðin lá upp á móti. Hann var
kominn heim undir bæinn sinn. Hann varð
þess vís, að leitarmennirir ætluðu að leita
hans þangað.
Ef til vill voru þeir búnir að leita hans
heima hjá honum.
Átti hann að voga sér að skreppa heim?
Nei, það var sama og hlaupa á fangið á leit-
armönnunum.
Nú heyrði hann til þeirra einhversstaðar
mjög skamt frá sér. Jan Erik klifraði upp
í tré og lét sem minst á sér bæra. Leitar-
mennirnir flyktust fram hjá og enginn veitti
honum eftirtekt. Nokkru síðar sá hann
nokkra menn ganga heim til hans. Þeir
komu brátt út aftur, er þeir höfðu gengið úr
skugga um, að Jan Erik væri ekki þar inn-
an veggja. Eftir það var ráðstefna og menn
skiftust í flokka, til að leita í skóginum þar
í kring.
Jan Erik hnipraði sig saman í trénu og
beið þess, að leitarmennirnnr hefðu sig á
brott. Þegar skygði að, ætlaði hann að keð-
ast heim og reyna að tala við móður sína.
Alt í einu kom hann auga á einhverja
þústu rétt fyrir utan bæjardymar heima
hjá sér. Það var þá ljótur og loðinn björn.
Hann gekk að brunninum og lapti vatnið.
Nú var Jan Erik nóg boðið. Hann hugs-
aði til móður sinnar. Hún gat komið út og
þá yrði hún biminum að bráð. Hann stökk
niður úr trénu og hljóp rakleiðis heim til
sín. Hann ræðst þegar gegn bangsa. Fang-
brögðin urðu býsna stinn. Jan Erik þreifaði
eftir hnífnum en hann var horfinn úr beltinu.
Þá var það vonlaust að berjast við bangsa.
Leikslok urðu líka þau, að Jan Erik féll að
velli, og reis aldrei upp framar, en bangsi
labbaði hróðugur brott. En leitarmennim-
irnir urðu hans varir og sendu honum hinstu
kveðju í skotum.
Síðan gengu þeir þangað, sem Jan Erik
lá. Móðir hans hafði komið út til að sjá, hvað
um væri að vera.
Þegar sýslumaðurinn kom að, sagði
sem þéir vilja um Jan Erik, en því verður
ekki á móti mælt, að hann hafði hjartað á
réttum stað. Slíkt gera ekki allir fyrir móð-
ur sína.” — Fálkinn.
ORMSAUGAÐ
Alt var í uppnámi. Lögreglan sendi
skeyti og hringdi. Sökudólgurinn átti ekki
að sleppa í þetta skifti. Lávarðurinn hafði
verið stolinn þeim dýrgrip, sem hann hafði
mestar mætur á, “ormsauganu”, er hann
nefndi svo. Menn þóttust hafa sé, glampa
á það í vösum Kobba langleggs. Kobbi var
vanur að meðhöndla dýrgripi og þó einkum
gimsteina. 0g það er bágt að vita, hverja
viðskiftavini hann hafði, því að alt af hafði
hann góða sölu á munum sínum. Sjálfur
sagðist Kobbi safna þessum gripum ein-
göngu að gamni sínu. En hann sagðist verða
leiður á að handleika alt af sömu hlutina,
svo væri það ófyrirgefanleg synd, að gefa
ekki fleirum kost á að sjá þá. Það var ekki
að undra, þótt hann gæfi ekki þessa dýru
muni, er hann hafði aflaÖ sér með súrum
sveita. Svo þurfti hann að fá borgaðan
verzlunarkostnaðinn og eitthvað fyrir á-
hættu. Það var engin smáverzlun, sem
Kobbi rak, auk þess átti hann gullsmíÖa-
verkstæði og upplýsingarskrifstofu liafði
liann einnig komið á fót. Og sjaldan lagði
hann í nokkurt fyrirtæki án þess að hafa
kynt sér rækilega ailar ástæður áður. Alla
nútímans tækni færði hann sér fyllilega í
nyt. Og ekki var hann eftirbátur annara að
þyrla ryki í augun á lögreglunni og þeim er
hann stal frá og keypti af. Þá hló Kobbi,
er á það var rninst, og sagði, að fólk, sem
gætti ekki betur muna sinna og ekki hefði
vit á, að meta hvers virði þeir væru, ætti alls
ekki skiliÖ að vera eigendur þeirra. Um
lögregluna sagði hann, að hún væri ekki
starfinu vaxin, úr því að hún léti flækja sig
í lögunum í stað þess, að hún ætti að flækja
aðra í þeim. Hann eyddi ekki peningum sín-
um í húsgögn eða bækur. Slíkt lá honum í
léttu rúmi. Hann var sælkeri að eðlisfari,
og hann varð að haga lífi sínu eftir því.
Hann hafði fram að þessu orðið að hrekjast •
um víða veröld og hann hafði gist flest
rannsóknar fangahús heimsins. Jafnvel í
blóma aldurs síns hafði hann verið rændur
hinu ómetanlega frelsi sínu í langan tíma.
En nú hafði lögreglan ekki lengur hendur
í hári lians. Að vísu höfðu verið teknar
myndir af fingraförum hans á öllum lög-
reglustöðvum, en sekt hans var aldrei hægt
að sanna. Hann hafði heldur aldrei neina
samherja, sem gætu komiÖ upp um hann.
Einu sinni báru lögregluþjónarnir upp á
hann, að hann hefÖi haft hjálparmenn. Þeir
höfðu komið að uppsprengdum peninga-
skáp og fyrir framan liann lágu nokkrir
naglar. Kobbi svaraði ]>ví, að rökfærslan
væri býsna skrítin. “Einn nagli — einn
þjófur, tveir naglar — tveir þjófar o. s. frv.
En nú hafði Kobba orðiÖ alvarlega á í
messunni. Hann hafði nefnilega skilið eft-
ir lítinn bor á staðnum, þar sem hann stal.
Þetta var ófyrirgefanleg yfirsjón. Hann sat
hálfan daginn til að reyna að finna ráð, sem
honum gæti að haldi komið. Hann hafði
skamma stund notið þessa augnagamans, og
iiann mátti ekki hugsa til þess að láta það
af hendi, en frelsi sitt vildi hann heldur
ekki mi-ssa og jafnvel ekki fyrir “ormsaug-
að.” Honum varð hugsað til Cleopötru og
liinnar dýrlegu máltíðar, *er hún bjó Ant-
oníusi, og um leið lét hann gimsteininn falla
niður í vínglasið, sem stóð á borðinu fyrir
framan hann. Hann sat lengi og horfði á
þenna fagurrauða drykk. Hann stóðst þá
freistingu að gleypa steininn, eins og hver
Kimberleynegri hefði gert. Hann sá, að lög-
reglan mundi uppgötva svona grunnhyggið
bragð, já þetta hlaut að koma honum á kald-
an klaka.
Hann sat niðursokkinn í þessar hugsan-
ir, þegar alt í einu var komið við öxl hans.
— Þeir voni þá svona á hælunum á hon-
um. — Nei, þetta var góðlyndur gestur, sein
stóð rétt fyrir aftan hann. Hann var mjög
hrifinn af víninu, sem Kobbi hafði fyrir
framan sig, og hann átti bágt með að skilja,
að nokkur maður gæti verið stúrinn, sem
ætti svona gott í glasinu. Koppi og gestur-
inn urðu brátt beztu vinir. Þeir töluðu um
alt milli himins og jarðar, alt frá hinni
klassisku fornöld að þessum nýafstaðna
stuldi á “ormsauganu”. Gestinum 'þótti
það vera frámunalega klaufalegt af þjófn-
um, að skilja eftir eitt af þektustu verk-
færum sínum. Kobbi félzt á, að það væri
ótrúleg ógætni. En hann bætti því við, að
svik kæmust alt af upp um síðir.
Það gekk alt fyrir sig, eins og Kobbi
hafði vænzt. Tveir menn komu til hans, og
hann sá fljótt hvers kyns var. Hann gaf
þessum nýja vini það í skyn, að hann ætti
mjög áríðandi erindi við þessa komumenn
og’ bað hann því fyrirgefningar á því, að
hann gæti ekki sint honum meira nú.
“Nú höfum við altént fengið hendur í
hári yðar,” sagði annar, auðsjáanlega sá,
sem orð átti að. hafa fyrir þeim. “Við höf-
um borinn í höndunum og við sáum, þegar
þér lðtuð gimsteininn í glasið. Nú þýðir
ekkert annað en játa strax sektina.”
“Hvaða sekt? ” sagði Kobbi forviða. “Er
það sekt, þó eg hafi látið gera eftirlíkingu
af hinu fræga ormsauga, þegar eg hafði ekki
ráð á að kaupa steininn sjálfan? Þér skul-
uð bara spyrja lávarðinn, hvort hann þekki
steininnn.”
Það, sem Kobbi sagði„reyndist alveg satt.
Þetta var ekki ormsaugað, heldur prýðilega
gerð stæling. Lávarðurinn hafði nú heitiÖ
þeim þúsund punda, er gæti komið með
steininnn.
Samt var Kobba ekki varpað í steininn.
Svo lítilfjörlegt sönnunargagn eins og bor-
inn, þótti alls ekki nægja til að rökstyðja
svo mikilvægan dóm. Hann gat líka gefið
nákvæma skýrslu um það, hvar hann hafði
haldið sig innbrotskvöldið. Það var því
ekkert, sem sannaði sekt hans og hann var
óðara látinn laus. Hann vissi, að nú gæti
hann ekki gengið þvers fótar, án þess að
lögreglan kæmi í humátt á eftir honum. En
hann drakk og skemti sér engu minna en
áður. Nú kom honum til hugar, að hverfa
af landi brott. Einkanlega langaði hann
til Riviera. Himininn og hafiÖ er svo guð-
dómlegt þar, sagði hann við skugga sinn.
Svo leið og beið, og aldrei fanst ormsaug-
að. LávarÖurinn hækkaði boðið upp í tvö
þúsund punda og hann hét því, að handhafi
steinsins skyldi engin óþægindi af hljóta, ef
hann skilaði honum.
Kobbi hafði auðgast að nokkrum smá-
munum og.hann lék á lögregluna betur en
nokkru sinni áður.
Dag einn fékk lávarðurinn bréf. Honum
var þar ráðlagt að bjóða bréfritara til mat-
ar einn vissan dag. Honum var jafnframt
ráðlagt, að liafa tvö þúsund pund í smáseðl-
um hjá sér.
Kobbi hafði ekki staðist- mátið. Hann gat
ekki með nokkru móti látiÖ annan eins dýr-
grip og ormsaugað liggja falið fyrir öllum
mönnum.
Meðal boðsgestanna var ungur maður.
Hann gaf sig á tal við lávarÖinn og brátt
liurfu þeir inn í bókaherbergið. Ungi mað-
urinn gokk rakleiðis ' að 'einni bókahyllunni
og dró fram bók. Hún var um samband
Antoniusar og Cleopötru. Síðan seildist
hann með hendinni inn í hylluna og tók
fram glóandi gimstein.
“Eg hefi aldrei tekið steininn, herra lá-
varður, eg hefi að eins flutt hann úr stað,”
sagði Kobbi langleggur.
“En þér hafið tekið hann úr uppsprengd-
um skáp, ” heyrðist sagt frammi í dyrunum.
Þar stóð lítill ljóshærður maður og brosti
sigurbrosi. Það var sami maðurinn, sem
klappaði á öxlina á honum þegar hann faldi
gimsteininnn. “Hnuplið er hættulegt straf.
Hnuplarinn á erfiðara með að gleyma en
aðrir menn. Því hefir verið haldið fram,
að sekur maður komi alt af aftur á þann
stað, þar sem hann framdi ódáðaverk sitt.
Verið getur, að það sé ekki algildur sann-
leikur. En hnuplarinn gimist alt af að sjá
það aftur, sem einu sinni hefir freistað
lians, jafnvel þótt hann hafi góða stjóm á
sér. Bragðið að fela steininn í víninu var
ekki svo vitlaust út af fyrir sig, en dálítið
klaufalegt af manni eins og yður. ”
“Eg er eins og krukka, sem borin er til
brunnsins. Einn góðan veðurdag kemur
hún heim hankalaus,” sagði Kobbi vitur-
lega. Hann sá að nú hafði liann orðið
undir í baráttunni.
“Kvamir drottins og réttvísinnar mala
stundum seint, en alt af rétt,” sagði glað-
, væri maðurinn.
Kobbi langleggur beygði í þetta skifti
kné fyrir réttví.sinni. Þeir fylgdust að út,
Kobbi og þessi glaðværi maður. Kobbi til
að útgrunda liinar torskildu leiðir réttvís-
innar, en hinn til að finna nýjar leiðir rétt-
vísinni til framgangs. — Fálkinn.
JÓLAHUGSUN.
Hér er bjart og hlýtt í kvöld,
heilsast gleði’ og friður;
mun ])á engum æfin köld?
ójú, því er miður.
Úti flýgur fuglinn minn,
sem forðum söng í runni;
ekkert liús á auminginn,
og ekkert sætt í munni.
Frostið hart og liríðin köld
hug og krafta lamar,
æ, ef hann verður úti’ í kvöld,
hann aldrei syngur framar!
Ljúfi Drottinn, líttu á hann!
leyfðu’ að skíni sólin!
láttu ekki aumingjann
eiga bágt um jólin!
Drottinn! þú átt þúsund ráð,
þekkir ótal vegi,
sendu hjálp og sýndu náð,
svo hann ekki deyi!
Kvistir . Sig. Júl. Jóh.